Kościana rękojeść nahajki z okolic Grabowca, w pow. hrubieszowskim

BULLETIN ARCHéOLOGIQUE POLONAIS

WIAdOmOśCI

AR CHE OLO GICz NE

Państwowe MuzeuM archeologiczne

w

warszawie

WARSzAWA 2011 vARSOvIE

TOm (vOL.) LXII

2011

W

IA

d

O

m

O

śCI

A

RCHEOLOGIC

z

NE

LXII

Indeks 38205/38108

PL ISSN 0043-5082

okladka glowna.indd 1 2011-12-18 13:21:30

WIADOMO?CI

ARCHEOLOGICZNE

Redaguje

zespó?

/ Editorial staff:

dr

_Jacek

_Andrzejowski

_(sekretarz

_redakcji

/

_managing

editor),

dr

_Wojciech

Brzezi?ski

_(redaktor

_naczelny

/ editor in

_chief),

prof.

dr hab. Teresa

_D?browska

_(zast?pczyni

redaktora

_naczelnego

/

subeditor),

mgr

Gra?yna

Orli?ska,

mgr Rados?aw

Prochowicz,

mgr Barbara

Sa?aci?ska,

mgr

Andrzej

Jacek

Tomaszewski,

mgr

Katarzyna

Watemborska

Recenzenci tomu / Peer-reviewed

_by:

dr Adam

Cie?li?ski,

_prof.

dr hab.

_Andrzej

Kokowski,

_prof.

dr hab.

_Magdalena

_M?czy?ska,

prof.

dr hab.

_Wojciech

Nowakowski, dr

_Judyta

Rodzi?ska-Nowak,

dr

_Wojciech

Wróblewski

T?umaczenia / Translations:

Anna Kinecka

Jacek Andrzej owski

Jan Schuster

Sk?ad i ?amanie /

Layout:

JRJ

Rycina

na ok?adce:

_zapinka

_typu Zachow z

_Pr?gowa

_Dolnego.

_Rys.

L.

_Kobyli?ska

Cover

_picture:

brooch

_type

Zachow from

_Pr?gowo

Dolne. Drawn

_by

L.

_Kobyli?ska

© Pa?stwowe Muzeum

_{Archeologiczne}

wWarszawie, 2011

©

_Autorzy,

2011

Pa?stwowe Muzeum

_{Archeologiczne}

_jest

_instytucj?

finansowan?

ze ?rodków

Samorz?du Woiewództwa

_{Mazowieckiego}

?t.tz.ow?z.e.

serce Polski

Sprzeda?

detaliczna

_publikacji

_Pa?stwowego

Muzeum

_{Archeologicznego,}

w

_tym

_egzemplarzy

_{archiwalnych,}

_prowadzona

_jest

w salach

_wystawowych

muzeum, ul.

_D?uga

52

_(Arsena?),

00-241 Warszawa. P?atno??

_gotówk?;

_wystawiamy

rachunki i

_faktury.

Ponadto nasze

_ksi??ki

i

_czasopisma

mo?na zamawia? w _PMA, tel. +48

(22)

5044872 i 5044 873 lub

_pod

adresem

_internetowym

wydawnictwapma@pma.pl

Cennik

_wydawnictw,

_wykaz

_publikacji

i

_pe?en

_spis

zawarto?ci

_czasopism

PMA:

_{http://www.pma.pl/wydawnictwa}

Price

list,

list ofPMA

_publications

and contens ofPMA

_periodicals:

_{http://www.pma.pl/wydawnictwa}

Adres

_redakcji

/ Editorial office:

Pa?stwowe Muzeum

_{Archeologiczne}

ul.

_D?uga

52

_(Arsena?),

00-241 Warszawa

WIADOMO?CI

ARCHEOLOGICZNE

Tom

_(VoL)

LXII

SPIS

TRE?CI

Contents

ROZPRAWY Renata Ma d

_yd

a - L e_gu

_tko,

_Judyta

Ro d zi ? ska - N

o

_wak,

_Joanna

Z

_agó

r ska -Te l

e _ga,

_Uwagi

o

_chronologii

i

_rozwoju

_{przestrzennym}

_cmentarzyska

_kultury

_przeworskiej

w

_Opatowie,

stan. 1,

_woj.

?l?skie

3 On the

_Chronology

and

_Spatial

_Development

of the Przeworsk Culture _Cemetery at _Opatów, site 1, Silesian Voiv.

MISCELLANEA

Jacek

A n d r z

_ej

ow s

_ki,

Tomasz Rako w

_ski,

_Katarzyna

Wa te mb o r s

_ka,

Grób z

_ostrogami

z

_nekropoli

kultury

wielbarskiej

w

_Jartyporach

nad Liwcem 49

An

_Exceptional

Grave with _Spurs in the _Cemetery ofWielbark Culture at _Jartypory on the Liwiec River

Jan

S chu st er, Przek?uwacze

_typu

Dresden -Dobritz /

?erniki

Wielkie.

Uwagi

na temat

_narz?dzi

z

_pó?nego

okresu

_rzymskiego

i

_wczesnej

_fazy

okresu

_w?drówek

ludów 65

Ahlen vom

_Typ

Dresden-Dobritz / ?erniki Wielkie.

Zu Ceraten der _spaten romisohen Kaiserzeit und der fruhen

_{Volkerwanderungszcit}

Awls

_Type

Dresden-Dobritz / ?erniki Wielkie.

Some Remarks on

_Implements

from the Late Roman and

_Early

_Migration Period MATERIA?Y

Piotr Iw a n ic_{k i,}

_Cmentarzysko

_kultury

_przeworskiej

w

_miej

scowo?ci

Ca?owanie,

gm. Karczew,

woj.

mazowieckie,

st. XXVI 83

A _Cemetery of Przeworsk Culture at Ca?owanie, comm. Karczew, Mazowieckie Voiv., Site XXVI

Agata

W i? n ie w s k a,

_Materia?y

z

_cmentarzyska

w

Le?niewie,

pow.

k?trzy?ski

(dawne

Furstenau, Kr.

_Rastenburg)

The

_{Archaeological}

Record from the _Cemetery at _Le?niewo, Distr. _K?trzyn (Former Furstenau, Kr.

_Rastenburg)

119

Marcin Wo? n ia

k,

_Cmentarzysko

_kultury

_wielbarskiej

w

Koz?ówku,

_pow. nidzicki

(d.

Klein

Koslau,

Kreis

_Neidenburg)

w ?wietle

_publikacji

i materia?ów

_archiwalnych

169 The Wielbark Culture _Cemetery at Koz?ówko, Distr. Nidzica _(Former Klein Koslau, Kreis

_Neidenburg)

Reconstructed from Publication and Archival Records

Rozalia

_Ty

b u l e w ic z, A Hoard from the

_Migration

Period from Karlino

_(North-

Western

_Poland)

Skarb z okresu

_w?drówek

ludów z Karlina, pow.

bia?ogardzki

209

ODKRYCIA

?ukasz Kar c z m a

_rek,

_Sztylet

_br?zowy

z

_po?udniowego

Mazowsza

A Bronze _Dagger from Southern Mazowsze

227

Gra?yna

O r li ?

sk a,

_Br?zowa

bransoleta z

_Jadwisina,

_pow.

_legionowski

A Bronze Bracelet from Jadwisin, Distr. _Legionowo

Anna Dr ze w i cz, Grób

kloszowy

z

_Sino??ki,

_pow. mi?ski

A Cloche Grave from

_Sino??ka,

Distr. Mi?sk Mazowiecki

232

Rados?aw Pr o ch o w icz,

Zapinka

_typu

Zachow z

_Pr?gowa

_Dolnego

w

_powiecie

_gda?skim

Fibula

_Type

Zachow from _Pr?gowo Dolne, Distr. Gda?sk

237

Wawrzyniec

O r li? sk i, Okucie _rogu do

_picia

zako?czone

_g?ow?

_byka

z

_cmentarzyska

_kultury

_przeworskiej

w

_Legionowie,

_pow. loco 241

Drinking

Horn Terminal with Bull's Head from the _Cemetery of Przeworsk Culture at _Legionowo, Distr. loco

Katarzyna

Wat e mb o r sk a,

_Zabytki

z

_cmentarzyska

_kultury

_przeworskiej

z

_miej

scowo?ci Mieczki -

Poziemaki,

pow.

ostro??cki

243

A _Cemetery of Przeworsk Culture at Mieczki -Poziemaki in Northern Mazowsze

Agnieszka

Ur b a n i a

k,

Ireneusz

_Jak

u b c z_y

k,

_Cia?opalny

_grób

ze stanowiska 9

w Tomaszowie Mazowieckim-Brzustówce 246

A Cremation Grave from Tomaszów Mazowiecki -Brzustówka, Site 9

Ewa i

_Andrzej

Kok o w s c _y, Ko?ciana

_r?koje??

_nahajki

z okolic

_Grabowca,

w _pow. hrubieszowskim

Bone Handle of aKnout from the Area near Grabowiec, Distr. Hrubieszów

252

Schuster,

J.

Ewa i

_Andrzej

_Kokowscy

1995 Ein Werkstattkreis der

_{Fibelherstellung}

in der

Altmark?,

"Ethnographisch

-Archaologische

Zeitschrift" 36/2

(1995),

s. 299-311.

KO?CIANA

_R?KOJE??

NAHAJKI

Z OKOLIC

GRABOWCA,

WPOW. HRUBIESZOWSKIM 1998 Die .klasstschen" Fibeln

_Almgren

_Fig.

181,

[w:]

J.

Kunow

(red.),

100

[ahre

Fibelformen

nach Oscar

_Almgren.

In-ternationale

_{Arbeitstagung}

25.-28. Mai 1997 in Klein

Machnow,

Land

_Brandenburg,

_Forschungen

zur

Ar-chaologie

im Land

_Brandenburg

5, Wiinsdorf

_(wyd.

2002),

s. 249-253.

Za

_{po?rednictwem}

Pana _mgr.

_Józefa

Nied?wiedzia z

Zamo?cia,

do

_Instytutu

_Archeologii

_Uniwersytetu

Marii

Curie-Sk?odow-skiej

w

_Lublinie,

trafi?a do _oceny niewielka

_kolekcja

znalezisk

archeologicznych,

zebranych

w

_okolicy

_miejscowo?ci

Grabo-wiec,

by?

mo?e z

_jednego

stanowiska.

_Oprócz

_zabytków

neo-litycznych,

z_wczesnego okresu

_epoki

_br?zu

oraz zokresu

wp?y-wów

_rzymskich,

_{reprezentowanych}

_przez

_br?zow?

_zapink?

z

_kab??kiem

w kszta?cie kaczki

_(A.

Kokowski _2007, s. _127, fot. barwna na

_wklejce)

i

_{jednocz??ciowy}

_grzebie?,

_wyci?ty

naj-prawdopodobniej

ze

_skorupy

_?ó?wia,

w

_jej

sk?ad

_wchodzi?y

równie?

_zabytki

o

_m?odszej

_metryce,

w

_tym

_interesuj?cy

przed-miot

_ko?ciany

_(Ryc.

_1).

Sz p u n a r , A.

1987

_Cmentarzysko

w

_?etowicach,

_gm.

_{Wierzchos?awice,}

_woj.

Tarnów,

badania 1984-1985,

SprArch.

XXXIX

_(1987),

s. 179-192.

Szarek-

_Waszkowska,

E.

Wykonano

go zko?ci

_trzonowej

_ssaka,

od

_której

_odpi?owa

-no

_cz??ci

_przystawowe

i

_wydr??ono

_wn?trze

_usuwaj

_?c struktu-ry

chrz?stne.

Przy

jednym

ko?cu

_wywiercono

_trzy

_otwory

o

_?rednicy

5 mm

_ka?dy,

ustawione w

_trójk?t.

Powierzchnia

przedmiotu

jest

silnie

_wy?wiecona

_i, z

_jednej

_tylko

_strony,

po-kryta

delikatnie

_rytym

zdobieniem.

_{Nieregularne,}

_poprzeczne kreski

_tworz?

_trzy

_pola,

_zawieraj?ce

w

_kolejno?ci

od ko?ca z

wy-wierconymi

otworami:

_uko?ny

znak

_krzy?a,

_lini?,

na

_której

umieszczono

_{"niedoko?czone"}

znaki

_uko?nego

_krzy?a,

oraz dwa

z??czone

wierzcho?kami

_trójk?ty,

z

_których

_ka?dy

_wype?niony

by?

naci?ciami

równoleg?ymi

do

_podstaw.

_D?ugo??

ca?kowita

przedmiotu

wynosi

117 mm,

_przekrój

trzonu 25x24 mm, a

_jego

kszta?t

_sprawia,

?e stanowi on

_wygodny,

naturalnie

wyprofilo-wany

uchwyt-r?koje??.

1973

_Cmentarzysko

_kultury

_przeworskiej

w

_miejscowo?ci

Opo-ka,

pow.

Pu?awy,

Studia i

_Materia?y

Lubelskie 5

_(1971),

Lublin,

s. 79-186.

Szyd?owski,

J.

1964

_Cmentarzysko

z okresu

_wp?ywów

_rzymskich

w

_Choruli,

pow.

Krapkowice.

Wroc?aw.

Visy,

Z.

1993

_Wagen

und

_Wagenteile,

_[w:]

E.

Kunzl,

Die Alamannen-beute aus dem Rhein bei

_Neupotz.

_{Plunderungsgut}

aus dem Rbmischen

Gallien,

Teil1:

_{Untersuchungen,}

Rami-sch-Germanisches

Zentralmuseum,

_Monographien

34/1, Mainz, s. 257-327.

Opisany

przedmiot

najprawdopodobniej

jest

r?koje?ci?

na-hajki.

Jej

rzemienny

batog

mocowany

by? przypuszczalnie

za

pomoc?

w?z?a

zawi?zanego

od

_strony

ko?ca

_pozbawionego

otworków,

po

uprzednim

przeprowadzeniu

go przez

wydr?-?on?

ko??. Dodatkowo

_{zabezpieczono}

_go i ustabilizowano ni-tami lub

_drucianymi

_klamrami,

_wchodz?cymi

w

_trzy

_otwory

na

_{przeciwleg?ym}

ko?cu.

A CREMATION GRAVE FROM

TOMASZÓW

MAZOWIECKI

-BRZUSTÓWKA,

SITE 9

SUMMARY

In 2010 a _group of

_objects

attributed to the Przeworsk Culture was

submitted to the Chair of Bronze and Iron

_Age,

Institute of

Archaeol-ogy,

University

of ?ód?,

by

atreasure hunter interested in

_objects

from ww n.

_They

_originated

from site 9 at Tomaszów Mazowiecki-

Brzu-stówka,

lying

on the left bank of the Pilica River

_(Fig.

1)

and included

a number of iron finds: afibula,

_Almgren

_group VI, series 1, derivative

from _type

_Almgren

159 and 181

_(Fig.

2:1),

ashield

_grip,

_type

_[ahn

9

(Fig.

4:1),

two

_spearpoints,

_type Kaczanowski III and XV

_(Fig.

3:1.2),

two knives

_(Fig.

4:2.3),

shears

_(Fig.

2:4),

a fire steel, type

Jonakowski

nCa

_(Fig.

2:2)

as well as arivet or a

_pin

_(?)

_(Fig.

_2:5),

_fragments

of at

least three _pottery vessels, one of them a

_cinerary

urn

_(Fig.

_4:4),

and

fragments

of burnt human bones. The fibula was fastened to the fire

steel

_(Fig.

2:3),

in a_way never seen before in Przeworsk Culture

mate-rial or that of its

_neighbouring

cultures.

W

_?adnym

z

_dost?pnych

nam

_opracowa?

_odnosz?cych

_si?

do

_oporz?dzenia

_{je?dzieckiego}

nie

_znale?li?my

_jednak

dok?ad-nej

analogii

do

_r?koje?ci

z Grabowca.

_Dotychczas

zwracano uwag?

wy??cznie

na

_wykonywane

z

_ko?ci,

_poro?a

lub metalu

r?koje?ci

nahajek,

najprawdopodobniej

splatanych

z rzemieni

(np.

A. N.

_Kirpi?nikov

1973; P.

S.

Hudzin _1985; E. i A. Kokow-scy

2003).

Im te?

po?wi?cano

katalogi

i

_podzia?y

_{typologiczne,}

a

_szczególnie

_pi?kne

_egzemplarze

_by?y

_ozdob?

_wyda?

albumo-wych

(np.:

B. Kolein et alii 1985, s.

_88-91).

_S?dzimy,

?e ma?o efektowne _oprawy ko?ciane _po

_prostu

nie

_zwraca?y

_uwagi

-w

_opisowych

_cz??ciach

_opracowa?

_?ród?owych

_mog?

_skrywa?

si?

na

_przyk?ad

w

_grupach

_zabytków

_{klasyfikowanych}

_jako

r?-koje?ci

no?y

i

_innych

_narz?dzi.

O

_tym,

?e

_uchwyty

do

_pejczy

konstruowane z

_twardych

materia?ów

_musia?y

_by?

_cz?stsze,

ni?

wskazuje

na to stan

_aktualnej

_wiedzy,

_?wiadczy

_po?rednio,

co

prawda

odleg?a

w _czasie,

_analogia

w

_postaci

_srebrnej,

poz?aca-nej

r?koje?ci

z

_hu?skiego

_grobu

w

_miejscowo?ci

Brut na

Kau-kazie

_(T.

Gabuev 2007, s.

_296).

Assuming

that all these

objects

originate

from a

_single

_gr ave

as-semblage,

they

may be dated to

_phase

_CIa'

t?um. A. Kinecka

W_naszym

_przekonaniu

_istotnym

_argumentem

przemawia-j

?cym za _{sugerowan? przez} nas

_funkcj

_{? mo?e}

_by?,

tak

_jak

Ryc.

1.

_Ko?ciany

_uchwyt

_nahajki

z okolic Gr ab o w c_{a, pow.} Hrubieszów.

6>

e

Rys.

A.

Potoczny

(wg

A.

Kokowskiego)

Fig.

1. Bone handle of aknout from the area

near G rab o wiec, distr. Hrubieszów.

o 4cm

Drawn

_by

A.

_Potoczny

(after

A.

Kokowski)

w

_omawianym

_wypadku,

fakt

_wydr??enia

ko?ci i obecno?? trzech otworków _przy

_jednym

z

_jej

ko?ców.

_Cechy

_powinny

u?atwi?

_{identyfikacj?}

_{bezpo?rednich}

_analogii

w materia?ach z _wczesnego

_{?redniowiecza,}

_przede

_wszystkim

na obszarze

wschodniej

S?owia?szczyzny.

Kokowscy,

E. i A.

2003

_Nahajki

z

_r?koje?ci?

w kszta?cie

_ptasich

_g?ów

z Gródka nad

_Bugiem,

_[w:]

M. Dulinicz

_(red.),

S?owianie i ich

s?siedzi

we _wczesnym

_{?redniowieczu,}

Lublin -Warszawa,

s.355-364. Wkontek?cie

_tych

_uwag trudno mówi? o

_chronologii

znale-ziska. Inne

_przedmioty

z

_kolekcji,

_przede

_wszystkim

_groty

_i prz?-?lik z

_ró?owego

_?upku

_owróckiego

_(wo?y?skiego

₎

_mog?

_jedynie

sugerowa?

datowanie

_pomi?dzy

X a XIII wiekiem

_(M.

Wo?o-szyn 2004a, s. 252-253;

2004b,

s. 250-251; 2007, s.

_186-187).

Tak te? datowane _s? w

_wi?kszo?ci

_nahajki

znane z obszaru Rusi

Kijowskiej

(E.

A.

_Kokowscy

2003, s. 360 tab.

_1).

Kokowski,

A.

2007 Goci od

_Skandzy

do

_Campi

Gothorum

₍

od

_Skandynawii

do

_Pó?wyspu

_{Iberyjskiego),}

Warszawa.

Ko lc in, B. e t a li i

_(KOJIqMH,

E. et

_alii)

1985

_Drevnij

_Novgorod.

Prikladnoe iskusstvo i

_arheologia,

Moskva

_[}J;peBHuu

_HOB20pOO.

_{Tipuicnaintoe}

_uCKyccmBo u _apXeOJl02HH,

_Mocxsa].

Mgr

Ewa Kokowska

Wo?oszyn,

M.

Pro!

dr hab.

_Andrzej

Kokowski

Instytut

Archeologii

UMCS 2004a Obecno?? ruska i

_skandynawska

w Polsce w X-XII w.

-wybrane

problemy,

[w:]

M.

Salamon,

J.

Strzelczyk

(red.),

W?drówka

i

_etnogeneza

w

_{staro?ytno?ci}

i

_{?redniowieczu,}

Kraków,

s. 245-277.

Pl. M.

_{Curie-Sk?odowskiej}

4

PL 20-031 Lublin

berig1@gazeta.pl

2004b

_Zabytki

_pochodzenia

_wschodniego

we

wczesno?rednio-wiecznej

Polsce

-w?drówka

ludzi,

rzeczy, czy

idei?,

[w:]

S. Mo?dzioch

_(red.),

_W?drówki

_rzeczy i idei w ?rednio-wieczu,

Spotkania

Bytomskie

V,

Wroc?aw,

s. 241-259. LITERATURA

Hu

dzin,

P.

S.

_(Xy;n;3MH,

n.

_III.)

2007

_Mi?dzy

Gnieznem, Krakowem a

_Kijowem.

_Archeologia

o

_{wczesno?redniowiecznych}

_relacjach

_{polsko-ruskich}

i

for-mowaniu

_{polsko-ruskiego}

_pogranicza,

_[w:]

M.

_D?biec,

M.

_Wo?oszyn

_(red.),

U?róde?

_Europy

?rodkowo-

Wschod-niej:

pogranicze

polsko-ukrai?skie

w

_perspektywie

bada?

archeologicznych,

Collectio

_{Archaeologica}

Ressoviensis

V,

Rzeszów,

s.177-208. 1985

_Predrnety

vooru?enia,

[w:]

A. H.

Halikov(red.),Kul'tu-ra Bilara.

_Bulgarskie

orudia truda i oru?ie X-XIII vv.,

Moskva,

s. 130-292

_[IIpeoMembl

B_oopyscen UH,

_(w.)

A. X. XaJIMKOB

_(red.),

_Kynumypu

_EUJlHpa,

Mocxna].

Gabuev,

T.

2007 Ein hunnenzeitliches

_Furstengrab

aus dem

Kaukasusge-biet.

_Kurgan

2 des

_{Griiberfeldes}

Brut,

[w:]

Attila und die

Hunnen.

_Begleitbuch

zur

_Ausstellung,

_Stuttgart,

s.

292--301.

BONE HANDLE OF A KNOUT FROM THE AREA

NEAR GRABOWIEC, DISTR.

HRUBIESZÓW

SUMMARY

Ki r_{p i}

?

n ik ov, A. N.

_{(KMprrMqHMKoB,A.H.)}

1973 Snara?enie vsadnika i

_verhnogo

kona na Rusi IX-XIII

vv.,

_Archeologia

SSSR El-36, Moskva

_{[CHapHJlCeHUe}

ecaonuxa u _BepxH020 KOHH Ha

_Pycu

IX-XIII BB.,

Apxeo-JIOfHH CCCP E-36,

Mocxsa].

A _group of _stray finds,

prehistorie

and medieval,

deriving

from the

area near Grabowiec in eastern Poland, includes aremarkable 117 mm

long

object

(Fig.

1)

fashioned from the

_long

bone of amammal

_by

saw-ing

off its

_epiphyses,

_hollowing

out the shaft and

_drilling

in one of its

ends three

_openings

_arranged

in a

_triangle.

The surface of this

_object,

on one of its faces

_only,

is covered with a

_finely

_engraved

ornament.

so _far,

_possibly

because

_ordinary

bone handles tend to be overlooked

and still await

_discovery

in _{e.g., groups} of artefacts

_interpreted

as knife

handles or hafts of some other

_implement.

The artefact is

_probably

ahandle of aknout. Its leather lash would

have been attache d

_by

_tying

aknot at the end of the handle without the

holes after

_passing

the

_thong

_through

the hollowed out bone.

Addition-ally,

the

_thong

would have been secured and stabilised

_using

rivets or

wire

_staples

fitted into the three holes at the

opposite

end. No

_analogies

to the bone handle from Grabowiec were found in

_analyses

_published

The bone handle from Grabowiec is hard to date. Other

_objects

from the same set can

_only

_suggest a

_dating

of between the 1O" and the 13th _century. This is the

dating

also of most knouts known from the

_territory

of Kievan Rus'.

t?um. A. Kinecka

WYKAZ

SKRÓTÓW

TYTU?ÓW

CZASOPISM

I

WYDAWNICTW

WIELOTOMOWYCH

ABBREVIATIONS OF PERIODICALS' AND SERIAL PUBLICATIONS' TITLES

- "Acta

Archaeologica

Carpathica",

Kraków AAC

AAHung.

AFB

Amtl. Ber.

- "Acta

Archaeologica

Academiae Scientiarum

_Hungaricae",

_Budapest

- .Arbeits- und

Forschungsberichte

zur sachsichen

_{Bodendenkmalpflege",}

Berlin

_(Stuttgart)

-"Amtlicher Bericht uber die

_Verwaltung

der

_{naturgeschichtlichen,}

_{vorgeschichtlichen}

und volkskundlichen Samm-lun gen des

Westpreuf?ischen

Provinzial-Museums fur das

[ahr

..:',

Danzig

-"Archeologia

Polski", Warszawa APolski

APS AR

-"Archeologia

Polski

_{?rodkowowschodniej",}

Lublin

_(wcze?niej:

Lublin-Che?m-Zamo??)

-"Archeologick?

rozhledy",

Praha

- British

Archaeological

Reports,

International Series, Oxford B.A.R. Int. Series

BerRGK - .Bericht der Rómisch-Germanischen

Kommission", Frankfurt a.M.- Berlin

-"Bonner Iahbucher'; Koln/Bonn

B

_[ahr,

-"Bodendenkmalpflege

in

_Mecklenburg-

_Vorpommern",

Lubstorf

_(wcze?niej:

_{"Bodendenkmalpflege}

in

_Mecklenburg.

BMJ

Iahrbuch ..:',

Schwerin/Rostock/Berlin)

-Corpus

der rómischen Funde im

_europaischen

Barbaricum CRFB FAP Inf.Arch. InvArch. JmV

JRGZM

KHKM KSIA

-.Pontcs

_{Archaeologici}

Posnanienses"

_(wcze?niej:

.Pontcs

Praehistorici"),

Pozna?

-"Informator

Archeologiczny.

Badania rok ..:', Warszawa

-.Jnventaria

_{Archaeologica,}

_Pologne",

Warszawa -?ód?

-"Jahresschrift

fur mitteldeutsche

_{Vorgeschichte",}

Halle/Saale

- .Jahrbuch des Rómisch-Germanischen Zentralmuseums

Mainz", Mainz

-"Kwartalnik Historii

_Kultury

_{Materialnej",}

Warszawa

- Kratkie soob?enia Instituta

arheologii

Akademii nauk SSSR

_(KpaTKJ1e

cooóntenna

_J1HCTJ1TyTa

apxeOJIorJ1J1 AKap;eMJ1J1

HayK

CCCP),

Moskva

-Materialy

i issledovania po

arheologii

SSSR

_{(MaTepJ1aJIbI}

J1 J1CCep;OBaHJ15I no _apxconornu

_CCCP),

Moskva MIA MatArch. MS MSiW MSROA

-"Materia?y

Archeologiczne",

Kraków

-"Materia?y

Staro?ytne",

Warszawa

-"Materia?y

Staro?ytne

i_{Wczesno?redniowieczne",} Warszawa

-"Materia?y

i

_Sprawozdania

_{Rzeszowskiego}

O?rodka

_{Archeologicznego",}

Rzeszów- Krosno-Sandomierz- Tarnów

_(-

Prze-my?l/Tarnobrzeg)

-"Materia?y

Zachodniopomorskie",

Szczecin MZP

PA

-.Pamatky

archeclogtck?"

(wcze?niej:

"Pamatky

archeologick?

a

_{mistopisn?"),}

Praha

PArch.

-"Przegl?d

Archeologiczny",

Pozna? PMMAE - "Prace i

Materia?y

Muzeum

_{Archeologicznego}

i

_{Etnograficznego}

w ?odzi. Seria

_{Archeologiczna",}

?ód?

PomAnt

-.Pomoranta

Antiqua",

Gda?sk

Prahistoria ziem

_polskich

- Prahistoria ziem

polskich,

tom I: Paleolit i mezolit

_(red.

WChmielewski, W

_Hensel),

Wroc?aw-Warszawa-Kraków--Gda?sk 1975; tom II: Neolit

(red.

W Hensel, T.

_Wi?la?ski),

Wroc?aw-Warszawa-Kraków-Gda?sk 1979; tom III:

Wczesna

_epoka

_brqzu

_(red.

A. Gardawski, J.

Kowalczyk),

Wroc?aw- Warszawa-Kraków-Gda?sk 1978; tom IV: Od

?rod-kowej

epoki

brqzu

do

_?rodkowego

okresu

_late?skiego

(red.

J.

D?browski,

Z.

_{Raj ewski),}

Wroc?aw-Warszawa -

Kraków--Gda?sk 1979; tom V:

_Pó?ny

okres late?ski iokres

_rzymski

_(red.

_J.

_{Wielowiejski),}

Wroc?aw-Warszawa-Kraków-Gda?sk

1981

-"Sitzungsberichte

der

_{Altertumsgesellschaft}

Prussia"

_(pó?niej:

.Prussta. Zeitschrift fur

_{Heimatkunde"),}

Konigs-berg

i.Pr. Prussia

- .Praehistorische

Zeitschrift", Berlin-New York PZ RArch. RE - .Recherches

Arch?ologiques';

Kraków

-"Rocznik Bia?ostocki",

Bia?ystok

-"Rocznik

Olszty?ski",

Olsztyn

RO Slahr, SIA SovArch

SprArch.

SprPMA

WA ZNUJ ZOW

-.Saalburg

Iahrbuch', Berlin-New York

-"Slovenska

archeológia",

Bratislava

-"Sovetskaa

Arheologia"

(CoBeTCKaR

apxeonorna),

Moskva

-"Sprawozdania

Archeologiczne",

Kraków

-"Sprawozdania

P.M.A:', Warszawa

-"Wiadomo?ci

_{Archeologiczne",}

Warszawa

-"Zeszyty

Naukowe

_Uniwersytetu

_{Jagiello?skiego",}

Kraków

- "Z otch?ani

wieków", Warszawa

Pa?stwowe Muzeum

_{Archeologiczne.}

Warszawa 2011.

_Wydanie

I. Nak?ad 500 _egz.