Porównanie wyników oznaczeń składu mechanicznego gleb metodami polową i laboratoryjną

(1)

R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E , T . X V D O D . W A R S Z A W A 1965

ANDRZEJ ZEMBACZYŃSKI

PORÓWNANIE WYNIKÓW OZNACZEŃ SKŁADU MECHANICZNEGO GLEB METODAMI POLOWĄ I LABORATORYJNĄ

Stacja Chem iczno-Rolnicza w Gorzowie W ielkopolskim

Coraz bliższa współpraca między stacjam i chemiczno-rolniczymi a gleboznawcami powoduje konieczność podjęcia szeregu badań zarówno teoretycznych, jak i praktycznych. Jednym z nich jest problem ujednoli cenia w yników oznaczeń składu mechanicznego gleb w w arunkach polowych i laboratoryjnych.

Oznaczenia rodzaju gleb, tj. jej składu mechanicznego, są masowo w ykonyw ane dla potrzeb prak ty ki rolniczej, jak również przy szeregu prac specjalistycznych, jak np. m elioracje, budownictwo i inne.

Klasyczne m etody laboratoryjne, jak przepływowa czy sedym enta cyjna, są długotrw ałe i pracochłonne. Mimo w prowadzenia w ostatnich czasach wielu uproszczeń lub szybkich metod, np. powszechnie stosowa nej m etody aerom etrycznej Bouyoucosa w m odyfikacji Cassagrande- -Prószyńskiego, możliwości techniczne wszystkich pracowni gleboznaw

czych nie pokryw ają wciąż w zrastającego zapotrzebowania na analizy tego typu. Z konieczności więc większość ich jest w ykonywana bezpo średnio w polu tzw. m etodą ,,próby palcow ej”.

Oznaczenia powyższe, jak w ykazują długoletnie obserwacje, mimo najlepszego przygotow ania praktycznego i teoretycznego wykonawców, są zawsze obarczone pew nym błędem, w ynikającym ze zmienności sto sunków klim atycznych, wilgotności gleb i w ielu jeszcze innych, często subiektyw nych czynników.

W spółpracując od szeregu la t na terenie województwa zielonogórskie go z klasyfikatoram i gleboznawczymi i Wojewódzką Pracow nią K arto grafii Gleb Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gorzowie Wielkopolskim ze brała m ateriały porównawcze za okres la t I960—1964, które przedsta wione zostaną w niniejszym komunikacie.

(2)

212 A . Z E M B A C Z Y Ń S K I

Ogółem oznaczono skład mechaniczny w 5787 próbach z około 2000 profilów glebowych. Zbadane próby składają się z:

— 3063 utw orów piaskowych,

— 444 utworów pyłowych pochodzenia wodnego, — 2280 glin i iłów przeważnie pochodzenia zwałowego.

Porów nania oznaczeń laboratoryjnych z oznaczeniami dokonanymi w polu w ykazują, że:

— 57,4% prób zostało w polu zaklasyfikow anych do właściwej grupy składu mechanicznego,

— 38,1% próbom przypisano przy oznaczeniach polowych grubszy skład niż to stw ierdziła analiza laboratoryjna. W rezultacie przesunięto w tym kierunku

— 26,7% prób o jedną grupę, — 9,2% prób o dwie grupy, — 2,2% prób o trzy grupy.

4,5% próbom przy oznaczeniach polowych przypisano drobniejszy skład; przesunięto więc w tym kierunku

— 4,0% prób o jedną grupę, — 0,5% prób o dwie grupy.

Z przedstawionych powyżej liczb wynika, że w w arunkach polowych istnieje tendencja do podawania grubszego składu mechanicznego niż to jest w rzeczywistości.

Jak tendencja ta układa się w poszczególnych grupach i utw orach glebowych przedstawiono w tab. 1. Przedstaw ione w niej liczby świad czą, że największe rozbieżności między oznaczeniami laboratoryjnym i a określeniem składu mechanicznego gleb w polu w ykazują piaski gli niaste i gliny lekkie, czyli utw ory glebowe najczęściej w ystępujące na terenie Polski.

Określenie składu mechanicznego gleby jest konieczne zarówno dla oceny jej wartości produkcyjnej, jak również właściwej in terp reta cji wyników oznaczeń wielu innych właściwości chemicznych i fizycz nych.

Ponieważ możliwości w ykonania powyższych oznaczeń we wszystkich istniejących pracowniach chem iczno-rolnych i gleboznawczych są ogra niczone, należy prowadzić prace nad opracowaniem szybkiej i taniej m etody obiektywnego oznaczania grupy składu mechanicznego.

Badania tego typu są prowadzone od kilku lat w stacjach chemiczno- -rolniczych wrocławskiego Ośrodka Metodyczno-Naukowego IUNG pod kierunkiem prof. dr K. Boratyńskiego, a jednym z celów naszego kom u nikatu jest zwrócenie uwagi na powyższy problem ogółowi gleboznawców i chemików rolnych.

(3)

Porównanie wyników oznaczeń składu mechanicznego gleb notodami - połową i laboratoryjną

Comparison of r e s u lts dotained in determination of mechanical s o il composition by f ie ld and laboratory methods A. Utwory piaskowe - Sand so ils

Oznaczenie w laboratorium według metody areometrycznej Determination by areometric laboratory method

Ilo ść prób Number

of samples

Oznaczenie w polu metodą tzw. próby palcowej Determination by "finger" method in fie ld -- %%

Pl psg Pgl pgm _{g l}

Piasek luźny (pl) - Loose sandy s o il 528 97,2 2,8

Piasek słabo g lin ia s ty (psg) - Weakly loamy sand ₇₉₅ 22,2 76,0 0,7 1,1

Piasek g lin ia s ty lekki (pgl) - Light loamy sand ₈₉₁ 4,4 44,8 47,5 2,0 1,3

Piasek g lin ia s ty mocny (pgm) - Loamy sand 849 1,4 16,4 47,6 30,0 4,6

B. Utwory pyłowe - Very fine sand s o ils

Psg Pgl pgm płz p ł i ł g l ge

Pył zwykły (płz) - Very fine sandy s o il 366 9,0 9,0 4,9 72,9 1,7 ■ 1,7 0,8

Pył ila s ty (pł i ł ) - S ilt loam ₇₈ _- _- _- _{6 l,4} _23,0

11,7 3,9

C. Utwory g lin ia s te (gliny) - Loam s o ils

Psg Pgl pgm płz pł i ł g l gs gc

Glina lekka (gl) - Sandy loam 1440 4,2 16,5 18,1 1,0 _ _53,8 _6,4

Glina średnia (gs) - Medium - heavy loam 540 - 3,3 5,6 2,2 - _29,5 _51,2 _{8 .2}

Glina ciężka i i ł (gc) - Heavy loam and clay 300 - - 2,0 - 9,0 9,0 19,0 61,0

со ►-* CO O ZN A C ZA N IE S K Ł A D U M E CH AN IC Z NE G O G L E B

(4)

214 M Z E M B A C Z Y Ń S K I А. ЗЭМБАЧИНЬСКИ СРАВНЕНИЕ РЕЗУЛЬТАТОВ ОПРЕДЕЛЕНИЯ МЕХАНИЧЕСКОГО СОСТАВА ПОЧВ ПО ПОЛЕВОМУ И ЛАБОРАТОРНОМУ МЕТОДАМ Агрохимическая Станция Гожув Велькопольский Р е з ю м е Сравнивая результаты определения механического состава почв в поле (определение пальцевым методом) с лабораторийным методом (по Прушинско- му) автор сделал следующ ие выводы: — При определении механического состава в поле результаты занижаю тся на около 25°/о. — Самое высокое расхож дение результатов наблюдается в группе глини стых песков и легких глин. — Необходимо разработать быстрый и дешевый метод определения механи ческого состава почв. A. ZE M BACZ YŃSK I

COMPARISON OF RESULTS OBTAINED IN DETERMINATION OF MECHANICAL SOIL COMPOSITION BY FIELD

AND LABORATORY METHODS

S ta tio n for A g ricu ltu ra l C h em istry, G orzów W ie lk o p o lsk i S u m m a r y

The results obtained in com parative determ ination of m echanical soil com  position w ith a field (“finger”) method, and the laboratory “aerom etric” m ethod by Prószyński, are commented by author as follows:

— the results of field determ inations are about 25% lower,

— divergences appeared in the group of medium sands and sandy loam s, — it seem s necessary to work out a rapid and cheap m ethod for determ ination of m echanical soil composition.