Sprawozdanie z działalności
Towarzystwa Miłośników Historii za rok
1969
Przegląd Historyczny 61/3, 536-539
1970
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
SPRAWOZDANIK
Z DZIAŁALNOŚCI TOWARZYSTWA MIŁOŚNIKÓW HISTORII ZA ROK 1969
'Liczba członków T ow arzystw a na koniec 1969 r. wynosiła 709 osób. W roku spraw ozdaw czym przyjęto 43 nowych członków, 5 osób zmarło, 11 skreślono (na w łasną prośbę i wobec w yjazdu za granicę). W iększość członków stanow ią histo rycy: pracow nicy naukow i, w ojskow i, nauczyciele, archiw iści i m iłośnicy historii. Główną form ą działalności były zebrania naukow e i ak cja w ydaw nicza. O d czytów, spotkań i innych im prez Towarzystwo zorganizowało 38; jeżeli idzie 0 zainteresow anie poszczególnym i dziedzinam i i okresam i h isto rii to liczba zebrań przedstaw iała się następująco: historia do końca XV w. — 1 zebranie, historia XVI—X VIII w. — 1, h isto ria X IX w. — 4, h isto ria X X w. — 19, historiografia — 3, arch iw isty k a-h erald y k a — 3, inne — 4, film y — 2, wycieczki — 2. A więc nadal, ta k jak od k ilku lat, główne zainteresow anie sk u p ia się nad problem am i historii najnow szej.
Tow arzystw o M iłośników H istorii pracow ało w roku spraw ozdaw czym w 6 sekcjach. Były to: Sekcja A rchiw alna (przewodnicząca dr I. S u ł k o w s k a - - K u r a ś ) , Sekcja H istorii M azowsza (przewodniczący prof, d r A. W o l f f), Sekcja H istorii Najnowszej .(przewodnicząca <łr T. M o n a s t e r s k a ) , Sekcja H i storii W arszaw y (przewodniczący dr J. K o s i m ) , Sekcja H istorii Wojskowej (przewodniczący ppłk doc. dr L. R a t a j c z y k), Sekcja K rytyczna (przewodniczą cy doc. d r K. G r o n i o w s к i).
Sekcja H istorii W arszaw y w roku spraw ozdaw czym , podobnie jak i w latach ubiegłych, prow adziła najbardziej ożywioną działalność. Zorganizow ała 11 odczy tów (5 w łasnych, 6 w spólnie z Pracow nią Dziejów W arszaw y IH PAN). T em a ty k a zebrań była dość różnorodna : od dziejów herbu W arszaw y do zagadnień od budow y po ostatnich zniszczeniach; ilościowo przew ażał w iek XX. Prócz tego odbył się pokaz film ów o tem atyce w arszaw skiej, dysfkusja nad ekspozycją „Po
w stanie W arszaw skie” w Muzeum H istorycznym , połączona z film em , pierwsze z planow anej serii spotkań: „W arszaw iacy d n ia niecodziennego” — o w ypraw ach wysokogórskich — w połączeniu z pokazem film ow ym , a także w ycieczka na pole bitw y pod R aszynem w 160 rocznicę (nieudana na skutek złej pogody). Sekcja zorganizowała doroczną, czw artą już, konferencję varsaivianistów; z inicjatyw ą 1 działalnością Sekcji w iąże się również p raca K om itetu Redakcyjnego „Biblioteki Wiedzy o W arszaw ie”, o czym dalej.
System atycznie i owocnie pracow ała Sekcja H istorii W ojskowej, która zorga nizowała 7 zebrań oraz bardzo udaną podróż historyczno-w ojskow ą. T em atyka o d czytów związana była z planem w ojny obronnej Polski w 1939 r. i działaniam i II wojny. Podróż historyczno-w ojskow a objęła północną część województw w ar szawskiego i olsztyńskiego: pola bitw y pod M ławą i G runw aldem , k w aterę H itlera w G ierłożu pod K ętrzynem , a także zam ki obronne w Działdowie, Olsztynie, K ętrzynie i Reszlu.
S ek cja H istorii N ajnow szej prow adziła bardziej ożywioną działalność w I pół roczu; zorganizow ała łącznie 6 odczytów. Podobnie ja k w roku poprzednim , zain teresow ania sw e skupiła n a d dziejam i Polski i Europy lait 1918—1939.
Sekcje: H istorii Mazowsza i K rytyczna zorganizowały po dw a zebrania — głównie dyskusje nad o statnim i interesującym i pozycjam i książkowymi.
W zw iązku z trudnościam i organizacyjnym i o ra z niem ożnością zapew nienia
frekw encji n a zebraniach Sekcji A rchiw alnej Z arząd pow ziął decyzję w spółpracy z O ddziałem W arszaw skim Stowarzyszenia A rchiw istów Polskich, rezygnując z u trzym ania Sekcji. W w yniku tej w spółpracy zorganizowano 1 zebranie: „A rchi wa Państw ow e w 25-leciu PRL”.
Z arząd postanow ił nie reaktyw ow ać Sekcji H istorii Powszechnej uw ażając, że podział h isto rii n a dzieje Polski i innych k rajó w jest przestarzały. T em aty k a do tąd uw ażana za dzieje powszechne będzie uwzględniana na zebraniach TMH w istniejących Sekcjach.
F rekw encja n a zebraniach Sekcji była różna: najczęściej 20—30 osób, nie które odczyty lub im prezy zgromadziły około 100 osób, kilkakrotnie — z przyczyn od T ow arzystw a niezależnych — była bardzo niska.
Tzw. zebrań plenarnych Towarzystwo zorganizowało 4, nie licząc zebrania walnego, k tó re nie było połączone z odczytem.
P race badaw cze n ad dziejami W arszawy nie były prow adzone w ram ach organizacyjnych T ow arzystw a wobec przejścia Kom isji B adań Dawnej W arsza w y do M uzeum Historycznego (decyzja W ydziału K ultury PRN).
N atom iast rozw ijała się pom yślnie działalność w ydaw nicza Tow arzystw a: druk serii popularno-naukow ej „Biblioteka Wiedzy o W arszaw ie” o ra z m onografii w se rii „B iblioteki im . Tadeusza K orzona”. K om itet Redakcyjny s e r i i ,.Biblioteki W ie dzy o W arszaw ie” (M. D r o z d o w s k i , M. N i e t y k s z a , H. K l e p u r s k a, R. K o ł o d z i e j c z y k , J. K o s i m , H. S z w a n f e o w - s к a) prow adził intensyw ne prace orgamrzycyjme i redakcyjne. W 1970 r. ukażą się 3 pozycje: A ndrzeja Z a h o r s k i e g o „W arszaw a osiem nastow ieczna”, A dam a K e r s t e n a „W arszaw a epoki Ja n a K azim ierza”, Jan u sza D u r k i „Sylw etki robotników w arszaw skich na przełom ie X IX i XX w.”. W opracow aniu redakcyjnym zn ajdują się pozycje: Jan in y K u l c z y c k i e j - S a l o n i „Życie um ysłowe W arszaw y postyczniowej (1863—1892)”, Ireneusza I h n a t o w i c z a „Obyczaj burżuazji w arszaw skiej XIX w.”, Zdzisława L i b e r y „Życie literackie W arszaw y w czasach Stanisław a A ugusta”, Eugeniusza S z w a n k o w s ' k i e - g o „T eatr stolicy do 1939 r .”, W ładysław a R o s t o c k i e g o „Urzędnicy W ar szawy, ich życie i p ra ca w K sięstwie W arszaw skim i K rólestw ie Polskim do 1831 r .”. Dzięki poparciu Gospodarczego In sty tu tu Wydawniczego, oddano do pro dukcji w se rii „Biblioteki im. T. Korzona” m onografię firm y „Pluton” M. T a r a s i e w i c z a . N astępne tom y do obu serii są w przygotowaniu. U kazały się 4 nu m ery „Przeglądu Historycznego” o objętości 73,5 ark. wyd.
S ekcja H istorii W arszaw y zorganizowała 10 czerwca doroczną IV konferencję v arsavianistów w W ilanowie; zorganizowała ją przy w spółudziale W ydziału K ul tu ry Stołecznej R ady N arodow ej i Tow arzystw a Przyjaciół W arszawy. N a konfe re n c ji dyskutow ano n ad referatem „Koncepcja syntezy diziejów W arszaw y” pmof. d ra A n d rzeja Z a h o r s k i e g o i doc. d ra M. M. D r o z d o w s k i e g o . Uczestniczyło 90 osób — przy bardzo ożywionej dyskusji — a Muzeum w W ilano w ie udostępniło uczestnikom zwiedzenie pałacu i Muzeum Plakatu. N a konferen cji wręczono dyplomy honorowe za najlepsze varsaviana roku, w ytypow ane przez ju ry , w sk ła d którego wchodzą również przedstaw iciele Zarządu T ow arzystw a P rzyjaciół W arszaw y. W ydział K ultury Prezydium Rady Narodowej m.st. W arsza wy um ożliw ił w ykonanie dyplomów i wręczenie laureatom pam iątkow ych grafik. W yróżniono następujące varsaviana: J. C e g i e l s k i — „Stosunki m ieszka niowe w W arszaw ie w latach 1864—1964”, W arszawa 1968; I. D u d e k , G. G o n - t a r s k i , J. K i k o l s k a , A. M i j a k o w s k i , E. Z d a n o w i c z — „W ar szaw a w śród dużych m iast św iata”, wyd. GUS, W arszaw a 1969; M. C i e p l e w i c z — ..Obrona W arszaw y w e w rześniu 1939. W ybór dokum entów w ojskow ych”, W arsza w a 1Θ68; A. S z c z y p i o r s k i — „Od P io tra Drzewieckiego do S tefana S
tarzyń-sikľiego” (G ospodarka ikomumialnia m. sit. W arszawy w latach 1915—1939), Wnocław 1966; St. Ł a m — „Życie wiśród w ielu ” (dyplom wręczono doc. drow i A. Lamowi).
N a uroczystym zebraniu plenarnym T ow arzystw a dnia 9 grudnia 1969 r. zo stały w ręczone dyplom y członków honorowych Polskiego Tow arzystw a H istorycz nego prof, drow i Stanisław ow i A r n o l d o w i i dyr. H enrykowi A l t m a n o w i .
W illa .A rk a d ia ” w K azim ierzu Dolnym była nadal dzierżawiona .przez Zw ią zek N auczycielstw a Polskiego. K oncepcja przebudow y willi na ośrodek szkolenio w o-wypoczynkowy nie uzyskała aprobaty w ładz konserw atorskich. S praw a rem on tu uległa w ięc zawieszeniu. Pięć m iejsc dla członków TMH było w ykorzystanych w okresie letnim .
S kład Z arządu w roku spraw ozdaw czym : — prof, d r Jan u sz W oliński
prof, dr A ndrzej W yczański doc. dr M arian M. Drozdowski mgr A ndrzej Janow ski
m gr H anna Szw ankow ska doc. dr Krzysztof Groniowski dr Jerzy Holzer d r Ja n Kos im dr J a n M olenda dr Teresa M onasterska d r M aria N ietyksza m gr W. Nowakowski
p płk doc. d r L eonard R atajczyk m gr H en ry k Rutkow ski
kustosz Adam Słomczyński prof, dr A dam W olff doc. d r A ndrzej W yrobisz K om isja Rew izyjna: mec. Jerzy Dunin
doc. d r A ntoni M ączak płk m gr Tadeusz Rawski doc. dr M ichał Wąsowicz m gr Hieronim Weiss
Hanna Szw ankow ska
D la uczczenia 25-lecia Polski Ludowej Naczelna D yrekcja A rchiw ów P aństw o wych w ydała kolejną pozycję inform acyjno-źródłow ą, om aw iającą m ateriały obra zujące rozwój ludowego p ań stw a polskiego. T ytuł tego w ydaw nictw a brzm i: „Rady narodow e w latach 1944—1950. In fo rm ato r o m ateriałach źródłowych przechow y w anych w archiw ach PRL”. In fo rm ato r został opracow any w w yniku kw erendy przeprow adzonej w archiw ach państwowych.
W ydaw nictw o składa się z dwóch zasadniczych części:
Część pierw sza zaw iera alfabetyczne w ykazy zespołów a k t wojew ódzkich, po-Prezes
W iceprezesi:
S karbnik S ekretarz
w iatowych i m iejskich irad narodow ych z la t 1944—1Ö50 przechowywanych w arch i w ach państw ow ych. Zespoły te w całości dotyczą działalności ra d narodow ych i dlatego nie uwzględniono ich w drugiej tem atycznej części w ydaw nictw a. Na szczególną uwagę zasługują regestry protokołów inauguracyjnych posiedzeń w oje wódzkich ra d narodowych. Inform acje o tym , według jakich grup rzeczowych zgromadzone zostały m ateriały archiw alne pozostałe po działalności rad, znajdą badacze we w stępach do inw entarzy 'książkowych tych zespołów.
M ateriały do działalności ra d narodowych w ystępujące w innych zespołach archiw alnych są zebrane w drugiej części w ydaw nictw a.
K w erendą objęto 227 zespołów a k t przechow yw anych w archiw ach podległych Naczelnej D yrekcji A rchiw ów Państw ow ych oraz w C entralnym A rchiw um W oj skowym. Uwzględniono przede w szystkim zespoły urzędów wojewódzkich, s ta rostw , organizacji społecznych i oświatowych, organizacji przedsiębiorstw gospo darczych oraz form acji wojskowych.
M ateriały źródłowe dotyczące działalności rad narodowych, podane w form ie regestów, podzielono n a 29 grup tem atycznych. A oto niektóre z nich: konstytuo w anie się rad narodowych, w spółpraca rad z w ojskiem , organam i bezpieczeństwa, z organizacjam i politycznym i i społecznymi, R eferendum Ludowe i w ybory do sejm u 01947 r.) oraz całokształt działalności zw iązanej ~l organizacją gospodarki narodow ej, ośw iaty, kultury, zdrow ia i opieki społecznej. W grupach tych w y odrębniono zagadnienia takie, ja'k: odbudowa k raju , reform a rolna, rep atriacja, zagospodarow anie Ziem Zachodnich i Północnych.
Część drugą uzupełnia indeks zespołów akt, w których przeprow adzono kw e ren d ę archiw alną.
Inform ator obejm uje całość m ateriałów archiw alnych dotyczących działalności ra d narodow ych, a w ięc w zakresie życia politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego, w zaraniu kształtow ania się w ładzy ludowej na ziemiach polskich.
W ydaw nictw o w stępem zaopatrzył prof, dr Jerzy S t a r o ś c i ą k .
