Zasoby mieszkaniowe miasta Świdnicy na podstawie spisów powszechnych

WOJEWÓDZKI URZĄD STATYSTYCZNY

^ W WAŁBRZYCHU

ZASOBY MIESZKANIOWE MIASTA ŚWIDNICY

PODSTAWIE SPISÓW POWSZECHNYCH

Grudzień 1991 r.

SPIS IRüä C I

Wb tęp... ...

Sytuacja mieszkaniowa jako odbicie problemów społecznych i bytowych ludności Mieszkania według formy własności budynku ...

Zaludnienie mieszkali ... ... ...

Zmiany wyposażenia mieszkań w instalacjo ... ...

Samodzielność zamieszkiwania gospodarstw domowych... . Bibliografia... ...

T A B L I C £

S tr.

3

4

11

16 20 21 24

#

Stan ludności i zasobów mieszkaniowych ... ...

Mieszkania według okresu budowy budynku ... ... . Mieszkania według liczby izb ... . Mieszkania według powierzchni użytkowej ... . Struktura mieszkań według liczby pokoi ...

Zasoby mieszkaniowe z podziałem według form własności... ... ...

Mieszkania, izby i powicrzclmia użytkowa mieszkań zarządzanych przez terenowe organy administracji państwowej ...

Mieszkania, izby j powicrzclmia użytkowa mieszkań zarządzanych przez spółdzielnię mieszkaniową w Świdnicy ... ... ' Mieszkania, izby i powierzchnia użytkowa mieszkań zarządzanych przez przedsię­

biorstwa i instytucje ... ...

Mieszkania, izby i powierzchnia użytkowa mieszkań zarządzonych przez właścicieli prywatnych... ... . Lwolucja ludności i zasobów mieszkaniowych ...

Wskaźniki zaludnienia mieszkań ... ...

Przeciętna liczba osób nu 1 pokój ...

Struktura ludności w mieszkaniach według liczby osób na izbę ... ..

Ludność w mieszkaniach według powierzcimi użytkowej mieszkań przypadającej

na 1 osobę ... ...

Mieszkania i ludność w mieszkaniach według stopnia wyposażenia w instalacje ...

Nadwyżki liczby gospodarstw domowych nad liczbą mieszka:, określający statystyczny deficyt samodzielnych mieszka:. ...

Tnbl.

1 2

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14

15 16

6 8 8

10 10 11

13

14

14

15 16 17 17 19

19 20

SPIS WYKRESU Vi

Str.

Ludność, mieszkania, izby 1960=100

Mieszkania według okresu budowy budynku ... ... 7 Mieszkania według liczby izb w odsetkach ... . 9 Mieszkania według powicrzclini użytkowej w odsetkach... ... 9 Wskaźniki zaludnienia mieszkań ... ... ... iq

Struktura ludności w mieszkaniach według liczby osób na izbę ... . 18

Ludność w mieszkaniach według powierzchni użytkowej mieszkań przypadającej

na 1 osobę ... ... 22 Mieszkania według liczby i typu gospodarstw domowych ... 22

W S u P

Publikacja zawiera zestaw informacji dotyczących zasobów mieszkaniowych miasta Świdnicy na podstawie Narodowych Spisów Powszechnych.

Zachodzące zmiany przedstawiono w formie tekątowo-tabela­

rycznej .

W zależności od dostępności danych do omówienia poszczegól­

nych zagadnień zastosowano zmienną retrospekcję.

Autorem publikacji jest mgr Helena Wilczyńska, specjalis­

ta w Oddziale Terenowym Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Świdnicy.

Ze względu na charakter publikacji pominięto w niej wyjaś­

nienia metodologiczne

SYTUACJA MIESZKANIOWA JAKO OLEICIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH I BYTOWYCH LUDNOŚCI

Przez sytuację mieszkaniową rozumiemy zazwyczaj poziom warunków zamieszkiwania całego społeczeństwa lub tworzących je mniejszych grup społecznych. Składają się na nią takie czynniki jak: stem ilościowy i jakość zasobów mieszkaniowych, formy zamieszkiwania oraz sposób użytkowania i wykorzystania zasobów przez ludność, za­

leżne od układu stosunków mieszkaniowych, który poprzez cenę miesz"

kań i system zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych ma wpływ na rze­

czywiste ukształtowanie warunków mieszkaniowych poszczególnych gruf ludności i jednostek.

Wyznacznikiem sytuacji mieszkaniowej są w takim ujęciu w więkez®

ci cechy mierzalne samych zasobów budynków mieszkalnych i mieszkań oraz ludności, a także zachodzące między tymi wielkościami relacje' Posiadanie samodzielnego mieszkania, dostosowanego do potrzeb ro­

dziny jest oczywistą koniecznością.

Warunki mieszkań!owe mają bezpośredni wpływ na wydajność pracy, podnoszenie kwalifikacji zawodowych, kształtowanie osobowości.

Potrzeba intensyfikacji budownictwa mieszkaniowego wynika z uznani6 społecznych aspiracji ludności, obowiązków Państwa i obiektywnych potrzeb rozwoju gospodarczego.

Przy zbieraniu danych o stanie zasobów mieszkaniowych i badań w#i runków mieszkaniowych ludności podstawowym źródłem są spisy ludnoś' ci i mieszkań. Pierwszy powszechny spis ludności i mieszkań w Pol|f % międzywojennej został przeprowadzony w dniu 30 IX 1921 r., następ"

ny 9 XII 1931 r. Po drugiej wojnie światowej przeprowadzone były na terenie Polski Powszechny Sumaryczny Spis ludności w lutym 194^1 /trudne warunki powojenne ograniczyły jego zakres merytoryczny do podstawowych informacji ludnościowych/, a następnie Narodowe Spisy Powszechne z 3 XII 1950 r., 6 XII I960 r., 8 XII 1970 r.,

7 XII 1978 r., 6 XII 1988 r.

1/ Adam Andrzejewski - "Sytuacja mieszkaniowa w Polsce w latach 1918 - 1974" - PWE 1977 r.

L

W y/yniku II wojny światowej Polska utraciła około 38

%

jennego majątku trwałego* Ogromne zniszczenia dotknęły również zasoby mieszkaniowe. Straty te ocenia się na około 54

%

wielkiej liczbie miast, które nie doznały zniszczeń wojennych1^.

Nie dotknięte niszczycielskimi skutkami wojny miasto przyciągało przybyszów, głównie z centralnych i wschodnich regionów kraju.

W roku 1950 Świdnica liczyła 27805 mieszkańców, a więc niecałe 3/4 stanu ludności sprzed wojny. Osiągnięcie stanu ludności z roku

1939 nastąpiło dopiero w 1959 roku.

¥/ pierwszych latach po wyzwoleniu Świdnica zapewniała przybyszom dobre warunki mieszkaniowe, lecz z biegiem lat, w miarę rosnącego napływu ludności, ogólna sytuacja mieszkaniowa uległa stałemu po­

gorszeniu. Wśród przyczyn postępującego zaostrzenia się problemu mieszkaniowego należy wymienić:

- słabe rozpoznanie dysponowanych zasobów mieszkaniowych wynikają­

cych z braku inwentaryzacji mieszkań, stąd nagminne fakty niele­

galnego zajmowania mieszkań lub całych budynków przez pojedyńcze osoby lub mało liczebne rodziny, przy równoczesnym skrajnym prze­

ludnieniu innych mieszkań;

- postępująca dekapitalizacja istniejących zasobów, w części spowo­

dowana wiekiem budynków, głównie jednak brakiem ich konserwacji, - niewielkie rozmiary budownictwa mieszkaniowego, zwłaszcza do

1960 roku, nie mające praktycznie żadnego znaczenia w bilansie rozporządzanych zasobów mieszkaniowych.

Rozpatrywany w publikacji okres międzyspisowy, tj. i960 - 1988 r.

charakteryzował się wieloma przemianami społecznymi, ekonomicznymi i demograficznymi. Lata uprzemysłowienia przyniosły bardzo znaczne zmiany w stanie zasobów mieszkaniowych i w stanie ludności. Przyj­

mując stan z 1960 r. za 100 zmiany w stanie ludności i zasobów mieszkaniowych przedstawiają się następująco:

/ "Dolny Śląsk w drugą rocznicę powrotu do Polski 1945 - 1947 ląski Instytut Wydawniczy, Wrocław 1947 r.

tt

Tabl. 1. Stan ludności i zasobów mieszkaniowych

Lata

Ludność

Miesz-

kania Izby

ogółem w mieszka­

niach

1960 .... 39078 37428 9189 26757

1970 .... 47645 46054 11439 34370

1978 .... 54504 53063 14879 46759

1968 .... 62178 60752 18330 59467

1960 = 100

1970 ... o 121,9 123,1 124,5 128,5 d

1978 ... . 139,5 141,7 161,9 174,8

1988 . . . . 159,1 162,3 199,5 222,3

Przyrost zasobów wyprzedzał wzrost ludności, przy czym wyprze' dzenie to w odniesieniu dc mieszkań było mniejsze niż w przeliczę'}

niu na izby mieszkalne.

W latach I960 - 1938 liczba mieszkań zwiększyła się o 9141, a ba izb o 32710. Wykazane wielkości określają przyrost czysty, stsU wiący saldo zmian w stanie zasobów mieszkaniowych. Po stronie plu6 tego rachunku znajdują się: efekty nowego budownictwa mieszkaniom6 przyrosty wynikające ze zmian konstrukcyjnych /np. przebudowa duśj mieszkań na mniejsze/, dobudowy lub nadbudowy pomieszczeń mieszkał nych, przekwalifikowanie na mieszkania pomieszczeń niemieszkalny cjj % i przyrosty z innych przyczyn, zaś po stronie minusów - naturalne ubytki substancji mieszkaniowej /np. na skutek wyburzeń/, przekwa' lifikowanie mieszkań substandardowych na cele niemieszkalne, ubyt^

na skutek zmian konstrukcyjnych i z innych przyczyn* Jak z tego m?

nika przyrost zasobów nie może być utożsamiany z rozmiarami budo*' nictwa mieszkaniowego, które było znacznie wyższe od przyrostu*

Według danych spisu 1988 r* przeważająca część zasobów mieszkać wych pochodzi z okresu powojennego. W budynkach wybudowanych po

1944 roku znajduje się 58,2 % mieszkań. Mieszkania w budynkach starszych, wzniesionych przed 1918 rokiem stanowią jeszcze 24,3

&

ogółu mieszkań.

I

Ludność, mieszkania, izby 1960100

1970

1978

1988

Mieszkania wg okresu budowy budynku

25 -

20 ^- 15-

10 ^-

5 - 0

* mm

823 przed 1918

□ 1961-1970

EÜD 1918-1944 SÜ3 1971-1978

E59 1945-1960 E3 1979-1988

Rk#

WEDLUG NSP 1988 R.

Tabl.2 . Mieszkania według okresu budowy budynku /stan na 1988 r./

Wyszczególnienie Mieszkania

%

mieszkań Mieszkania ogółem ... 18330 100,0

w budynkach wybudowanych w okresie:

przed 1918 ... 4450 24,3 1918 - 1944 ... 3217 17,5

1945 - I960 ... 440 2,4

1961 - 1970 ... 3115 17,0 1971 - 1978 . . 0 ... 3365 13,4

1979 - 1988 ... 3743 20,4 ♦

Wśród wszystkich zamieszkanych mieszkań 99,2

%

Tabl. 3* Mieszkania według liczby izb

. .... _____ _____________________________________________________________________ ___________________________________>

Lata Ogó­

łem

Mieszkania o liczbie izb: Prze- ciętna liczba

izb w mieS#

koniu

1 2 3 4 5 6

7 i wię­

cej I960 . . . 9189 1032 2508 3227 1580 528 208 106

__

2,9 1970 . . . 11439 996 2880 4529 1915 653 282 184 3,0/

1978 . . . 14879 925 3035 6104 3498 745 383 189 3,14 1988 . . . 18330 667 3379 7560 4579 1185 529 231 3,24

w odsetkach

I960 . . . 100,0 11,2 27,3 35,1 17,2 5,7 2,3 1,2 e 1970 . . . 100,0 8,7 25,2 39,6 16,7 5,7 2,5 1,6 # 1978 . . . 100,0 6,2 20,4 41,0 23,5 5,0 2,6 1,3 # 1988 . . . 100,0 4,7 18,4 41,2 25,0 6,5 2,9 1,3 e Uległa zmianie struktura mieszkań według ilości izb. Pomimo, że nadal dominują mieszkania 3-izbowe, to jednak w latach 1960-1988 obserwuje się tendencję do budowy mieszkań o większej liczbie izb»

k.

Mieszkania wg liczby izb w odsetkach

1 2 3 4 5 6 7 I więcej

MIESZKANIA O LICZBIE IZB

dl I960 SŚ31970 01978 §SS 1988

Mieszkania wg powierzchni użytkowej , w odsetkach

ponl.jj 20 20-39 40-79 80-109 110 I wiece]

Powierzchnia

w nf

□ 1970 gg 1978 cm 1988

Tabl»4 • Mieszkania według powierzchni użytkowej

Ogó- łem

Powierzchnia użytkowa w m2

Lata poni­

żej 20

20- -29

30- -34

35- -39

40- -49

50- -59

60- -79

80- -109

110 i więcej

I960 9189 ♦ # # # » • # $ •

1970 11439 298 1205 607 1238 2641 1785 1780 1070 615 1978 14879 257 1205 833 1531 4056 3131 1948 1216 702 1988 18330 153 1106 946 1736 4968 3702 3359 1347 1013

w odsetkach

1960 100,0 • • • * • e • •

• I 1970 100,0 2,6 10,5 7,0 10,8 23,1 15,6 15,6 9,4 5,4 1978 100,0 1,7 8,1 5,6 10,3 27,3 21,0 13,1 8,2 4,7 1988 100,0 0,8 6,0 5,2 9,5 27,1 20,2 18,3 7,4 5,5

Na wielkość mieszkań i ich strukturę można spojrzeć poprzez lic2"

bę pokoi w mieszkaniu, a więc po odjęciu od ogólnej liczby izb w mieszkaniu liczby izb kuchennych.

Tabl. 5 . Struktura mieszkań według liczby pokoi

Liczba pokoi Mies z"

Lata Ogó­

łem 1 2 3 4

5 i wię­

cej

u

składaj jące z samej

kuchni 1978 . . . 14879 3231 6562 3824 809 438 15 1988 ♦ . . 18330 3456 8062 4892 1299 609 12

w odsetkach

1978 . . . 100,0 ^ro 44,1 25,7 5,5 2,9 0,1 1988 . . . 100,0 18,8 44,0 26,7 7,1 3,3 0,1

Największą grupę w 1978 i 1988 roku stanowiły mieszkania 2-pok

o*

jowe /ok. 44

%

poprawa struktury mieszkań również pod względem liczby pokoi. Wy­

raźnie zmniejszył się udział mieszkań 1-poko jowych. na rzecz 3-po^

jowych i większych.

L.

MIESZKANIA WEDŁUG FORMY WŁASNOŚCI BUDYNKU

Zmiana stosunków ustrojowych spowodowała, że gospodarowanie zaso­

bami mieszkaniowymi stało się zagadnieniem ogólnospołecznym, dlate­

go pod pojęciem zasobów mieszkaniowych rozumiemy ogół zasobów bez względu na formę ich własności.

W Świdnicy występują wszystkie formy własności, a mianowicie:

1/ zasoby terenowych organów administracji państwowej administrowane przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej;

2/ zasoby spółdzielni mieszkaniowych,

3/ zasoby przedsiębiorstw i instytucji państwowych,

4/ zasoby stanowiące własność osobistą w postaci domów jednorodzin­

nych, mieszkań w domach małych lub mieszkań w budynkach wielo- mieszkaniowych,

5/ własność instytucji kościelnych i wyznaniowych.

Zasoby mieszkaniowe w Świdnicy według form własności charaktery­

zuje tabl. nr 6.

Tabi, 6. Zasoby mieszkaniowe z podziałem według form własności Wyszczególnienie

Lata

1960)1/ 19702/ 1978 1988 Mieszkania ogółem ... 8928 11321 14879 18330

w budynkach stanowiących własność:

terenowych organów administracji

państwowej ... 6713 8245 8486 8544 spółdzielni budownictwa miesz-

kantowego ... 28 1254 4049 6651 pozostałych jednostek uspołecz-

nionych ... ... 1787 1279 1506 1800 prywatną •• ... 389 533 813 1327 instytucji kościelnych i wyzna-

niowych ... 11 10 25 8

1/ W 1960 r. - mieszkania ogółem - 9189, w tym w budynkach miesz­

kalnych - 8928. 2/ W 1970 r. - mieszkania ogółem - 11439, w tym w budynkach mieszkalnych - 11321.

/dok«/

Wyszczególnienie

Lata

19601/ 19702/ 1978 1988 w odsetkach

Mieszkania ogółem ... 100,0 100,0 100,0 100,0 w budynkach stanowiących

własność:

terenowych organów adminis-

traćji państwowej ... 75,2 72,8 57,0 46,6 spółdzielni budownictwa

mieszkaniowego ... 0,3 11.1 27,2 36,3 pozostałych jednostek uspo-

łecznionych ... 20,0 11,3 10,1 9,8 prywatną ... 4,4 4,7 5,5 7,2 instytucji kościelnych i wyz-

naniowych ... 0,1 0,1 0,2 0,1 1/ W 1960 r. - mieszkania ogółem - 9189, w tym w budynkach mie^

kalnych - 8928. 2/ W 1970 r. - mieszkania ogółem - 11439, w tym w budynkach mieszkalnych - 11321.

Zmiany polityki mieszkaniowej w kraju wpłynęły na zmianę struk' tury inwestorskiej. Do roku I960 cały ciężar budownictwa mieszka' niowego przyjęło na siebie państwo. Było to konieczne w sytuacji) | gdy wyniszczona wojną ludność w większości nie posiadała zasobów pieniężnych na zapewnienie sobie mieszkania.

Budownictwo rad narodowych dominuje również w latach 1961-1975»

lecz już w następnym okresie jego udział w budownictwie ogółem zmniejsza się o ok. 27 $ó. W latach 1971-1975 stanowi ono niewiei' ki odsetek budownictwa mieszkaniowego w mieście i po 1975 roku taje całkowicie zaniechane. Stan ten odzwierciedla nowe zasady p0' lityki mieszkaniowej w kraju.

Tabl. 7. Mieszkania, izby i powierzchnia użytkowa mieszkań zarządzanych przez terenowe organy administracji państwowej

Lata Miesz­

kania Izby

Powierz­

chnia użytkowa

miesz- kaó2 w m

%

w mieście miesz­

kania izby powierz­

chnia

i960 • • • • 6713 19551 • 75,2 74,6 #

1970 .... 8245 24568 473906 72,8 72,1 75,6 1978 .... 8486 25277 478597 57,0 54,1 59,1 1988 .... 8544 25249 486698 46,6 ' 42,5 47,0

Analizując powyższe dane można dostrzec tendencję do malejącego udziału zasobów administracji państwowej w zasobach ogółem. Jest to efekt dynamicznego rozwoju budownictwa spółdzielczego i indywi­

dualnego.

Początki budownictwa spółdzielczego w Świdnicy datują się od I960 roku. Okres 1961-1965 był w zasadzie okresem organizacyjnym.

Zainteresowanie spółdzielczą formą budownictwa mieszkaniowego było w tym okresie niewielkie. Wynikało to z trzech podstawowych przy­

czyn:

- braku tradycji budownictwa spółdzielczego i wynikająca stąd ko­

nieczność upływu znacznego czasu do zaakceptowania przez społe­

czeństwo nowej formy nabycia mieszkania;

- wysokie czynsze za mieszkanie spółdzielcze w sytuacji kiedy czyn­

sze w mieszkaniach kwaterunkowych były wówczas symboliczne;

- stosunkowo niski poziom dochodów ludności i związana z tym nie­

wielka możliwość zgromadzenia środków na wkład własny.

Pierwszy budynek mieszkalny o 14 mieszkaniach i 42 izbach oddano do użytku w grudniu 1960 r. /przy ul.Ofiar Oświęcimskich 11-13/*

W latach 1965-1970 zostało przyspieszone tempo budownictwa spół­

dzielczego i w 1970 r. spółdzielnia zarządzała 1254 mieszkaniami o 3272 izbach. Radykalna zmiana w tempie budownictwa spółdzielcze­

go nastąpiła po 1973 r. Do zwiększenia rozmiarów budownictwa i przys­

pieszenia tempa realizacji przyczyniła się uruchomiona w Świdnicy Fabryka Domów typu WK-70.

Wielkość zasobów mieszkaniowych zarządzanych przez Spółdzielnię Mieszkaniową w Świdnicy charakteryzuje tabl.nr 8.

Cabl. 8. Mieszkania, izby, powierzchnia użytkowa mieszkaj

zarządzanych przez Spółdzielnię Mieszkaniową w Świdnicy

Lata Miesz-

Izby

Powierz­

chnia użytkowa

%

w mieście

kama iiiieaz—

kańp w m

miesz­

kania izby powierz­

chnia

1960 • • • • 28 79 • 0,3 0,3 #

1970 .... 1254 3272 48839 11,1 9,6 7,8

1978 .... 4049 12795 184621 27,2 27,4 22,8 1988 . . . . 6651 21589 321632 36,3 36,3 31,1

f

i

Dane w tabl.8 wykasują, że przeciętna powierzchnia jednej izby mieszkalnej w zasobach spółdzielni mieszkaniowej w roku 1988 wynosi"

ła 14,9 m2 i była mniejsza niż w zasobach Przedsiębiorstwa Gospoda*"

ki Komunalnej i Mieszkaniowej, gdzie wynosiła 19,3 m2. Również prz6"

ciętna powierzchnia użytkowa przypadająca na jedno mieszkanie w za' sobach spółdzielni mieszkaniowej była mniejsza o około 8,6 nr niż w zasobach zarządzanych przez PGKiM. Jest to wynikiem obowiązujący^

w budownictwie mieszkaniowym normatywów budowlanych*

Budownictwo zakładowe zajmowało poważną pozycję w bilansie budo*"

nictwa mieszkaniowego miasta tylko w latach 1954-1965. Jego celem

"

ło zaspokojenie najpilniejszych potrzeb mieszkaniowych własnych p**' cowników. Realizowane było ze środków zakładów pracy w większości w oparciu o własne wykonawstwo. Stan ilościowy zasobów administrował nych przez zakłady pracy w latach 1960-1988 przedstawia tabl.nr 9 Cabl. 9. Mieszkania, izby, powierzchnia użytkowa mieszkań zarzą­

dzanych przez przedsiębiorstwa i instytucje

^

Lata Miesz­

kania Izby

Powierz­

chnia użytkowa

miesz­

kam w m

%

w mieście miesz­

kania izby powie chni

1960 ... 1787 4991 ^• 20,0 19,0 •

1970 ... 1279 3671 61509 11,3 10,8 9,8

1978 ... 1506 4615 73901 10,1 9,9 9,1

1988 ... 1800 5671 92117 9,8 9,5 8,9

Należy jednak stwierdzić, że standard mieszkań zakładowych był niższy niż standard zasobów mieszkaniowych rady narodowej. Przy­

czyną tego stanu rzeczy była chęć zakładów pracy do uzyskania jak największej ilości mieszkań, przy niewielkich stosunkowo kosztach i w jak najkrótszym czasie w celu ograniczenia deficytu siły ro­

boczej .

Po I960 roku ilość zakładowych zasobów mieszkaniowych radykalnie maleje. Przyczyną tego jest przekazywanie tych zasobów w adminis­

trację zleconą bądź Przedsiębiorstwu Gospodarki Komunalnej i Miesz­

kaniowej bądź Spółdzielni Mieszkaniowej.

System pomocy finansowej Państwa dla budownictwa spowodował, poza rozwojem budownictwa spółdzielczego, również dynamiczny rozwój bu­

downictwa indywidualnego. Jego udział w ogólnych rozmiarach budow­

nictwa mieszkaniowego systematycznie rośnie. Stan ilościowy zasobów administrowanych przez prywatnych właścicieli w latach 1960-1988 charakteryzuje tabl. nr 10.

Tabl. 10. Mieszkania, izby, powierzchnia użytkowa mieszkań zarządzanych przez właścicieli prywatnych

Lata Miesz­

kania Izby

Powierz­

chnia użytkowa

miesz- kańo w m

5» udziału w odniesieniu do ogółu zasobów

w mieście miesz­

kania izby powierz­

chnia

I960 ... 389 1553 • 4,4 5,9 #

1970 ... 533 2535 42543 4,7 7,4 6,8

1978 ... 813 4025 72160 5,5 8,6 8,9

1988 ... 1327 6899 133062 7,2 11,6 12,9

Zasoby prywatne znacznie odbiegają pod względem wielkości miesz­

kań i izb od zasobów publicznych. Przeciętna powierzchnia jednej izby w zasobach prywatnych w 1988 roku wynosiła 19»3 m2, a wielkość mieszkania w granicach 100,3 m .2

ZALUDNIENIE MIESZKAŃ

Zaludnienie mieszkań można określić kilkoma miernikami:

- liczbą osób w mieszkaniu,

- liczbą osób przypadających na 1 izbę, - liczbą osób przypadających na 1 pokój,

- wielkością powierzchni użytkowej przypadającej na 1 mieszkańca*

Lata uprzemysłowienia przyniosły bardzo duże zmiany w stanie za­

sobów mieszkaniowych i w stanie ludności. Przyjmując stan z roku 1960 za 100, ewolucja ludności i zasobów mieszkaniowych przedsta­

wia się jak następuje:

Tabl. 11. Ewolucja ludności i zasobów mieszkaniowych

Lata

Ludność

Miesz-

kania Izby

ogółem w miesz­

kaniach

1960 ... 39078 37428 9189 26757

1970 ... 47645 46054 1H39 34370

1978 ... 54504 53063 14879 46759 1988 ... 62178 60752 18330 59467

1960 = 100

1970 ... 121,9 123,1 124,5 128,5 1978 ... 139,5 141,7 161,9 174,8 1988 ... 159,1 162,3 199,5 222,3

Przyrost zasobów wyprzedzał wzrost ludności, przy czym wyprze­

dzenie to niezbyt duże w odniesieniu do mieszkań, było znaczne w przeliczeniu na izby mieszkalne. Stwarzało to warunki do poprą' wy zaludnienia mieszkań, przy równoczesnym wzroście przeciętnej powierzchni przypadającej na 1 osobę. Świadczą o tym dane zamieć czone w tabl. nr 12.

Tabl. 12. Wskaźniki zaludnienia mieszkań

Lata

Przeciętna liczba Przeciętna powierzchnia

użytkowa mieszkań w nr

na 1 osobę osób

w miesz­

kaniu

osób na izbę

1960 ... 4,07 1,40 #1/

1970 ... 4,03 1,34 13,75 1978 ... 3,57 1,13 15,27 1988 ... 3,31 1,02 17,04

1/ Po raz pierwszy badanie powierzchni użytkowej dokonano pod­

czas spisu w 1970 r., stąd brak danych dla roku I960.

Wielkość zaludnienia mieszkań jest ściśle związana z wielkością mieszkania; im mieszkanie mniejsze tym bardziej zaludnione.

Przeciętne zaludnienie mieszkań wyrażone liczbą osób na pokój przedstawia tabl. nr 13«

Tabl. 13. Przeciętna liczba osob na 1 pokój

W mieszkaniach o liczbie pokoi W mieszka- Lata Ogó­

łem 1 2 3 4 5 i

więcej

niacn s Lia- dających się tylko

z izby kuchennej 1978 . ♦ . # 2,23 1,80 1,28 1,00 0r81 2,00 1988 .. . 1,42 2,19 1,57 1,30 1,14 0,88 1,42

Analizując powyższe dane należy stwierdzić, że w mieszkaniach małych, tj. jednopokojowych i składających się tylko z izby ku­

chennej, występuje najgorsza sytuacja pod względem zaludnienia.

W 1988 roku z ogólnej liczby 3468 mieszkań małych - 40,3 % sta­

nowiły mieszkania zajęte przez osoby samotne, a zatem pozostałe małe mieszkania są faktycznie przeludnione, w tym około 34 % mieszkań o zaludnieniu 3 osob i więcej na 1 pokój• Podobnie, acz­

kolwiek nie w takich proporcjach, jest w pozostałych grupach wiel­

kości mieszkań - w każdej grupie mieszkań występuje pewna liczba mieszkań o niskim lub bardzo niskim zaludnieniu i określona liczba mieszkań nadmiernie zaludnionych. Dlatego też najwyraźniej charak­

teryzuje zaludnienie mieszkań udział ludności w poszczególnych przedziałach zaludnienia. Strukturę ludności według wielkości za­

ludnienia przedstawia tabl. nr 14.

Wskaźniki zaludnienia mieszkań

1980 1970 1978 1988

LUD osob w mleszk. E35 osób na izbę Bj przeciętna liczba

Struktura ludności w mieszkaniach wg liczby osób na izbę

1960

1970

1988

25% 50% 75%

LICZBA OSÖB NA 1 IZBĘ

100%

1 I mnie] t=d 1.01-1.49 CD 1.60-1.99 SS3 2.00-2.99 E-3 3 I wiece]

Tabl. 14. Struktura ludności w mieszkaniach według liczby osób na izbę

Lata

Lud- ność ogółem

Ludność w mieszkaniach o liczbie osob na izbę 1 i

mniej ⁱ

o

2,00 - - 2,99

3,00 i więcej

1960 37428 8461 11758 11097 4680 1432

1970 46054 11480 15710 12772 4926 1166

1988 60752 31085 13227 8275 6416 1749

w odsetkach

1960 100,0 22,6 31,4 29,7 12,5 3,8

1970 100,0 24,9 34,1 27,7 10,7 2,6

1988 100,0 51,1 21,8 13,6 10,6 2,9

Następstwem korzystnych zmian w strukturze zasobów mieszkaniowych jest spadek odsetka ludności w mieszkaniach o zaludnieniu powyżej 1,49 osoby na izbę i jego wzrost w mieszkaniach o mniejszym zalud­

nieniu izb. Realna poprawa, jak wykazują dane jest niewątpliwa.

W krytycznych warunkach mieszkaniowych, tzn, o zaludnieniu 3 i wię­

cej osób na 1 izbę pozostawało w 1988 roku 1749 osób.

0 zaludnieniu mieszkań informuje również wielkość powierzchni użyt kowej mieszkania przypadająca na 1 mieszkańca.

Tabl. 15« Ludność w mieszkaniach według powierzchni użytkowej mieszkań przypadającej na 1 osobę

Lata Ogó-

łem

Powierzchnia 2

użytkowa mieszkań w m 1 osobę

na 5,0 i

mniej

5,1 - - 7,0

7,1 - -10,0

10,1 - -15,0

15,1- -20,0

20 i więcej 1970 . . . 46054 455 2604 10791 18245 8153 5806 1988 .. . 60752 323 1562 8340 22518 13713 14296

w odsetkach

1970 . . . 100,0 1,0 5,7 23,4 39,6 17,7 • 12,6 1988 . . . 100,0 0,5 2,6 13,7 37,1 22,6 23,5

Dla warunków mieszkaniowych istotne znaczenie ma wyposażenie mieszkań w podstawowe instalacje sanitarno-techniczne# Dzięki wy­

sokiemu standardowi mieszkań uzyskiwanych z nowego budownictwa, jak również przeprowadzanym remontom i modernizacjom - przez admi­

nistracje w zasobach uspołecznionych i przez ludność - wzrósł prze­

ciętny stopień wyposażenia mieszkań, co ilustrują dane zamieszczone w tablenr 16#

Tabl. 16. Mieszkania i ludność w mieszkaniach według stopnia wyposażenia w instalacje

Wyszczególnienie Ogó­

łem

Mieszkania wyposażone w wodo­

ciąg

ustęp spłu­

kiwany

ła­

zien­

kę

ciep­

łą wodę

gaz z sieci

cen­

tralne ogrze­

wanie Mieszkania 1960 9189 6394 3854 1908 • 7847 334

1970 11439 9872 6844 4953 3001 10650 2708 1978 14879 13807 10869 9525 6518 14176 6717 1988 18330 17798 14986 13854 13552 17728 10937

w odsetkach

Ludność

I960 ^X 69,6 41,9 20,8 # 85,4

1970 ^X 86,3 59,8 43,3 26,2 93,1 1978 ^z 92,8 73,0 64,0 57,2 95,3 1988 ^z 97,1 81,8 75,6 73,9 96,7 1960 37428 28115 17386 9284 * 32942 1970 46054 40909 28174 20218 11006 43251 1978 53063 49976 38933 34375 29966 50718 1986 60752 59474 50209 46823 45682 58947

Äj

(

9789 23088 36711 w odsetkach

I960 ^X 75,1 46,4 24,8 • 88,0 3,$

1970 ^X 68,8 61,2 43,9 23,9 93,9 21,3 1978 ^X 94,2 73,4 64,8 _56,5 95,6 43,5 1988 ^X 97,9 82,6 77,1 75,2 97,0 60,4 Najmniejszy postęp nastąpił w wyposażeniu w instalacje gazowe.

Wynika to z faktu, że poziom wyposażenia mieszkań w gaz już w 1970 był stosunkowo wysoki, kiedy to przewyższał średni poziom w miastach województwa.

szych w województwie. Zjawisko to jest pochodną szybkiego tempa budownictwa mieszkaniowego o wysokim standardzie, jak również du­

żego odsetka mieszkań wyposażonych w instalacje w okresie ubieg­

łym.

V/ 1988 roku wyposażonych w komplet wymienionych instalacji było 57,1% mieszkań. Łączna liczba mieszkań wyposażonych w komplet in­

stalacji wynosiła w 1988 r. 10462, a zamieszkiwało w nich 35062 osoby.

Przynajmniej trzy podstawowe instalacje, tj. wodociąg, ustęp i łazienka występowały w 74,2

%

Mieszkania, w których brak jest nawet wodociągu stanowią jednak dość liczną zbiorowość. W 1988 roku takich mieszkań stwierdzono 532, a zamieszkiwały w nich 1304 osoby. Mieszkania bez wodociągu w zdecydowanej większości, tj. 94 % znajdują się w budynkach wybu­

dowanych w okresie przed 1945 r., 86

%

nowych organów administracji państwowej.

SAMODZIELNOŚĆ ZAMIESZKIWANIA GOSPODARSTW DOMOWYCH

Jednym z mierników oceny warunków mieszkaniowych ludności jest samodzielność zamieszkiwania gospodarstw domowych, wyrażona liczbą gospodarstw przypadających na 1 mieszkanie. Pod pojęciem gospodars­

twa domowego rozumie się zespół osób zamieszkujących razem i wspól­

nie utrzymujących się. Zjawisko współzamieszkiwania kilku rodzin w jednym mieszkaniu, przy dążeniu prawie każdego gospodarstwa do usamodzielnienia się. Spowodowane jest przede wszystkim niedosta­

teczną liczbą samodzielnych mieszkań w stosunku do liczby gospo­

darstw domowych.

Warunki mieszkaniowe ludności oceniane z punktu widzenia samo­

dzielności zamieszkiwania gospodarstw domowych systematycznie po­

prawiają się. Odsetek gospodarstw domowych zamieszkujących samo­

dzielnie wzrósł z 79,8 % w roku 1960, do 80 % w roku 1970, 84,3 % do 1978, do 87,3 % % roku 1988. Dla porównania dane dotyczące mias­

ta Wałbrzycha wynoszą odpowiednio: 1970 r. - 89 %, 1978 r. - 89 %, 1988 r. - 91

%•

Ludność w mieszkaniach wg powierzchni użytkowej mieszkań przypadającej na 1 os

1 ) 5 1 mnie] EE3 6.1-7.o CD 7.1-10 0

SSB 10.1-16.0 cim 16.1-20.0 S3 20 1 wlgcoj

1960 -

1970 -

1978 -

1988 -

"F

Mieszkania wg liczby i typu gospodarstw domowych

i

\ ... ^--- \

i

0% 25% 5(7% 75%

MIESZKANIA ZAJETE PRZEZ

100%

[ ■ ' l 1 gospodarstwo 2 gospodarstwo E53 3 gospodarstwa

labl. 17. Nadwyżki liczby gospodarstw domowych nad liczbą mieszkań określający statystyczny deficyt samodzielnych mieszkań

Wyszczególnienie I960 1970 1978 1988 Mieszkania w zasobach

9189 11439 14879 18330 Gospodarstwa domowe ••••••• 11514 14297 17660 21006 Nadwyżki gospodarstw domowych

nad liczbą mieszkań ... 2325 5716 2781 2676 Table 18. Mieszkania według liczby i typu gospodarstw domowych

Lata

Miesz­

kania ogółem

Mieszkania zajęte przez 1 gospodarstwo 2 gospodarstwa

3 i więcej gospo- darstwa

domo­

we razem

w tym wie- , loose-

bowe

razem

w tym jedno wieloo­

sobowe

oba wieloo­

sobowe

1960 9189 7372 6642 1425 625 624 392

1970 11439 9239 8374 1717 722 872 483

1978 14879 12684 11242 1732 677 906 463

1988 18330 16082 13697 1908 838 916 340

w odsetkach

1960 ^X 80,2 72,3 15,5 6,8 6,8 4,3

1970 ^X 80,8 73,2 15,0 6,3 7,6 4,2

1978 ^X 85,3 75,6 11,6 4,6 6,1 3,1

1988 ^X 87,7 74,7 10,4 4,6 5,0 1,9

Mieszkań zajętych przez dwa i więcej gospodarstwa domowe na ko­

niec 1988 r. było jeszcze 2248, co stanowi 12,3

%

Najwyższy stopień zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych posiadają użytkownicy mieszkań spółdzielczych, w których większość rodzin mieszka samodzielnie.

Panuje powszechna opinia o pogorszeniu warunków mieszkaniowych ludności. Wyniki spisów przeczą tej opinii. Wskazują bowiem, że we wszystkich elementach sytuacji mieszkaniowej nastąpiła poprawa, aczkolwiek niższa od szacowanej we wcześniejszych prognozach i od oczekiwań społeczeństwa.

ł 24

BIBLIOGRAFIA .

1 • A. Andrzejewski - "Sytuacja mieszkaniowa w Polsce w latach 1918-1974"- PWE 1977 r.

2. "Dolny Śląsk w Il-gą rocznicę powrotu do Polski 1945-1947"- Śląski Instytut Wydawniczy, Wrocław 1947 r.

3« Kronika Świdnicy 1945-1975, praca zbiorowa - Towarzystwo # Regionalne Ziemi Świdnickiej, Świdnica 1976 r.

4. Rocznik Świdnicki 1976-1987 - Towarzystwo Regionalne Ziemi

Świdnickiej. 0

s 5. Wiadomości statystyczne nr 11 z 1989 r. - Polskie Towarzystwo --

Statystyczne.

6. Wiadomości statystyczne nr 3 z 1986 r.

7. Wyniki narodowych spisów powszechnych.

# 8. Materiały statystyczne Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego

w Wałbrzychu.

#

9. "Opole, Wałbrzych, Wrocław - 45 lat" - Polskie Towarzystwo Statystyczne, Oddział we Wrocławiu.

i I