1
S P IS Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I — ...
£TjCl fcćHOLfSt-Ą (yoMyh&Łt
1/1. Relacja J k . l- 5- 4 -3
I/2. Dokumenty (sensu stricto) dotyczące osoby relatora "~
I/3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące osoby relatora
II. Materiały uzupełniające relację
111/1 - Materiały dotyczące rodziny relatora
III/2 - Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. • III/3 - Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji (1939-1945) III/4 - Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r.—
III/5 - inne...
IV. Korespondencja —-
V. Nazwiskowe karty informacyjne -
VI. Fotografie ,
2
3
^ % W _i- (' ■
ArC J C I E G H C W S K A _ G s b r Y ę l 8 , G a b r i ela / G a b r y s i a / c . P i o t r a ,r ol n i k a i A l e k sandry, u r . l 9 2 4 r . ,ucz eh ica,194C d e p o r t o w a n a na S y b e r i ę , 1 9 4 3 r . w s t ą p i ł a do wojska p ol skiego na W s c h o d z i e,k a p r a l , p o d o f i c e r s a n i t a r n y 4 p u ł k u pie choty 1 Armii W P . Z m a r ł a z r a n 2 s i erpnia 1944r. w szp i t a l u p o l o w y m w Ko ńsk o w o l i pod Puławami.
G a b r i e l a u r o d z i ł a się 24 s i erpnia 1 9 2 4 r . 1 we w s i R a d z i w i ł k i pow. a u g u s t o w s k i e g o .Po agresji Z S R R na w s c h o d n i e t e r e n y P o l s k i , w 194Cr. jako sz e s na s t o l e t n i a u c z l n i c a /7 o d d z i a ł ó w szko ły p o w s z e c h n e j / , wraz z rodzi
Z „
ną z o stała w y w i e z i o n a na Sybir,gd/ie p r a c o w a ł a prz ymu s o w o w p o s i o ł k u Kwi t e k / r e j o n Tajs z e t / k/Irkucka.
J e s i e n i ą 1 9 4 3 r . G a b r i e l a w s t ą p i ł a och otn i c z o do t w o r z o n e g o w S i e l c a c b n/Oką 1 K o r p u s u P o l s k i c h Sił Z b r o j n y c h w Z S R R . P o k o n u j ą c p e r y p e t i e w K o m isji E wi d e n c y j n o P o b o r o w e j , w zwi ą zku z jej m ł o d o c i a n y m w i e k i e m i wątłe k o n d y c j ą ,o t r z y mał a p rz yd z i a ł do 2 Dy w i z j i P i e c h o t y im.Jana H e n r y k a D ą b r ó w s k i e g o . ‘: 18 p a ź d z i e r n i k a 1 9 43r . ,po u k o ń c z e n i u dyw i z y j n e g o k ur su słu
żby sanitarnej w 2 b at al o n i e s a n i t a r n y m , G a b r i e l a a w a n s o w a ł a do stopnie k a prala i została skierowana na stanowisko in s t r u k t o r a s ani ta rn eg o w w p l u tonie s a n i t a r n y m 3 b a t a l i o n u 4 puł ku piechoty.
Była bardzo z d y s c y p l i n o w a n y m ż o ł n i e r z e m . P r a c o w i t a ,p og o d n a i chętna do u d z i e l a n i a p o m o c y cho r ym ż o ł n i e r z o m w o-^bozie s i e l e c k i m , w czasie długotr w ałego p r z e j a z d u k oleją na S m o l e ń s z c z y z n ę i Ukra inę zachodnią oraz p odczas uc i ą ż l i w e g o m a r s z u pi e szego na fron t-d o Pdlski.
1 sierpnia 1 9 44r . ,a więc w dniu w y b u c h u P o w s t a n i a Warsza ws k i e g o , o k t ó r y m żołnierze 4 puł k u p i e c h o t y jeszcze nie w i e d z i e l i ,pu ł k toczył od ś wi t u zaci e k ł y bój z n i e p r z y j a c i e l e m o u c h w y c e n i e p r z y c z ó ł k a na l e w y m brzegu W i s ł y w G ór ze P u ł a w s k i e j pod Puławami.
" N ie pr zy ja ci el sk i o gi eń nie u s t a w a ł r ó w n i e ż po p o ł u d n i u 1 siepnia.
Żołnierze p r z y g o t o w u j ą c y się do f o r s o w a n i a znaj do w a l i się w g ł ę b o k i c h p o n i e m i e c k i c h o k o p a c h nad Wi s łą.Ci na w y s u n i ę t y c h do pr z o d u s t a n o w i s k a c h o g n i o w y c h nie m i e l i tak b e z p i e c z n y c h u k r y ć . C h r o n i ł y ich jedynie
4
małe n i e r ó wnośc i terenu.
Naraz z p rz eciw le gł eg o brzegu padła seria p o c i s k ó w . N i e w s z y s t k i e b y ły celne ,a le jedna t ra f i ł a tuż obo k ob słu gi w y s u n i ęte go k a r a b i n u m a s z y nowego .Cdłamki p o l e c i a ł y we w s z y s t k i c h k i e r u n k a c h . S ł y c h a ć było jęki r a n ny c h i błagalne n a w o ł y w a n i a o p omoc - s a n i t a r i u s z ,s a n i t a r i u s z ,s a n i t a riusz . ..
Op o d a l w o kopie s i e d zi a ł a s k ulo n a G a b r y s i a . B y ł a bardzo z n u ż o n a , g d y ż od samego świtu p r a c o w a ł a n i e z m o r d o w a n i e . O p a t r z y ł a już w i e l u r a n n y c h i w ^ y n i o s ł a ich na s w y c h w ą t ł y c h bar k a c h spod n i e p r z y j a c i e l s k i e g o o g nia. Wielu żołni erz y z aw dz i ę cza jej życie.
R an n i w z y w a l i p o m o c y ,r us z y ł a więc i t y m r a z e m . C z o ł g a j ą c się zwinnie
t
do w - y s u n i ę t e g o sta n owi s ka o g n i o w e g o ,dotarła do n i c h n i e b a w e m . J u ż k o ń czyła b and a ż o w a n i e g ł o w y jednego z r a n n y c h , g d y nagle ro zle gł się niespo dz i e w an y huk p ojed yn cz eg o p o c i s k u i świst r o z s y p u j ą c y c h się odłamków.
J e d e n t rafił Gabryśię w b r z u c h . R a n n y c h z t r u d e m udało się w y e w a k u o w a ć z pola walki.
Na p u ł k o w y m pun k c i e m e d y c z n y m G a b r y s i a była jeszcze p r z y t o m n a . B a r dzo p r ag n ę ł a żyć.L eka r ze r obi l i w s z y s t k o , b y ją u r a t o w a ć . A l e rana okazał sie śmiertelna .Po d w ó c h g o d z i n a c h zgasła b o h a t e r s k a s a n i t a r i u s z k a - k ap - rai G a b r i e l a Wojcie cho w ska " .3
Poc h o w a n o ją na c me ntarzu w o j e n n y m w iCońskowoli, a n a s t ę p n i e po e k s humacji na cmen tarzu w o j s k o w y m w P u ł a w a c h f Z a swój b o h a t e r s k i czyn b o j o w y została po ś m i e r t n i e o d z n a c z o n a K r z y ż e m Waleczn ych.
W s t yczniu 1967r. i mie n i e m k apr a l G a b r i e l i W o j c i e c h o w s k i e j została n a zw a na szkoła w i^ieswinie w pow. k o n e c k i m . *£
P r z ^ o i s ^
1 W d ok u m e n t a c h C e n t r a l neg o A r c h i w u m W ojs koweg o f i g u r u j e ta data u r o d z e n i a ,ale n a j p r a w d o p o d o b n i e j u rod z i ł a się w 1926r.
2 W 4 pułku p i e c h o t y z nalazła się także r ó w i e ś n i c z k a G a b r i e l i ,k o l e żanka syberyjsk i ej n i e d o l i , p l u t o n o w y H e l e n a M i c h a l a k c. S t a n i s ł a w a ,r ó w nież i n stru k t o r sanitarny.
5
3 F r agment ks i ą ż k i - J ó z e f M a r g u l e s "Frontowi c z w a r t a c y Z d z i e j ó w czwartego pułku p i e c h o t y " 'Warszawa 1963, s .173-174 •
4 Bl iska k o l e ż a n k a G a b r y s i C l ą W o j c i e c h o e s k a ,rów n i e ż dz ielna s a n i t a r i u s z k a , p r z e s ł a ł a matce G a b r y s i smutną w i e ś ć o śmierci córki oraz jej w s z y s t k i e r z e c z y o s o b i s t e . R o d z i c e G a b r y s i pr z e b y w a l i na S y b e r i i do 1946r.
5 A ud y c j a rad i owa 5 lutego 1967r.
D o k u m e n t y Ce ntralnego A r c h i w u m W o j s k o w e g o ,s y g n a t u r y :C A W - I I I - 2 3 ,216,s .55 C A W I I I - 2 3 ,111,s .146,C A W 1 1 1 - 2 4 , 3 0 , s .132,C A W 1 1 1 - 2 4 , 6 9 , s .152-153.
Re l a c j a c h o r . W ł a d y s ł a w a C h m u r k o w s k i e g o - b .d o w ó d c y p l u t o n u sanitar ne go 3 b a t a l i o n u 4 pu łk u p i e c h o t y . W z b i o r a c h d r .J . M a r g u l e s a .
Zdjęcie k p r . G a b r i e l i W o j c i e c h o w s k i e j . W z b i o r a c h dr.J.Margulesa.
Józ e f M a r g u l e s " L u d z i e c z y n u " ,"W o jskowy P r z e g l ą d H i s t o r y c z n y " n r 3/4 1 9 6 3 , s . 551.
J e r z y R y d ł o w s k i " Ż o ł n i e r z e lat w o j n y i o k u p a c j i " W a r s z a w a 1 9 7 1 , s . 597.
Cen t r al na B i b l i o t e k a W oj s k owa W ojs k o w y Instytut H i s t o r y c z n y "Kobieta polska w II w ojnie światowej'.' M a t e r i a ł y b i b l i o g r a f i c z n e . Warszawa 1973, s.38.
Le s z e k L e w a n d o w i c z ,Z d z i s ł a w L i s e k , J u l i u s z J . M a l c z e w s k i ,R o m a n L . P o l k o w s ki, W i n c e n t y R o m a n o w s k i " K s i ę g a P o l e g ł y c h na P o l u C h w a ł y Ż o ł n i e r z # L u d o w e go Wojska Polsk i e g o p o l e g l i ,zmarli z ran i zagin i e n i w czasie drugiej w o j n y ś w iatowej w la t a c h 1943 - 1945'.' W ars z a w a 1 9 7 4 , s . 714.
S t a n i s ł a w a D r z e w i e c k a "Szłyśmy znad Oki'.' War ss z a w a 1985, s . 220-221*
Hanna M i c h a l s k a , M a r i a S t o p i e ń , B o ż e n a Tazbir-j-omaszewska, ;Vanda Turkowska, W ac ł a w a Z a s t o c k a "Słownik u c z e s t n i c z e k walki o n i e p o d l e g ł o ś ć P o l s k i 4 9 3 9 -1945 P ol e g ł e i zmarłe w okr e sie ok u p a c j i niemieckiej'.' W a r s z a w a 1 9 8 8 , s s.431.
P ł k w ś t .s p o c z . J ó z e f M a r g u l e s
W a r s z a w a , d n i a 16 lis t o p a d a 1999r.
6
7
T 1- A r m i a W P
Wojciechowska Gabriela ps. "Gabrysia" (1926 - 1944)
- ochotniczo zgłosiła sie do 1. Korpusu PSZ w ZSSR.
Skierowana do 2. Dywizji Piechoty im. J.
Dąbrowskiego.Po kursie sanitarnym skierowana do do plutonu sanitarnego 3. batalionu 4. pułku piechoty jako instryktor sanitarny. Ranna pod Puławami, zmarła 2 września 1944.
Źr. Maria Wójcik, Kobiety - żołnierze 1. i 2. Armii WP - biografie i wspomnienia, s. 2 1 0 - 211, 213, 284
K.Wojt. 2011
8
r l o m H 3 * iT (.<*.
? 2 i 2 I 1 2 S 2 I § M . £ i S S H i i kP r -
2 D y wi zj a Pie chot y i m.Jana H e n r y k a Dąbro wsk iego, 2 B a t a l i o n S a n i t a r n y , 4 Pułk Piechoty, s a n i t a r i u szka. W i e l u żołnierzy w b o j u pod Puł a w a m i z a w dz ięcza Jej życie.
W dniu 1 s i erp nia 1944 roku w czasie w a l k o przy c z ó ł e k na lewym b r z e g u W i s ł y w Górze Puławskiej pod P uławami z ostała ś m i e r teln ie ranna.
P o ch o w a n a na C m e n t a r z u W o j s k o w y m w Puławach.
Za b o h a t e r s t w o p o ś m i e r t n i e o d z n a c z o n a K r z y ż e m Wa lecznych.
Sz k o ł a w l i e ś w i n i e w pow. K o n e c k i m nosi Jej imię
