PSYCHIATRIA DZIECI I MŁODZIEŻY

PSYCHIATRIA DZIECI I MŁODZIEŻY

Magdalena Kotlicka-Antczak, Iwona Makowska

I Katedra Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Psychiatria dzieci i młodzieży



Specyfika psychiatrii dziecięco-młodzieżowej



Diagnoza psychiatryczna dziecka



Przegląd zaburzeń psychicznych wieku rozwojowego



Omówienie wybranych zaburzeń

 Upośledzenie umysłowe

 Specyficzne zaburzenia rozwojowe

 Autyzm dziecięcy

 Zaburzenie hiperkinetyczne (ADHD)

 Lęk separacyjny

Dlaczego psychiatria wieku rozwojowego???

Psychiatria dzieci i młodzieży a psychiatria ogólna



Odmienności psychiki dziecka na różnych etapach rozwoju



Specyfika rozpoznań (n.p. upośledzenie umysłowe, autyzm dziecięcy, ADHD, moczenie mimowolne)



Odmienność obrazu klinicznego zaburzeń

rozpoznawanych także u osób dorosłych (zaburzeń nastroju, lękowych itp..)



Odmienność terapii dzieci

Diagnoza psychiatryczna dziecka…

Diagnoza psychiatryczna dziecka

Znaczenie uwzględniania czynników biologicznych i psychospołecznych w diagnozie dziecka

Odmienności w zakresie przeprowadzania oceny stanu psychicznego

Procesy wzrastania i dojrzewania

Stopień rozwoju emocjonalnego, intelektualnego i

społecznego

„Elastyczne” normy i kryteria

Znaczenie perspektywy rozwojowej!

Diagnoza psychiatryczna dziecka

ROZWÓJ

Czynniki biologiczne Cz. psychospołeczne

Diagnoza psychiatryczna dziecka- znaczenie czynników biologicznych

Przebieg ciąży, porodu i okresu okołoporodowego

Czynniki genetyczne

 Ocena rozwoju psychomotorycznego i zakłócających go czynników (urazy oun, infekcje)

Diagnoza psychiatryczna dziecka-

znaczenie czynników psychospołecznych

Rodzina (pierwotne środowisko)!!!



Struktura



Stopień poczucia bezpieczeństwa (przestępczość, w tym przemoc, nadużywanie SPA, uzależnienia)



Stopień zaspokojenia innych potrzeb fizycznych i emocjonalnych



Więź z rodzicami/opiekunami

Diagnoza psychiatryczna dziecka-

znaczenie czynników psychospołecznych

Rodzina/pierwotne środowisko)!!!

Wzorce funkcjonowania rodziny (normy, style,

komunikacja, interakcje,

“gry rodzinne”)

„Elastyczne” normy i

kryteria

Diagnoza psychiatryczna dziecka-

znaczenie czynników psychospołecznych



Szerszy system rodzinny (dziadkowie)



System szkolny



Inne systemy wsparcia

Diagnoza psychiatryczna dziecka

Sposób przeprowadzania badania



Znaczenie technik niewerbalnych

(obserwacja zachowania, zabawa, rysunek)



Znaczenie testów psychologicznych

(m.in. ocena IQ)

Terapia dzieci…

-

Znaczenie wspierania rozwoju dziecka (upośledzenie umysłowe, autyzm dziecięcy)

- Znaczenie psychoterapii, w tym technik behawioralnych

-

Zaangażowanie rodziny i innych znaczących osób

-

Zaangażowanie osób spoza środowiska medycznego (np. pedagogów)

Terapia dziecka

Psychiatria dzieci i młodzieży- przegląd zaburzeń



Upośledzenie umysłowe



Zaburzenia rozwoju psychicznego



Specyficzne zaburzenia rozwoju a. mowy i języka

b. umiejętności szkolnych c. funkcji motorycznych



Całościowe zaburzenia rozwojowe

Psychiatria dzieci i młodzieży- przegląd zaburzeń

 Zaburzenia zachowania i emocji zwykle rozpoczynające się w dzieciństwie

 Zaburzenia hiperkinetyczne (ADHD)

 Zaburzenia zachowania

 Zaburzenia emocjonalne zwykle rozpoczynające się w dzieciństwie (np. lęk przed separacją w dzieciństwie, lęk społeczny)

 Zaburzenia funkcjonowania społecznego zwykle

rozpoczynające się w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym a. mutyzm wybiórczy

b. zaburzenia przywiązania

Psychiatria dzieci i młodzieży- przegląd zaburzeń

 Zaburzenia zachowania i emocji zwykle rozpoczynające się w dzieciństwie- c.d.

 Tiki

 Moczenie mimowolne (enuresis) nieorganiczne

 Zanieczyszczanie się kałem (encopresis) nieorganiczne

 Zaburzenia odżywiania się w niemowlęctwie i dzieciństwie

 Pica

 Stereotypie ruchowe

 Jąkanie się

 Mowa bezładna

Upośledzenie umysłowe (UU)- definicja i kryteria diagnostyczne

Obniżenie sprawności intelektualnej istotnie poniżej przeciętnej

+

Istotne obniżenie możliwości

adaptacyjnych

UU- definicja i kryteria diagnostyczne

IQ (II) = (wiek umysłowy/

wiek kalendarzowy) X 100

UU

dane demograficzne i epidemiologiczne



Rozpowszechnienie: 1-2% populacji ogólnej



M :K = 2 : 1



UU w stopniu lekkim bardziej rozpowszechnione w

niższych warstwach społecznych

UU- klasyfikacja wg ICD-X

II



Przeciętny II: 100 + 15



„Pograniczny” II: 70 - 85



UU lekkie: 50 - 69 (85%)



UU umiarkowane: 35 - 49 (10%)



UU znaczne : 20 – 34 (3-4%)



UU głębokie: < 20 (1-2%)

+ Zaburzenia funkcjonowania społecznego

UU- obraz kliniczny

 UU lekkie (II 50-69, 85% przypadków)

 W literaturze anglojęzycznej grupa określana jako

“Educable”

 Wiek umysłowy 9-12 lat

 Umiejętności szkolne do poziomu~ 6 klasy

 W okresie przedszkolnym nabywana jest zdolność

adekwatnego porozumiewania się (mowa) i podstawowe umiejętności społeczne

 Osoby dorosłe są zazwyczaj zdolne samodzielnie

funkcjonować i podejmować pracę, mogą wymagać wsparcia i nadzoru

UU- obraz kliniczny

Umiarkowane UU (II 35-49 ), 10 % przypadków

 Grupa określana jako “Trainable”

 Umiejętności szkolne do poziomu II klasy

 Wiek umysłowy 6-9 lat

 Większość nabywa zdolności porozumiewania się w okresie przedszkolnym (z opóźnieniem)

 Większość osiąga pewien stopień niezależności w zakresie samoobsługi (może wymagać nadzoru)

 Osoby dorosłe zdolne do podejmowania niewykwalifikowanej pracy w warunkach pomocy i nadzoru

 Dobre funkcjonowanie w chroniącym środowisku

UU- obraz kliniczny

UU znaczne ( II 20 - 34), 3-4 % przypadków Wiek umysłowy: 3-6 lat

 Częsta towarzysząca niesprawność fizyczna

 Nie nabywają umiejętności adekwatnego porozumiewania się (lub w niewielkim stopniu) w okresie przedszkolnym

 Mogą nauczyć się mówić i osiągnąć zdolność samoobsługi w elementarnym zakresie w okresie wieku szkolnego

 Mogą nauczyć się najprostszych czynności matematycznych (liczenie) i wzrokowego rozpoznawania niektórych słów

 Osoby dorosłe mogą wykonywać proste zadania w warunkach ścisłego nadzoru

UU- obraz kliniczny

UU głębokie (II <20), 1-2 % przypadków Wiek umysłowy: <3 lat

 Zazwyczaj towarzysząca niesprawność fizyczna (wady

rozwojowe), poważne ograniczenia w zakresie poruszania, samoobsługi, kontroli zwieraczy

 Mowa niewykształcona lub ograniczona do pojedynczych słów

 Wymagają stałej opieki - niezdolne do samodzielnej egzystencji

UU- zaburzenia towarzyszące



25% osób z UU pozostających pod opieką medyczną ma problemy psychiatryczne



Odsetek zaburzeń w badaniach populacyjnych:

10-15%



Rozpowszechnienie zaburzeń psychicznych 3-4 razy większe niż w populacji ogólnej

UU- zaburzenia towarzyszące



ADHD



Zaburzenia nastroju



Całościowe zaburzenia rozwojowe



Stereotypie ruchowe



Zaburzenia zachowania

UU- Etiologia



W ~ 50% ustalona przyczyna



W większości przypadków uu w stopniu

lekkim przyczyna pozostaje nieustalona

UU- Etiologia

Czynniki biologiczne



Genetyczne

-

Translokacje chromosomów ( Zespół Downa - trisomia 21, trisomia 13, trisomia 18)

-

Inne nieprawidłowości liczby chromosomów ( Zespół Turnera - 45 X, Klinefeltera -47 XXY)

- Aberracje chromosomalne (Zespół kruchego X, 5Q

delecja)

UU- Etiologia



Czynniki genetyczne

-Genetycznie uwarunkowane zaburzenia metaboliczne:

Fenyloketonuria, Galaktozemia, choroby

spichrzeniowe (ch. Taya-Sachsa. ch. Huntera )

- Genetycznie uwarunkowane schorzenia neurologiczne

(Neurofibromatozy, Sclerosis Tuberosa)

UU- Etiologia

Czynniki biologiczne

Zaburzenia rozwoju oun

(Anencephalia, hydrocephalus, microcephalia,

spina bifida)

UU- Etiologia

 Cz-ki działające w okresie ciąży:

 infekcje,

 hipoksja,

 niewydolność łożyska,

 cukrzyca ,

 nadużywanie alkoholu i innych SPA

(FAS: płodowy zespół alkoholowy!!!)

 Przedwczesny lub traumatyczny poród

Biologiczne czynniki środowiskowe

UU- Etiologia



Infekcje (w okresie płodowym lub wczesnodziecięcym):



Herpes simplex



HIV



Hemophilus influenzae



Zapalenie opon mózg-rdz.



Różyczka,



Toxoplasmoza



Malaria

UU- Etiologia

Czynniki biologiczne



Biologiczne czynniki środowiskowe



Urazy głowy



Zatrucia (np. ołowiem)

UU- Etiologia

Czynniki społeczne



Brak podstawowej opieki



Znacząca deprywacja stymulacji rozwoju społecznego, rozwoju mowy



Zaburzenia psychiczne (np.autyzm dziecięcy)

UU- przebieg i rokowanie



Różnorodny przebieg i rokowanie w znacznym stopniu uwarunkowane rodzajem przyczyny UU (np. schorzeniem neurologicznym)- w części

przypadków przebieg postępujący



W UU lekkim i umiarkowanym dużo większy wpływ czynników środowiskowych (stymulacja rozwoju!)

Rozpoznanie UU nie musi być rozpoznaniem na

całe życie

UU- postępowanie terapeutyczne

 Wsparcie i pomoc w rozwoju i codziennym funkcjonowaniu

 Adekwatne możliwości kształcenia

(zindywidualizowane programy i metody nauczania, wspieranie rozwoju mowy)

 Interwencje behawioralne- modyfikacja niepożądanych zachowań

 Praca w warunkach chronionych (dorośli)

 Leczenie farmakologiczne w uzasadnionych sytuacjach (leczenie zaburzeń współistniejących, poważne

problemy behawioralne)

 Wsparcie społeczne dla rodziny

Specyficzne zaburzenia rozwojowe

Dotyczą dzieci w NORMIE INTELEKTUALNEJ



Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych



Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy



Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji

motorycznych

Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych

 Osiągnięcia w zakresie czytania, umiejętności

matematycznych lub analizy dźwiękowo-literowej (oceniane wystandaryzowanymi testami) pozostają znacząco poniżej (ponad dwa odchylenia standardowe dla danego testu) osiągnięć oczekiwanych w stosunku do wieku, procesu edukacji i poziomu inteligencji dziecka)

 Jeśli obecne są zaburzenia funkcji określonych zmysłów (np.

wzroku), trudności muszą przekraczać zakres zazwyczaj spotykanych przy danym deficycie

 Trudności w osiągnięciach szkolnych znacząco wpływają na osiągnięcia w szkole lub inne aktywności i zadania

codziennego życia, które wymagają umiejętności matematycznych, czytania lub pisania.

Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych



SZRU czytania (dysleksja rozwojowa)

Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych

SZRU pisania (analizy dźwiękowo-literowej): dysortografia

Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych

SZRU pisania (analizy dźwiękowo-literowej): dysgrafia

Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych

SZRU matematycznych (dyskalkulia)

Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych

Dotyczą ~ 5 % uczniów

ADHD

Attention Deficit

Hyperactivity

Disorder

ADHD (Zaburzenia hiperkinetyczne)-

Epidemiologia

ADHD -Epidemiologia

ADHD-Epidemiologia

ADHD- kryteria diagnostyczne

(wg ICD-10)

 Sześć lub więcej objawów zaburzeń uwagi utrzymuje się przez co najmniej 6

miesięcy w stopniu niezgodnym z poziomem rozwojowym dziecka i zaburzającym jego funkcjonowanie

Zaburzenia uwagi

(a) Często nie potrafi skupić uwagi na szczegółach lub popełnia błędy wynikające z zaburzeń uwagi podczas pracy szkolnej i innych zajęć

(b) Często ma trudności z utrzymaniem uwagi na wykonywanych zadaniach lub w zabawie

(c) Często wydaje się nie słuchać, gdy się do niego mówi

(d) Często nie postępuje według instrukcji i nie dokańcza pracy szkolnej lub innych obowiązków (nie z powodu zachowań buntowniczych lub z powodu niezrozumienia instrukcji)

(e) Często ma trudności w organizowani zadań i innych aktywności

(f) Często unika, nie lubi lub jest oporny wobec zadań, które wymagają wysiłku umysłowego (praca w szkole, praca domowa)

(g) Często gubi przedmioty potrzebne do wykonania zadań lub przeprowadzenia innych aktywności ( zabawki, przybory szkolne, narzędzia)

(h) Łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców

(i) Zapomina o wielu rzeczach podczas codziennych aktywności („zapominalski”)

ADHD-Kryteria diagnostyczne



nie może skupić uwagi



zapomina



nie słucha



rozprasza się



gubi rzeczy

 ADHD-Kryteria diagnostyczne

Nadruchliwość (co najmniej 3)

(a) Często porusza rękami lub stopami lub

„wierci się” w pozycji siedzącej

(b) Często wstaje z miejsca w klasie lub w innych sytuacjach, gdy oczekiwane jest pozostawanie w pozycji siedzącej

(c) Często biega w koło lub wspina się w

nieodpowiednich sytuacjach (u młodzieży i dorosłych może być ograniczone do uczucia niepokoju

(d) Ma trudności ze spokojną zabawą, przesadna hałaśliwość w zabawie

(e) Przejawia utrwalony wzorzec nadmiernej aktywności ruchowej, praktycznie nie

modyfikowany przez społeczny kontekst

ADHD-Kryteria diagnostyczne



Jest stale „na biegu”, działa „jak nakręcone”

ADHD-Kryteria diagnostyczne

Impulsywność (co najmniej 1)

(a) Często wyrywa się do odpowiedzi zanim pytanie zostaje ukończone

(b) Ma trudności z poczekaniem na swoją kolej

(c) Często przerywa i przeszkadza innym (np. wtrąca się do rozmów i zabaw)

(d) Często wypowiada się nadmiernie

ADHD-Kryteria diagnostyczne



Jest niecierpliwe

B.

Niektóre z objawów nadruchliwości/impulsywności lub zaburzeń uwagi były obecne przed

ukończeniem 7 roku życia

C.

Część objawów jest obecna w dwóch lub więcej środowiskach (np. w szkole/pracy i w domu)

D.

Objawy znacząco zaburzają funkcjonowanie społeczne, szkolne lub zawodowe

E.

Objawy nie występują wyłącznie w przebiegu całościowych zaburzeń rozwojowych, schizofrenii lub innych zaburzeń psychotycznych i nie są

bardziej charakterystyczne dla innych zaburzeń

psychicznych (np. zaburzeń nastroju, lękowych,

zaburzeń osobowości )

ADHD- postaci wg DSM IV-R

ADHD



typ z dominacją zaburzeń uwagi



typ z dominacją nadruchliwości/impulsywności



typ mieszany



DSMV nie wyróżnia już podtypów!

ADHD-Zaburzenia towarzyszące

ADHD- Diagnoza różnicowa



Prawidłowy rozwój dziecka



Odpowiedź na nadużywające środowisko



Zaburzenie opozycyjno-buntownicze



Zaburzenia zachowania



Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych



CHAD



Zaburzenia depresyjne



Zaburzenia lękowe



Zaburzenia endokrynologiczne (nadczynność

tarczycy)

ADHD- Przebieg i rokowanie



W USA 50 % dzieci z ADHD kończy pomyślnie

edukację szkolną (zazwyczaj jednak kilka klas mniej niż dzieci bez ADHD)



U 25 % w wieku dorosłym rozpoznaje się antysocjalne zaburzenie osobowości



Zwiększony odsetek nadużywania środków

psychoaktywnych, prób samobójczych, wypadków samochodowych i aresztowań w porównaniu ze

zdrowymi rówieśnikami

ADHD- Przebieg i rokowanie

60 % dzieci z ADHD, jako osoby dorosłe wciąż ma objawy (choć często nie spełnia wszystkich

kryteriów, uzasadniających rozpoznanie)

ADHD- Przebieg i rokowanie Dorośli z objawami ADHD

Funkcjonowanie w szkole/pracy



Słabsze osiągnięcia



Niedotrzymywanie terminów



Częste spóźnienia



Bałagan, gubienie przedmiotów/dokumentów

ADHD- Przebieg i rokowanie Dorośli z objawami ADHD



Funkcjonowanie zawodowe



Gorsze spełnianie wymagań pracodawcy



Rzadsze dobre relacje z przełożonym



Częstsze zmiany/zwolnienia z pracy



Niższy status zawodowy

W porównaniu ze zdrowymi osobami

ADHD- Przebieg i rokowanie Dorośli z objawami ADHD



Problemy w codziennym funkcjonowaniu



Kłopoty w zarządzaniu finansami



Nadmierne zadłużenie



Zapominanie o płaceniu rachunków



Większy chaos w codziennych czynnościach

ADHD- Przebieg i rokowanie Dorośli z objawami ADHD



Relacje i umiejętności społeczne



Niewielka zdolność „słuchania”



Szybkie wpadanie w złość, agresja słowna



Trudności w tworzeniu i podtrzymywaniu relacji



Trudności w związkach damsko/męskich/większy odsetek rozwodów w porównaniu ze zdrowymi



Częstsze konflikty rodzinne

ADHD- Przebieg i rokowanie Dorośli z objawami ADHD



Problemy emocjonalne



Słaba kontrola emocji/wybuchy emocjonalne



Zła samoocena wobec wielu niepowodzeń

ADHD-Przebieg i rokowanie

ADHD-Przebieg i rokowanie

ADHD-Etiologia

ADHD-Etiologia



Czynniki genetyczne



MZ/DZ Twins Ratio: 51-80% / ~30%



Ryzyko zachorowania dziecka biologicznego

rodzica z ADHD :15-20%

ADHD-Etiologia



Czynniki genetyczne



Potwierdzony udział genów związanych z obrotem dopaminy :



Gen DAT1( transporter dopaminy )



Gen dla DBH ( betahydroksylaza dopaminowa)



Gen receptora D4- DRD 4 (odpowiedź na DA)

ADHD-Etiologia: Czynniki środowiskowe

Uszkodzenie OUN

Palenie przez matkę w czasie ciąży

Nadużywanie SPA przez matkę w

czasie ciąży

Nadużywanie alkoholu przez matkę w

czasie ciąży

Zatrucie ołowiem

ADHD-Etiologia

Badania neuroobrazowe

Zmniejszona objętość

-

Kory przedczołowej

-

Jąder podstawy mózgu (jądra ogoniaste, soczewkowate)

-

Móżdżku

ADHD-Etiologia

Funkcjonalne badania neuroobrazowe

ADHD-Etiologia

Badania neuropatologiczne

Zmniejszenie gęstości neuronów w obszarze prążkowia

(striatal neuronal loss)

ADHD-Etiology

Zaburzenia neurobiochemiczne

ADHD-Etiologia

Zaburzenia neurobiochemiczne



Zmniejszony „obrót” dopaminy



Dysregulacja w zakresie hamującej czynności kory czołowej ( głownie szlaki noradrenergiczne) na

struktury podkorowe- prążkowie (głównie

dopaminergiczne)

ADHD –Etiologia

Badania neuropsychologiczne

Zaburzenia w zakresie funkcji wykonawczych (kora czołowa):



AKTYWACJA

-Aktywacja do pracy -Organizowanie

-Ustanawianie priorytetów

ADHD- Etiologia

ADHD- Etiologia

ADHD- Etiologia

ADHD-Etiologia

Geny

Zmiany strukturalne i biochemiczne

Deficyty w zakresie funkcji wykonawczych (kora przedczołowa)

Objawy poznawcze i behawioralne

ADHD- Postępowanie terapeutyczne

Podejście wielopłaszczyznowe!!!



Oddziaływania środowiskowe i behawioralne

Dom Szkoła Służba zdrowia



Farmakoterapia

ADHD- Postępowanie terapeutyczne

Oddziaływania środowiskowe i behawioralne

ADHD- Postępowanie terapeutyczne

 Oddziaływania środowiskowe i behawioralne

 Redukcja bodźców (ograniczenie bodźców rozpraszających)

 Utrzymywanie przewidywalnego, regularnego schematu dnia

 Ustrukturyzowane warunki w szkole/klasie

 Specyficzne techniki nauczania (zadania podzielone na części, przerwy)

 Ograniczanie (lecz nie eliminowanie) liczby wyborów do 2-3 opcji

ADHD- Postępowanie terapeutyczne



Oddziaływania środowiskowe i behawioralne

Wyeliminowanie lub zmiana określonych zachowań - Wzmocnienia pozytywne

-

Bezpieczne, nie karzące środowisko, lecz z wytyczonymi granicami

-

Zasady i konsekwencje!

ADHD- Postępowanie terapeutyczne

Farmakoterapia

Krok 2

ADHD- Postępowanie terapeutyczne

Farmakoterapia



Psychostymulanty



Methylfenidat ( Ritalin, Medikinet, Concerta- preparat SR)



Dextramfetamina (Dexedrine)*



Pemolina (Cylert)*



Mieszane sole amfetaminy (Adderall) *



*

ADHD- Postępowanie

Farmakoterapia



Leki przeciwdepresyjne

-SNRI- Atomoksetyna (Strattera)

10, 18, 25, 40, 60 mg (dawkowanie:1.2-1.8 mg/kg m.c.)

-Bupropion (brak rejestracji)

ADHD- Postępowanie

Farmakoterapia- za i przeciw



Znacząca poprawa u 80 % leczonych



Efekty szybsze i bardziej „spektakularne” w porównaniu z metodami niefarmakologicznymi



Poprawa osiągnięć szkolnych.



Na świecie przepisywane w nadmiarze



Bywają nadużywane (zwłaszcza przez dorosłych z ADHD)



Możliwe efekty uboczne

ADHD- Postępowanie

Farmakoterapia-objawy uboczne



Leki psychostymulujące

-

Zaburzenia snu

-

RR, zaburzenia rytmu serca

-

Zaburzenia gastryczne

-

Spadek łaknienia potencjalne upośledzenie przyrostu masy ciała i wzrostu dziecka



Atomoksetyna

-

Zaburzenia sercowo- naczyniowe

-

Zwiększone ryzyko zachowań samobójczych na początku

leczenia

ADHD- Postępowanie

Wskazówki dla rodziców/opiekunów



Bądź cierpliwy



Bądź stały



Bądź wyrozumiały



Odróżniaj złe zachowania dziecka od samego dziecka!!!



Złe zachowania nie to samo co złe dziecko

Lęk separacyjny (SAD)

Główne zadanie rozwojowe w okresie niemowlęcym:

Wytworzenie więzi z

rodzicem/opiekunem

Lęk separacyjny

Przywiązanie Zdolność do

„zatrzymania” obrazu obiektu w umyśle dziecka

(“stałość obiektu”)

Lęk przed separacją (8-9 miesiąc życia)

Lęk przed separacja w dzieciństwie – kryteria diagnostyczne (ICD X)

 Nierealistyczne martwienie się, że opiekunowi coś się stanie lub, że straci się go np. pójdzie i nie wróci

 Zamartwienie się, że jakieś wydarzenie rozdzieli dziecko i opiekuna (szpital, zgubienie się, itp.)

 Niechęć do pozostawania w przedszkolu, szkole, poza domem, ze względu na obawę przed rozdzieleniem z opiekunem

 Problemy ze snem (niechęć lub odmowa, żeby samemu zasypiać, budzenie się, żeby sprawdzić, czy jest opiekun, niechęć spania poza domem, sny o rozdzieleniu)

Lęk przed separacją w dzieciństwie – kryteria diagnostyczne (ICD X)

 Bezzasadna obawa przed osamotnieniem (w domu)

 Objawy somatyczne (nudności, bóle żołądka, bóle głowy, wymioty) w sytuacjach związanych z oddzieleniem od opiekuna

 Pogarszanie się samopoczucia w sytuacji przewidywanego rozdzielenia (lęk, płacz, napady złości, poczucie nieszczęścia, apatia, społeczne wycofanie się, niechęć opuszczenia domu).

 Początek przed 6 rokiem życia

 Czas trwania minimum 4 tygodnie

Lęk przed separacją w dzieciństwie–

rozpowszechnienie, przebieg



Dotyczy ~ 4% dzieci i wczesnych adolescentów



Typowy przebieg z okresami zaostrzeń i remisji



Może utrzymywać się przez wiele lat



Może poprzedzać wystąpienie napadów paniki z

agorafobią

Lęk przed separacją w dzieciństwie- objawy towarzyszące

 Objawy zaburzeń nastroju : przygnębienie, apatia, trudności z koncentracją uwagi, wycofanie społeczne,

 Lęki przed zwierzętami, potworami, bandytami, porywaczami, ciemnością

 Rozważania na temat śmierci i umierania

 Wybuchy złości, zachowania agresywne

 Niezwykłe doznania zmysłowe

 Skargi somatyczne

 Odmowa chodzenia do szkoły (w 75 % przypadków)

Lęk sprzed separacją w dzieciństwie- postępowanie



Psychoterapia dziecka - terapia behawioralna

(desensytyzacja,wzmacnianie pożądanych zachowań) i poznawczo- behawioralna (dla starszych dzieci)



Psychoterapia rodziców (trening rodzicielski, terapia poznawcza)



Terapia rodzinna



Leki przeciwdepresyjne???

Odmowa chodzenia do szkoły- główne przyczyny



Lęk przed separacją (młodsze dzieci)



Inne zaburzenia psychiczne: SZRU szkolnych, fobia społeczna, zaburzenia nastroju, zaburzenia

psychotyczne, zaburzenia zachowania



Problemy na terenie szkoły: przemoc,

dokuczanie/wyśmiewanie, nadużywanie środków psychoaktywnych, konflikty z rówieśnikami i/lub nauczycielami



Postawy i zachowania rodziców: rodzice lękowi, kontrolujący, zbyt wysokie oczekiwania wobec dziecka



Zaburzenia psychiczne rodziców