g ^ g Z A P I S K I
ró w n ież sz tu k a sa k ra ln a in n y c h teren ó w . M. K u t z n e r o m ó w ił fen o m en u n ifor- m izm u w a rm iń sk iej g o ty ck iej a r ch itek tu ry sa k ra ln ej i z w ią z a ł g o z u n ifik a cją g u stó w fu n d a to ró w oraz szczeg ó ln y m so lid a ry zm em sp o łeczn y m n a W arm ii. A . L a b u d a za sta n a w ia ł s ię n a d p o sta w a m i lu d zi X V w . w o b e c śm ie r c i a n a lizu ją c id e o w ą w y m o w ę p red elli u fu n d o w a n ej p rzez gd a ń sk ieg o b u rm istrza B isc h o fa dla jed n ej z k a p lic k o ścio ła N M P w G d ań sk u . Z w ró cił u w a g ę n a ew e n tu a ln y w k ład B isch o fa do p o w sta n ia program u id e o w e g o p red elli. K om u n ik a t A . K a r ł a m o w - s k i e j d o ty czy g o ty ck ich m a lo w id e ł c h ełm iń sk ich i w sch o d n io p o m o rsk ich przed sta w ia ją c y c h sta ty czn e p o sta cie lu d zk ie i ro li te g o m o ty w u w p o u cza n iu w iern y ch . Z k o le i J. O b ł ą к o m ó w ił g o ty c k ie ta b ern a k u la w d ie c e z ji w a rm iń sk iej. K ilk a w y p o w ie d z i d otyczy św ie c k ie j s z tu k i g o ty ck iej. J. F r y c z z a ją ł się a rch itek tu rą k rzy ża ck ic h zam k ów k o n w en tu a ln y ch i w sk a z a ł n a r o lę za k o n ó w żeb rzących , b isk u p ów i w a r sz ta tó w m ie jsk ic h w fo r m u ło w a n iu program u arch itek to n icz n e g o tych b u d o w li. J. D o m a s ł a w s k i o m ó w ił program id e o w y i sy s te m d ek o ra cy jn y m a
lo w id e ł śc ie n n y c h z za m k ó w k rzy ża ck ich , b isk u p ich i w n ę tr z b u d y n k ó w m iejsk ich Prus. N a to m ia st J. D o m a g a ł a p r z e d sta w ił eta p y b u d ow y ra tu sza G łó w n eg o M ia
sta w G d a ń sk u w la ta ch 1327— 1556. S ztu k ą n o w o ży tn ą za ją ł się J. B i a ł o s t o c k i w r efera cie ’’O bszar n a d b a łty c k i ja k o r e g io n a rty sty czn y w X V I w .”. P o d k reśla ją c jed n o lito ść a rty sty czn ą teg o ob szaru w o k resie g o ty k u w y d o b y ł n o w e elem en ty o k r e śla ją c e ow ą jed n ość w X V I w .: refo rm a cję i d om in ację r en esa n so w ej sztuki n id erla n d zk iej. W p ływ am i n id erla n d zk im i w X V I w . za ją ł się te ż L. K a l i n o w s k i (’’N id erla n d y izm w G d ań sk u ”), zaś J. C h r o ś c i c k i p r z e d sta w ił drogi p rzen ik a
n ia fo rm ru b en so w sk ich do sz tu k i g d a ń sk iej X V II w . T. C h r z a n o w s k i om ów ił a leg o rię K ościoła z tr y p ty k u k o ścio ła w S k a lita c h k. O lsztyn a i u sta lił, że autorem k o n cep cji ik on ograficzn ej b y ł S. H ozju sz. J. P o k l e w s k i za ją ł s ię w arm iń sk im i k o ścio ła m i o d p u sto w y m i z X V II—X V III w ., zaś M. P u c i a t a o m ó w iła re ta b u lu m z D om an ow a (w oj. ło m ży ń sk ie) z ro k u o k . 1600. ’’«A lbum D ew d tza»— n ie z n a n e źró
dło ik o n o g ra ficzn e z poł. X V III w .” M . K a ł a m a j s k i e j d o ty c z y zesp o łu w id o k ó w arch itek to n icz n y c h 26 m ie jsc o w o śc i d a w n y ch P ru s K r ó le w s k ic h i K sią żęcy ch . Po
n ad to J. T e o d o r o w i c z za jęła się ek sp o r te m d zw o n ó w g d a ń sk ich w głą b P olski w X V I—-XVIII w ., M. K i l a r s k i o m ó w ił p race resta u ra cy jn e w zam k u m albor- sk im w I poł. X I X w ., a J. S t a n k i e w i c z p oru szył p ro b lem y zw ią za n e z odbu
dow ą G dańska. U z u p ełn ien iem teg o cen n eg o , ja k w id a ć, w y d a w n ic tw a jest bogaty m a teria ł ik o n o g ra ficzn y .
Ai. D.
B a d a n ia n a d h is to rią g o sp o d a r c zo -sp o łe c zn ą w P o lsc e (P ro b le m y i m e to d y ), P W N , W arszaw a — P ozn ań 1978, s. 284.
J e st to pozy cja w y d a n a z o k a z ji czterd ziesto lecia p racy n a u k o w e j i d yd ak tycz
n ej prof. W ła d y sła w a R u siń sk ieg o . W zorem każd ej teg o ro d za ju p u b lik a c ji o k o licz
n o śc io w e j, sk ład a się on a z sz e r e g u a r ty k u łó w o te m a ty c e zw ią za n ej z za in tereso w a n ia m i n a u k o w y m i ju b ila ta .
K się g ę , za w iera ją cą 26 a r ty k u łó w , pod zielon o n a cztery czę śc i g ru p u ją ce roz
p ra w y o zb liżon ej p rob lem atyce.
C zęść p ierw sza , n a zw a n a „O pracow ania o g ó ln e” grom ad zi te k s ty d oty czą ce za
g a d n ień m etod ologiczn ych , p ro b lem ó w i m etod b ad an ia zja w isk gosp od arczo-sp o
łecz n y c h . W śród n ic h rozpraw y: W. K u l i „Z acofan ie gosp od arcze w p ersp ek tyw ie h isto ry czn ej”, J. T o m a s z e w f k i e g o „ A k u m u lacja k a p ita łu w P o lsce. T endencje g en era ln e”, J. T o p o l s k i e g o „P rob lem y m o d elo w eg o u jęcia d ziejó w gospodar
c zy ch P o ls k i”, A . W y c z a ń s k i e g o o za sa d n o ści p o r ó w n y w a n ia p oziom ów życia gosp od arczego k ra jó w w o k resie p rzed sta ty sty czn y m i in.
579
P o zo sta łe części, u łożone ch ro n o lo g iczn ie a z a ty tu ło w a n e: „O kres R zeczyp osp o
litej sz la c h e c k ie j”, „O kres rozb iorów ”, „O kres n a jn o w sz y ” z a w iera ją opracow ania d rob n iejsze. S k u p ia ją u w a g ę na za g a d n ien ia ch p rzem ian w fu n k cjo n o w a n iu m ech a n izm u gospodarki polsk iej od sc h y łk u feu d a lizm u po cza sy II w o jn y św ia to w e j.
P r ezen tu ją r ó w n ież zm iany za ch od zące w stru k tu rze sp ołeczn ej k raju w ty m d łu g im p rzed ziale czasu.
N in ie jsz y tom d aje dobry p rzegląd a k tu a ln y c h za in tereso w a ń b a d a w czy ch p o l
sk ich h isto ry k ó w d ziejó w sp ołeczn o-gosp od arczych .
A . P.
A n d rzej B u r z y ń s k i , E le m e n ty s ta ty s ty k i dla h isto ry k ó w . M a
te ria ły do ćw ic zeń , w y k ła d ó w i m e to d y k i prac b a d a w c zy c h t. I— II, W y d a w n ictw a U n iw e r sy te tu J a g ie llo ń sk ie g o , K r a k ó w 1976— 1977, s. 259, 262; M arian D y b a , A n n a O b e r s z t y n , E le m e n ty s ta ty s ty k i dla h isto ry k ó w , U n iw ersy tet Ś lą sk i, K a to w ice 1978, s. 209.
P rzez k ilk a n a śc ie o sta tn ic h la t p ro w a d zen ie z a jęć z e le m e n tó w s ta ty sty k i i d e
m o g ra fii dla stu d e n tó w h isto rii b y ło n ie z w y k le u tru d n ion e z u w a g i n a b ra k ja k ic h k o lw ie k pom ocn iczych p u b lik a cji, k tó re z a w ie r a ły b y w y k ła d p o d sta w o w y c h zagad n ie ń i m etod sta ty sty c z n y c h z u w z g lę d n ie n ie m sp e c y fik i ic h za sto so w a n ia w b ad a
n ia ch h isto ry czn y ch . D opiero w la ta c h 1976— 1977 U n iw e r sy te t J a g ie llo ń s k i w y d a ł pod red ak cją H elen y M a d u r o w i c z - U r b a ń s k i e j , d w u to m o w y sk ry p t a u to r
stw a A n d rzeja B u r z y ń s k i e g o . Z n ak om ite to o p racow an ie, w k tó ry m ob ok s y n tety czn eg o w y k ła d u p o d sta w o w y ch e le m e n tó w te o r ii s ta ty sty k i (w zb ogacon ego p rzez op ra co w a n y przez m a tem a ty k a , T. S o z a ń s k i e g o , ro zd zia ł p o św ię c o n y e le m e n tom ra ch u n k u p ra w d o p o d o b ień stw a i sta ty sty k i m a tem a ty czn ej) przed staw ion o zarys d ziejó w m y ś li sta ty sty c z n e j o raz pogląd y p o lsk ich h isto ry k ó w n a p rob lem y k w a n ty fik a c ji z ja w isk h isto ry czn y ch — od cza só w O św iecen ia aż p o d zień d z isie j
szy — m ogłob y tę lu k ę z a p ełn ić, g d y b y n ie śm ie sz n ie n is k i n a k ła d (500 eg zem p la rzy). S k ry p t p rzy g o to w a ł h isto ry k ro zu m ieją cy , że p o d sta w o w ą tru d n o ścią n ie jest p ercep cja m etod sta ty sty c z n y c h , k tó re p rezen tu je ogrom na ilo ść różn orod n ych p od ręczn ik ów , le c z u k azan ie sp e c y fik i k o rzy sta n ia z ty c h m eto d w b ad an iach h isto ry czn y ch . T oteż w to m ie d ru gim sw e g o o p ra co w a n ia za w a rł w y b ó r fr a g m en tó w p rac h isto ry czn y ch d o ty czą cy ch różn orod n ych o k r e só w i za g a d n ień , w k tó ry ch z a sto so w a n o k o n k retn e m eto d y sta ty sty czn e. Z e sta w ie n ie to, u ła tw ia ją c e do
tarcie do rozproszonych te k s tó w a u to r ó w sto su ją cy ch w s w y c h b a d a n ia ch te m etod y, sta n o w i bardzo cen n ą p om oc w za jęcia ch d y d a k ty czn y ch , w n a jlep szy sposób u k a zu je b o w iem p rzyd atn ość w sp o m n ia n y ch m etod i m o ż liw o śc i b a d a w cze, ja k ie m oże d aw ać h isto ry k o m sta ty sty k a . S k ryp t B u rzy ń sk ieg o p rzyd atn y jest zarów n o dla stu d en tó w , ja k i dla p ro w a d zą cy ch za jęcia d y d a k ty czn e, a tak że dla w sz y stk ic h h isto ry k ó w sto ją cy ch przed k o n ieczn o ścią za sto so w a n ia m etod k w a n ty ta ty w n y c h w sw o jej pracy.
N a to m ia st o p ra co w a n ie M ariana D y b y i A n n y O b e r s z t y n a d reso w a n e je s t przede w sz y stk im do stu d e n tó w h isto rii. S tą d jeg o zn a czn ie m n iejsza o b jętość z jed n o czesn y m rozb u d ow an iem p a rtii w y ja śn ia ją c y c h w sp osób p rzy stęp n y po
szczeg ó ln e p o jęcia i m etod y. S k ry p t w y k o r z y stu je p o d sta w o w e p ra ce m eto d o lo g iczn e W itold a K u l i , Jerzeg o T o p o l s k i e g o , S ta n isła w a B o r o w s k i e g o , k tó ry ch w a ż k ie u w a g i m e to d y c z n e z o sta ły u m iejętn ie u p rzy stęp n io n e w k o m en tarzach . N iep ok ój n a to m ia st b u d zi n ie p e łn e d op asow an ie sk ry p tu do program u
zajęć (brak np. o m ó w ien ia p rostego m eto d y czn ie, lecz tru d n eg o in terp reta cy jn ie z agad n ien ia r ela c ji czy też m eto d b ad an ia częściow ego). D z iw i ró w n ie ż u m ieszcze
nie rozd ziału o m a w ia ją ceg o b u d o w ę ta b e li sta ty sty czn ej i sto so w a n e w n iej o zn a czenia o raz m eto d y g ra ficzn ej p rezen ta cji m a te r ia łu s ta ty sty c z n e g o n a k o ń cu
13
