Z Nadsona: wybór poezij

(1)

,..

...

. ..

.

,

(2)

:

- - -

, ---_.-._----??

-_.?

". ^_ ^- ^...,... ^r-:..•";.?.... ".:.??'?

f

1

(3)

Z

NADSONA

\\' '{ B Ó lt P ^O E Z I ,I

pl'zelo?yl

? ^H? \LI,:\?(; 1.:1 ^,:-?K.

]) r n k S: P ?t ". I ⁽⁾ \\" H.

lB07.

11

(4)

r?03B().TCHO I?eH:lypOI/J. llapnrana. ¹¹ Iluuapu, ^lb9i ^l'.

(5)

lr'?1lli ('11<:(: pOZJwnia szrzg'()!()\\" ?yria ^auturów

dzi('1 _nauknw

ych 11l(I?C hy? ^\\' ^ll<l? ^,ryj !(llIUl('ZOJI;1

nrzuciom uznun iiI, l1\ri(11 hien i». podzi ^wu. ^\\T(??Z(, ^io

pl'n?t? ll;l\\"('j ('ipka'\'(\?(·l<l. Z},()ZHIlIi:tI;? ZIIJ}(IIJlie ^md)llc

lndzi l ('Z(I('zy, \\'F;hj;lji?(?Fh ^pmwd ^z\rykl;? llli;II'I:.-

llynajlllllic,i ^iP.!.;,'o lHmi,ldzl(I(: ^Jli(1 ^1l1O?Jlll. ^?'dy ^chodzi

(\ dzi(ll;\, ::;;1,111 ki \\'0::'('11(', ^il p(l('zji ^- liryczll(lj ^w

?Z('Z(',?('dJl()?('i, EpO;-i ^l (]I';III1<11 Jlló,\i;? ,i(l:-,zrzl' ^:-;(\lll(?

Z,I ::;i('ht(" ;11<' Z li]'y].;;t ^lilii ^I: ^HlltO]',1 ^j(l;-;t ^tuk ^;('i?le

spojon«, ^?(? z,rykl;l d(lk(\\\'()?('i;l. ^uui ?;ldz;? }'oz;-;z('}'z('Jli;t

?\\'ycll ",i(\d(lIlt(I?('i. <lIIi nzu.micm iral'to;ri pl)(lzij

\\'ytl('lJll«('zy(: ^nil' !llo?na P()\\;-;Ll.i;l/?"ch ^\\" llllly?ll\

Jlit;-;zylll Zill'yt:lI'I: ^Ido! ^\\" jilki<'lt Wi1Tll11k?II'II(\\".i;d\illl

.i<:Zrkll P]'ZI'IIl<\\\i;1l t.ik d(l Iltlll'ZI'llI<I( kiedy (ld('z?"-

tU.l(,III?· pll ^rilZ l!il'I'\\:-'zy ^II ^t,rory od?\\ il'J'('Lfldl;ljil('U

Jli(IZJI;tll;? ^n.uu dll";ZI> ^TlI ^\" 12:j'(; \\Tltodzi Jl(l\ry,

p;-; rrlto!()ijirzll ^ii' 111,.1";11 du inn y lllc·nria;-;tl'l.;: du;(: ^1,11-

11(\11j(\.?'() uh.i<:d:l p1'Zl'\lllllllll1 !_d(;hoki(\?() Z!'IlZl1lltiPll[;l,

\\'yJll1rZ(,{1 pIllIty ^.. ^\ni )(IJl ,JUtJl", ^nlll ,.:'LUlrr(?,:l"

I;FtIJli\'. ^;tJli ,.CnllzilJli,'I·(l."" 1'l'lr;lJ'ki, ;Illi "I)ziadj""

:,Iil'!\i(?,ri(,z;t nil' lIlogiyhy l,?",: 11;1it'?yril' ()ITllioJle

bpz llprzl.\dnk.1 zll(\.ionl()?('i :-;?"tILl('i.i, ^\r j<tkidt ^UOi\'-

st;tI?·. ^1'11.1 ^J'it kt(·j'(')\\, kit tm)J'('I'n\, ^, \\"(llll'(' t ('!.;,'O

\\';-;/,plkic przl'dlllll\ry, ^ktl:lI'(' ^\\' ^widu k..;i;??k(l(·il :-;?

(6)

I.

ornamentem t('('bnl(·ZJlo-dlllkill,: ^...k im gdy s(;IJlo\\i?

wstf;p ^do lil'ycZJl(',i poez.ii. ZlIli(,Jlln.i(? sil: ^1l1('I'i1Z ^nu

klur» do Zl'\JZllllli('lllil ,k.i.

T l'1I1i tu \\Z? 1(:(\<1 ^liIi [lO\\Odmrilll y poda,i<: ^lUL

tern micjsru (';t,yti'lllikOIll ].:I'(:)(ki ?yl'll)J'ys i1llt()!'i1 i

r1lill'il kk!' yst yst ykI: j (I,!?'() pocz,i ^i.

IlIliQ l'osyjski('go p(wl y. :-;ZylllOJl,\ ^XadsoJla,

11tH I() zn II 11 lI. ?('h y ⁿ ir- pm"il'dzi('(: ^zu polu ^ic ohrr-,

!l()!:.;j\i(lj lit(']'(\111I'Z(': kilk,lllil?('i(' pl'z('kLldl')\\', ^I'()Z-

I'ZI?<:()llyCI! (l()]'?'\\'('Z() ^\, piSlllilTb l)('ljody(·zJlYI'b.- ⁰⁽⁰

te nici, ^kVlI'(' go ,\i;t?i? ^z PO('zj? polsl\?. \\',.':ZiIk?e

dlu "i('111 \rzgll;dó\r, ^gló\'Jli(' ^Z,I? ^dla, ('zysto?ri swe]

intuicji l)()l'\yrki(',i, zdslllgn.ic ^na ^hli?sz(' pOZllillli('.

? ^'" IllI:zkLCj Iinjl ..\adsofl-?yd()\rskiq;o po-

cllOdz('Jliil., ^Urodzil ^sil? ^\r P!'l(']'sl'lll'u'n li (;rlldniiL

UH;2 I'. (J.jCll ^str.u.i] ^lliI,rdzo '\Tz('?lli{'. _'latk'l. ]'os-

janka, ^kohit'la ^wir-l ^{k irl:} ^znld ^(1l1l'lm ⁱ "Tii?lk()\rcj

pir:kIlO?(,i. 1l(i1('Z,t!,l (l'()skli\ri? ()pid\;? piorws:«: ^lata,

?ycia !lody. ^Z(I ?lIti('I'('i? ,k,i z,l('zl:lo sil; ^dla sLLI)('g'o

i \\Til?lim'g'() ^dzi('('ka Jli('\\'csol('. jlozh(\\\"i(I]l1' cicpl,\.

:-;{'l'I/('(,ZJj('!-(o ?yri(' ^sie)'ol y. H y!-(())' ?zk()1 _r \roj:-;kmr('j.

do ktÓJ'(I,j ^z \rid()]d)\\, l'l'dktFZJIFII hyl (lIII/ilU)'

jH'UZ kl'('\rlly(·h. jC:-;UZlI do!('g'li,rsz('llli rzynil ^lll11

:-;alllOlIlO;(: i hl'a1.; /'(:ki JlIil('i('l'zYllsl.;i(-j. ('z(>lo 11(11'\\:)

ni(' !lIO!.!,"! y 0Pl'Zl'C: ?i(? 1I1'ZlII'lll j(:skll()iy ⁱ l)('zsilll()?d-

i chlollicl' z,lrzyn,tI pl(\k,ll? ?:?zill('lli(', gor?ko. ^lIi('

zdil,i;?r ^J?(\ ^\nIl ^?ohi(' Sp!'i\ \\y d()"l'zc. dlarzego ⁽⁾ⁿ

pl(l(,z(I;' ^.

'1'(1 l'il'nr:-;Zl' ^LIla ?Fia ^llk z()still?- ^hez \\l'ly\\'lI

I1Ct j('g'o ^r!Lanlk ^lI'I',-'ril:('('j Jlil.\\I'1. Illia tr ^01](' d('ry-

(7)

duj?co ZWu'z('lIie ^\, uksztu ltuwauiu :-:i\ ^w^ln.iz jego

ps?'dJi('t;J\y('lt; ^w ^nich ^to ^gló\\J!il' ^?ZllkHt: ^j}(\le??'

ll\'Zy czy ¹¹y Jladz\\'yrz;ljIH'j ^\\Tt\?l ^?^\\'(i?('i ⁱ ^;:';1I1l\ ^t'lllo;ei

\r;";PtJlrzlll'iil PSFllolo!!in;II('!-','o, jakie zn.uulouuj?

cIt;u'itld(II i nlw()ry pody, U()\\'lli(l? \\Tz(';Jlie zuzun-

('zylo ?i(.: ^\\' ^nim PO('Zll('i(! pir;1-;Jlll ⁱ ^lllil()?? jlt'zyrody,

\r pall?ir?illikll, który dzic('ki('lll j{';,,;z(,Z(1 prwtrt pi",L(:

za('z;?1, ZJlajdlljPllly ^I(! ^slowu: ^.. ^'" ^trawie \r?zystko

?ylI) S\'(lj('1?l SZ('Z(·?'ÓIJ?(llll. ^-u.lni« ?\\'i(-'?(111l ?yci(llll.

(i;..;ilo\\'Hll'l?l pO:-:(;I\,i(: sir? ^!W miejsen ^wu-lk icj ^czcr-

\rflll(lj ^lit 1'<)" 1\ i, \;-:11',\ jlllj?r(I,i ?i(: ^po lodydw ^k;..;zial ^i-

lWgo dZ\\'OI](I('zk,t i z .i(lj punktu ^wulzrnia S[lo,iI'Zl'C:

lIII 1(111 1l00\'y ;,\\'ial; sIariiielIt :-:i(? jlodpiltrzy(: !.!:l'(:

?\riall(l i ('i(llIii\. '" zi('lollil\\'<'j ^nur!c SZl'l'()!\i('ll E?ci

I'ozchodllika, odkl'y\\ill(llIt j,lSJ1C ⁱ Z(l('j:,,:,zlle l)(l!anld

i g'!'O?ll(1 gl'i\'Jlitmr(! szr,zyty- ⁱ d(whodzil('l?l n;Ll'("zdc

do tcgo, ?e \\'y?llki ^k^rz.ik lopi,IJlil \ryd'I\?·:tI ^liIi ?ir:

takim O!llI'Zylllfltll. ^i? ^1Ii1 ^wirlnk jego ^Sel'r'(' ^llti :-:i/?

?('i:..:.k iii ⁽⁾ ,iii!" ⁱ^(Il?l? ^{1)( II} ^e::;l? elit pl'Z y,?llr:hi(\j?('r?llt ^{11 ('Z} ^II ('j('lll';.

Jll? \dC'(ly d<lj(' sir: Z<l11\\'<l?y(: ^\\' ^dzieckll d:t?JlO?(: ^d()

anitl izo\\'illl i;\,; ^\r pMIl i(I,j?Z?'l?l ^\\'i(lkll Î'OZ ^{II ?<l} îu' ÎI yia-

HL\, Z dZll'dzitty etyki. 1'(llig,ii ^j l?ll'tidizyl\( Op<lllo\\'(\ly

Iliy?1 jt'!:!;o ^dll 1(I,?o ?lopllia, ^?(' \\'i"l!l() :..:.z,t!('{lsl \r:t

?l;lt\(:I() ^tltll _pl'z(ld ()('Zilllli: ",j(I?(lli d()lYc!lI'Z,l:-3 ^nie

Zl\'ill'jomtl?'lll, ^to ^"l.; ^1'(') ^t^('(' t:mll'jltjr: Ii:,LtI(I(,Zlli(l: jeq

to lltO,i(1 ^?Llk pl'zl'k()l?Ill1i(1 ^\r ('i;?!.!:ll o:'trtlnirll d\\(J('\1

lilV'- pi?(\.1 ^Oli ^\r ^illl\(llll l?Ii('.i?nl dzi('llllili:Il, .\,1l111'1l

!-;zrZ(,I'<l, h(\?,\;I\\'('Zil. !-;].;IO?lllil do 11IlH>\('li lli(1 Ilt/I.;I,!

P(),?()dzit: sir? ^z I?ly?I;?, ^?e s;? Llki(' pyifl!ll,l,!la ^kl?Jl'r)

lli(llltiL ()r!p(mi('dzi,

(8)

(i,

U/?d?e ^.ic?zezn ^uczn ^iom ^?zk()1 ^y wojskowej ^Xud-

sun z<1,rz;tl 1lI1Iic?z('z,u: \\' l'ctcrshurskirh ('za "opi?-

mar-h swoje ¹¹¹ \ruj'y, 1\tlJI'O jlll(loh,tly ?i't l!llh!iczno?('i.

lllli/? .ic?o

szkolnych ^.

stu lo ?i/? ^zu.uu-m poz" ()111'(?lJ('jll ^murów

Poda ?\\'in,dolllY byl ?\r('S'() talentu. ⁿ

choriu? go nic prz(l('(lllial, \ri('rzyl. ^?" ^z ('Z":-:I'III

J1HI?() '-:til? sil? z.lolnym pisarzem. ^To I,yln .i11gO ^-.;Ial(?

i Jla.i?or,;i"ze llUlrZCJlle, \\' Iisuuh do sio?lTy ⁱ

przyj<lrj,'l? ll"kar?,l sil} ^nit-raz ^J1a ^brak ?rodkl),r,

ktlJl'y ^nie pozmt!a ^mu l'();\ri(:l'i,? si(? ^cn ^?knwicic

pm,eJ" literacklej. ^Z,lmJd \ro.i?kO\r('g() ^Z11 pel ⁿⁱⁿ ^Jl ^ie

zgndzaJ su; ^z jego nutur? delikatn?. \\Til?!Lml-o

),y?(I('h ^nicmul kohie('yrll. ^To ^l"? l'o uku?rzr-niu

s"koly ^ze ?t()plliel\l ^oficcrsk ^im llil'dI1l,!2;o ^hv ^l l'()dpo-

rucznikicm I IM-Wl l\,lspij:-:kipu,'Cl pu?ku pi(·,'b()ty

\r Kronszt.u i»: zd(lrydo\\',nrszy ^zuucnic ^z,unlt! ^z\[,1I

(lgz,ullill ^na, 11l1ll/'zyripl,\ ludom'go, \\r?Zil,k?(1 ^\r ty¹¹¹

wln?Jlil! (',,(l?ie Zi\prOpOJlo\nlllll ^JlIll ltlicj?('c ^s(l}.;rc-

tnna \r l'pdClk(:ji .i(·dJl(',?() ^z ty?'odllik(')\r p()(?rSbllr-

skirlI.--i ^\" tPJI :"'jlo:-;óh IlllodziCJli(le zhli?y! ?jl?

Jl(\rn?zd(' do ?\rintn lill'l'(\('ki(·!2;o. \\rzi(:t(l?(; jP?o

ro?la, talcJlt sil; roz\\'ijal-zda\\'alo si(?. ^11ic jll? ^Jlie

:-;tanil' ]](1 pl'Z(I?zl\odzi(· llrz('rzy\rislJlif'llill sil: JlCljLd(;h-

sZj'I'h j()S'0 Pl'<lS'llil'I't, ^X/lwa .i(,([llak, ?l'()?!li().i?Z(l

l)]'Z(I?zkndH o!l(']'\rill" _).!'(l \"kI'lJtn) od zaj(;':, Jlape?nia.i?'·,

([I1SZI? jl'g'o ¹¹i('.iaSJl('ltl prz('('zlj('ipl1l zhli?aj?('('S'() sil}

kOlie,\. To by ^IY-Slll'Il(lty,

Cllll(;ia? !pl\a]'w ^. .iak z\rykl,' ^,r ^tal\ic',h ^raz,\('lt,

?kryw<di ^1'1'1,('(1 cl!(ln"1ll i:-;lolll,\' ^:-;t;11I rz('('z?', dlel

llll()d('go ll()pty ^stamtl ^Si(l ^('oraz \ridnezllil'.i?zylll

(9)

7.

i\jlilog ^dr.un.uu \rLl?lI('gO ?ycin, ^Od ^tego ^CZ,\:-IU ^za-

('ZY]),1 :-;i/: ^dLI ^ll?!\u,'() llicdlll!..!;i ^ok ^rcs ,r?di"lnrel\ ^;1,,),

gl'(\,Jlie;?-(l() :\izzy, .J1(\ntoJly, ^Ikn\11 ^et/' ^.. dok;?;l ^za

JI!Il'ad? I(lkarzy ^wvslnu« rllOI'(I.!!;O. ^Zdrmrl(' j(lgo ^('Z,\-

<cm nn tylu si? [lO!U!hZ,t!O, ^?e ^:'<1111 Z,I<:z?'llal ^wic-

l'Zy(? ^,,- 1Il0?('hll()?? ntl'zylll'll1i,l, :-;i(: ^pt'zy ?yciu. ^p()-

\\Ta('al S(IJl. spok()j ⁱ ^sil y, ^a ^z nit-rui i ró?O\\(? ll!,lllY

nil, jlrzy:-lzlo??. ?ll'(llllg() jorlnnk z\ry]'?le ^to ^trwal«.

,.Gdyby?('in \ri!'dzidl- !Il!)" il on do olacz",i?cycl1.-

(',n z(\, ol\l'ojltl()?G rozumie.', ^?e przed ^w.uui nl(llll<l

Pl'zy:-;zl()?ri, ^?() 11<1\\<'1 na Illi('si?e naprzód ^nio ^IIJf)-

?('('in ?'()l)i(? I,J,\IJ()\L p()llly;lrie-\r...;z:tk jaui« k:-;i??k/:,

nie 1'011\(\11:-1 czytalll-IO ja j,L ^s.uu umieram" ^.

B/?d;?c jlt'Zyl\111 y do' !()?k,'l ;lio pl'zl'l'yh,1I ^Jlr;u'Y ^lite-

rackiej ^L l'It()('ia? <!oITW<'zo, posy?a! ^do ^kraju ^utworv

?\n?g'() pi("l'a. \\'l'cszcie lekarze uznali za hczuwocno

s\r()j(? wysi?ki ⁱ zd(?('y<lo\\-ali ,rysb\(? ^go ^do kI"I,jU.

l'o krótkim p()hyci!' ^na ^{Iodolu ⁱ ^w Pd<'l':-;hllrgll ⁱ

POt;Ol'lI(\l?l p()l(\p?z(>1l ⁱⁿ ?i(? z<!rO\ri,l c!tol'y ⁱ ^bardzo

()?lallj(llly :\,\(!:-;01l jll'zyj('('lwl ^do Jnlty, g(lzi(?, po

hilklll??i(lsi?("\('l!, ^l!) :-;tYl?zltia \("\,-.;7 1'01'\11 [ll'z(,llió:-;l

?i/? ^do Wl('('ZllO?f.'.i.

"Trudno, t;(tajn ?l(?, PI'zp!l:-;fc\\ri(; ^sohi(\ ?Fil'-

pn\\Lada .i(?(l('n ^z biogr;Il't)\r .\:t<!:-;O!l'l.-SlIllllni('j:-;z(l,

ni? kn')tkie 21-ldnie istJli('lIin SZYll\ona ?ad:-;{)1I:1.

.Sall\otn(l, :-;lllllltl() <!zi('cj I't:-;tml, ('i(??k ⁱ ^\\id, parl!ol(:cy,

?ltlod()?? Zllr]tlll\1l'Z()lla h(\zlito?Jl;? ¹¹il'lllnc?, ⁱ j\l(:cz?cll

?ll?i(,I'(: ^... ?l??i(IJ'(: ^\r ty!lI:-;III?1ylll ('z,\:-li(', ki(ldy go

jll? l'ozS'lo:-l ^ot,\czal ⁱ 1l?lllic('It,l!y :-;i? ^do lIiego, by?

(10)

s.

IlIO?C, pow()dzcnie

okro pn ?- O!1 ruz! ^.;

Pj(ll'\\ SM' IrydHJli(1 l'(Wz'lj .;\;ld?oJ!H ukuzn lo ?il:

jt;?z(,Z(? ^za ?y(·ja l)octy ^\\ ¹^bt?,i ^1'.. o:'-;j<lLni(l. 1l'zy-

lla?tC' z I'z,:dn, ^w ^I ;::"?);)-?-?Il. T],Z?-llit?('i(' wydilll ^II'

('j??'lI ^lat (\z[(',-;i(:('[11 ^nawet ^dLt SI();]1cSn ^nutorn ^ni«

.!(!:-,t li('/,;IJi? zhyt ?kl'()1I1Il?. ^l-ukr ^tr-n ^dmrodzi ^PO('zy-

tllO?<"i .\(ld?()II'1 \r;l'ód inl('!i?'(,lj('ji I'osyjsl\i(',i. ^(;dzic?

pl'z?-(,zyJ\(l ^t('?'II! ^\1' \\'i\I'111l1\:il('11 Ilti(?.is(,(IWFlI! ^\\

(l?.!/J\IIFII( ^.\i!' Illil.ii?(? ],YJl(ljJllJliej ^z.uni.uu lliII'Zl1l'i\!:

('Z ytcln ^{ik owi} ^swoul: P()gli?dl·)\\'. 11(IZ\\,()!(:..;ohi\1 jc.lnuk

()dpfl\ri(?dzi(ll: ^Jlil po\ry?szc py1illlLl.

!),L\\ll<'llll _cZiI?y. ki(ldy \\T()?') <lu JliC'Jli\\\i?d

\\'z,?II?dl'11L ^si('hil' nSjJosohioll<' STUpy ^etuicznr ^()ddzi('-

la ^?y :,-;i(? ^ch ^ui: ^..^J; ^icnn 1l111r,t1I1i. il z(' ::)\n·!..:'() ?YCiil

\\':\\l\,:l ^rZJlI',go ('l)iji80 rzyn j Ir ⁿi(ljil ^kI) tnjr-mn j('I:

stanu. \\yllLiillW Illy;li ⁱ JT'I:.!,'O\rillliC' wzujcume byly

JWdZ\\'?"'Z(\,i utnulnionv. jll?(lli ^nil' llil'lll(l?]i\\'I' zu-

T:cln[('. ^llzi? \rszilk?(" przy ndos1\(JJlil]Ollyrll ?l'()dkil('ll

kOlllllllikil<',ii ⁱ lI,i(,dIIO..;1;I.illi(']lin \\'(11'11]11.;<')\\' \ryt ^\\'()]'-

('z(J?('i Sl'()I(I('ZJH',i. ('yrklllclcja ^Ill,l? ^ludzkich ^\\- ^.L!TaJIL-

radl l\]'(\.ió\\- ('y\\'iliz(I\\<lilY('h1 ^,I ^z Jli,? \r?lIliilJ1il

llIy?]i1 ^oh y('Zilj ^1')\\- ⁱ pi (Inriastl·Jl\\ ()I'g'alliZ:II'.li ^\it'\\'-

lI(:l]'zlI('.l. ()(lby\\d ?i,: lli('ll";lillllliC' i llil \ri(l]k,? :-;k;t!,:.

ZllIiiillil \\'i11'1111],1)\\' 11I'ot!I1],l'ji ^\1' jednym kl'il.ill '''y-

\rolnj(l ()dpO\\'i(ldni(' zllliaw( ^\r llilj(lctl(lj gL'():':T(tli?Zlli(1

pol ^O?OII ydl ^l, n\ja ^,·II. ,;\i\.dzi('jil I'W\ri;Vall ^h ja ki(lg\i?

pl'oldc ^lllalll ^lIHll k()\\'(l,?'). p^0\1':-' ^t^Hta \1' .kdll y^III 1I111?-?1 ^('.

l" jedllej j11·'II·()\\lli. 11(1\\'(J\lIjl' ^do lIl()zo]J1yrh (l(wickilli

ty?i,?('(' illnYl'h 1I,"y?II'I\r. ll<ljl('lniil t<lkil'llli? 1'1'l'l'il-

(11)

?)^.

rat.uni ty?i?('(? innyclt ll]'(\.(·O\rnl. ^I'r.ul JlO\ry ^w

literatllrze .:\onr(':,kl(?.i (dhi.ia si(? ^ecll('1Il J)()(l ,?()J';?('('lll

ni(?Lelll I Ii:-:zpilllji ⁱ ^za .\1LlIltykielll. .:\?ltllmlizlll,

illllll'l'?.i()Jlizlll. .lekudcutvxm. naturalizm spirituulis-

tYCzny ⁱ ^inne ^k ^ieruuki ^lub ^kit pozory'" ^szlu('(\

znalazl _y \1' naj ^k I'Óiszylll IU'zC'ci?gll ^l'ZaSll ^we m.;zy-

stkil'\l kl'ajal'll l'y\rili;t,()\\'HnY('il ^zwnlcnnik ^ó^w ⁱ ^nasla-

dom:r'nL \\'ogóll) ^Z?L ^dni n:lszyc11 ^oddzin ^I?'mlllic

\\"Zaj('IIlIlC \\'ply\r()\r nunalnyrh ⁱ llllly::;;lowyl'll STUp

('lni('J:Il()-s}l()le('zll?'('11 ^stu ^lo si(? p()t??n? d?\ri?'ni:?

l'ostl;pll.

Ta k iIII \rla?ll il' ()d(i?wi(?l\ ^irm ^pe\rlle?o ^zwrou:

\1" litcJ'atlll'Z() ;t,;II'IIOdlli('j ,i<'?L porzytll(J?(? ^);adSOl1H

'\\'?l'f)d illl(')i,?'l'lll'.ii _rosvjsk ie]. Pr?d ^(o ^d;t,i? ^jeszcze

lIil·;t,byt ?Z(·I'())\i. ^fi iln wszak?e 1I10?n<l wnioskowa:'

z ni('kll')I'FII ^Led ^I _.irgo, _Illaj?('Y ^". Ill'Zrszl()?ci ^I'OZ-

SZ('I'Zyl: :-;l(? ⁱ p()gl,?hi( ?I(J\\'i(: ¹¹¹⁰ id(\;lIizluir, k1<'lI'ogo

przC'dsl ^Cl \rki(')('1l1 _})((J' excellence jest ^Xadson. ^Zastrze-

,!..:'alll. i? byllajlllll ⁱ('.i ^nic ^11\(\111 ^na lIly;li ^idr-nlizmu

) 'lut OHa. l'(\I'joll<llizlll11. tClllhal'dziej S('ntyl\lcJI ^ta ^I^iZlllu.

l'fllllalll ?'ZlIlll Illh .in ki('!..:;()h;?d? ^Z?' zllaJlych dotyrll!'zas

}.:i(·rllllkl')\\, jlokl't\rllyrll ^U'1I111 ^imi(·]lin. ZaZllaCZa1l1

tylko ^fakt sZllkaIli'L i potrzl'hy ]lo\\yrl! dróg ^d];\,

my?li ^Illdz\.: iti ^nil'zada waIa,i?ru.i :-;if: ^lIagi(\lIl pl'zc(l-

::;;LI\ril'lli('11l rz('('zy ⁱⁿ ^JUdura ^za P()IlI()(,(? lllistl'zo\\'?-

kiego pi()/,iI ^Zoli. zhyt jl'dJlak lli('('il'l'plhr('j, ?eby

(wzcl" i\\'a(: \"Y11 il.JJ\\' IllO;.wllly<:lt )ln1<": 1';l:-'t<?111' :ÓW,

I I e) II tlI O\tZ()\\', ^Bl'odl ⁱ ?p('n(',(?/'Ó\r.

\\' llics]\Olll'ZUJlYJIl l'OZ\\'oju ?ycie ^zmienia sil}

jak k\riaty ^IV kall'jdosknpie, (ia.i:?e ^('oraz ^to ^nowe.

(12)

10.

CZI;stO ^]1(\ pozór IJicgUIlO\ro-SprZ('CZIlU olJmzy. l>zitje

ludzko?ci, dzieje je.i {lritgnir'll ⁱ ^ldnal()\\' ^t. J. historja

Iitcrauuy s? jukhy nioustuuncm ?cieraniem sil: ^W?'O-

giell ^s(lbie ^na wzujrm po11;g. ^?I Y^t ^o Ol'lllllzdzin i

ArYJluwie stadu sil: ^prawem, je?eli ^ZiL pierwlastek

dul.ra jlrzyjllli(lllIy- ^ka?de \\'y?:-;Z(? sladjum rwulurji,

11 f01'111 Y prze?yte, up.ucle ^hroniaco :-i\rcgo istnienia,

Zet piorwinstek ^z!u. ^(h\'(' prz('?ytki-:L 1I(lllli(:Ll(; ^na-

le?y, ^?e kH?dy wy?szy stopiel!, ka?dy JLLj;\rir?szy

pr?(l rozwoju ^l\" ^swuim ^czasin :-ita.in sil: przc?ytkiclll-

jlO\\Tilca.i? przy sjll"zyjaj;v:ycII ^warunkarh. ⁱ ^\r

naSl(?pHL\\i() S\\"(\III p()dolllJ(? s? (lo kr(:gów fulistych,

rozhiugil.jilcycb sil: ^wskutek ^zachwuinin !"()Wllll\\"(l!.2,"i

w .iedJ\(\lll 111L<\.JSCll p() gladkiej powiorzchul \\"(l?ly.

:-;tnTn?ytn y ^k lil?yCyzlll po \\,r(w i I w cJl()("() ndl'odz(,Jl iu,

odbij sil: ^echoni powturule ^w pselIllo]dilSFYZllliu

.xVi II w. i, ^kto wio, (:!y dzisi(\jszf' \ryrll?2:()\riIIli()

ze szkól gr('cki(',j ^kulturv ^11i(\ jest zapO\ricdzi;? nuwej

doby klasY("Flllll.

Ormu:«! ci?gle z""yt:i(:?a, ^J\ l'yllW ^nu ⁱ ^salll pada

l)(Hl jego ^rios.uui.

Xntlll"alizlIl, który zapauowu: wszorhwladnio

w lit!'ra11lI'z(1 za rlni llaszY!;!I, lJy! ⁱ jest zupolnic

zrozumiu lu I"c(\,krj? przcriwko lllli('si(;J1iolll rOlllt111-

tY^Zlll ^II , p()dohlli(? jak Jllatcr.ia!iZ1l1 ^w ^Ilnnl'C reakcj?

przedw /"tl,('.jollalizlllowi. ^,\ ^tnli ^zll('hodzi pytani(': czy

llajal't y ^s{ yezJl i('.i SZ(" Jla..itm!'ni ej ^szu ^Jla ^wel przedsta-

wieJlie rz/m\"ieka w ca!('.i j!'f;o Il\dzy ⁱ hosl.,:o;c.i,

Ilil,.isubtclnic.j:-;ze /"Ozcdollkm\"aJlic dllszy .iego jest

jn? ostatJliCIll s?owelll SZlllki? Ji'?cli tak IIie .ipst,-

(13)

11.

a t,ri(\rltzi? lak stiUlOWI'zo-rzccz l'yzykm\llil.-kto

otrzYlllil dzicdzid,ro, g(ly ^nuturalizm ^s.un 1'Z(:1\11ie

(lo si(;hi(': }J/(,IJI,(;)do uiori?

.lak "'yzc.l "'Spolllllla?('lll, s? I)(IH'W; ozuakt.

,,"l'lJ?;?ce n'ilkl'j(> ^?\ ^nu zils,\(lzio !ll',Ura ^z.u howu.ni»

l'ÓWlIO\UI.gi _llllle?y pl'zrpu?eil:, ^?e ^Jlowy ^ton ^kicrunek

h(?dzic ^mial _('('cllr ^zasadniczn sprzeczlle ^z istniej?-

remi w rculistyczn ym nuturalizmie. Czy b(t(lzie ^on

zly, czy dobry-dla litel'atury ^to ^rzecz oboj?tna:

dlu nir-j wszystkie ^kierunki s? (tol)!'(" ^o ^ile ^nie

rozmin? si(? ^ze ^swoim ('za,SOII?. Za,pcwno ⁱ Ilowy

!J(;dzie ^tak im, <!o!J(Jki ^nie IlsL?pi ^mioj«:» ^innemu.

l'omijam ^(' IU1l'ak krysl yczno ^zuin ^u-resowun ^li'

Sll? ^w ^ostutnith ('Z,I,sal'11 zj,uriSkilllli ^t. ^z. tclepatji,

ltYPllotyzlllll, SOlllll,llllblllizlllU, !1J(ldjlllllizllIll ^ctc., ^o

ktÓl'yl'!1 ^nuuku nil' \\'Hlo\ricd:wdil SLallO\\CZ(\go ^s?owu,

czy ^w sztuco SiIlIU'j ^niema ^corh ZUilllllt'llnyrll {lO;,ZlI-

kiwunia i jakby pc\rllcgo mdlilJlla sil'; ^,y ^olnaniu

Hm\' nj ^dI'o,?,d?

1)!a:-;tY].d; ^\r o!Jr(\zow<lllin J!'I.git'go ?Fia ^szko?a

Zol i do pl'u\\',\(lzi In d" Ilti?t?'zo\\'sl mi-Illi ()jscallli ^nawet

d() tyli izruu , psye!l()logirzllil pU\rJ(I:-)(', (lld(I('ZOllil ^w

rOl'l?lli p.uui?tniku, o!Jn<l?ylil m.;zyst ^kic tr?tlla duszy,

ziljrzilh \\' Jlajskl'ytsze .i(I.i zak?tki ⁱ zlli('('ll(?(·.()lla

zillllilkla: (?]'alll i ?'lo:-;zO\\'s1\i zlllllsili do Illilczenia

?ydl, ktl')l'zyby ^cl!('i('li j(':-:zcu ^c,()? J)cnriedzi('(:?

l'Ozkoszy Silllln!Jadania,. Czlo\rLek,.ia ^k() pl'zclbta ^\ricicl

gatunku, z!Ja<!<lllY ^zosial ⁱ prz('dslawinlly ^z SlllllieJlIlC'11l

za<:lloW;tniclll wszystkidl cech, ⁱ ^w sLosunku do

otoczenia, ⁱ ^\\' ^stosunku ^do sal?lcgo ^si(lhic. ¹⁾⁰ ^dzi-

(14)

si(I.i?zcgi) llil.llmt.l izmu 11lewicle jll? ^d()da? 111O?1\:"L

het: ol!,nry ^z.uzulu P()\\'LII't:(\Jliil ?il:.

l 010 \ridzilllY ^dzi; ^znaczne ZiliJltl're?nWallie

:sil: ""yLaj?('('go o.!2;(·d ^II ju?to ^II ^tworami ^niczna? Fil

mlod ye!t ^(III todl\r, j ^II?to wydol> reieill ^11,1 ^?w ^{in Uf)}

dzieJllltl pomini(:tyell ^lub Zn.poIIIJ!iaIIFIt prilC ^z doby

llhiegtcj. ^Je?eli glos ^z ::('illlllJl()?('i ?\\'i(:lycll'; Hnys-

br!ll'ck'iL nie ZJliljdll.i(1 ^\dj',?)(l dzi?i('jsz(lgo pukol.-ni»

zwnlcumkri« i Jla;I<ulm\TÓ\r-iJlllY wizjonista. Po«,

a. sz('zególnie "IIIa';J1Il"'; pilJ'(IJl?'; ^Karol Ban!lt'\ail'l',

daleko skuteczniej przcumwin ^do lIl1Iy:'·d,'m wspol-

l'zt'slly('h. ^lstotnic \,"ply\\" tego ostn111i('go, powstanic

\r ('i;t?'11 0::;1;\.111i('." _paru dt:irsi?ll';:{l\\" ^LIt ^iv Bl'lgji

calcj ^szkol y ^t. ^z. dcku.Ientów, ^która pozpka ^la

licznych ad(?pt,)\\' ^we Franrji, ^ni« t:daj(1 sil: I/yi:

jcdvulc III?11Y?ll nhjawr-m I'()Zpa?all(I,j Iautazji, ^clio-

l'oldiwylll \rytlrorelll "koll('a wlcku". Zal'("\\,}w 11('-

kadcntvziu w litcruturzc, jak uuprcsjnuizu: ^\1' ^ma-

larsl wir-, kt('l?'n Illil.i? II: \\sp/'dn? ('(1('1\(;, ^?e ^11<1

uczucie staraj? sil; ^oddziala(: ^za P()lll()(';? sll?·g('st.ii,

wyzy:;;kllj?/', ka?dy ^w ^swoim ^zakresie, i:-::inicj?ce ⁱ

uiozuanc dotydl('zas ^;('odki 1ecllllirzJ}(', s? ?y\\'ym

p('()t('st'?Il'l I))'zcrl\\'ko "t:JHtilll'alizO\\'aJlill ^,; sil; ^sztuki

dn tl'go stopnia, ^?e ^dla ty\T()rf'Zej sily czytelnika

??) ^\ridia pozustaj,-, pola ^hardzo ^Jliewiele. ^,,\r ::,zystko

ce lI\o?e by? ^?ci?l(? opi:;;aIlclll, przcsta.ie hyt: pnf't.y-

('znolll;i ^- 11\I:)\\'i IIl'UIlC? ^II ⁱ^n. ¹Hatogo ^de ^kadell1 yzlll,

s1o.i?e ^lIa krat'I('()\Vj'lll Pllllkrie widzonia, daje czy-

tolnikmri tylko glc')\\'1lC ]\ontllry, \rytyezllo p1lnkty

telltain (,:Cieplal'lli('"' Jladcrli11{'kll) poz()?t;nriilj;?c

(15)

1:1.

1'(\Sztl? twórczej j(?g() f'alljazji. ^Jest ^to ^odwrócenie ?i(:

0(1 w:-::zystkiegn. ^co ^111ft ^rysy wyra?n«, \rykol'lI'ZOJle

jak ohrazy ?)"(ldnim\'i('.(·zllych ^mistrzów p\dzla. ^od

Wi-'zysikicgo ^eo ^tchuie analiz?, rozdrobnieniem sil; ^w

?Z('z('gó?a(',h ⁱ co, ^teru samem, stoi ju? ^na pograniczu

lta.uki. Poezja zaczyna, ?i(? ^taiu, ^gdzie si(? kOllCZy

proza.

A nie tylko ,)l?oda lklgja" ⁱ Fnll1cja ^(ni-

raud, (hlle, ^L(? Hoy, Y(?rha('J"(?n, 1I'\.IllHIlI, -'Iaf'tl'rlillek,

Verluino. "I âllnrm?, ^{H ich} ('P in, ÎÎn ysuuuis, Viliers-

de-l" ISlp-"\dalll, BOlll'gd) znamionuj? ^zwro;

nowy. TrZt\?wy ⁱ praktyczny n(\l'ód-Angli('y-"'?--

('i?gJ1(?li ^z Zap(1l111l1(llIia nt\\'ory ^(iahril'la ^Rossoti.

Jego "J)O?ll ?yeia". ^a. ;.;z(,zcgólnie ^.. ^Zlllian(l ⁱ 10:-::"

Hald? ^do najhardzi(j jloczytnyrh poczij. ^Odrodzenie

!)()Pz,ii lllito?ogiezJl(\j ^(Tli ^(? ^\\ra ^r-A ^tell ^I ^L. ¹¹ ('nry'(?go)

l t. z. e:-::tetYZIlI ^., kt,()J'(I()'O r:. \p'hitllqllJ J Il?'Z(I(I?t(\\"irielcll?

byl ^do niedawna Oscar \\'ilde, ^ró\rIlie? ^('ha!'a ^{kj ('ry-}

zllj? nowy ki(\I'Il11!'k. _,.l 'l!o<!?-lllt'mi -'{arion Cra.wlord

przez lista Halli Lala. w j('dll(lj ^z 1l0\yszycli :-;wyelt

powid,ei (" ^?I-l' Ls;l,(l,cs" )-11 kry ^t^(' ^sil y natury l1?ycz(?

d swPj ^('11 ^ot Y ⁱ ll??dro?(',i, o?ywi:-;z si(? ¹¹ ^?ródel \"i('1\11-

istyeh". ^To _d??l'ni() ^w ,; ?f'ery ¹¹ i(l\\'idzia 11IC'''. i'llf:(:

pOzlla,nia ?r{)dla ?ycia ^lIil' .i(':-;t, \"yl<t(',ZJl(? ^li ('e('h?

llowidci i IH)(lzji ^w ?('i;l('jsZ('III tego ^slO\\'a ^zIlaezenin ^.

.,sztuka dra.lllat.yrzna-po",iilda \\'illialll Arrll(lr

'

powirlnH za,\rierH(: trzy czynllil\:i: ohraz, s?d, itleal"---:.

powinna, zawim'a(: ,,- tl'(\;(?i ?'\'('.i d??enie ^ku ^forlllolll

by ^tli 1(lpszylll ^ni? dzi:-;ic.i:-;z('. Pragnie wszak?e, a1JY

id(lal ()blicZPIll S\"('tll nil' byl "}l1'z(l:.;zlo;(: ^z^\\-r(w ^{I) n}y,

(16)

I!.

nic tl'a?edja pnwinna zaj?(; lllw.J?('o dominuj?ce:

rlr.uuat o idealnem d??emu ^1\11 promiennej jll'zySz!()?ri

jest jutrem illlgielskil'go ^te.uru. ^Zdanielll ^innetro ^Z

wy bitu yr!L dr.uuamruów allgidsk ^irh-l ICllry-;\ ^rthura-

,J()jJesa-"teatr d??y ^w tej ^cliwili ^ku ^stroni» taj(\lll-

niozcj ⁱ fantastyrzl1nj nntury ludzkiej"; rztcry gllJwne

pierwinstki powinny si? ^skla(la(:' ^11a sZ(llk(? ^d^ril ^Illa-

tF·Zll(?: pi(;kllO, ta.j(\lllllira, llalllil?tlHl;? ⁱ \ryobra/'Jlia,

l la.klou Ch" nihcrs j Arthur l'incro llille?;? ^(lo tPj

s.unej kalpg·()j'ji dralltatyrzllyclt pbarzy,

,re "'/oszueh Autoulo Fog,lzzilrn, ^Elll'ko ^P;\Jl-

zare/Ii, ^autorka ,,Fala/iti," ⁱ ,.Telllpeslo·· ^_\Ila ^?('gTi

llall'?;l ¹¹⁰ przcdstnwicicf 1l00rcgo kierunku. ,.?iel'll

?y.ic ^;,dnt!o ⁱ Id\l.!.!,', ⁱ powietrze ezystc!" ^wolu ?(?gri

dusz;l(';1 si,? ^w ^eboruhli wej ^a(lllOs!'(,/,zn ^.. ko?.-a

wieku", "p() lat (ls(;ltllich ^- powiudu (?;l1)ri('/

Il Allllllnzio-l)()\rie?l'iop ^iS<ll'u ^JW ^si ^za ^dam\ ^bil ⁱ sil?

('i,l?llellli tcorj.uni u.uunrliznm 011 hm I'za.pv..: nnjdru-

bll i()j?ze sz\'zc:::ó Îy Ze\\'IU?t Î'zn ê ^?yei;l, 1I1i(,?z(,z;lIi ?t \\'i?

i c1I1opó\\', :-'P()?t.J'ZPg(IIlC!.!:(I ^w I'IJ?llyrh z;l].;;ttkarh

prowincjonalnych, Byl ^lO zilkl'<\? zbyt \\?zki ⁱ gil-

tllJlkll Ilalkl' !l0ZiUlll?'!2,'O, ^To ^tu? lllllysly ^bn !'dziej

l1i(?Sl)()k().iJle ⁱ ^sllbtdll(? _pm:zuly rhl?? wyl'\\·illli<l sil:

z tej al111()Srl?l'y; rzuci?y si(? ^'h ll;tllli/;tnu?ci? ^\\ Jlurty

pl'adll (lu('h()\rc?'o, który ^Z,t1r.Wil ()J)('elli(? i ll?rzJli;l

J1?1;'Opl:; ⁱ 11C·.ZY;lily dl)b?'ze", ^,r [loolllitcic ,.Le" ^rcr-

gilli ^Ilcllo Ho!:('e" porzuci! ^on osLltt'tzllin ?dl\?ki

rCiI lizIllll, ^do ktlJl'ugo \ryznil ,,"('ów zalicz;\l :-,il: dut?d,

i prz{'sz(?ul ^llil pnIu sylllholu ⁱ al(?gor.ii. ?;Ijnnw:-,ze

jeg·o ^llt\\Ol'y przypolllinaj? ^bardzo dralllilty ^jlaeler-

?."?.;.;/,

? ?i,?\

; ^?\.?? ?

.fI.?fi!Y ^i?