Świadczenie w umowie ramowej w sprawie rezerwacji zdolności przepustowej

4.4.1.1 Przed przystąpieniem do właściwych rozważań niezbędne jest, w celu zapewnienia klarowności prowadzonego wywodu, wstępne zreferowanie problematyki trybu aloka-cji (przydzielania) zdolności przepustowej linii kolejowych, będącego jednocześnie trybem zawierania umów o korzystanie z przydzielonych tras pociągów (tj. umów wykonawczych). Otóż zasadniczy rozdział zdolności przepustowej linii kolejowych pomiędzy przewoźników jest dokonywany przez zarządcę infrastruktury raz do roku w ramach sformalizowanej procedury opracowywania tzw. rozkładu jazdy pociągów, czyli planu, według którego mają się odbywać przejazdy pociągów na danej sieci ko-lejowej lub jej części w czasie jego obowiązywania. Węzłowe reguły tej procedury, w ramach której zarządca infrastruktury rozpatruje składane przez przewoźników ko-lejowych wnioski o przydzielenie tras pociągów, w tym reguły pierwszeństwa przy kwalifikacji złożonych wniosków (tzw. priorytety), określone są w ustawie o transpor-cie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94) i rozporządzeniu ministra

infrastruk-tury w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastrukinfrastruk-tury kolejowej (Dz. U. z 2009 r. Nr 35, poz. 274)¹¹⁶. Przewoźnik kolejowy, którego wniosek o

przy-dzielenie trasy pociągu został uwzględniony w rozkładzie jazdy pociągów, uzyskuje tzw. rezerwację dostępu do infrastruktury kolejowej. Stanowi ona podstawę do zawar-cia przez przewoźnika kolejowego umowy o korzystanie z przydzielonych tras pocią-gów. Jak zostanie wykazane w ramach dalszych rozważań, zawierając umowę ramową w sprawie rezerwacji zdolności przepustowej linii kolejowych, jej strony określają

116 Szczegółowa analiza trybu alokacji zdolności przepustowej linii kolejowych zostanie przeprowadzona w rozdziale V pkt 2.1.1.

53 zdolność przepustową linii kolejowych przewidywaną przez nie do rezerwacji w omówionym trybie oraz zobowiązują się do zawarcia w jej wykonaniu umów o

ko-rzystanie z przydzielonych tras pociągów.

4.4.1.2 Świadczenie, tj. zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i czyniące zadość interesom wierzyciela¹¹⁷, polega w umowie ramowej w sprawie rezerwacji zdolności przepustowej linii kolejowych na zawarciu w jej wykonaniu umów o korzy-stanie z przydzielonych tras pociągu. Koniecznym elementem treści umowy ramowej w sprawie rezerwacji zdolności przepustowej linii kolejowych jest zatem określenie przez strony obowiązku zawierania w jej wykonaniu umów realizacyjnych. Przyjęte przeze mnie stanowisko znajduje oparcie w chronionej zarówno w prawie unijnym, jak i krajowym wartości, jaką jest efektywne wykorzystywanie infrastruktury kolei (zob. pkt. 12 i 20 preambuły oraz art. 1 ust. 1 dyrektywy 2001/14/WE, Dz. U. L 75 z 15.3.2001, str. 29¹¹⁸ oraz §21 pkt 3 rozporządzenia ministra infrastruktury w sprawie dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej, Dz. U. z 2009 r. Nr 35, poz. 274).

Dopuszczenie przez ustawodawcę możliwości zawierania umów ramowych w sprawie rezerwacji zdolności przepustowej linii kolejowych, nie obejmujących obowiązku za-wierania w ich wykonaniu umów o korzystanie z przydzielonych tras pociągów, stwa-rzałoby poważne ryzyko niewykorzystania dostępnej zdolności przepustowej infra-struktury. Zawarcie umowy ramowej w sprawie rezerwacji zdolności przepustowej li-nii kolejowych stawia bowiem przewoźnika kolejowego, będącego stroną takiej umo-wy, w uprzywilejowanej w stosunku do jego konkurentów pozycji przy ubieganiu się o przydział zdolności przepustowej linii kolejowych. Wynika to z ustawowego priory-tetu (pierwszeństwa) przypisanego wnioskom o przydzielenie tras pociągów składa-nym przez przewoźników występujących w charakterze strony umowy ramowej w sprawie rezerwacji zdolności przepustowej linii kolejowych, w odniesieniu do zdol-ności przepustowej linii kolejowych przewidzianej do rezerwacji w tej umowie (zob.

art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy o transporcie kolejowym, Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz.

94)¹¹⁹. Można zatem a priori przyjąć, iż inni przewoźnicy kolejowi nie będą planować swojej działalności przewozowej w oparciu o infrastrukturę przewidzianą w

117 Z. Radwański, A. Olejniczak: Zobowiązania – część ogólna, Wydawnictwo C. H. BECK, Warszawa 2005, wyd. 5, str. 39.

118 Zgodnie z art. 1 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/14/WE (Dz. U. L 75 z 15.3.2001, str. 29): „Państwa członkowskie zapewnią, żeby systemy pobierania opłat i alokacji zdolności przepustowej dla infrastruktury kolejowej spełniały zasady ustalone w niniejszej dyrektywie, i w ten sposób umożliwią zarządcy infrastruktury wprowadzenie do obrotu rynkowego i uzyskanie optimum efektywnego wykorzystania dostępnej zdolności przepustowej infrastruktury”.

119 Na temat priorytetów w procesie przydzielania tras pociągów zob. szerzej rozdział V pkt 2.2.4.

54 nej umowie do rezerwacji na rzecz konkurencyjnego przewoźnika¹²⁰. Brak obowiązku kontrahowania po stronie przewoźnika będącego stroną umowy ramowej w sprawie rezerwacji zdolności przepustowej linii kolejowych mógłby zatem prowadzić do nie-wykorzystania przewidzianej do rezerwacji zdolności przepustowej linii kolejowych.

Za prezentowanym poglądem przemawia treść §21 pkt 3 rozporządzenia ministra in-frastruktury w sprawie warunków dostępu i korzystania z inin-frastruktury kolejowej, zgodnie z którym w omawianej umowie należy określić warunki, które zapewnią za-rządcy wykorzystanie zarezerwowanej zdolności przepustowej. Proponowany pogląd znajduje również oparcie w treści §21 pkt 4 ww. rozporządzenia, zgodnie z którym w omawianej umowie należy określić skutki niedotrzymania jej warunków, w tym termin uiszczania opłaty rezerwacyjnej, tj. opłaty za przydzieloną trasę pociągu, która nie została przez przewoźnika wykorzystana (§18).

4.4.1.3 Obowiązek zawierania umów realizacyjnych ma charakter zobowiązania starannego działania¹²¹. Oznacza to, że strony umowy ramowej w sprawie rezerwacji zdolności przepustowej linii kolejowych będą zobowiązane do podejmowania starań mających na celu zawarcie umowy o korzystanie z przydzielonych tras pociągu, natomiast sku-tek w postaci jej zawarcia nie będzie należał do treści świadczenia¹²². Z sytuacją nie-możności zawarcia umowy realizacyjnej, za którą żadna ze stron omawianej umowy nie będzie ponosić odpowiedzialności, możemy mieć do czynienia w szczególności w razie rezerwacji przez zarządcę infrastruktury zdolności przepustowej na rzecz przewoźnika kolejowego nie będącego stroną umowy ramowej w sprawie rezerwacji zdolności przepustowej linii kolejowych, ale którego wniosek o przydzielenie trasy

pociągu korzysta, zgodnie z art. 30 ust. 2 ustawy o transporcie kolejowym (Dz. U.

z 2007 r. Nr 16, poz. 94), z wyższego priorytetu aniżeli wniosek złożony przez prze-woźnika kolejowego występującego w charakterze strony omawianej umowy. Zgodnie bowiem z przywołanym przepisem ustawy oraz §3 ust. 2 rozporządzenia ministra in-frastruktury w sprawie warunków dostępu i korzystania z inin-frastruktury kolejowej (Dz. U. z 2009 r. Nr 35, poz. 274) zarządca dokonuje kwalifikacji otrzymanych wnio-sków o przydzielenie tras pociągów, biorąc pod uwagę możliwości uwzględnienia ich w ogólnej puli zgłoszonego zapotrzebowania na przydzielenie tras pociągów w

120 W tym kontekście warto zwrócić uwagę na art. 31 ust. 7 ustawy o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94), zgodnie z którym: „Ogólne istotne postanowienia każdej umowy ramowej powinny być, na życze-nie, udostępniane wszystkim ubiegającym się o przydział tras pociągów, z zachowaniem tajemnicy handlowej”.

121 Por. M. Krajewski: Zobowiązania powstające podczas zawierania umów [w:] System prawa prywatnego.

Tom 5. Prawo zobowiązań – część ogólna…, str. 793.

122 Por. tamże.

55 mach posiadanej zdolności przepustowej oraz obowiązek uwzględnienia priorytetów o przydzielaniu tras pociągów. Priorytety te zostały zaś określone w art. 30 ust. 2 ustawy o transporcie kolejowym według następującej hierarchii ich ważności¹²³: (a) Pierwszeństwo przewozu osób oraz obowiązek służby publicznej;

(b) Potrzeba skoordynowania ruchu pociągów dla przewozu osób;

(c) Obowiązek wykonania przewozu nałożony przepisami prawa przewozowego;

(d) Udostępnienie tras pociągów, które w poprzednim rozkładzie jazdy były wykorzysty-wane przez tego samego przewoźnika kolejowego;

(e) Umowy ramowe w sprawie rezerwacji zdolności przepustowej linii kolejowych.

4.4.2 Przedmiot świadczenia w umowie ramowej w sprawie rezerwacji zdolności