Priorytety

2.2.4.1 Dyrektywa 2001/14/WE (Dz. U. L 75 z 15.3.2001, str. 29) dopuszcza stosowanie w ramach systemu alokacji zdolności przepustowej infrastruktury priorytetów dla określonych usług transportu kolejowego. Dopuszczenie ich stosowania nie stanowi wyłomu od zakazu preferencyjnego lub dyskryminującego traktowania podmiotów ubiegających się o zawarcie umowy o korzystanie z przydzielonych tras pociągów, ponieważ uprzywilejowanie odnosi się nie tyle do przedsiębiorstw kolejowych, co do usług transportu kolejowego. Potrzeba stosowania priorytetów wynika z ograniczonej zdolności przepustowej infrastruktury kolei. Mają one charakter reguł kolizyjnych,

305 Zob. §3 ust. 7-8 rozporządzenia ministra infrastruktury w sprawie warunków dostępu i korzystania z infra-struktury kolejowej (Dz. U. z 2009 r. Nr 35, poz. 274). Rozwiązanie przyjęte przez polskiego ustawodawcę jest zgodne z prawem unijnym, które dopuszcza uwzględnienie przez zarządcę w opłacie za infrastrukturę opłaty odzwierciedlającej niedobór zdolności przepustowej możliwego do wskazania segmentu infrastruktury w czasie okresów przepełnienia (zob. art. 7 ust. 4 oraz art. 22 ust. 3 dyrektywy 2001/14/WE, Dz. U. L 75 z 15.3.2001, str.

29).

306 Obowiązek taki można wyprowadzić z §19 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia ministra infrastruktury w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej (Dz. U. z 2009 r. Nr 35, poz. 274), który wykładany w sposób przyjazny prawu unijnemu, powinien uwzględniać cel przepisu art. 21 ust. 6 dyrektywy 2001/14/WE (Dz. U. L 75 z 15.3.2001, str. 29).

307 Zagadnienie to zostało omówione w pkt 2.2.3.1; zob. też §4 rozporządzenia ministra infrastruktury w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej (Dz. U. z 2009 r. Nr 35, poz. 274).

129 których funkcją jest rozstrzyganie konfliktów o przyznanie tych samych tras pocią-gów, w sposób zgodny ze społecznym znaczeniem określonych usług transportu kole-jowego, wymaganiami technicznymi infrastruktury kolejowej i potrzebą efektywnego korzystania z tej infrastruktury.

2.2.4.2 Priorytety powinny być ustanawiane i stosowane w sposób zgodny z dyrektywą 2001/14/WE (Dz. U. L 75 z 15.3.2001, str. 29). Jej treść pozwala na wskazanie nastę-pujących podstaw przyznania pierwszeństwa dla określonych usług transportu kolejo-wego:

(a) znaczenie danych usług transportu kolejowego dla społeczeństwa;

(b) korzystanie z infrastruktury kolejowej w sposób zgodny z jej parametrami technicz-nymi;

(c) korzystanie z infrastruktury kolejowej w sposób efektywny.

2.2.4.3 Dyrektywa 2001/14/WE (Dz. U. L 75 z 15.3.2001, str. 29) wprowadza w art. 22 ust. 4 ogólną zasadę odnoszącą się do stanowienia i stosowania priorytetów wymienionych w pkt. 1 powyżej. Zgodnie z nią, priorytety „będą uwzględniać znaczenie danego przewozu dla społeczeństwa w stosunku do każdego innego przewozu, który zostanie wyłączony w rezultacie tego postępowania”. Przepis ten stanowi dalej, iż „w celu za-gwarantowania, w tych ogólnych ramach, rozwijania odpowiednich usług transporto-wych, w szczególności stosownie do wymagań służby publicznej lub promocji rozwija-nia przewozów towarowych, państwa członkowskie mogą podejmować wszelkie ko-nieczne środki, na warunkach niedyskryminujących, w celu zapewnienia, żeby takie przewozy uzyskiwały priorytet przydzielania zdolności przepustowej infrastruktury”.

Art. 22 ust. 4 wskazuje w sposób przykładowy na możliwość przyznania pierwszeń-stwa usługom publicznym lub usługom transportu kolejowego towarów³⁰⁸. Dopusz-czalność ustanowienia priorytetów dla tego rodzaju usług podlega każdorazowo oce-nie w kontekście znaczenia danego przewozu dla społeczeństwa w stosunku do każde-go innekażde-go przewozu, który zostanie wyłączony w rezultacie ustanowienia reguł pierw-szeństwa. Przy spełnieniu tej przesłanki dopuszczalne jest przyznanie pierwszeństwa także innym aniżeli wymienionym w art. 22 ust. 4 usługom transportu kolejowego.

308 Por. też art. 22 ust. 5 dyrektywy 2001/14/WE (Dz. U. L 75 z 15.3.2001, str. 29), zgodnie z którym: „Znacze-nie przewozów rzeczy, w szczególności międzynarodowych przewozów rzeczy, zosta„Znacze-nie potraktowane z wła-ściwą uwagą przy wyznaczaniu kryteriów priorytetów”.

130 2.2.4.4 Podstawę do ustanowienia reguł pierwszeństwa mogą stanowić parametry techniczne infrastruktury kolejowej, wymuszające albo preferujące określony sposób korzystania z niej. Pkt 21 preambuły dyrektywy 2001/14/WE (Dz. U. L 75 z 15.3.2001, str. 29) stanowi, że „systemy alokacji infrastruktury i pobierania opłat mogą wymagać wzięcia pod uwagę tego, że różne części składowe kolejowej sieci infrastruktury mogły być za-projektowane z myślą o różnych głównych użytkownikach”. Zgodnie z art. 24 ust. 2 dy-rektywy 2001/14/WE, jeżeli istnieją odpowiednie trasy wariantowe, zarządca infra-struktury może - po konsultacji z zainteresowanymi stronami - przeznaczyć specjalną infrastrukturę do użytku przez określone rodzaje ruchu. Bez uszczerbku dla przepisów art. 101, 102 i 106 TfUE (dawne art. 81, 82 i 86 TWE), gdy dokonano takiego prze-znaczenia, zarządca może nadać priorytet temu rodzajowi ruchu przy dokonywaniu alokacji zdolności przepustowej. Stanowi to odstępstwo od ogólnej zasady wyrażonej w art. 24 ust. 1 dyrektywy 2001/14/WE, zgodnie z którą zdolność przepustowa infra-struktury będzie uważana za dostępną do użytkowania przez wszystkie rodzaje prze-wozów, które odpowiadają charakterystyce koniecznej do ich prowadzenia na danej trasie pociągu. Zarządca nie może jednak stwarzać przeszkód dla wykorzystania infra-struktury przez inne rodzaje ruchu, gdy dostępna jest zdolność przepustowa oraz gdy tabor kolejowy odpowiada parametrom technicznym koniecznym do eksploatacji da-nej linii.

2.2.4.5 Możliwość przyznania pierwszeństwa wynika również z uznawanej przez prawodawcę unijnego wartości, jaką jest efektywne korzystanie z infrastruktury kolei. Na poparcie powyższego twierdzenia można przywołać pkt 20 preambuły dyrektywy 2001/14/WE (Dz. U. L 75 z 15.3.2001, str. 29), stanowiący iż „jest pożądane przyznanie zarządcom infrastruktury pewnego stopnia elastyczności, aby umożliwić im osiągnięcie bardziej efektywnego wykorzystania sieci infrastruktury”³⁰⁹. Stąd też art. 27 ust. 2 ww. dyrek-tywy dozwala na określanie przez zarządców infrastruktury reguł, za pomocą których zostaną uwzględnione przy ustalaniu priorytetów poprzednie wielkości wykorzystania tras pociągów.

309 Por. też pkt 12 preambuły dyrektywy 2001/14/WE (Dz. U. L 75 z 15.3.2001, str. 29), zgodnie z którym:

„W ogólnych ramach podanych przez państwa członkowskie systemy pobierania opłat i alokacji zdolności prze-pustowej powinny zachęcać zarządców infrastruktury kolejowej do optymalizacji wykorzystania należącej do nich infrastruktury” oraz art. 1 ust. 1 tejże dyrektywy.

131 2.2.4.6 Zgodnie z ustawą o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94),

przy-dzielając trasy pociągów przewoźnikom kolejowym zarządca jest zobowiązany uwzględnić następujące priorytety (art. 30 ust. 2)³¹⁰:

(a) Pierwszeństwo przewozu osób³¹¹ oraz obowiązek służby publicznej;

(b) Obowiązek wykonania przewozu nałożony przepisami prawa przewozowego;

(c) Udostępnienie tras pociągów, które w poprzednim rozkładzie jazdy pociągów były wykorzystywane przez tego samego przewoźnika kolejowego;

(d) Umowy ramowe w sprawie rezerwacji zdolności przepustowej linii kolejowych.