Ruch Światło-Życie powstawał jako ruch odnowy soborowej17, co oznacza, że był inspirowany naukami Soboru Watykańskiego II i podejmował próby ich implemen-tacji w życie Kościoła. W mojej ocenie można przyjąć dwa kryteria sprawdzające, czy dane zjawisko kościelne może być reprezentatywne dla Kościoła posoborowe-go. Pierwszym z nich jest faktyczna zgodność duchowości i programu formacyjnego z Soborem, a drugim relatywnie szerokie, zarówno co do liczby zaangażowanych osób, jak i zakresu podejmowanych działań, oddziaływanie, przynajmniej na gruncie Kościoła lokalnego. Jak wyglądałaby taka ocena rŚŻ?
Szczegółowa analiza punktów stycznych rŚŻ z Soborem wydaje się zadaniem wy-magającym zapisania wielu stron, dlatego pozwolę sobie na przytoczenie wypowiedzi osób będących znawcami tematu. Adam Wodarczyk, Moderator Generalny Ruchu Światło-Życie w latach 2007‒2015 oraz badacz życia i myśli założyciela ruchu, Fran-ciszka Blachnickiego, stwierdził, iż:
[p]ierwszym celem jest przyczynianie się do coraz większego rozwoju życia chrześcijańskiego wśród wier-nych, odnowy życia duchowego, życia wiary. Drugim lepsze dostosowanie do potrzeb naszych czasów podlegających zmianom instytucji Kościoła, aby lepiej służyły misji Kościoła. Trzecim popieranie działań, które mogą ułatwić zjednoczenie wszystkich wierzących w Chrystusa, czyli zaangażowania podejmowane na rzecz ekumenizmu. I po czwarte umocnienie wysiłków prowadzących do powołania wszystkich ludzi na łono Kościoła. Cele Soboru Watykańskiego II i cele Ruchu Światło-Życie są tożsame18.
15 Por. ibidem 414.
16 „Ὕπαγε ὀπίσω μου, Σατανᾶ: σκάνδαλονεἶ ἐμοῦ, ὅτι οὐ φρονεῖς τὰ τοῦ θεοῦ ἀλλὰ τὰ τῶν ἀνθρώπων” – Mt 16,23 [on-line:] http://christswords.com/content/mat-1623-get-behind-me-satan [7.12.2018].
17 Por. R. Derewenda, Dzieło wiary. Historia Ruchu Światło-Życie 1950‒1985, Kraków 2010, s. 8.
18 A. Wodarczyk, Diakonia Ruchu Światło-Życie na rzecz odnowy parafii [on-line:] http://katowice.
oaza.pl/dfd/teczka/?q=content/referat-programowydiakonia-ruchu-%C5%9Bwiat%C5%82o--%C5%BCycie-na-rzecz-odnowy-parafii [10.03.2018].
Stwierdzenie to wydaje się być uzasadnione. Formacja rŚŻ oparta jest na idei kate-chumenatu (a więc na przygotowaniu człowieka do życia łaską chrztu) i skoncentro-wana jest na ożywieniu oraz rozwinięciu relacji z Chrystusem, wynikającej z przyję-tego uprzednio sakramentu. Inspiracją założyciela były tu Obrzędy Chrześcijańskiego Wtajemniczenia Dorosłych (Ordo initiationis christianae adultorum, OICA), które wy-znaczyły schemat formacji. Idzie to w parze z wdrażaniem uczestników w myślenie o Kościele w duchu soborowej eklezjologii. Maciej Ostrowski, w latach 1992‒2004 członek, a w latach 1999‒2004 przewodniczący Komisji Teologiczno-Programowej Ruchu Światło-Życie, zauważył, że
[z]ałożeniem programowym Ruchu było dążenie do urzeczywistniania Kościoła jako żywej wspólnoty […]. Dążenie do urzeczywistniana communio było praktycznym wcielaniem w życie (określanej tak przez wielu teologicznych komentatorów) przewodniej myśli soboru, jaką byłą „eklezjologia komunii”. […] Do tego samego celu miała prowadzić akcja ewange-lizacyjna rozumiana jako doprowadzenie człowieka do osobistego zawierzenia Chrystusowi.
Z drugiej strony, chodziło o formowanie horyzontalnej wspólnoty Kościoła19.
Eklezjologię i teologię Liturgii wyrażone na Soborze Watykańskim II rŚŻ starał się przełożyć na praktykę, by dać swoim uczestnikom doświadczenie Kościoła żyjącego według tego nauczania. Czy była to próba udana, pod względem teorii (czyli faktycz-nej zgodności z ustaleniami soboru) i praktyki (czyli realizacji formacji)? Zdaniem uczestnika obrad soborowych, a jednocześnie biskupa znającego dobrze Ruch, Karola Wojtyły, odpowiedź jest pozytywna. W przemówieniu wygłoszonym 20 września 1972 r. stwierdził on, iż „[Oaza – MK] to przetłumaczona na język pewnego Ruchu, pewne-go działania, eklezjologia Vaticanum Secundum w jej elementach centralnych: osoba, wspólnota ludu Bożego, wspólnota apostolska w najbardziej podstawowym znaczeniu tego słowa”20.Wspomniane przez ówczesnego biskupa krakowskiego „tłumaczenie”
wynika z inspiracji istotnych dla duchowości RŚŻ elementów dokumentami soboru.
Liczba osób, na które oddziałuje RŚŻ, jest trudna do oszacowania ze względu na niewielki stopień formalizacji i biurokratyzacji ruchu. Jeśli jednak uwzględni się choćby uczestników organizowanych przez członków Ruchu rekolekcji, która od lat osiemdziesiątych wzrosła z siedemdziesięciu21 do około stu tysięcy, wydaje się, że moż-na uzmoż-nać Ruch za środowisko szeroko oddziałujące moż-na Kościół, przymoż-najmniej w Polsce.
Przedstawione powyżej dwa elementy uprawniają uznanie Ruchu Światło-Życie za rzeczywistość eklezjalną reprezentatywną dla Kościoła po Soborze Watykańskim II, przynajmniej na gruncie polskiego katolicyzmu.
19 M. Ostrowski, Źródła, „Wieczernik” 2014, nr 198, s. 5.
20 K. Wojtyła, cyt. za: K. Jankowiak, Godziny Taboru „Wieczernik” 2005, nr 10, s. 36.
21 Por. R. Derewenda, op. cit., wykres IX, s.220.
Formacja Ruchu Światło-Życie a nauka o diable i egzorcyzmach
Opisując formację w RŚŻ, stosowane metody i przekazywane treści, opierać się będę głównie na materiałach szkoleniowych wydawanych przez ruch i dostępnych dla wszystkich zainteresowanych osób, posiłkując się wiedzą zdobytą w drodze obserwa-cji uczestniczącej.
Formacja w RŚŻ składa się z formacji podstawowej i permanentnej. Formacja podstawowa trwa zazwyczaj trzy lata. Realizuje ona katechumenat (czyli wprowa-dzenie w życie chrześcijańskie) pochrzcielny (bo obejmujący osoby już ochrzczone w dzieciństwie lub młodości), dlatego nazywana jest także deuterokatechumena-tem22. W jej centrum stoi chrzest, przez który człowiek wierzący uczestniczy w mi-sterium paschalnym Chrystusa. Dlatego punktem kulminacyjnym jest celebracja Paschy i odnowienie przymierza chrztu. Formacja permanentna jest nieograniczona czasowo, jest też dużo bardziej zindywidualizowana. Dlatego w mojej analizie skupię się na formacji podstawowej. Jest ona podzielona na okresy (cztery) i etapy (siedem).
Omawiając każdy z nich przywołam obecne na nim nauczanie odnoszące się do zła, diabła i demonów oraz proponowane przez Ruch ryty i praktyki. Dla ułatwienia orientacji w prezentowanej tematyce proponuję też schematyczne ujęcie w tabeli.
Okres
formacji Etap formacji Nauczanie Ryty i praktyki
preewangeli-zacja Oaza Ewangelizacji Grzech nie pozwala na
do-świadczanie Bożej miłości Celebracja sakramen-tu pojednania ewangelizacja Oaza Nowego
Życia (ONŻ) I˚ Zło jako rzeczywistość odda-lenia i oddzieodda-lenia od Boga.
22 Por. F. Blachnicki, Oaza Nowego Życia I Stopnia, Kraków 2009, ss. 7‒12.
23 Jeśli nie zaznaczono inaczej, chodzi o tzw. egzorcyzm zwyczajny, zwany też mniejszym, przez który należy rozumieć modlitwę skierowaną do Boga, w której prosi się o uwolnienie od złego ducha bądź jego działania lub o wsparcie człowieka łaską w zmaganiu z tym, co diabelskie, czyli przeciwne Bogu i związane z kłamstwem.
Kręgi biblijne
i liturgiczne Skrutynia
Egzorcyzm (OICA 164, 171, 178)
Triduum Paschalne Ryzyko utraty „tego, co
otrzymałeś” Litania do wszystkich
świętych
Wyrzeczenie się złego ducha i grzechu mistagogia ONŻ III˚ i Ewangeliczne rewizje życia