Ostatni okres formacji podstawowej RŚŻ nie zawiera już szczególnych odniesień do demonów ani rytów egzorcyzmów. Podczas piętnastodniowej ONŻ III stopnia od-bywają się jednak spotkania z różnymi środowiskami ukazującymi „żywy Kościół”,
53 Celebracje na okres Wielkiego Postu, s. 14.
54 J 8,44.
55 W. Kosmowski, Triduum Paschalne - rekolekcje [w:] Triduum Paschalne, red. I. Kucharska, W. Ko-smowski, P. Kulbacki, Kraków 2010, s. 302.
56 Mają one charakter Liturgii Słowa, połączonej z dziękczynieniem za otrzymane imię i litanią do świętych (obrzęd o imieniu chrześcijańskim), błogosławieństwem uszu i ust znakiem krzyża oraz recytacją Credo wraz z krótkim wyznaniem wiary własnymi słowami.
57 Ap 3,11.
58 Święte Triduum Paschalne, Poznań 1999, s. 49.
mogą się więc także zdarzyć spotkania z egzorcystami opowiadającymi o swojej po-słudze, choć jest to praktyka marginalna. Wskazuje to na konsekwentne akcentowa-nie osobistego nawrócenia i zmagań wewnętrznych człowieka kosztem nadzwyczaj-nych obrzędów i rytuałów.
Podsumowanie
Przeprowadzona analiza pokazuje, że w reprezentatywnej dla nauczania Kościoła po Soborze Watykańskim II formacji podstawowej Ruchu Światło-Życie temat zła, dia-bła i demonów, jak też praktyka egzorcyzmów (mniejszych) są obecne. Akcent kła-dziony jest jednak nie tyle na istnienie i działanie złego ducha lub duchów (choć się go nie neguje), ile na znaczenie misterium paschalnego Chrystusa, w którym pozwala uczestniczyć chrzest, oraz osobistych wyborów człowieka, przez które odpowiada on Bogu na jego miłość. Diaboliczne myślenie i działanie, polegające na odrzuceniu Boga i życiu w kłamstwie, są przedstawiane jako to, co niewoli człowieka i przynosi mu śmierć. Pomocą w zmaganiu mają być tak sakramenty, jak i praktyka namiotu spotkania (osobistej modlitwy Pismem Świętym) i celebracje zawierające egzorcy-zmy, zaczerpnięte z liturgii Kościoła. Egzorcyzmy te są nie tyle wyrzucaniem złego ducha, co modlitwą o umocnienie uczestników formacji RŚŻ. Wydaje sie to wynikać z przyjętych antropologii i soteriologii, w których większe znaczenie niż działanie sił nadprzyrodzonych ma wolny akt człowieka odpowiadającego na objawienie Boga, którego można przyjąć lub odrzucić. Właśnie to odrzucenie miałoby charakter dia-boliczny. Podobnie w nauczaniu Kościoła bardziej akcentuje się pozytywne znacze-nie wyboru Chrystusa, działania misterium Paschy przez sakramenty i postępowaznacze-nie zgodnie z nauką Jezusa niż oddziaływanie szatana na człowieka. Nie oznacza to jed-nak porzucenia praktyki egzorcyzmów i rezygnacji z przekonania o tym, że zło nie pochodzi ani od Boga, ani z samego człowieka, ale pozostaje możliwością konieczną, aby człowiek mógł odpowiedzieć Bogu miłością.
Bibliografia
Augustyn z Hippony, O prawdziwej wierze, O wolnej woli [w:] idem, Dialogi filozo-ficzne, tłum. A. Świderkówna et. al., Kraków 1999.
Blachnicki F, Kucharska I, 10 kroków ku dojrzałości chrześcijańskiej. Podręcznik, Kra-ków 2009.
Blachnicki F., Oaza Nowego Życia I Stopnia, Kraków 2009.
Blachnicki F., Oaza Nowego Życia II Stopnia, Kraków 2008.
Celebracje na okres Wielkiego Postu. Czas „oczyszczenia i oświecenia”, Krościenko 2004.
Derewenda R., Dzieło wiary. Historia Ruchu Światło-Życie 1950‒1985, Kraków 2010.
Flew A., Habermas G. R., My pilgrimage from atheism to theism. A discussion between Antony Flew and Gary R. Habermas, „Philosophia Christi” 2004, nr 6.
Hryniewicz W., Chrystus nasza pascha, Lublin 1987.
Hubaczek K., Bóg a zło. Problematyka teodycealna w filozofii analitycznej, Wrocław 2010.
Kiernikowski Z., Droga ku zanurzeniu, Legnica 2016.
Kuźmicz M., Spotkać Pana, „Wieczernik” 2018, nr 270.
Meliton z Sardes, Homilia paschalna [on-line]: http://brewiarz.pl/indeksy/pokaz.
php3?id=6&nr=313 [12.03.2018].
Mszał Oaz Rekolekcyjnych, Krościenko 2002.
Ostrowski M., Źródła, „Wieczernik” 2014, nr 198.
Parsch P., Rok liturgiczny, t. 2, tłum. Z. Dąbrowska, Poznań 1956.
Podręcznik nabożeństw Oazy Nowego Życia I, II i III stopnia, Lublin 1997.
Stourton E., Prawda absolutna. Kościół Katolicki we współczesnym świecie, tłum.
A. Wosiek, Wrocław 2002.
Święte Triduum Paschalne, Poznań 1999.
Triduum Paschalne, red. I. Kucharska, W. Kosmowski, P. Kulbacki, Kraków 2010.
Wodarczyk A., Diakonia Ruchu Światło-Życie na rzecz odnowy parafii [on-line:]
http://katowice.oaza.pl/dfd/teczka/?q=content/referat-programowydiakonia-ruchu-
%C5%9Bwiat%C5%82o-%C5%BCycie-na-rzecz-odnowy-parafii [10.03.2018].
Streszczenie
Artykuł bada sposób nauczania o złu, diable i demonach w Kościele Katolickim po Soborze Watykańskim II na przykładzie Ruchu Światło-Życie (RŚŻ). Jest to wspól-nota inspirowana Soborem i stawiająca sobie podobne do niego cele, mająca znaczne oddziaływanie, przynajmniej w Polsce. W formacji podstawowej RŚŻ, realizującej katechumenat pochrzcielny, istotne miejsce znajduje nauka o złu, pogłębiana na jej kolejnych etapach. W praktykach Ruchu wykorzystywane są też między innymi eg-zorcyzmy, rozumiane nie tyle jako rozkazy czy zaklęcia wypędzające złego ducha, co raczej jako prośba do Chrystusa o udzielenie potrzebnych łask na drodze przemiany.
Summary
Demons and Exorcisms in the Catholic Church After Vatican II Based on the Case Study of the Light-Life Movement
The article presents the teachings of the Catholic Church on subjects such as evil, demons, and the devil in the post-Vatican II Council times as exemplified by the Light-Life Movement (LLM). This influencing community has been inspired by the council and has the same goals.. Among Movement’s practices, there are the exor-cisms, understood not as a kind of an order for the devil or magical spells, but rather a supplication to Christ for his grace, which is required on the way of conversion from the diabolic style of thinking into seeing everything in God’s perspective.
Kwestia istnienia zła w świecie stworzonym przez dobrego Boga jest jednym z więk-szych wyzwań dla człowieka wierzącego. Autorzy Katechizmu Kościoła katolickiego za-uważają, że nikogo na świecie nie ominą doświadczenia cierpienia oraz zła moralnego, utożsamionego z grzechem. Grzech jest niezrozumiały, jeśli nie weźmie się pod uwagę możliwości istnienia więzi łączącej ze sobą Boga i człowieka – jest on bowiem zerwa-niem tej więzi. Rzeczywistość grzechu, przede wszystkim pierwszego grzechu pierwo-rodnego, możliwa jest do zrozumienia dzięki Objawieniu, którego rozwój wyjaśnia także rzeczywistość grzechu, wskazując na jego przyczyny oraz możliwość wyzwolenia się z niego. Przyczyną zaistnienia zła w świecie jest nieposłuszny anioł, zwany Szata-nem bądź diabłem. Anioł ten początkowo był dobry, lecz na skutek swojej woli uczy-nił się złym, radykalnie odrzucając Boga, a także nakłaniając do grzechu pierwszych ludzi. Na skutek grzechu pierworodnego w ludziach zamarło zaufanie do Stwórcy oraz narosła skłonność do nadużywania wolności, czyli czynienia zła. Katechizm tłu-maczy, że kuszenie pierwszych rodziców stanowi odbicie buntu upadłych aniołów, uzurpujących sobie prawo do boskości. Na skutek grzechu pierworodnego pojawiają się kolejne grzechy, które nie zaistniałby, gdyby nie Szatan. Autorzy Katechizmu piszą:
Moc Szatana nie jest jednak nieskończona. Jest on tylko stworzeniem; jest mocny, ponieważ jest czystym duchem, ale jednak stworzeniem: nie może przeszkodzić w budowaniu Królestwa Bożego.
Chociaż Szatan działa w świecie przez nienawiść do Boga i Jego Królestwa w Jezusie Chrystusie, a jego działanie powoduje wielkie szkody – natury duchowej, a pośrednio nawet natury fizycznej – dla każdego człowieka i dla społeczeństwa, działanie to jest dopuszczone przez Opatrzność Bożą, która z mocą i zarazem łagodnością kieruje historią człowieka i świata. Dopuszczenie przez Boga działania Szatana jest wielką tajemnicą, ale „wiemy, że Bóg z tymi, którzy Go miłują, współdziała we wszystkim dla ich dobra” (Rz 8,28)1.
1 Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 2012, s. 103.
Uniwersytet Gdański