Rozw ażane dotychczas czynniki gleb otw órcze przeobra
żają skały pow ierzchniow e skorupy ziem skiej, pod w pływ em m ineraln ych ab io ty czn y ch procesów w ietrzenia, w pozbaw ione budow y rum ow isko (zbiorowisko p ro du k tów w ietrzenia) o ce chach i w łasnościach n iezm ienn y ch w czasie, w razie sta łości term o dy nam iczn ych w arunków w ietrzenia. W szy stk ie cechy i własności ta k ic h skał m acierzy sty ch gleb są najzu
pełniej ustalone, o ile się ju ż znajdują w stad ju m końcowem w ietrzenia m ineralnego. Zjawisko rozpoczęte w skale m acie
rzystej g leb y i jego ciągłość może się zm ienić ilościow o lub zaniknąć je d y n ie pod w pływ em zm iany ilościow ej lub zaniku w yw ołującego je czynnika zew nętrznego. W razie pow rotnego działania tegoż czynnika zjawisko znów zaczyna przebiegać w ty m samym kieru nku co poprzednio, uw arunkow anym nie- zm iennem i w łasnościam i skały m acierzystej.
W glebie widzim y co innego.
P o d w pływ em działalności organizm ów w łasności skały m acierzystej g leb y ulegają zmianom w czasie, bez w zględu na niezm ienność w arunków term odynam icznych, w k tó ry c h się ona znajduje, od tej też chw ili skała m acierzysta g leb y staje się glebą. Zarazem i w szystkie zjaw iska przebiegające w g le bie pod w pływ em n a tu ra ln y c h czynników m in eraln y ch zm ie
niają się nieustan n ie w swej ciągłości i ilościow o w czasie
*) Dr. G eo rg W iegner, B oden und B od en b ild u n g in K olloid ch em isch er B etrachtu ng 2 W yd. r. 1921 str. 51.
2) Skład m in eralogiczn y lóssu , zresztą bardzo rozm aity, z a le ż y od p o chodzenia i natury sk ały z której b ył w y w ia n y , naprz. u nas z e sk ał lo d o w c o w y ch a w A m eryce połu d n iow ej czasem naw et i z p o p io łó w w u lk aniczn ych
A& 27— 30 C zynniki i zjaw isk a gleb o tw ó rcze. 75
niezależnie od niezm ienności czynnika zew nętrznego czy też od jeg o zm ienności.
Te głów ne zm iany k ierunku zachodzących w glebie procesów m ają w y b itn e cechy cyklowośct.
W spom niana cyklow ość zjawisk je s t najistotniejszem
znam ieniem procesów glebo tw ó rczy ch w ścisłym znaczeniu tego słowa. C yklow ość procesów biologicznych tw orzy większość gleb , cyklow ość je k ształtu je.
N ie znaczy to, aby organizm y nie m ogły dzia- Dz¡afan¡e 0r łać na gleb ę n a w e t czysto m echanicznie, rozsadza- ganizmów na dzając skałę swemi korzeniam i lu b chem icznie, skałę mecha
w sposób zbliżający ich działanie do w ietrzenia *ńczn* ' che*
pod w pływ em czynników ab ioty czn y ch . J e s t niem miczne- naprz. czysto fizyczne kruszenie skał przez korzenie sosny, jesion u, róży i b y lin . P o ro sty , pionerzy państw a roślinnego w żerają się w skały, w ypełniając w głębienia m aterją organicz
ną. R o ślin y w yższe pozostaw iają na skałach w apiennych i do
lo m ito w y ch ślad y w yrzeźbione korzeniam i. W ietrzejące skały pozbaw ione roślinno ści (wyższej) są nieraz siedliskiem bakte- ryj n itry fik a c y jn y c h . Ic h kolonje sprzyjają skruszeniu i niszczę*
n iu skał, d ający ch im p rzy tu łek . To te ż takie skały nazywają nieraz zgniłem i skałam i — „roches p o u rrie s“; „ F a u lh o rn “ zgniłem i kam ieniam i „rapakiw i“ (g ra n it). M üntz znalazł bak- te rje n itry fik u ją c e na n agich skałach. B assalik obserwował rozkład krzem ianów pod w pływ em (C 02, kwasów organicznych, am oniaku, kw asu azotaw ego i azotow ego) p roduktów życia b a k te ry j. C elow ał w ty m w zględzie B a c tllu s extorqnens. Liszaj V erru caria r upes tr is w e d łu g ' S o llas’a w yżera w w apieniach w głębienia. W o d o ro sty G om ontia p o lyrrh iza , Siphonocladus voluticóla, Zygoruitus reticulałus, M astigołeus testarum niszczą nadbrzeżne skały. M ech naprz. pospo lity G rim m ia apocarpa przenika rizoidam i w b ry ły w apienne, rozluźniając ich budo
wę. W reszcie korzenie roślin w edług n iek tó ry ch badań mogą w yw oływ ać kaolinizację. W p ły w św iata zwierzęcego rozpa
trz y liśm y ju ż n a s tr. 39 i dalej.
W szy stk ie te poszczególne działania nie dają jednak obrazu zasadniczych procesów glebotw órczych, gdyż zaciera się on p rzy ich ro zp atry w an iu w olbrzym iej różnorodności przejaw ów oddziaływ ania biosfery na litosferę. A by te n obraz naszkicow ać, n ale ż y wziąć za p u n k t w yjścia pow staw anie, tw o rzen ie się żyw ej m a te rji organizow anej i rozkład obum arłej.
Skała m acierzy sta g leb y — re z u lta t w ietrze- pow staw anie n i a abioty czn ego je s t ty lk o m iazgą1) skalną, dopó- I rozkład ma
k i nie nastąp i odziaływ anie na nią organizmów, terjiorgan icz-
wówczas dopiero stopniow o zaczyna się p rzeista- ne*'
‘) O b. S ła w o m ir M ik la szew sk i. G leba. str. 35. W arszawa. 1909 r.
76 P o w sta w a n ie i kształtow an ie się g leb y . N s 27— 30
czad w glebę i nabierać cech glebie w łaściw ych. Oczywiście, procesy abiotyczne i b iotyczne rzadko kiedy n astęp u ją ko
lejno jed e n po drugim lecz m ają przebieg w spółrzędny.
a) Działalność roślin wyższych.
N ajjaśniej przestaw ia się nam oddziaływ anie b y tu ją c y ch w glebach i na g leb ach roślin w yższych i one to w łaśnie są głów nem i dostarczycielam i do gleb y m aterji organom ineralnej.
R ozm ieszczę- K ażda roślina w yższa rozw ija się częściowo
nie masy ko- nad ziemią, częściowo zaś w glebie. Rozm ieszcze-
rzeniow ej. nie jej m asy korzeniowej zm ienia się z poziomem w arstw gleby. R ozw inięta tern silniej im w yższy poziom gleby zajm uje, zm niejsza się stopniow o w poziom ach głębszych. Sposób rozm ieszczenia tej m asy korzeniowej je s t odw rotny. D ługość system u korzeniowego i jego pow ierzchnia zbiorow a w zrastają z głębokością, to też zajm uje on większą przestrzeń i oddzia
ływ a na większą masę g leb y (ob. rys. I ) 1). J a k w idać na r y
cinie załączonej, m asa m aterji organom ineralnej j e s t w odw rot
nym stosunku do długości korzenia i jeg o pow ierzchni zbio
rowej. R oślinność, rosnąc, pobiera składniki pokarm ow e t. j.
związki m ineralne pochodzące ze zw ietrzenia m inerałów g leb y
ł ) p od łu g W illiam sa. ob. P o czw o w ied ien je. C zęść I. Str. 67. Rok 1914.
M oskw a. C zęść II. Rok 1916.
27— 30 C zynniki i zjaw iska g leb o tw ó rcze. 77
stopniow o w ilościach coraz to większych, z coraz to więk
szej pow ierzchni zbiorowej cząstek g leby, styk ający ch się z w łośnikam i, i z poziomów coraz to niższych.
G rab ienie korzenia, utłaczającego ziem ię znajdu
jąc ą się z nim w zetk n ięciu bezpośredniem u łatw ia Gr“ *>ienie ko- pobieranie ty c h składników rozpuszczonych w wo- " ‘’"¡fu/ki1680 dzie g leb y . W sk u te k zbliżenia się utłoczonych
cząstek g leb y średnica jej przestw orków m aleje i zjawiska podsiąkania w łoskow atego w ystęp ują z większą siłą. W y tw a rza się sta ły p rąd w ody w łoskow atej ku korzeniom rośliny spowodow any: 1° zm niejszeniem św iatła ru rek siatki p rze
stw orków g le b y dokoła system u korzeniowego (w arstw a gleby z m ocniej w yrażoną w łoskow atością zawsze odbiera wodę w a r
stw ie o słabszej kapilarności); 2° pow staniem dokoła system u korzeniow ego w arstw y g leb y suchszej, bo pozbawionej części w ody pobranej przez te n sam system korzeniow y. Zgodnie z rozw ażaniam i poprzedniem i (na str. 61) w szystkie składniki pokarm ow e niezbędne dla roślin a znajdujące się w skałach m ają stałą dążność do ługow ania się w głąb ziemi pod
czas procesów w ietrzen ia abiotycznego. R oślin y przeciw dzia
łają te m u procesow i i to zarów no wyższe, jak i niższe, p rze
kształcając związki m in eralne w związki organom ineralne.
N a rum ow isku skalnem osiedlają się drobnoustroje wiążące w olny azot pow ietrza a za niem i ro ślin y wyższe.
P o b ierają one sw ym system em korzeniow ym niezbędne dla ich życia składniki: sole fosforowe, siarkowe, potasow e w apniowe, m agnezow e, żelazowe i m anganow e a także azotany.
Prócz dopływ u w ody jeszcze i w samej wodzie w ytw arza się w kieru n k u w łośników p rąd dyfu zyjn y soli rozpuszczonych w wodzie, w sk utek zm iany k o ncentracji roztw oru spowodowa
nej pobraniem składników pokarm ow ych przez włośniki rośliny.
J a k w idzim y ru ch w ody w w ietrzejącem abiotycznie rum ow i
sku skalnem zm ienia pod w pływ em organizm u roślinnego swój kieru n ek a ro ztw ó r soli m in eraln y ch — swe m iano.
Składniki pokarm ow e g leb y ługow ane z w arstw w yż
szych do poziom u niższego, w k tó ry m się rozw ijają pobiera
ją c e je w łośniki, po przysw ojeniu przez organizm roślinny krążą w tk an k ach , jak o część składow a soków ro ślinnych a u su n ię te po za sferę ługow ania dążą w k ierunku mu prze
ciw nym , bo ku pow ierzchni i nad pow ierzchnię g leby . W tej nowej zgoła nieprzysw ajalnej postaci organom ine-
ralnej nie m ogą one ani b y ć w yługow ane ani te ż Przenoszenie
pobrane przez inne rośliny. Oto ja k w cy klu swego ¿{¡¡¡¡¡¡¡Jj*
rozw oju rośliny m agazynują składniki pokarm owe d0 poziomów m ineraln en ad ziem iąiw p o w ierzch o w n y ch w arstw ach 1)! wyższych.
)) Masa korzeni roślin w y so k o p ien n y ch sta n o w i p rzeciętn ie nie w ięcej na(j 15 20# całej roślin y; je s t ona sto su n k o w o o w ie le m niejsza od m asy korzen i roślin b y lin o w y c h (o k o ło 50#).
78 P o w sta w a n ie i k szta łto w a n ie się g leb y . Ni 27— 30
co w szczególności je s t rzeczą niezm iernej wagi dla takiego naprz. fosforu, którego związki w kropione w skałę m acierzy stą w ilościach zazwyczaj bardzo nieznacznych, bez in te r wencji roślin zostały b y niebaw em doszczętnie w yługow ane do poziomów bardzo głębokich, ja k to się zresztą dzieje ze w szyst- kiemi składnikam i mniej lu b więcej rozpuszczalnem i, a nie pobieranem i przez rośliny.
Cała te d y masa o b um arłych nad ziem nych w e g e taty w n y c h części ro ślin y pozostaje na pow ierzchni g leb y razem z zawar- tem i w niej składnikam i m ineralnem i pobranem i i wyniesio- nem i z poziomów rozw oju system u korzeniow ego, co m niej więcej odpowiada połowie w szystkich soli m in eraln y ch pobra
ny ch przez roślinę. Ilość ty c h składników m in eraln y ch zaw ar
ty c h w system ie korzeniow ym zgodnie z schem atem p rzedsta
wionym na ryc. 1, m aleje z głębokością poziomów.
W ówczas pod w pływ em m ikroorganizm ów bezchlorofi- low ych rozpoczyna się rozkład o b u m arły ch części Rozkład ro ślin n y ch zm agazynow anych w sposób pow yższy matniczne[ga na naziom ie i w poziomie pow ierzchow nym gleby.
O rganiczne części składow e szczątków ro ślin n y ch przechodzą bądź w inne postacie m aterji organizow anej i orga
nicznej, bądź się m ineralizują a c h a ra k te r ty c h procesów zależy od cało kształtu w arunków rozkładu m aterji organicznej. Zmi- neralizow ane składniki pokarm ow e, znów zaczynają b y ć łu g o wane z w arstw bardziej pow ierzchow nych do w arstw głębszych.
I znów na przeszkodzie tem u ługow aniu staje nowe pokolenie roślin, pobierające sole m ineralne sw ym system em korzenio
wym i przenoszące je znów do poziom ów w yższych gleby i naziomu. W aru n k i rozw oju tego now ego pokolenia roślinnego są o w iele pom yślniejsze. O bfitszy dopływ składników pokar
m owych, wobec pow stania drogą dalszego procesu w ietrzenia abiotycznego now ych ilości składników pokarm ow ych i uw ol
nienia się drogą m ineralizacji zm agazynow anych sta ry c h , daje możność szybszego rozw inięcia silnego sy stem u chłonnego.
Ten proces cyklow y pow tarzający się z roku na rok nadaje glebie piętno odrębne od cech skały m acierzystej gleby:
nagrom adzania składników m ineralnych nieodzownych dla żywie
nia się roślin. J e s t ono skutkiem procesów biologicznych, gdy procesy abiotyczne prow adzą do zubożenia g leb y w skład
niki pokarm owe. T rw ałość tej cechy różniącej g leb ę od jej skały m acierzystej zależy od trw ałości m agazynow anych związ
ków i ich zdolności opierania się czynnikom rozkładow ym pracującym nad ich usunięciem z g le b y i rozproszeniem w a tm o —, h y d ro — i litosferze.
Trwałość W ęgiel, tle n , w odór i azot tw orzą ciała
orga-materji or- n iczne i ich trw ałość w glebie, polega na trw ało ści
niczaej. czynników um ożliw iających istn ien ie w glebie
JMs 27— 3 0 C zynniki i zjaw iska g leb o tw ó r cz e. 79
m ate rji organicznej. Zależy to w pierw szym rządzie od w aru n ków zew nętrzny ch, w jak ich się gleb a znajduje, i od jej w łas
ności w ew nętrzn y ch. P rz y pew nym splocie warunków przy
rodzonych m ate rja organiczna może się u trzym ać w glebie ty lk o pod postacią m aterji organizow anej. W iększość skał zaw iera w w ielkiej obfitości w stosunku do potrzeb rośliny siarkę, żelazo, m angan, w apń i m agnez, szczególniej cztery o statn ie. Są one p rzy tem w ielce ruch liw e, to też niebardzo nadają się do ogólnej c h a ra k te ry sty k i gleb. To samo da się pow iedzieć i o potasie. J e d e n ty lk o fosfor, ze w zględu na n aj
większą stałość jeg o koncentracji, m ógłby być tą cechą ogólną, (w g leb ach dzikich) służącą do odróżniania g leb y od skały m acierzy ^ e j.
C ały ogrom zjaw isk glebo tw órczy ch pod w pły
wem św iata roślinnego daje się ująć w pewne R°^,iny drze' g ru p y zgodnie z w zajem nym związkiem przyczyno- Wiilaste™
w ym ich w ystępow ania.
P o w staw anie m aterji organicznej na lądzie zależy głównie od dw u grup: ro ślin drzew iastych i traw iastych (traw i bylin).
W ie lo le tn ie rośliny drzew iaste żyją lat dziesiątki i setki.
T y lk o bardzo nieznaczna część ich organizm u obu
m iera co rocznie i opada na pow ierzchnię gleby (liście, ig ły i pow alone próchniejące drzewa), tw o
rząc t. zw. ściółkę leśną ł). W ew n ątrz gleby obum ierają tylko włośniki i czasem niek tó re uszkodzone korzenie. W N iem czech w lasach buk o w y ch p rzybyw a co 1’ocznie na h e k ta r do 45 q.
ściółki leśnej, w lasach św ierkow ych do 33 q . P rz y ro st roczny m asy nadziem nej lasu dochodzi do 4 0 —45 q . na ha. Ogólne nagrom adzenie się ściółki nie przekracza w lesie bukowym
ł ) Ilo ść zw ią zk ó w a z o to w y ch w roślinach waha się d ość zn aczn ie, bo od 1 do 20$ a n a w et w ię c e j. Im starsza roślina tem w n ie ub oższa. Ś w ie ż e m ło d e liś c ie zaw ierają ich cztery razy w ięcej, aniżeli stare. L iście, ig ły , g a łą zk i mają 3 —8$; m chy od 5 — 9$; traw y łą k o w e n a jlep sz eg o gatunku od 10— 18$.
Średnio p rzeciętn y sk ład organicznej m aterji roślinnej w yn osi: C -45,0$
O — 42,0$, H — 6,5$; N — 1,5$; c zę ści p o p ieln e 5,0$. — W ahania ilo ś ci p o p io łó w . średnio
Ściółk a bu kow a — zaw iera p o p io łó w 5,57$
św ier k o w a „ . 4 ,5 2 .
„ so sn o w a „ . 1,46.
„ d ęb ow a „ . 4 ,3 9 ,
W rzos (Calluna v u l g a r i s ) ... 2 ,0 8 . S ity (J u n c u s)... ... 5 ,5 9 . T urzyce (C arex) c zy li t. z. traw y kw aśn e 7,11„
T raw y ł ą k o w e ... 7,01«.
Jak w id z im y w ahania ilo ś c io w e c zę ści p o p ieln y ch roślin są znaczne i n a o g ó ł ro ślin y traw iaste są w nie z a so b n iejsz e od roślin d rzew iastych .
O c z y w iśc ie , m usi s ię to odbijać na sp o so b ie rozkładu obum arłych roś
lin i na charakterze p ow stającej p róchnicy.
80 P ow staw an ie i k ształtow an ie się g leb y . Ns 27— 30
115 q. zaś w św ierkow ym 175 q. na łta. Dzięki elastyczności liści, igieł i tw ardości gałęzi, ściółka p rzedstaw ia m asę w praw dzie zbitą w wojłok roślin n y lecz luźną. R o ślin y drzew iaste m ają najw iększą skłonność do tw orzenia zbiorow isk ro ślin n y ch nprz. lasy czyste i m ieszane (liściaste lub ig la ste ), zarośla krzaczaste, wrzosowiska, b ło ta m chow e (m szary) i t, p.
R o ślin y raw iaste i b y lin y m ają inne cech y *).
R ośliny tra- T rzy rodziny tra w ia sty c h m ają najw iększe znacze-
w iaste. nie glebotw órcze: tra w y , tu rz y c e i sity (G ram ineae, C yperaceae i Juncaceae). Cechuje je skłonność do tw orzenia zbiorowisk roślinnych, bądź m ieszanych, je d y n ie z ty c h trz e ch rodzin, bądź stanow iących tło dla nieliczn y ch roślin rodzin in n y ch (nprz. rozm aitego rodzaju łąki, b ło ta turzyc<^ve, dżu n gle, zarośla bam busow e, step y tra w ia ste i t. p.).
Zbiorow iska roślin tra w ia sty c h zarówno jak i drzew ia
sty c h m ogą zm ieniać własności i cechy zam ieszkiwanego przez nie środow iska. Są one m niej długow ieczne aniżeli rośliny drzew iaste, bo osobniki obum ierają ju ż po roku, za
chowując je d y n ie organy rep ro d u k c y jn e . W pierw szym roku swego rozw oju krzew ią się, ja k to w idać na schem acie ryc. 2.
i) Ob. odnośnik na str. 79.
.V> 27 — 30 C zynn ik i i zjaw iska g leb o tw ó r cz e. 81
T raw y jed n o le tn ie obum ierają i rozm nażają się z nasienia.
D w u letn ie dają nasiona dopiero w drugim roku a w pierwszym rozw ijają się do fazy krzew ienia się. W ielo letn ie rozm nażają się zazw yczaj w egetatyw n ie a ty lko w yjątkow o za pomocą nasion (ob. ryc. 2 A i B). To też t. zw. traw y w ieloletnie nie różnią się od jed n o le tn ic h prócz zdolnością jednoczesne
go rozm nażania się drogą w egetatyw ną. Cała ich masa o rga
niczna obum iera rok rocznie całkow icie prócz nasion i nowo
u tw o rzo n y ch węzłów krzew ienia się. Bądź jak bądź roślinność tra w ia sta wzbogaca co rok glebę, na której rośnie, w znaczne ilości m a te iji organicznej, rów nom iernie rozłożonej na po
w ierzchni g leb y i w jej poziomie najbliższym powierzchni.
Części nadziem ne dzięki ich własnościom układają się (przy bijane deszczam i) ścisłą w arstw ą na pow ierzchni gleby. Ścisła je s t rów nież p rze jęta korzeniam i w arstw a najbliższa pow ierzchni gleby. Są to t. zw. darń żywa i warstwa darniowa.
P o d kreślm y tu ta j pew ne ch a ra k te ry sty c z n e późnj.e skła różnice składu chem icznego roślin drzew iastych <ju chemiczne- i traw iasty ch . Pierw sze zaw ierają w sobie g arbniki1), g0 drzewia-
smoły i w ęglow odory (terp en ty n a). M aterja orga- stych i tra- niczna tra w ia sty c h 2) naogół nie zaw iera w sobie wiastych.
ani garbników , ani smół. J e j kwasy są stosunkow o łatw o roz
puszczalne w wodzie a zarówno ich sole są łatw o lub w zględ
nie o w iele łatw iej rozpuszczalne w wodzie zawierającej C 0 2 niż garb niki i sm oły.
Słowem, ro ślin y zbiorow isk drzewiastych corok wzboga
cają powierzchnię gleby w luźną warstwę ściółki leśnej mającą trw ały odczyn kw aśny, w sk u tek zupełnej praw ie nierozpuszczal- ności u w aln iający ch się kwasów organicznych; ro ślin y zb io ro w isk traw iastych g ro m a d zą co ro k m artw ą m aterję organiczną na pow ierzchni i w ew nątrz gleby p o d postacią zbitej a a rn i o odczy
nie obojętnym w obec łatw eg o ługow ania kwasów organicznych.
R ozk ład m a te iji organicznej drogą w yłącznie abiotyczną je s t m ożliw y, ale niem a znaczenia w wa- ru n k ach term o d y n am iczn y ch panujących na po
w ierzchni ziem i.
O rozkładającej roli zw ierząt m ów iliśm y ju ż poprzednio (ob. na str. 39 i dalej).
J) Mają w y b itn y nieraz charakter k w a so w y i są bardzo trndno rozpu
szcza ln e w o d zie . Chronią roślin y od chorób bakteryjnych, są bow iem dla ty c h o statn ich sz k o d liw e . Sk óry garbow an e p leśn ie ją ale n ie gniją pod w p ły w em b ak teryj.
2) Prócz paproci ¡ niektórych inn ych.
Pr. E n c. G. W.
6
82 P ow staw an ie i k ształtow an ie się g leb y . JSTe 27— 30
b). Działalność drobnoustrojów.
1. Typy ro zkła d u m a te r ji organicznej.
N ajw ażniejsze dla zagadnień glebotw órczycłi są trz y z a sadnicze ty p y rozkładu m aterji organicznej dokonyw anego przez drobnoustroje: 1) beztlenow y (anaerobow y),
(Anaeroby) 2) tlenow y (aerobow y) b ak terjaln y i 3) tlen o w y (aero-
beztlenow ce b 0wy) grzybkow y, t. zw. pleśniow y. B eztlenow ce
'tlenow ce (anaeroby)1) b ak terje zarówno ja k i tlenow ce (aeroby) b ak terje i pleśnie—grzybki uważam y w ty m razie za odddzielne zbiorowiska analogiczne zbiorow iskom roślin
l) Drobnoustroje 1 ich potrzeby. D rob n ou stroje d z ielą zazw yczaj na:
I. jednokom órkow e: a) bakterje (S c h iz o m y ce te s hap lobacteria), b) grzyb ki d rożdżow e (E um ycetes: A sco m y c ete s i S acch arom yces) oraz c) n ib y d ro ż
dże (n ależące do Fungi im perfecti); II. w ielok om órk ow e: a) bakterje n it
kow e (S ch izo m y cetes trichobacteria), b) t. zw .p leśn ie lub grzyb ki p le ś n io w e (P erisp oriaceae z P h y c o m y c e te s’o w y ch A s c o m y c ete s’o w ) oraz c) t. zw . p leśn ie lub grzybki p le śn io w e n ależące do F ungi im p ertecti). O ddychają tlen em pod ob n ie do roślin i zw ierząt w y ż sz y c h . Spala się zasym ilow an a materja a w y d ziela ją się zw iązk i p ro stsze, jako produkty od d ych an ia.
Różnice: 1) brak h em o g lo b in y u drobn oustrojów w porów naniu ze z w ie rzętami, 2) z d o ln o ść korzystania z e z w iązk ów organicznych i m in eral
nych, jako z materjału o d d ech o w eg o dla drobn oustrojów , 3) w ielk a in ten sy w n o ść ich oddychania, 4) zd o ln o ść drobnoustrojów od d ych an ia n aw et t le nem zw iązan ym . P o d zia ł na tlen o w c e i b e z tle n o w ce bardzo w a ż n y dla g le
nych, jako z materjału o d d ech o w eg o dla drobn oustrojów , 3) w ielk a in ten sy w n o ść ich oddychania, 4) zd o ln o ść drobnoustrojów od d ych an ia n aw et t le nem zw iązan ym . P o d zia ł na tlen o w c e i b e z tle n o w ce bardzo w a ż n y dla g le