Siły etiopskie powszechnie używały napalmu. Żeby się przed nim ratować, Erytrej-czycy kopali zakryte schrony, zamaskowane korytarze i kryjówki. Po latach zbudo-wali drugi, podziemny kraj, podziemny dosłownie, niedostępną dla obcych tajemną ukrytą Erytreę1.
Ryszard Kapuściński, Heban
Przed 1991 rokiem Erytrejczycy nigdy nie posiadali własnego pań-stwa. Od XIX wieku byli kolonią włoską bądź prowincją etiopską.
Przez ostatnie pół wieku przez terytorium erytrejskie przechodziły obce armie (włoska, brytyjska, etiopska), prowadząc działania wo-jenne. Czy żołnierze po kilkudziesięciu latach wojny mogą się stać dyplomatami, czy potrafi ą zarządzać państwem inaczej niż obozem wojskowym, a w sztuce dyplomacji pozbędą się nawyków sztuki wo-jennej? Te pytania były i wciąż są zasadne w przypadku Erytrei, któ-ra współcześnie w polityce wewnętrznej jest postrzegana jako jeden wielki obóz wojskowy, a w polityce zagranicznej – jako przysłowio-wy słoń w składzie porcelany.
Po przeprowadzonym w kwietniu 1993 roku pod kontrolą ONZ referendum niepodległościowym, miesiąc później, 24 maja, Erytrea ofi cjalnie ogłosiła niepodległość. Ustalono, że do czasu opracowania konstytucji, czyli w okresie przejściowym, który miał trwać cztery lata, władzę w kraju będzie sprawował dotychczasowy przywódca
1 R. Kapuściński, Heban, op. cit., s. 324–325.
EPLF Isajas Afewerki jako prezydent i głównodowodzący armią.
Miał on również posiadać prerogatywy mianowania urzędników na stanowiska w poszczególnych departamentach rządowych2.
Jednym z pierwszych państw, które uznało niepodległość Erytrei, była Etiopia, a na uroczystości świętowania niepodległości przybył osobiście pełniący wówczas funkcję prezydenta Etiopii Meles Zena-wi. Przywódcy obydwu państw wygłosili przemówienia, w których podkreślali wolę pokojowej współpracy w relacjach sąsiedzkich, a nawet składali deklaracje przyjaźni. Niektórzy badacze z perspek-tywy późniejszych wydarzeń zadają pytanie, czy od samego począt-ku ta ugodowa postawa rządu etiopskiego względem niepodległości Erytrei nie miała jedynie charakteru taktycznego i była wymuszona bardziej sytuacją polityczną i gospodarczą Etiopii, która w owym czasie była państwem poważnie zniszczonym i wyczerpanym kilku-nastoma latami wojen3. Świadomość przywódców w Addis Abebie, iż nie posiadają oni wystarczających sił, by utrzymać kontrolę nad Erytreą, mogła spowodować początkowe ustępstwa. Być może jed-nak politycy w Addis Abebie po cichu liczyli na to, że młode państwo nie będzie mogło samo funkcjonować, a Asmara z czasem popadnie w coraz większe uzależnienie polityczne i gospodarcze od wielkie-go sąsiada. Koncepcja ta jest prawdopodobna, jeśli uwzględnić fakt, że przywódcy rządzący Etiopią po obaleniu Mengystu wywodzili się głównie z regionu Tigraj, który przecież bezpośrednio sąsiaduje z Erytreą, a historycznie współczesne terytorium Erytrei w większo-ści było jego częwiększo-ścią4.
Początkowo stosunki między Etiopią a Erytreą układały się do-brze. W obydwu państwach obowiązywała ta sama waluta – birr etiopski5, a wymiana gospodarcza była w zasadzie nieograniczona.
Także obywatele obu państw mogli przekraczać granicę bez żadnych problemów, jeżeli tylko posiadali ważny paszport. Etiopia korzysta-ła z erytrejskich portów Assab i Massawa oraz kupowakorzysta-ła erytrejskie
2 D. Hartleb-Wroczyńska, Powstanie państwa erytrejskiego, op. cit., s. 235.
3 M. Leśniewski, Konfl ikt na wybrzeżu Morza Czerwonego…, op. cit., s. 505.
4 A. Bartnicki, J. Mantel-Niećko, Historia Etiopii, op. cit., s. 188.
5 Jednostka płatnicza w Etiopii wprowadzona jeszcze w okresie rządów Mene-lika II w 1894 r.
wyroby przemysłowe, Erytrejczycy zaś sprowadzali głównie surowce mineralne i produkty rolne. Koszty utrzymania portów podzielono między obydwa państwa. Porozumiano się także w sprawie wspól-nych zasobów wodwspól-nych leżących wzdłuż granicy6.
Obydwa państwa współpracowały też w zakresie polityki za-granicznej, której fundamentem były dobre relacje z USA. Erytrea i Etiopia wspólnie wspierały politycznie i militarnie opozycję prze-ciwko rządowi w Chartumie oraz uczestniczyły w operacji przeciw-ko Hutu we wschodnim Zairze (dziś DRK) w 1995 roku, w której batalion erytrejskiego wojska wziął nawet czynny udział7.
W stosunkach Erytrei z państwami arabskimi nastąpiło ochło-dzenie. Jednym z powodów był fakt, iż wbrew wcześniejszym obiet-nicom w Erytrei nie wprowadzono jako drugiego języka urzędowego języka arabskiego, nie wprowadzono go również do nauczania szkol-nego, zdecydowano się bowiem na język angielski. Poza tym Asma-ra odmówiła wejścia do Ligi Państw AAsma-rabskich. Najdalej posunęła się w swych działaniach dyplomatycznych Arabia Saudyjska, która wydaliła przedstawiciela EPLF ze swojego terytorium8. Znacznemu pogorszeniu uległy też stosunki z zachodnim sąsiadem – Sudanem, który przecież konsekwentnie przez całe lata wspierał erytrejski ruch narodowowyzwoleńczy. Latem 1993 roku rząd sudański podjął decy-zję o zamknięciu wszystkich przedstawicielstw EPLF na terytorium tego kraju. Dwa lata wcześniej, w 1991 roku, przewodniczący Islam-skiego Frontu Narodowego (National Islamic Front – NIF) Hasan al-Turabi utworzył w Chartumie Arabską i Muzułmańską Konferen-cję Ludową (Popular Arab and Islamic Conference – PAIC), która – jak głosiła jej deklaracja – miała stworzyć panislamski front prze-ciwko „amerykańskiej kolonizacji świata muzułmańskiego”. W
za-6 K. Abraham, Ethio-Eritrean History…, op. cit., s. 149–150.
7 Operacja ta ma związek z sytuacją, do jakiej doszło po ludobójstwie w Rwan-dzie w 1994 r. i wojnie domowej w tym kraju, w wyniku której odpowiedzialni za masakrę członkowie bojówek Hutu zbiegli do wschodnich prowincji Zairu i na tery-torium tego państwa przygotowywali operację wojskową przeciwko rządowi w Ki-gali, na czele którego stał Paul Kagame. M. Plaut, Eritrea’s forgotten wars, https://
martinplaut.wordpress.com/2017/07/09/eritreas-forgotten-wars/ (15.07.2017).
8 D. Hartleb-Wroczyńska, Powstanie państwa erytrejskiego, op. cit., s. 277.
myśle organizatora miała ona reprezentować 45 państw, w których mieszkali wyznawcy islamu. Wspierając te działania, Sudan zaofe-rował schronienie i zaopatrzył w dyplomatyczne paszporty wielu radykalnych działaczy muzułmańskich z Algierii, Tunezji, Egiptu i Erytrei9. Marzeniem al-Turabiego było stworzenie zwartej społecz-ności muzułmańskiej w Afryce Północnej i państwach Sahelu rozcią-gającej się od Oceanu Atlantyckiego do Morza Czerwonego i dalej na Półwysep Arabski i Bliski Wschód. Nowe państwo, Erytrea, wy-dawała się naturalnym pomostem i łatwym celem islamizacji10. Rea-lizując swoje plany, al-Turabi wsparł uformowanie się Erytrejskiego Islamskiego Dżihadu (Eritrean Islamic Jihad – EIJ), którego celem miało być rozpropagowanie islamskiej religii i ideologii w społeczeń-stwie erytrejskim11. Planowano także wcielenie do tego ugrupowania uchodźców erytrejskich przebywających w obozach na terytorium Sudanu. Sytua cja ta dla Asmary była wysoce niepokojąca, gdyż poło-wę ludności Erytrei stanowili muzułmanie, a al-Turabi usprawiedli-wiał ataki na kościoły chrześcijańskie w Sudanie oraz represje wobec innowierców niechętnych konwersji na islam. W reakcji Asmara za-częła kierować w stronę Chartumu oskarżenia o działania dywersyj-ne i szkolenie terrorystów. Mimo istniejącego napięcia między oby-dwoma państwami w sierpniu 1994 roku Erytrea i Sudan podpisały wspólne oświadczenie mające na celu zapewnienie o powstrzyma-niu się od ingerencji w wewnętrzne sprawy drugiej strony. Już jed-nak kilka miesięcy później, w grudniu tegoż roku, Erytrea zerwała stosunki dyplomatyczne z Sudanem. W czerwcu 1995 roku partia rządząca – Ludowy Front na rzecz Demokracji i Sprawiedliwości ( People’s Front for Democracy and Justice – PFDJ), powstała w 1994
9 M. Meredith, Historia współczesnej Afryki…, op. cit., s. 524–525.
10 P. Woodward, Crisis in the Horn of Africa: Politics, Piracy and the Th reat of Terror, I.B. Tauris, London–New York 2013, s. 160–161.
11 Ugrupowanie to zostało oskarżone o przeprowadzenie w 2003 r. dwóch ata-ków w północnej i zachodniej Erytrei, w których zginęli dwaj erytrejscy pracownicy amerykańskiej organizacji humanitarnej oraz brytyjski geolog pracujący dla kana-dyjskiej fi rmy Nevsun Resources. Eritrea: Two Aid Workers Murdered in North, „Re-liefWeb”, 12.08.2003, https://reliefweb.int/report/eritrea/eritrea-two-aid-workers-murdered-north (12.05.2015); UK Geologist ‘Killed by Eritrea Rebels’, BBC News, 17.04.2003, http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/2957743.stm (12.05.2015).
roku z przekształcenia się EPLF, gościła w Asmarze konferencję su-dańskich partii opozycyjnych, podczas której sudański Narodowy Sojusz Demokratyczny (National Democratic Aliance – NDA), bę-dący koalicją partii sprzeciwiających się reżimowi prezydenta Oma-ra al-BasziOma-ra, został odnowiony w celu rozpoczęcia zbrojnej walki przeciwko rządowi w Chartumie. W symbolicznym geście NDA była goszczona w budynku byłej ambasady Sudanu w Asmarze.
W zachodniej Erytrei utworzono też wojskowe obozy szkoleniowe i bazy, z których prowadzili działania rebelianci12. Co ważniejsze, Erytrea w swojej polityce przeciw Chartumowi blisko współpra-cowała z Etiopią i USA, co związane było z postrzeganiem Sudanu jako czynnika destabilizującego w regionie, który stanowił poważne zagrożenie, udzielając wsparcia islamskim bojownikom w Erytrei, Etiopii i Somalii. W 1996 roku Rząd Stanów Zjednoczonych za po-średnictwem tzw. państw pierwszej linii – Etiopii, Erytrei i Ugandy, przekazał sprzęt wojskowy o wartości 20 milionów dolarów opozycji sudańskiej, by wesprzeć ją w obaleniu reżimu w Chartumie. USA uznawały wówczas Sudan za drugie, po Iranie, państwo na świecie w największym stopniu sponsorujące międzynarodowy terroryzm.
Dla Asmary okres ten był najlepszym w stosunkach ze Stanami Zjed-noczonymi, które pokładały w tym czasie duże nadzieje w nowej ge-neracji przywódców afrykańskich reprezentowanych przez Isajasa Afewerkiego, Melesa Zenawiego czy Yoweri Museveniego w Ugan-dzie13. Kulminacyjnym punktem napięcia w relacjach między Asma-rą i Chartumem były oskarżenia skierowane w czerwcu 1997 roku przez rząd Erytrei przeciw Sudanowi o organizację spisku mającego na celu pozbawienie życia prezydenta Isajasa Afewerkiego.
W trakcie wojny z Etiopią Erytrea u schyłku 1999 roku wznowiła stosunki dyplomatyczne z Sudanem za pośrednictwem dyplomacji Kataru. Jednakże do kolejnych napięć doszło, gdy rząd w Chartumie
12 Bazy dla rebeliantów rozmieszczono w nadgranicznych miejscowościach z Sudanem – Haikota, Teseney i Sawa. P. Woodward, Crisis in the Horn of Africa, op. cit., s. 161.
13 A. Hassan, Th e Rise and Fall of the Sudan Alliance Forces, „African Argu-ments”, 8.10.2009, http://africanarguments.org/2009/10/08/the-rise-and-fall-of--the-sudan-alliance-forces-1/ (15.01.2017).
udzielił zezwolenia wojskom etiopskim na korzystanie z terytorium Sudanu oraz jego przestrzeni powietrznej w walce z Erytrejczyka-mi. W odpowiedzi Erytrea odnowiła poparcie dla NDA i udzielała pomocy rebeliantom w Darfurze oraz Ludowej Armii Wyzwolenia Sudanu ( Sudan People’s Liberation Army – SPLA) w południowym Sudanie14. Wysunęła także ponowne oskarżenia o wspieranie przez Chartum terroryzmu, próbę destabilizacji wewnętrznej Erytrei oraz spisek na życie prezydenta Isajasa Afewerkiego15. Dla Sudanu szcze-gólnie niebezpieczna była sytuacja we wschodniej części kraju, przez który przebiega ważna linia komunikacyjna do Port Sudan. Na ob-szarze tym w 2005 roku ugrupowania rebelianckie Bedża Kongres (Beja Congress) i Raszaidańskie Wolne Lwy (Rashaida Free Lions) utworzyły Front Wschodni do walki z rządem w Chartumie, a dzia-łacze tych ugrupowań uzyskiwali fundusze na walkę i uzbrojenie w Erytrei16.
Polityka Asmary wydawała się skuteczna, gdyż Chartum posta-nowił unormować stosunki polityczne z sąsiadem, a w odpowiedzi Erytrea, która wcześniej aktywnie wspierała opozycję w tym regionie w ramach polityki polepszania relacji z Sudanem, w kolejnych la-tach zaangażowała się w pośredniczenie w rozmowach pokojowych między rządem sudańskim a ugrupowaniami opozycyjnymi. Rezul-tatem było porozumienie pokojowe zawarte w 2006 roku (Eastern Sudan Peace Agreement)17. W jego wyniku w kolejnych latach rela-cje polityczne między obydwoma państwami sukcesywnie ulegały dalszej poprawie, o czym świadczą wzajemne wizyty dyplomatycz-ne obu przywódców. Warto zaznaczyć, że Isajas Afewerki był jed-nym z pierwszych przywódców państwa, który zaprosił prezydenta
14 Report of the Interim Chairperson of the AU Commission on Confl ict Situa-tions (2003), w: M. Juma (red.), Compendium of Key Documents Relating to Peace and Security in Africa, Pretoria University Law Press, Pretoria 2006, s. 181; P. Wood-ward, Crisis in the Horn of Africa, op. cit., s. 167.
15 Eritrea and Sudan in War of Words, BBC News, 19.10.2004, http://news.bbc.
co.uk/2/hi/africa/3755488.stm (2.12.2016).
16 S. Baas, From Civilians to Soldiers and from Soldiers to Civilians: Mobiliza-tion and DemobilizaMobiliza-tion In Sudan, Amsterdam Univerity Press, Amsterdam 2012, s. 90–92.
17 P. Woodward, Crisis in the Horn of Africa, op. cit., s. 165.
Omara al-Baszira w ramach ofi cjalnej wizyty państwowej po tym, jak Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK) oskarżył go o zbrod-nie wojenne w Darfurze w 2008 roku18. Prezydent Al-Baszir przybył z ofi cjalną wizytą do Erytrei w marcu 2009 roku, a dwa lata później, w październiku 2011 roku, wizyta ta została odwzajemniona przez prezydenta Isajasa Afewerkiego. W tym samym roku Omar Al-Ba-szir na inauguracji otwarcia przejścia drogowego między obydwoma państwami ofi cjalnie ogłosił, że nie ma sporów granicznych między Sudanem a Erytreą. Oba państwa wzajemnie zniosły także wizy19. W czerwcu 2013 roku doszło do dalszego zacieśniania współpracy gospodarczej poprzez porozumienie o ustanowieniu strefy wolnego handlu wzdłuż granicy, rozbudowie autostrady z Massawy do Port Sudan, a także o dostarczaniu energii elektrycznej z sudańskich elek-trowni do miast w zachodniej Erytrei20. W kolejnym roku prezydent Isajas Afewerki podczas ofi cjalnej wizyty w Chartumie otrzymał za-pewnienie ze strony Sudanu o dostarczaniu Erytrei ropy naft owej w ramach porozumienia o wzmacnianiu współpracy gospodarczej między obydwoma państwami21.
W obecnych realiach międzynarodowych, gdy Erytrea jest izolo-wana na forum międzynarodowym i ma napięte relacje z sąsiadami –
18 Międzynarodowy Trybunał Karny wydał dotychczas dwa nakazy aresztowa-nia Omara al-Baszira (4.03.2009 i 12.07.2010) oraz międzynarodowy list gończy.
Al Bashir Case. Th e Prosecutor v. Omar Hassan Ahmad Al Bashir, ICC-02/05-01/09, International Criminal Court, https://www.icc-cpi.int/darfur/albashir (12.03.2017).
19 T.-A. Tekle, Sudan and Eritrea Agreed to Remove Entry Visa Requirements for Citizens, „Sudan Tribune”, 12.05.2011, http://www.sudantribune.com/Sudan-and-Eritrea-agreed-to-remove,38876 (13.02.2017).
20 W listopadzie 2013 r. obaj prezydenci ofi cjalnie inaugurowali budowę ostat-niego 400-kilometrowego odcinka autostrady w czasie wizyty Isajasa Afewerkiego na Festiwalu Turystyki i Zakupów regionu Morza Czerwonego (Red Sea Tourism and Shopping Festival) organizowanym w Port Sudan. Final Road Linking Massa-wa to Port-Sudan Inaugurated, TesfaNews, 24.11.2013, https://www.tesfanews.net/
fi nal-road-linking-massawa-to-port-sudan-inaugurated/ (13.02.2017).
21 Eritrean, Sudanese Leaders Hold Talks in Asmara, „Sudan Tribune”
25.05.2012, http://www.sudantribune.com/Eritrean-Sudanese-leaders-hold,42703 (17.11.2016); Sudanese-Eritrean ties remain deeply rooted, says Afewerki, „Su-dan Tribune”, 10.05.2014, http://www.su„Su-dantribune.com/spip.php?article50953 (17.11.2016).
Etiopią i Dżibuti, Sudan jest jedynym państwem zapewniającym Asmarze stosunkowo bezpieczną drogę lądową, którą mogą być do Erytrei dostarczane towary i surowce22. Jednocześnie sam Sudan również nie ma wielu przyjaciół. W ciągu ostatniej dekady Char-tum miał trudne relacje prawie ze wszystkimi sąsiadami. Faktem jest, że w wyniku ustanowienia nowych granic po podziale państwa uleg ła też zmianie geopolityczna pozycja Sudanu w regionie, mię-dzy innymi poprzez zmniejszenie się liczby sąsiadów z dziewięciu do siedmiu. Obecnie są to Egipt, Libia, Czad, Republika Środkowo-afrykańska, Sudan Południowy, Erytrea i Etiopia23. W konsekwencji podziału państwa w ostatnich latach Sudan coraz częściej jest po-strzegany oraz klasyfi kowany jako państwo przynależne do Afryki Północnej i MENA (Middle East and North Africa) i wydaje się, że w tym regionie będzie w przyszłości próbował umacniać swoją po-zycję24.
* * *
Skomplikowane stosunki charakteryzowały również relacje mło-dego erytrejskiego państwa z innym sąsiadem, Jemenem, który – choć fi zycznie nie leży w regionie Rogu Afryki (jest położony na Półwyspie Arabskim i oddzielony od Erytrei wodami Morza Czer-wonego) – często jest do niego zaliczany przy okazji analiz dotyczą-cych regionalnej polityki bezpieczeństwa. W okresie historycznym na sytuację w Jemenie bardzo silnie oddziaływało to, co się działo na
22 W październiku 2015 r. w Asmarze na każdym kroku widać było biznesmenów i przedsiębiorców sudańskich, którzy w dużym stopniu zmonopolizowali handel z Erytreą. Obserwacje z badań terenowych w Erytrei, październik 2015 r.
23 Sudan nie ma już granicy z Kenią, Ugandą i Demokratyczną Republiką Konga.
24 Sudan Południowy ofi cjalnie ogłosił niepodległość 9 lipca 2011 r. w wyniku secesji, odłączając się od Sudanu. Po dziś dzień pozostaje najmłodszym państwem świata. Niepodległość Sudanu Południowego poprzedziła wieloletnia sudańska wojna domowa (1955–1972, 1983–2005) między muzułmańską i arabską Północą a chrześcijańsko-animistycznym Południem, zamieszkanym przez różne grupy et-niczne ludów nilockich. Na mocy porozumienia pokojowego podpisanego w 2005 r.
(tzw. Comprehensive Peace Agreement) w styczniu 2011 r. na południu Sudanu odbyło się referendum niepodległościowe, które pół roku później zaowocowało po-wstaniem nowego państwa.
przeciwległych brzegach Morza Czerwonego. Do połowy XX wie-ku Jemeńczycy byli największą liczebnie, nie licząc Włochów, grupą cudzoziemców w Erytrei, w której osiedlali się zwłaszcza jemeńscy kupcy. Ludowo-Demokratyczna Republika Jemenu25 przez lata bar-dzo wspierała erytrejski ruch narodowowyzwoleńczy, co wzbudzało niechęć i podejrzliwość władz w Addis Abebie, które zaczęły szyka-nować jemeńskich kupców w prowincji erytrejskiej, gdzie zdomino-wali oni drobny handel, oskarżając ich o wspieranie ELF. W 1968 roku tysiące Jemeńczyków zostało wydalonych z Erytrei po tym, jak w Asmarze wybuchły zamieszki podsycane przez etiopskie władze.
Władze Jemenu Południowego w latach 1970–1976 umożliwiały erytrejskim separatystom wykorzystywanie portu w Adenie do prze-prowadzania operacji morskich, w ramach których uzupełniano za-pasy, sprzęt wojskowy czy przeprowadzano ewakuację rannych ery-trejskich bojowników. Sytuacja zmieniła się w 1977 roku w związku z presją Związku Radzieckiego wywieraną na Jemen Południowy, by zerwał stosunki dyplomatyczne z erytrejskim ruchem narodowo-wyzwoleńczym i zaprzestał wspierania EPLF. Co więcej, rząd w Ade-nie w imię internacjonalistycznej pomocy zaczął pomagać reżimowi Dergu podczas ofensywy przeciwko separatystom w Erytrei, między innymi poprzez wysyłanie kilku tysięcy południowojemeńskich żoł-nierzy. Dopiero pod koniec lat 80. poparcie Adenu dla Dergu zaczęło słabnąć, co wiązało się ze stopniowym wycofywaniem Moskwy z po-lityki wspierania ruchów rewolucyjnych w Trzecim Świecie26. Jemen Południowy negocjował już wówczas połączenie się z Jemenem Pół-nocnym, co ostatecznie nastąpiło w 1990 roku, w związku z czym był on mniej zainteresowany zaangażowaniem politycznym i mili-tarnym w konfl ikt po drugiej stronie basenu Morza Czerwonego27.
Po 1991 roku nowo utworzona Republika Jemenu nawiązała sto-sunki dyplomatyczne z Asmarą, by w 1993 roku, w zasadzie od razu po referendum niepodległościowym, uznać nowe państwo. Pomi-mo wielokrotnych deklaracji przyjaźni oba państwa właściwie od
25 Inaczej Jemen Południowy, państwo ze stolicą w Adenie, istniejące w latach 1967–1990.
26 M. McCauley, Rosja, Ameryka i zimna wojna 1949–1991, op. cit., s. 82, 88.
27 D. Connell, T. Killion, Historical Dictionary of Eritrea, op. cit., s. 552–553.
początku spierały się o kwestie dotyczące leżącego na Morzu Czer-wonym, w większości niezamieszkanego, archipelagu Hanisz znaj-dującego się około 160 km na północ od cieśniny Bab al-Mandab.
Wyspy Hanisz przez kilkaset lat należały do imperium osmańskiego, a po jego rozpadzie do Włoch, gdzie następnie weszły w skład ko-lonii Włoskiej Afryki Wschodniej28. Są one strategicznie położone w pobliżu ważnych szlaków morskich. Początkowo problem doty-czył głównie Jemeńczyków poławiających ryby na wodach uznawa-nych przez Asmarę za erytrejskie wody terytorialne. Ten spór uda-ło się jednak pokojowo zażegnać29. Do większego kryzysu doszło w grudniu 1995 roku, gdy prezydent Jemenu Ali Abd Allah Salih podał do publicznej informacji, iż udało się pozyskać zagraniczne-go inwestora, który był zagraniczne-gotów sfi nansować budowę hotelu i centrum nurkowania na wyspie Wielki Hanisz (Al-Hanisz al-Kabir)30. Infor-macja ta została bardzo źle przyjęta przez Asmarę, która uważała wy-spę za terytorium sporne, co uniemożliwiało jakąkolwiek rozbudo-wę infrastruktury i czerpanie z niej korzyści przez stronę jemeńską31. Kwestia zwierzchności nad wyspami Hanisz, choć wielowymiarowa i łączona również z dumą narodową nowo utworzonych państw, do-tyczyła przede wszystkim aspektów ekonomicznych. Erytrea i Jemen zaliczane są do najbiedniejszych państw świata, a na wyspach Hanisz istnieją możliwości rozwoju turystyki. Poza tym liczono też na ewen-tualną eksplorację wód przybrzeżnych, w których – jak spekulowa-no – mogły się kryć bogate złoża ropy naft owej i innych surowców.
Ważnym aspektem były również kwestie związane z rybołóstwem32.
28 J. Bercovitch, J. Fretter, Regional Guide to International Confl ict and Manage-ment from 1945 to 2003, CQ Press, Washington D.C. 2004, s. 108.
29 Ibidem, s. 552–554.
30 Jedna z trzech głównych wysp archipelagu.
31 G.R.V. Stansfi eld, Th e 1995–1996 Yemen–Eritrea Confl ict over the Islands of Hanish and Jabal Zuqar: A Geopolitical Analysis, Durham Middle East Paper 2001, no. 66, February, s. 1, http://dro.dur.ac.uk/103/1/66DMEP.pdf (28.02.2017).
32 Pojawiają się też opinie, iż próbując zablokować jemeńskie inwestycje na wy-spach Hanisz, chodziło w istocie o pozbycie się konkurencji, ponieważ na począt-ku grudnia 1995 r. władze erytrejskie podpisały wstępną umowę z amerykańskim
32 Pojawiają się też opinie, iż próbując zablokować jemeńskie inwestycje na wy-spach Hanisz, chodziło w istocie o pozbycie się konkurencji, ponieważ na począt-ku grudnia 1995 r. władze erytrejskie podpisały wstępną umowę z amerykańskim