W ciągu ostatnich 10 lat Erytrea pozostawała celem złośliwych i zamierzonych praktyk związanych z „handlem ludźmi”. Ta nikczemna sztuczka została zastoso-wana równolegle z decyzją o zablokowaniu wdrożenia „końcowego i wiążącego”
orzeczenia arbitrażowego dotyczącego sporu granicznego i jest nieodłączną częścią wojny wypowiedzianej erytrejskiemu państwu1.
Isajas Afewerki, 2013 r., List to do Sekretarza Generalnego ONZ Ban Ki-moona
Przełom lat 2012 i 2013 był wyjątkowo trudny pod względem wi-zerunkowym dla reżimu Isajasa Afewerkiego. W marcu 2012 roku nastąpiło wtargnięcie etiopskich wojsk na terytorium Erytrei, ob-nażające stan erytrejskiej armii i jej zdolność do obrony państwa przed ewentualną napaścią2. W kolejnych miesiącach tego samego roku uwagę międzynarodowych mediów przyciągnęły spektakular-ne ucieczki. Najpierw pilotów, którzy w październiku 2012 roku po-rwali z lotniska w Asmarze prezydencki samolot i odlecieli do
Ara-1 Letter from President Isaias Afwerki to Mr. Ban Ki-Moon, Embassy of the State of Eritrea, Washington D.C., 5.02.2013, http://www.embassyeritrea.org/press_state-ments/2013_Feb05_Letter_frm_PIA_2_SG.pdf (31.01.2016) – tłum. aut.
2 D. Smith, Ethiopian Raid on Eritrean Bases Raises Fears of Renewed Con-fl ict, „Th e Guardian”, 16.03.2012, https://www.theguardian.com/world/2012/mar/
16/ethiopian-raid-eritrea-confl ict (31.01.2017); Ethiopia Stages Fresh Attacks In-side Eritrea, Al-Jazeera, 17.05.2012, http://www.aljazeera.com/news/africa/2012/
03/2012317172129621636.html (31.03.2017). O tym, jak i o późniejszym incyden-cie – z czerwca 2016 r. – w rozdziale III.
bii Saudyjskiej, gdzie następnie poprosili o azyl3. Kolejnym ciosem dla reżimu było zniknięcie w listopadzie tego samego roku ministra informacji i bliskiego współpracownika prezydenta, Alego Abdu, w czasie podróży służbowej do Niemiec, który „odnalazł się” dopie-ro w Australii4. Miesiąc później piłkarze erytrejskiej reprezentacji narodowej zbiegli w Ugandzie w trakcie rozgrywek Pucharu Afryki Wschodniej i Środkowej – CECAFA Cup5. Każdego miesiąca tysiące
3 L. Oliva, Air Force Captains Steal Eritrean Presidential Jet, Defect to Saudi Arabia, „Business Insider”, 6.10.2012, http://www.businessinsider.com/air-force-captains-steal-eritrean-presidential-jet-defect-to-saudi-arabia-2012-10?IR=T (22.01.2017). W kwietniu 2013 r. o azyl poprosiła również pilotka wysłana celem sprowadzenia samolotu do Erytrei. Z kolei w październiku 2016 r. dwóch erytrej-skich pilotów uciekło do Etiopii, wykorzystując pilotowane przez siebie myśliwce.
Female Eritrean Pilot Goes to Saudi Arabia to Recover Jet Stolen by Defectors – and Defects Herself, „Th e Independent”, 22.04.2013, http://www.independent.co.uk/
news/world/middle-east/female-eritrean-pilot-goes-to-saudi-arabia-to-recover-jet-stolen-by-defectors-and-defects-herself-8583496.html (29.10.2016); 2 Eritrean Pilots Defect to Ethiopia with Jets, Group Says, VOA News, https://www.voanews.
com/a/two-eritrean-pilots-defect-to-ethiopia-with-jets-group-says/3568331.html (29.10.2016).
4 Wkrótce po zniknięciu Alego Abdu w Erytrei aresztowano jego piętnastolet-nią córkę (posiadającą także obywatelstwo amerykańskie), brata oraz ojca, którzy rzekomo próbowali opuścić Erytreę, przekraczając granicę z Sudanem. Ich los do dzisiaj pozostaje nieznany. S. Salomon, Fate of American Citizen Unknown aft er Four Years in Eritrean Prison, VOA News, 12.09.2016, https://www.voanews.com/a/fate-of-american-citizen-unknown-aft er-four-years-in-eritrean-prison/3514383.html (30.10.2016); Ali Abdu’s Testimony: Declaration under the Statutory Declaration Act 1959, http://assenna.com/wp-content/uploads/2014/06/Ali-Abdu-testimony.pdf (20.02.2017).
5 A.J. Oryada, Eritrean Players Missing in Uganda aft er Regional Championship, BBC Sport, 4.12.2012, http://www.bbc.com/sport/football/20580007 (16.02.2017).
Nie była to ani pierwsza, ani ostatnia ucieczka piłkarzy z Erytrei. W 2007 r. erytrej-scy zawodnicy zbiegli w Angoli, w 2009 r. w Kenii, w 2010 r. w Tanzanii, a w 2015 r.
w Botswanie po wyjazdowym meczu eliminacji MŚ. Ta ostatnia ucieczka była dla erytrejskich władz o tyle upokarzająca, że po 2012 r. reprezentacja została rozwiąza-na, a po jej ponownym powołaniu w 2015 r. większość mieli stanowić Erytrejczycy z diaspory, którzy posiadali podwójne obywatelstwa, brakujących zawodników do-kooptowywano z graczy krajowych, których lojalność była wcześniej weryfi kowana.
A. Okeowo, Th e Soccer-Star Refugees of Eritrea, „Th e New Yorker”, December 12th, 2016 Issue, http://www.newyorker.com/magazine/2016/12/12/the-soccer-star-refu-gees-of-eritrea (22.01.2017).
bezimiennych, głównie młodych Erytrejczyków decydowało się na nielegalną emigrację, woląc ryzyko niebezpiecznej podróży i pośred-nictwa przemytników ludzi niż niedającą nadziei na zmianę sytuację w kraju. Kulminacją czarnej serii medialnych informacji o Erytrei, do której zagraniczni dziennikarze, z nielicznymi wyjątkami, w zasadzie nie mają wstępu, była nieudana próba puczu wojskowego 23 stycz-nia 2013 roku, w czasie której najprawdopodobniej doszło do zaję-cia budynku ministerstwa informacji w Asmarze przez grupę około 100 żołnierzy i przerwania emisji państwowej telewizji (ERI-TV)6. Szczegóły tego wydarzenia po dziś dzień nie są znane w związku z brakiem korespondentów zagranicznych mediów w Erytrei (ostat-ni zostali wydale(ostat-ni w 2008 r.7). Tradycyjną reakcją erytrejskich władz na tego typu doniesienia jest kategoryczne zaprzeczanie, połączone najczęściej z mniej lub bardziej zawoalowanymi insynuacjami, wska-zującymi na międzynarodowy spisek, którego ofi arą padła Erytrea.
W podobnym tonie został również utrzymany cytowany na począt-ku rozdziału list Isajasa Afewerkiego skierowany w lutym 2013 ropocząt-ku do Sekretarza Generalnego ONZ Ban Ki-moona. Za nasiloną niele-galną emigrację z Erytrei obwiniał on siatki handlarzy ludźmi; we-dług niego stoją za nimi te same siły (w domyśle: Etiopia i państwa ją popierające), które nie chcą wdrożenia w życie rozstrzygnięć komisji arbitrażowej dotyczących konfl iktu granicznego (w domyśle: erytrej-sko-etiopskiego). Nielegalną emigrację Erytrejczyków, w opinii pre-zydenta Erytrei sterowaną z zewnątrz, potraktował on jako element wojny wypowiedzianej swojemu państwu. List kończy się prośbą
6 Żołnierze mieli również zmusić dyrektora stacji do odczytania oświadczenia, w którym domagali się wypuszczenia wszystkich więźniów politycznych i więźniów sumienia oraz wprowadzenia w życie konstytucji z 1997 r. J. Gettleman, Coup At-tempt by Rebel Soldiers Is Said to Fail in Eritrea, „New York Times”, 21.01.2013, http://www.nytimes.com/2013/01/22/world/africa/coup-attempt-fails-in-eritrea.
html (30.03.2016); International Crisis Group, Eritrea: Scenarios for Future Transi-tions, Africa Report No. 200, 28.03.2013, Brussels, s. i, 4–6, https://www.crisisgroup.
org/africa/horn-africa/eritrea/eritrea-scenarios-future-transition (30.03.2016).
7 M. Stevis, J. Parkinson, African Dictatorship Fuels Migrant Crisis: Th ousands Flee Isolated Eritrea to Escape Life of Conscription and Poverty, „Th e Wall Street Journal”, 2.02.2016, https://www.wsj.com/articles/eritreans-fl ee-conscription-and-poverty-adding-to-the-migrant-crisis-in-europe-1445391364 (28.02.2017).
do Sekretarza Generalnego ONZ o przeprowadzenie „niezależnego i przejrzystego śledztwa” w tej sprawie8. Można się zastanawiać, cze-mu miała służyć ta korespondencja, zwłaszcza że w poprzedzającym ją okresie erytrejskie władze wykazywały się raczej obojętnością wo-bec narastającego problemu nielegalnej emigracji z Erytrei. Mogło to być posunięcie obliczone na uspokojenie nastrojów i zapewnienie zwolenników reżimu (w kraju i za granicą) o niewinności Asmary, która znów padła ofi arą wrogich, obcych sił9. Tezy Isajasa Afewer-kiego przedstawione w liście do Sekretarza Generalnego ONZ są raczej trudne do zaakceptowania, biorąc pod uwagę podstawowe fakty dotyczące nielegalnej emigracji Erytrejczyków. Niemniej jed-nak potwierdzają wagę, jaką do obecnego exodusu obywateli tego kraju przywiązują erytrejskie władze. Istotne jest również pochyle-nie się nad rolą odgrywaną w kreowaniu polityki regionalnej Erytrei przez erytrejską diasporę, której trzon przez lata stanowili uchodźcy z czasów wojny o niepodległość. W obu przypadkach clue zrozumie-nia problemu wydaje się sytuacja wewnętrzna w Erytrei po wojnie z Etiopią (1998–2000), zarówno w wymiarze politycznym, jak i spo-łeczno-ekonomicznym.
* * *
Od czasu uzyskania przez Erytreę niepodległości 24 maja 1993 roku urząd prezydenta państwa sprawuje Isajas Afewerki, wcześniej stojący na czele Erytrejskiego Ludowego Frontu Wyzwolenia (Eritrean People’s Liberation Front – EPLF) – dominującego ruchu niepod-ległościowego. Czteroletni okres przejściowy, który wprowadzono w nowo powstałym państwie, miał dać podstawy ustroju plurali-stycznego i konstytucyjnego. Służyć temu miało powołanie do życia tymczasowego Zgromadzenia Narodowego, którego jednym z celów było przygotowanie gruntu pod przyszłe wybory parlamentarne.
Względnemu spokojowi w polityce wewnętrznej sprzyjały również relatywnie dobre w tym czasie stosunki Erytrei z Etiopią, na której
8 Letter from President…, op. cit.
9 N. Hirt, Th e Eritrean Diaspora: Savior or Gravedigger of the Regime? Diaspora Responses to the Imposition of UN Sanctions, GIGA Working Papers 2013, no. 236, October, s. 23.
czele, po obaleniu reżimu Mengystu Hajle Mariama, stanął Meles Zenawi – lider jednego ze zbrojnych ugrupowań opozycyjnych – Ti-grajskiego Ludowego Frontu Wyzwolenia (Tigrayan People’s Libera-tion Front – TPLF). Obaj liderzy znali się z czasów wspólnej walki EPLF i TPLF w ramach antymengystowskiej partyzantki10. W 1993 roku Erytrea i Etiopia podpisały traktat o przyjaźni i współpracy go-spodarczej, który zapewnił swobodę przepływu osób i doprowadził do powstania wspólnego rynku. Nie trwał on jednak długo, gdyż po-jawiły się sprzeczności w wizji budowy obu państw, na co nałożyły się między innymi wzajemne animozje tigrajsko-erytrejskie11. Re-perkusje trwającego w latach 1998–2000 konfl iktu erytrejsko-etiop-skiego odczuwalne są po dziś dzień nie tylko w samej Erytrei, ale również w regionie całego Rogu Afryki12. Od czasu zakończenia woj-ny Isajas Afewerki doprowadził kraj do izolacji międzynarodowej, która na użytek wewnętrzny jest przedstawiana społeczeństwu jako zmowa wrogich sił przeciwko niepodległości Erytrei, co przyczyniło się do powstania u Erytrejczyków syndromu „oblężonej twierdzy”.
Reżim wykorzystuje przy tym fakt, że Etiopia nie wprowadziła po-stanowień komisji ds. wyznaczenia granicy i wciąż okupuje Badme13.
10 Według niektórych autorów obaj przywódcy byli z sobą spokrewnieni. M.
Wrong, I Didn’t Do It for You, op. cit., s. 15–16. Po śmierci Melesa Zenawiego w sierpniu 2012 r. w Asmarze również odbyły się uroczystości żałobne upamięt-niające zmarłego. Wywiad z dr Tanją R. Müller, University of Manchester, 18.06.
2015.
11 Do pewnych sprzeczności interesów dochodziło już w czasach wspólnej wal-ki z etiopswal-kim reżimem. Po stronie ugrupowania Melesa Zenawiego była to idea
„Wielkiego Tigraju”, w skład którego miałyby również wchodzić częściowo ziemie erytrejskie. Dla EPLF nie do przyjęcia był także argument o Erytrei jako sztucznym tworze kolonialnym, który rozbił jedność etiopskiego płaskowyżu. M. Guglielmo, Il Corno d’Africa, op. cit., s. 67–68.
12 D. Hartleb-Wroczyńska, Powstanie państwa erytrejskiego, op. cit., s. 265–276;
M. Guglielmo, Il Corno d’Africa, op. cit., s. 67–69; 105–112; W. Lizak, Etiopia – Ery-trea, op. cit., s. 219–236.
13 Na mocy tegoż porozumienia obie strony zgodziły się na wprowadzenie sił międzynarodowych na sporne terytorium – wspomnianej Misji Organizacji Naro-dów Zjednoczonych w Etiopii i Erytrei (United Nations Mission in Ethiopia and Eritrea – UNMEE). Niemniej jednak Erytrea jest dziś zdania, że wysiłki społecz-ności międzynarodowej mające na celu wyegzekwowanie na Etiopii postanowień
Nieustannie szukając wrogów zewnętrznych i wewnętrznych, Isajas usprawiedliwia niezmiennie ostry kurs wobec wszelkiej opozycji we-wnętrznej. W państwie nie istnieje parlament ani legalna opozycja, podczas gdy wspomniane tymczasowe ciało ustawodawcze przestało być zwoływane w 2002 roku14. Ograniczono swobodę przemieszcza-nia się oraz wolność zgromadzeń. Nie istnieją wolne media – nie li-cząc prowadzonych przez Erytrejczyków mieszkających za granicą mediów internetowych. W rankingu World Press Freedom Index z 2017 roku – Erytrea zajmuje 179. miejsce na 180 klasyfi kowanych państw, mając za sobą jedynie Koreę Północną15. W 1997 roku przy-jęto co prawda konstytucję, w której treści znajdowały się między innymi zapisy o ustroju demokratycznym i powszechnych prawach człowieka, ale nigdy nie została ona wprowadzona w życie16. Od cza-su uzyskania niepodległości w Erytrei nie odbyły się żadne wybory.
Według ustaleń komisji powołanej przez ONZ w kraju działa za to dobrze zorganizowana sieć informatorów, a Amnesty International już od co najmniej kilku lat podnosi alarm w związku z 10 tys. więź-niów sumienia. Obecnie w Erytrei uwięziony może zostać w zasadzie każdy krytyk rządu, dziennikarz, członek zarejestrowanej lub nieza-rejestrowanej wspólnoty religijnej, osoba unikająca służby
wojsko-komisji i oddanie Badme wraz z przyległymi terenami Erytrei były niewystarczające (UNMEE zostało wycofane w 2008 r.). Algiers Peace Agreement, United Nations Mis-sion in Ethiopia and Eritrea, http://unmee.unmisMis-sions.org/Default.aspx?tabid=57 (9.09.2016); J. Czerep, Czy Erytrea wyjdzie…, op. cit., s. 49.
14 Przez ponad dwie dekady niepodległości w Erytrei nie odbyły się ani jedne wolne wybory – zniszczone plakaty wyborcze, które wciąż można z rzadka spot-kać na ulicach Asmary, są pozostałościami po referendum niepodległościowym z kwietnia 1993 r. Obserwacje z pobytu badawczego w Asmarze, październik 2015 r.
15 2017 World Press Freedom Index, Reporters Without Borders, https://rsf.org/
en/ranking (31.07.2017). Z jednej strony media krajowe są całkowicie kontrolowane przez państwo, z drugiej jednak – przynajmniej w Asmarze i częściowo w Massawie – nie ma problemu z publicznym dostępem (w kawiarniach, barach, hotelach) do międzynarodowych kanałów informacyjnych, takich jak Euronews, BBC, Sky News czy CNN oraz do kanałów o tematyce sportowej. Obserwacje poczynione w trakcie badań terenowych w Erytrei, październik 2015 r.
16 Zob. Th e Constitution of Eritrea, Ratifi ed by the Constituent Assembly, on May 23rd, 1997, http://confi nder.richmond.edu/admin/docs/Eritrea1997English.pdf (20.06.2016).
wej, dezerter, odesłana do kraju osoba starająca się o azyl w innym państwie, jak również członkowie rodziny osoby, która nielegalnie opuściła Erytreę. Lista cały czas się wydłuża, a okres pozbawienia wolności może liczyć kilka lat lub dekad bez formalnego oskarże-nia i procesu17. Bezpieczni nie są nawet ci, którzy przyczynili się do powstania niepodległej Erytrei. W 2001 roku Grupa Piętnastu (tzw. G-15), w większości wysoko postawionych członków partii rzą-dzącej – Ludowego Frontu na rzecz Demokracji i Sprawiedliwości (People’s Front for Democracy and Justice – PFDJ), wystosowała do Isajasa Afewerkiego list otwarty. W liście tym byli bohaterowie woj-ny o niepodległość, zajmujący wówczas jedne z najważniejszych sta-nowisk w rządzie bądź administracji publicznej, skrytykowali jego przywództwo oraz zatrzymany i niekontynuowany proces demokra-tyzacji kraju, domagając się jednocześnie, aby znów zaczęto zwoły-wać posiedzenia Komitetu Wykonawczego PFDJ oraz przejściowego Zgromadzenia Narodowego18. Odpowiedzią prezydenta było aresz-towanie 11 z 15 sygnatariuszy listu i umieszczenie ich w więzieniu na czas nieokreślony19. Dziewięciu z nich najprawdopodobniej już nie żyje20.
Wydaje się, że reżim nie jest w stanie znieść sprzeciwu ani naj-mniejszych oznak niezadowolenia. W 2001 roku przewodniczący związku studentów Semere Kesete zaprotestował przeciwko obo-wiązkowemu rządowemu programowi pracy wakacyjnej obejmują-cemu wszystkich studentów. Wkrótce został aresztowany, podobnie
17 T. Lynch, Th e Country Th at’s Never Had an Election, „Foreign Policy”, 6.11.2013, http://foreignpolicy.com/2013/11/06/the-country-thats-never-had-an-election/ (23.11.2016).
18 Na przykład Petros Solomon – wówczas minister zasobów morskich, wcześ-niej pierwszy minister spraw zagranicznych niepodległej Erytrei, w czasach walki o niepodległość był szefem wywiadu wojskowego.
19 Trzem udało się zbiec i mieszkają obecnie w USA, jeden z sygnatariuszy zdy-stansował się do wspomnianego dokumentu i poszedł na współpracę z władzami.
G. Kibreab, Eritrea: A Dream Deferred, James Currey, Woolbridge–Rochester 2009, s. 34–38.
20 Takie informacje podało m.in. Erytrejskie Elektroniczne Archiwum Praw Człowieka, Eritrean Human Rights Electronic Archive, http://www.ehrea.org/priso-nersg11a.php (10.03.2017).
jak dwa tysiące studentów, którzy protestowali przeciwko jego uwię-zieniu21. Niedługo po tym wydarzeniu Isajas Afewerki rozwiązał je-dyny w kraju uniwersytet (założony w 1958 r. przez włoskie siostry kombonianki na bazie prowadzonej przez nie jeszcze w czasach ko-lonialnych szkoły średniej) – Uniwersytet Asmarski22.
* * *
Od ponad dekady międzynarodowe organizacje pozarządowe, takie jak Amnesty International czy Human Rights Watch, wskazują na częste naruszenia praw człowieka (m.in. tortury w miejscu prze-trzymywania, bezprawne aresztowania, wyroki bez procesu, fatalne warunki w więzieniach), których dopuszcza się reżim w Asmarze23. Najbardziej jednak uciążliwa dla Erytrejczyków jest uzasadniana względami bezpieczeństwa i nieustannym zagrożeniem ze strony Etiopii obowiązkowa służba wojskowa mężczyzn i kobiet. Ustano-wiona w 1995 roku, na mocy dokumentu Proclamation of National Service, ofi cjalnie ma trwać 18 miesięcy, w praktyce jednak
przedłu-21 Amnesty International Report, Just Deserters: Why Indefi nite National Ser-vice in Eritrea Has Created a Gene ration of Refugees, AFR 64/2930/2015, 2.12.2015, s. 21, https://www.amnesty.org/en/documents/afr64/2930/2015/en/ (25.01.2016).
22 W 2002 r. uniwersytet przestał przyjmować nowych studentów, a w 2006 r. zo-stał zamknięty. W miejsce uniwersytetu do życia powołano osiem szkół wyższych – colleges, rozlokowanych w różnych częściach Erytrei. R. Rena, Challenges for Higher Education in Eritrea – the Case of Asmara University, „Indian Development Review”
2011, July–December, vol. 9, no. 2, s. 269–282; a także na podstawie rozmów autor-ki z młodymi Erytrejczykami podczas badań terenowych w Asmarze, październik 2015 r.
23 Oskarżeniom tym zaprzeczają erytrejskie władze. Co więcej, we wrześniu 2014 r. Erytrea przystąpiła do ONZ-owskiej Konwencji w sprawie zakazu stoso-wania tortur. Eritrea – Country of Concern: Latest Update, 30th September 2014, Foreign & Commonwealth Offi ce, 21.01.2015, https://www.gov.uk/government/
publications/eritrea-country-of-concern/eritrea-country-of-concern-latest-up-date-30-september-2014 (2.03.2016). W czerwcu 2016 r. ONZ-owska Komisja śledcza ds. praw człowieka w Erytrei opublikowała raport, w którym stwierdziła, że tortury, przymusowa praca, pozasądowe egzekucje i obowiązkowa służba wojskowa jako rodzaj niewolnictwa mogą być traktowane jako zbrodnia przeciwko ludzkości.
United Nations Human Rights Offi ce of the High Commissioner, UN Inquiry Finds Crimes Against Humanity in Eritrea, 8.06.2016, http://www.ohchr.org/EN/NewsEv-ents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=20067&LangID (26.06.2016).
żana jest na okres bezterminowy, średnio od 18. do 55. roku życia (przy średniej długości życia w Erytrei wynoszącej niewiele ponad 60 lat sprawia, że niewiele czasu pozostaje obywatelowi na życie rodzin-ne bądź zawodowe). Rekruci są oddelegowywani do całej gamy prac o charakterze zarówno wojskowym, jak i cywilnym. Wiele instytucji państwowych działa jedynie dzięki przymusowej bezpłatnej pracy poborowych. Jest to zresztą zgodne z zapoczątkowaną w 2002 roku Warsai Yikealo Development Campaign (WYDC) polegającą na od-delegowywaniu poborowych do pracy na stanowiskach w służbie publicznej, administracji państwowej i lokalnej, jak również w pań-stwowych przedsiębiorstwach i gospodarstwach rolnych24. Szacuje się, że w erytrejskich siłach zbrojnych przebywa obecnie około 250–
300 tys. osób, co czyni z nich jedną z największych armii na konty-nencie. Od powołania do wojska młodzi Erytrejczycy w praktyce nie mogą uciec. Ostatni rok szkoły średniej wszyscy uczniowie muszą spędzić w Sawa National Training Centre, szkole – obozie wojsko-wym, położonej niedaleko granicy z Sudanem, gdzie przygotowują się do egzaminów końcowych, jednocześnie przechodząc szkolenie wojskowe. Najlepsi studenci zostają skierowani do jednego z ośmiu wspomnianych koledży państwowych, nie mając najczęściej wpły-wu na wybór przedmiotu dalszych studiów, po których zakończeniu przydziela się im stanowisko w ramach obowiązkowej służby wojsko-wej. Inną drogą dokonywania poboru jest popularna „branka” (giff a w języku tigrinia). Wojsko zamyka pewien obszar (np. kilka wiosek) i wyszukuje młodych ludzi, którzy już zdążyli opuścić szkołę bądź też podejrzewani są o uchylanie się od służby wojskowej. W samej Sa-wie, podobnie jak w innych wojskowych ośrodkach szkoleniowych, warunki życia są trudne. Poborowi mają ograniczony dostęp do czy-stej wody, wartościowego pożywienia czy opieki zdrowotnej. Kary za przewinienia są surowe, panuje dyscyplina wojskowa. Ci, którzy
24 Warsai w języku tigrinia oznacza „spadkobiercę”, „osobę, która podąża za kimś”. Z kolei Yikealo oznacza „mądrą starszą osobę”. W założeniu pomysłodawców kampanii miała ona nauczyć młodych Erytrejczyków trudów i poświęceń, do jakich każdy obywatel powinien być gotowy dla swojej ojczyzny. N. Hirt, „Dreams Don’t Come True in Eritrea”: Anomie and Family Disintegration Due to the Structural Mili-tarization of Society, GIGA Working Papers 2010, no. 119, January, s. 6.
zostali złapani na próbie ucieczki z kraju bądź unikaniu obowiąz-kowej służby wojsobowiąz-kowej, są arbitralnie zatrzymywani, a następnie przez bliżej niezdefi niowany czas przetrzymywani w areszcie bądź więzieniu (bez wyroku sądowego), pozbawieni kontaktu z bliskimi czy z prawnikiem. Więzienia i areszty organizowane są też naprędce w nieużywanych kontenerach transportowych. Po odsiedzeniu kary poborowi ponownie zostają skierowani do obowiązkowej służby wojskowej. Czasem, aby odnaleźć osobę ukrywającą się, aresztowa-ny jest członek jej rodziaresztowa-ny. Według świadectw osób, którym udało się uciec, więźniowie poddawani są torturom. Dla obrońców praw człowieka tego typu informacje stanowią wskazówkę, co czeka oso-by, którym udało się opuścić kraj, jeśli zostaną do Erytrei odesłane.
zostali złapani na próbie ucieczki z kraju bądź unikaniu obowiąz-kowej służby wojsobowiąz-kowej, są arbitralnie zatrzymywani, a następnie przez bliżej niezdefi niowany czas przetrzymywani w areszcie bądź więzieniu (bez wyroku sądowego), pozbawieni kontaktu z bliskimi czy z prawnikiem. Więzienia i areszty organizowane są też naprędce w nieużywanych kontenerach transportowych. Po odsiedzeniu kary poborowi ponownie zostają skierowani do obowiązkowej służby wojskowej. Czasem, aby odnaleźć osobę ukrywającą się, aresztowa-ny jest członek jej rodziaresztowa-ny. Według świadectw osób, którym udało się uciec, więźniowie poddawani są torturom. Dla obrońców praw człowieka tego typu informacje stanowią wskazówkę, co czeka oso-by, którym udało się opuścić kraj, jeśli zostaną do Erytrei odesłane.