Aktualny stan prawny 1. Stan normatywny7

W odniesieniu do przedmiotów ochrony objętych p.w.p. istnieje w Pol-sce dualizm rozpoznawania spraw ich dotyczących. Mianowicie kontrolę sądową decyzji i postanowień UP sprawuje Wojewódzki Sąd Admini-stracyjny w Warszawie. Chodzi tutaj zarówno o decyzje i postanowienia wydawane w trybie postępowania zgłoszeniowego (art. 248 p.w.p.), jak i postępowania spornego (art. 257 p.w.p.).

W p.w.p. wskazano w sposób wyczerpujący katalog spraw spornych. Według art. 255 ust. 1 p.w.p. Urząd Patentowy RP w trybie postępowania spornego rozstrzyga sprawy o:

1) unieważnienie patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego albo prawa z rejestracji;

2) stwierdzenie wygaśnięcia patentu na wynalazek dotyczący mate-riału biologicznego lub jego użycia, w przypadku określonym w art. 90 ust. 1 pkt 4;

21) stwierdzenie wygaśnięcia dodatkowego prawa ochronnego, w przy-padkach określonych w art. 756 ust. 3;

3) stwierdzenie wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy, w przypadkach określonych w art. 169;

4) stwierdzenie wygaśnięcia prawa z rejestracji oznaczenia geograficz-nego, w przypadku określonym w art. 192 ust. 1;

5) stwierdzenie wygaśnięcia prawa z rejestracji topografii, w przypad-kach określonych w art. 221 ust. 2;

6) udzielenie licencji przymusowej na korzystanie z wynalazku, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego albo topografii;

7) zmianę decyzji o udzieleniu licencji przymusowej;

8) stwierdzenie bezzasadności zmiany warunków korzystania z ozna-czenia geograficznego, w przypadku określonym w art. 188 ust. 3;

7

Wykładnia dokonana w tej części opinii jest zgodna z interpretacją zaproponowaną w referacie R. Tomczyka i M. du Valla, Patent infringement prceedings in Poland, zaprezento-wanym na seminarium „IP training for national judges”, seminar JS02–2007, zorganizozaprezento-wanym w dniach 20–22 kwietnia 2007 r. w Warszawie przez European Patent Academy.

9) unieważnienie patentu, prawa ochronnego albo prawa z rejestracji na skutek złożonego sprzeciwu uznanego przez uprawnionego za bez-zasadny.

Sprawy cywilne rozpoznają sądy powszechne. W art. 284 p.w.p. wska-zano przykładowo następujące ich rodzaje:

1) ustalenie autorstwa projektu wynalazczego;

2) ustalenie prawa do patentu, prawa ochronnego lub prawa z re-jestracji;

3) wynagrodzenie za korzystanie z projektu wynalazczego;

4) wynagrodzenie za korzystanie z wynalazku, wzoru użytkowego lub topografii dla celów państwowych;

5) odszkodowanie za przejście na Skarb Państwa prawa do patentu lub prawa ochronnego odpowiednio na wynalazek tajny lub na wzór użytkowy tajny;

6) naruszenie patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji;

7) stwierdzenie prawa korzystania z wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego w przypadkach określonych w art. 71 i 75;

8) stwierdzenie prawa używania w ramach lokalnej działalności ozna-czenia zarejestrowanego jako znak towarowy na rzecz innej osoby;

9) stwierdzenie prawa używania oznaczenia geograficznego; 10) stwierdzenie utraty prawa używania oznaczenia geograficznego; 11) przeniesienie patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy albo prawa z rejestracji wzoru przemysłowego lub topografii, uzyskanego przez osobę nieuprawnioną;

12) przeniesienie prawa ochronnego na znak towarowy w przypadku określonym w art. 161.

Ze spraw niewymienionych w cyt. przepisie, a należących do kompe-tencji sądów powszechnych, wskazać należy np. na możliwość wniesienia powództwa na mocy art. 189 k.p.c. o ustalenie istnienia stosunku licen-cyjnego.

Właściwość rzeczowa sądów została wskazana w art. 17 pkt 2 k.p.c., zgodnie z którym do właściwości sądów okręgowych należą sprawy o ochronę praw autorskich i pokrewnych, jak również praw wynikających z opatentowana wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysło-wych, znaków towaroprzemysło-wych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych.

Dwóch przedmiotów niematerialnych unormowanych w p.w.p. nie obejmuje art. 17 pkt 2 k.p.c., a mianowicie projektów racjonalizatorskich oraz nieopatentowanych wynalazków o charakterze know-how. Powstaje zatem pytanie o właściwość sądów w przypadku spraw ich dotyczących. I tak w odniesieniu do projektów racjonalizatorskich stwierdzić należy, że skoro nie ma podstaw do uznawania ich za przedmiot własności przemy-słowej, to roszczeń z nimi związanych należy dochodzić na zasadach ogól-nych. W szczególności od wartości przedmiotu sporu będzie zależało, czy w I instancji będą właściwe sądy rejonowe czy okręgowe. Podobnie n.zd. należy de lege lata traktować nieopatentowane wynalazki o charakterze know-how. Chociaż zalicza się je do kategorii „własność przemysłowa”, to jednak nie jest możliwe dokonanie weryfikacji ich cech konstruktywnych (tzn. czy spełniają one przesłanki zdolności patentowej).

W odniesieniu do legitymacji czynnej stan prawny jest następujący: Zgodnie z art. 287 ust. 1 p.w.p., z roszczeniami o naruszenie patentu może wystąpić uprawniony z patentu lub osoba, której ustawa na to zezwala. Osobami, o których ostatnio mowa, są:

– licencjobiorcy wyłączni wpisani do rejestru (art. 76 ust. 6 p.w.p.) oraz

– współuprawnieni z patentu (art. 72 ust. 1 ustawy).

Cytowane przepisy nie powinny pozostawiać wątpliwości, że krąg podmiotów posiadających legitymację czynną został we wskazanych prze-pisach określony w sposób wyczerpujący, a zatem nie jest dopuszczalne wniesienie powództwa, np. przez licencjobiorcę niewyłącznego; praktyka sądowa nie jest jednak jednolita.

2. Zasadnicze mankamenty obowiązującego systemu

Aktualny system rozpoznawania spraw z zakresu własności przemysło-wej posiada następujące mankamenty:

1) brak sędziów wyspecjalizowanych w takich sprawach,

2) brak możliwości merytorycznego rozpoznawania sprawy przez sądy administracyjne,

3) brak jasnych relacji pomiędzy postępowaniem o naruszenie i unie-ważnienie, wskutek czego istnieje brak pewności prawnej.

Ad 1) W Polsce jest ponad 50 sądów okręgowych oraz 11 sądów ape-lacyjnych. Badania ankietowe przeprowadzone przez Polską Izbę

Rzecz-ników Patentowych8 w sądach okręgowych potwierdziły wyrywkową ob-serwację, że spraw z zakresu szeroko rozumianej własności przemysłowej (a nawet całej własności intelektualnej) jest niewiele. Ponadto okazało się, że w niektórych sądach w latach 2002–2004 w ogóle takich spraw nie było. Stąd też – nawet w wieloletniej perspektywie – obecny system wyklucza możliwość wyspecjalizowania się sędziów.

Ad 2) Zadaniem sądów administracyjnych jest badanie legalności de-cyzji administracyjnych. Stąd też nie mogą one merytorycznie rozpoznać sprawy. W istocie zatem istnieje jednoinstancyjne postępowanie w spra-wach należących do kompetencji UP; pomimo bowiem uchylenia decyzji UP, kolejne decyzje w tej samej sprawie mogą być identycznej treści (ze zmienionym jedynie uzasadnieniem, co dla strony nie ma żadnego zna-czenia). Możliwość wielokrotnych uchyleń prowadzi, poza brakiem ich merytorycznej kontroli, do przewlekłości postępowań.

Ad 3) Postępowanie o naruszenie prawa wyłącznego o tyle tylko jest uzasadnione, o ile prawo to rzeczywiście uprawnionemu przysługuje. Unieważnienie prawa rodzi zatem skutek w postaci nieuchronnego od-dalenia powództwa (lub cofnięcia go ze zrzeczeniem się roszczenia przez powoda). Tak więc powinny istnieć jasne relacje pomiędzy postępowaniem o naruszenie prawa i postępowaniem o jego unieważnienie.

Zgodnie z art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej.

W praktyce jednak rzadko dochodzi do zawieszenia postępowania w ra-zie wystąpienia do UP z wnioskiem o unieważnienie patentu. Niejasne są przy tym, niezwykle lakoniczne ujmowane w uzasadnieniu postanowień, przesłanki, jakimi kieruje się sąd. W większości przypadków można wnosić, że sąd nie zastanawiał się, jak wysokie jest prawdopodobieństwo unie-ważnienia praw wyłącznych przez UP; do zagadnienia tego, w kontekście praktyki niemieckiej, powrócimy niżej.

8

W dniu 9 grudnia 2004 r. Prezes Polskiej Izby Rzeczników Patentowych M. Besler skie-rował do prezesów sądów okręgowych pismo z prośbą o wskazanie liczby spraw z zakresu ochrony własności przemysłowej. Z uzyskanych, niepełnych wprawdzie, odpowiedzi można wysnuć wnioski co do ich wielości.

III. Uwagi porównawcze