Zmiana właściwości sądów w 1990 r

Wraz ze zmianą w Polsce ustroju polityczno-gospodarczego nastą-piła także zmiana modelu polskiego sądu antymonopolowego. Usta-wa antymonopoloUsta-wa z 1987 r. nie była najdoskonalszym instrumentem demonopolizacji gospodarki, co spowodowało konieczność jej zmiany. W dniu 5 grudnia 1989 r. rząd przedstawił projekt ustawy o przeciwdzia-łaniu praktykom monopolistycznym wraz z uzasadnieniem8. Projekt ów był częścią pakietu ustaw gospodarczych mających zmienić gruntownie charakter polskiej gospodarki. Wspomniany projekt stanowił w art. 8, że „od decyzji Urzędu Antymonopolowego wydanych na podstawie art. 6

5

Dz. U. Nr 4, poz. 8 ze zm.

6 Jedyny wyjątek dotyczył postępowania w sprawie kontroli koncentracji, kiedy Minister Finansów zgłosił sprzeciw. Zob. § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 1987 r. w sprawie warunków i trybu zgłaszania zamiaru połączenia jednostek gospodarczych oraz trybu postępowania odwoławczego w razie zgłoszenia sprzeciwu przez organ antymono-polowy (Dz. U. Nr 41, poz. 242).

7 W sumie organ antymonopolowy podjął zaledwie dziewięć decyzji na podstawie tej ustawy, a kilkanaście innych postępowań zostało umorzonych.

8

ust. 1 i 3 oraz art. 7, służy odwołanie do sądu wojewódzkiego z powodu ich niezgodności z prawem w terminie dwutygodniowym od dnia doręczenia decyzji. Postępowanie w sprawach odwołań od decyzji Urzędu Antymono-polowego toczy się według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu w sprawach gospodarczych. Urząd Antymonopolowy może nadać decyzji rygor natychmiastowej wykonalności.” W związku z tym zmianie podlegać miały także odpowiednie przepisy k.p.c., które otrzymywały następujące brzmienie: „art. 47936 § 1. Sąd oddala odwołanie od decyzji Urzędu Antymonopolowego, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia. § 2. W razie uwzględnienia odwołania, sąd zaskarżoną decyzję albo uchyla, albo zmienia w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy.”

Jak wskazano w uzasadnieniu do ww. projektu ustawy, powodem jego przedłożenia jest brak wystarczających środków po stronie organu antymonopolowego do przeciwstawienia się antyrynkowym praktykom jednostek gospodarczych oraz postępującej koncentracji gospodarczej. W związku z tym stworzono odrębny niezależny centralny organ admini-stracji państwowej – Urząd Antymonopolowy9. Zmianie tej towarzyszyła także zmiana sądu właściwego do kontroli decyzji organu antymono-polowego. W projekcie zaproponowano, aby właściwymi były sądy wo-jewódzkie (gospodarcze). Stronie miało przysługiwać „odwołanie”10 do tego sądu. Projektodawcy zakładali, że zmiana ta wydłuży rozpatrywanie spraw antymonopolowych, ale w zamian za to zapewni zgodność decyzji organu antymonopolowego z prawem. Ewentualne negatywne skutki tej zmiany, w zakresie szybkości postępowania antymonopolowego, zniweluje możliwość nadawania decyzjom rygoru natychmiastowej wykonalności. Jednakże sąd będzie mógł wstrzymać w takiej sytuacji wykonanie decyzji organu antymonopolowego kierując się zasadami ogólnymi, tj. w sytu-acji, kiedy skarżącemu groziłaby niepowetowana szkoda.

Projektodaw-9 Nazwa organu świadczyła o istotnym błędzie legislacyjnym, polegającym na utoż-samieniu organu z urzędem. Błąd ten został naprawiony dopiero w 1996 r., kiedy oficjalna nazwa organu antymolowego została ustalona w brzmieniu dzisiejszym, tj. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

10 Określenie tego środka prawnego mianem odwołania może sugerować, że jest to instytucja zbieżna z instytucją odwołania od decyzji przewidzianą w k.p.a. Jednakże jest to jedynie zbieżność nazw, gdyż środek ten w istocie jest pozwem cywilnym. Więcej na ten temat zob. A.G. Harla, Postępowanie sądowe w sprawach antymonopolowych, „Palestra” 1991, nr 5–7, s. 36.

cy zakładali także, że przyspieszyć postępowanie miał również przepis umożliwiający organowi antymonopolowemu „rozpoznanie odwołania, gdy uzna zarzuty przedstawione w odwołaniu za zasadne”. Jak wskazano w uzasadnieniu, przyjęte rozwiązanie dotyczące rozpoznawania odwołań od decyzji organu antymonopolowego przez sądy wojewódzkie wzoro-wane było na przepisach k.p.c. w sprawach z zakresu ubezpieczeń spo-łecznych, z zastrzeżeniem, że sprawy antymonopolowe będą przez sąd rozpoznawane merytorycznie. Konsekwencją tego faktu było też to, że od wyroków sądów wojewódzkich przysługiwać miała rewizja nadzwyczajna do Sądu Najwyższego.

Przedstawione rozwiązania w zakresie sądownictwa antymonopolowe-go zostały zmienione w toku prac sejmowych. W szczególności posłowie zaproponowali, aby stworzyć jeden wyspecjalizowany sąd gospodar-czy – Sąd Antymonopolowy, będący wydziałem Sądu Wojewódzkiego w Warszawie. Uzasadniając wprowadzone zmiany sprawozdawczyni komi-sji sejmowej11 wskazała, że miały one na celu wzmocnienie skuteczności decyzji wydawanych przez organ antymonopolowy12. Osiągnięciu tego celu miało służyć powołanie odrębnego sądu zajmującego się wyłącznie spawami antymonopolowymi. Co więcej, podkreśliła ona, że inspiracją dla podjętych rozwiązań były wzory amerykańskie, gdzie funkcję orzeczniczą pełnią tylko i wyłącznie sądy13. W związku z tym taki tryb odwoławczy może być przyjęty również w Polsce i nie naruszy to zasady praworząd-ności. Wynika to z faktu, że jeden centralny urząd administracji rządowej będzie wydawał decyzje w sprawach antymonopolowych i jeden wyspe-cjalizowany sąd antymonopolowy, o randze sądu wojewódzkiego, będzie rozpoznawał odwołania od decyzji organu antymonopolowego. Ponadto, podobnie jak w sprawach z zakresu prawa patentowego, od wyroków sądu antymonopolowego możliwe będzie wnoszenie rewizji nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego14.

11

Była nią poseł Anna Dynowska.

12 Sprawozdanie Stenograficzne z 22 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniach 22, 23 i 24 lutego 1990 r., s. 372.

13

Stwierdzenie to stanowi pewne uproszczenie. Na temat systemu amerykańskiego przykładowo zob. W.P.J. Wils, Principles of European Antitrust Enforcement, Hart Publishing, Oxford 2005, s. 155 i nast.

Sejm przyjął ustawę w wersji zaproponowanej przez komisje sejmowe. Uchwalona w dniu 24 lutego 1990 r. ustawa z o przeciwdziałaniu prakty-kom monopolistycznym15 stanowiła w art. 10 ust. 1, że od decyzji Urzędu Antymonopolowego przysługuje odwołanie do Sądu Wojewódzkiego w Warszawie – sądu antymonopolowego. Sąd Antymonopolowy został utworzony w trybie art. 20 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych16 oraz na podstawie rozporządzenia Mi-nistra Sprawiedliwości z dnia 13 kwietnia 1990 r. w sprawie utworzenia sądu antymonopolowego17. Z ustrojowego punktu widzenia więc był to sąd powszechny będący wydziałem Sądu Wojewódzkiego w Warszawie (Wydział XVII Antymonopolowy), którego kognicja obejmowała rozpatry-wanie środków prawnych od aktów administracyjnych podejmowanych przez organ antymonopolowy.