Jena, 1982, torn 22 (kwartalnik)
Zeszyt 1.
1. F. Zahn, 50 Jahre deutscher Sozialversicherung (50-lecie niemieckich ubezpieczeń społecznych)-2. E. Roesner, Die Internationale Kriminalstatistik
in ihrer methodischen Entwicklung (Międzynarodo
wa statystyka kryminalna w jej rozwoju me
todycznym/ — Autor omawia prace poświęco
ne statystyce kryminalnej, w szczególności przedstawia obecny stan metodologicznych ba
dań Międzynarodowego Instytutu Statystyczne
go w zakresie statystyki kryminalnej, jak również odpowiednie badania i plany Między
narodowej Komisji Prawa Karnego i Więzien
nictwa. Wszystkie te prace (od 1838 roku po
cząwszy) wskazywały na trudność ustalenia jednolitego sposobu zbierania danych, któreby pozwalały dokonywać porównywalnych mię
dzynarodowych zestawień, jak również na trudność badania, na gruncie międzynarodowej porównywalności, wahań przestępczości, ustala
nia związków przyczynowych pomiędzy poszcze- gólnemi rodzajami przestępstw a innemi zja
wiskami życia zbiorowego (warunki kulturalne, gęstość zaludnienia, stan majątkowy i t. p.). Na trudności te składają się: różnorodność ustroju sądownictwa, policji, niejednolitość prawa kar
nego i t. p. Nie jest także dotychczas usta
lone, jakie przestępstwa należałoby notować dla celów międzynarodowej statystyki kryminalnej i jaki zespól cech należałoby podawać dla po
szczególnych przestępców. Umieszczając w nagłówku poszczególne cechy przestępców (wiek, pleć, stan cywilny, stosunki majątkowe i t p.), w boczku nazwy państw, próbuje autor klasyfikować kraje według liczby uwzględnia
nych przez nie cech. Pomija się w tej klasy
fikacji jakość przestępstwa i kombinacje tych cech. Dalej autor szkicuje, cytując często wy
jątki z prac statystyków, maksymalny program prac w tym zakresie (zwężenie zakresu badań do przestępstw typowych mniej więcej o jedna- kowem postępowaniu karnem, ustalenie liczby i jakości cech przestępcy i t. p.).
3. K. Keller, Die statistische Erfassung der Be
gabungen und Leistungen auf den deutschen Schulen (Ujęcie statystyczne zdolności i wyni
ków pracy w szkołach niemieckich). Obok ze
stawień systematycznych, dotyczących formal
nej strony szkolnictwa, istnieje na terenie Nie
miec statystyka uzdolnień i wyników pracy ucz
niów. Statystykę tę można podzielić na 3 części: statystykę promocyj i wiążącą się z nią ściśle statystykę uczniów, opuszczających przed
wcześnie szkolę po uzyskaniu promocji lub nie, statystykę ocen, statystykę egzaminów. Po omówieniu stanu obecnego każdego z tych dzia
łów na terenie Niemiec, autor szkicuje zadania na przyszłość i drogi ich rozwiązań.
4. K. N o a, Der Personalstand der öffentlichen Ver
waltung im Deutschen Reich im Vergleich zu dem Frankreichs und Grossbritanniens (Stan osobowy administracji państwowej Niemiec w porówna
niu z Francją i Wielką Brytanją).
5. W. Grävell, Statistische Abgabe und Anmel
dung zur Handelsstatistik (Opłaty i zgłoszenia w statystyce handlu zagranicznego).
6. G. Fürst, Die erste Tagung des Internationalen Ausschusses statistischer Sachverständiger in Genf iq}t (Pierwsze posiedzenie Międzynarodowego Wydziału rzeczoznawców statystycznych w Ge
newie 1931).
7. W. Berger, Internationaler Kongress für Be
völkerungsforschung (Międzynarodowy kongres badań ludnościowych).
8. P h. Schwartz, Ausbau der Statistik der Be
völkerungsbewegung in den Vereinigten Staaten von Amerika (Rozbudowa statystyki ruchu lud
ności w Stanach Zjednoczonych Ameryki).
PRZEGLĄD OBCYCH CZASOPISM STATYSTYCZNYCH 327 9. L. Marten, Die eheliche Fruchtbarkeit nachdem
Altersunterschied der Eltern (Płodność małżeńska według różnicy wieku rodziców). W przeciwień
stwie do opin ji Körösy’eg-o, którego zdaniem dalsze posunięcie badań nad płodnością mał
żeńską możliwe jest jedynie poprzez rozbudo
wę statystyki ruchu ludności urzędów staty
stycznych, autor sądzi, że dotychczasowy ma- terjał sprawozdawczy nadaje się do dalszych opracowań analitycznych. W urzędzie sta
tystycznym m. Hamburga dokonano zestawień, rozbijających noworodków według wieku ojca w grupach pięcioletnich i różnicy wieku rodzi
ców. Biorąc odpowiednie ilorazy, otrzymano spółczynniki płodności dla grup małżeństw Zestawienia te uzmysławiają zmiany męskiej płodności w poszczególnych grupach małżeństw, spowodowane bądź zmianą wieku męża, bądź też zmianą różnicy wieku rodziców. Znane zestawienia Körösy’ego pokazują przy jakiem ustosunkowaniu się wieku rodziców płodność małżeńska jest największa, zestawienia powyż
sze odpowiadają na pytanie przy jakiej różnicy wieku małżonków płodność jest największa.
10. A. Egge r, Museumstatistik (Statystyka mu
zeów).
11. K. Pohlen, Zur Logik der statistischen Mittel
werte (Przyczynek do znaczenia logicznego śred
nich statystycznych). — Autor cytuje z pracy P. Flaskämpera, Beitrag zur Logik der statistischen Mittelwerte (Allgem. Stat. Archiv 2i Bd. 1931 S. 379--404) następujące zdanie:
„Każdy sposób rachowania w statystyce (oparty na elementarnej czy też wyższej matematyce) musi mieć rzeczową interpretację; w każdym poszczególnym przypadku musi być obrany taki rachunek, którego sens odpowiada sensowi za
gadnienia; każdej sytuacji, ściśle rzecz biorąc, odpowiada tylko jeden sposób rachowania (taka albo inna przeciętna, dyspersja i t. p.); jeśli się jednak więcej niż jedno postępowanie stosuje (np. oblicza się kilka przeciętnych), to każde musi mieć swoją odpowiedniość w rzeczywistości, swoje jemu tylko właściwe znaczenie“. Z tego punktu widzenia, zdaniem autora, podręczniki statystyki Czubera, Youle’a zasługują na krytykę, rozstrzyga bowiem tam w wyborze tego lub innego sposobu postępowania rachunkowego nie najlepsze jego dopasowanie do rzeczywi
stości, ale jego formalne własności, jego prosto
ta, zwłaszcza łatwość praktycznego przeprowa
dzenia—ma to miejsce przy bardziej złożonych zagadnieniach, jak np. dyspersja, współzależność.
Lepiej pod tym względem przedstawia się pod
ręcznik statystyki Winklera, chociaż i Winkler, zdaniem autora, w wyborze tej lub innej prze
ciętnej ulega raczej podszeptom teorji prawdo
podobieństwa, niż jej związkowi z rzeczywi
stością, gdy wskazuje na związek pomiędzy średnią arytmetyczną a nadzieją matematyczną zmiennej ewentualnej.
12. T. K o e b n e r, Zur Struktur statistischer Mittel
werte (O strukturze średnich statystycznych).
Spółczynniki ogólne wyrażają stosunek liczeb
ności zjawiska występującego w pewnej masie do ogółu tej masy, przytem obserwuje się tę masę z uwagi na jakieś zjawisko, pewien okre
ślony czas (np. rok). Autor wskazuje na trudność ustalenia liczby osobników tej masy. Liczba ta ulega zmianom niekiedy tak silnym (np. oso
by znajdujące się w areszcie) w ciągu roku, że przeciętny stan jako średnia arytmetyczna np.
stanów miesięcznych czy nawet dziennych nie jest tu wystarczający, nie bierze bowiem pod uwagę zmian strukturalnych zaszłych w masie.
Autor widzi możliwość uwzględnienia zmian strukturalnych przy obliczeniu średniej w nastę- pującem postępowaniu: należy‘wydzielić z ma
sy pewne „jądro“ (Kern), które rzeczywiście podczas całego okresu obserwacji nie ulega zmianie i do niego dodać średnią arytmetyczną przybyłych i tych, którzy opuścili masę obser
wowaną w ciągu danego okresu czasu.
13. F. Zahn, Wann endlich eine neue Volks-und Wirt Schafts Inventur? (Kiedy nareszcie nowy spis powszechny?).
Zeszyt 2.
14 F. Burgdörfer, Die Dynamik der künftigen Bevölkerungsentwicklung im Deutschen Reich (Dy
namika przyszłego rozwoju ludności Niemiec).
F. B o n z i F. H i 1 b u r g, uczniowie prof. Misesa wykazali, że przy niezmiennej umieralności istnieje zupełnie określony ogólny spólczynnik urodzeń dzieci płci żeńskiej X„, przy którego istnieniu ludność w swym rozwoju zdąża w gra
nicy do stanu ludności zastojowej, podczas gdy przy spółczynniku X ' X„ liczebność ludności w granicy maleje ( X < X„ ) względnie rośnie (X :> X„ ) w postępie geometrycznym. Autor nie przeczy prawdziwości powyższego twierdze
nia. Przeciwstawia się jedynie opinji Misesa, wypowiedzianej w związku z pracami autora i Urzędu Statystycznego Niemiec, że jakkolwiek spólczynnik X obecnie jest mniejszy od X„ , to jednak moment, od którego ludność Niemiec zacznie się zmniejszać, jest daleki, teoretycznie nieskończenie odległy. Wyrachowany przez autora spólczynnik przyrostu naturalnego, jak również t. zw. prawdziwa stopa przyrostu na
turalnego, obliczona przy współczesnych warun
kach umieralności i płodności na podstawie równań Lotki dla ludności ustabilizowanej, wy
padają obecnie dla Niemiec ujemne i pod tym względem niema różnicy zdań między autorem
PRZEGLĄD OBCYCH CZASOPISM STATYSTYCZNYCH 328
a Misesem. Kwestją sporną jest moment, w którym skład ludności Niemiec współczesnych upodobni się do składu według wieku bądź ludności zastojowej, bądź ustabilizowanej przy niezmiennych warunkach umieralności i płod
ności.
15. L. Hersch, Der Rückgang der Geburtenziffer in Deutschland und seine mathematische Formulier rung (Spadek s pół czynnika urodzeń w Niem
czech i jego sformułowanie matematyczne).
Autor rozpatruje najpierw przebieg spółczynni- ków urodzeń w ciągu 25 lat przed wojną (od 1890 do 1914); między dane doświadczalne wsta
wia autor metodą najmniejszych kwadratów parabolę drugiego stopnia, otrzymuje równanie g" — 34,8—0,4.« — 0,025x2. Przeciętne odchy
lenie danych doświadczalnych od teoretycznych jest bardzo małe. Po analizie tego równania autor, pomijając lata wojny, wstawia tą samą metodą linję prostą pomiędzy dane doświad
czalne dla lat od 1900 do 1931. Otrzymuje rów
nanie g1 = 31,8 — o,65*. Analiza tego równania wypełnia resztę pracy.
16. H. Sto rch, Meldepflicht für Fehlgeburten? (Czy zaprowadzić obowiązek zgłaszania poronień?).
Wywody autot a dotyczą następujących punktów:
1. Stały wzrost poronień, wynoszących obecnie około połowy urodzeń żywych, stoi w ścisłym związku ze zmniejszaniem się urodzeń i nie moż
na dłużej tolerować opinji, że ujęcie w liczby rozmiarów tego zjawiska jest niemożliwe.
2. Statystyka poronień obok statystyki martwych i żywych urodzeń, winna stać się przedmiotem badań urzędów statystycznych. 3. Tylko obo
wiązek zgłaszania poronień może dać w tej dziedzinie wiarogodne liczby. 4. Ponieważ jednak obecnie prawo przewiduje pociągnięcie do odpowiedzialności karnej za poronienie, autor proponuje wprowadzenie obowiązku bezimien
nego zgłaszania poronień. 5. Zanim jednak wejdzie w życie którykolwiek ze sposobów zgła
szania, należy wprowadzić reprezentatywną sta
tystykę w większych miastach Niemiec w jed
nakowych odstępach czasu.
17. P. Quante, Die Mithelfenden in der deutschen Landwirtschaft und ihre Entwicklung seit 1882 (Współpraca członków rodzin w niemieckiem rolnictwie i jej rozwój od roku 1882).
18. E. Schlosser, Entwicklung und Methoden der landwirtschaftlichen Ferschuldungssfatistik (Roz
wój i metody statystyki zadłużenia rolnictwa).
Zadaniem statystyki zadłużenia rolnictwa jest 1) ujęcie liczbowe długów i wszelkich innych obciążeń rolnictwa, 2) oświetlenie stosunków gospodarczych, powstających w bezpośrednim lub pośrednim związku z zadłużeniem rolnic
twa. Szkicując historję tej statystyki na tere
nie Niemiec, podaje autor metody w niej stoso
wane i ich krytykę.
19. H. Wagen füh r, Statistik der Kartelle (Staty
styka karteli). Treść: I, Istota i zadania statysty
ki karteli. II 1. Liczba i rodzaje karteli w Niem
czech. 2. O rozmiarach ruchu kartelowego w innych krajach. 3. Międzynarodowe kartele.
20. F. Bernstein, Über eine Methode, die soziologi
sche und bevölkerungsstatistische Gliederung von Abstimmungen bei geheimem Wahlverfahren stati
stisch zu ermitteln (O metodzie statystycznego ujęcia rozkładu socjologicznego i ludnościowego przy tajnych wyborach). Z rozkładu głosów na poszczególne listy w poszczególnych obwodach wyborczych, ze znajomości składu socjologiczne
go lub ludnościowego (np. rozkład według wieku) wyborców i ich liczby w tych obwodach, pró
buje autor uchwycić przy pomocy korelacji wielorakiej przeciętny udział głosów wyborców należących do określonej grupy społecznej, w ogóle głosów, które padły na określone listy.
21. Ph. Schwartz, Goethe und die Statistik (Goethe i statystyka). Z okazji 100-lecia śmierci Goethego omawia autor stosunek poety do rozmaitych zagadnień życia społeczeństwa, które obecnie są przedmiotem badań rozmaitych gałęzi sta
tystyki.
22. F. Zahn, Die deutsche Preissenkungsaktion an der Jahreswende ięjif}2 (Akcja obniżki cen w Niemczech w latach 1931/32).
23. Van Dam van Is seit, Internationale Sta
tistik der Arbeitskämpfe (Międzynarodowa staty
styka zatargów pracy).
24. H. Schultz, Hohe Korrelationskoeffizienten und ihre Bedeutung für das Studium der Nach
fragekurven (Wysokie wartości spółczynnika korelacji i ich znaczenie dla badania krzywych popytu). Autor polemizuje z artykułem P. Lo
renza (Hohe Korrelationskoeffizienten, Allg. Stat.
Arch., 1931, t. 21, str. 413 — 421), nawiązującym do pewnych wyników monografji autora Der Sinn der Statistischen Nachfragekurven. S. twier
dzi, że w monografji swej nie tylko nie zanie
dbał wpływu czasu na wysokość spółczynnika korelacji szeregów czasowych, lecz przeciwnie podał metody pomiaru wielkości tego wpływu.
25. P. Lorenz, Erwiderung (Odpowiedź na po
przedni artykuł).
26. E. Becke r, Der Statistiker als Kaufmanns
gehilfe (Statystyk jako pracownik handlowy).
Zeszyt 3.
27. A. Schwär z, Das individuelle in der Statistik (Czynnik indywidualny w statystyce). Autor omawia coraz silniej przejawiającą się tendencję ujęcia statystycznego poszczególnych, indywidu
alnych objektów w ich rozwoju. Taką tendencję
PRZEGLĄD OBCYCH CZASOPISM STATYSTYCZNYCH 329 widzi w statystyce zmian zawodu, w statystyce
rodzin, opartej na rejestrach; konieczność jej jest naprzykład oczywista pr-y porównywaniu spisów przemysłowych, jeżeli chcemy uchwycić zmiany, polegające na przejściu pewnych zakła
dów do innej kategorji wielkości. W związku z trudnością wyczerpującego ujęcia jakiejś dzie
dziny metodami statystyki indywidualnej autor rozważa możliwości stosowania metody repre
zentacyjnej.
28. J. Mülle r, Einfluss von Religionsbekenntniss und Stammeszugehörigkeit auf Geburtenhäufigkeit (Wpływ wyznania i pochodzenia na rozrodczość).
29. S. Pelle r, Zur Statistik der Selbstmordhand
lung (Przyczynek do statystyki zamachów samo
bójczych). Analiza danych statystyki zamachów samobójczych w Wiedniu oraz zestawienia po
równawcze.
30. H. Wolf f, Die Strasse (Droga). Zarys histo
ryczny i stan obecny dróg i ulic w Niemczech, ruchu drogowego i ulicznego, wypadków i t. p.
31. W. Woytinsky, Die Arbeitstreckung im Lichte der Statistik (Redukcja czasu pracy w świetle statystyki). Autor podaje metody obli
czania rozmaitych wskaźników skrócenia czasu pracy (częściowego bezrobocia) i analizuje dane, dotyczące częściowego bezrobocia w Niemczech.
32. A. Busch, Über die Anwendung statistischer Arbeitsmethoden im Strafprozessverfahren (Zasto
sowanie statystycznych metod pracy w postępo
waniu karno-sądowem). Autor omawia możli
wości specjalnych zestawień materjału dowodo
wego w skomplikowanych procesach sądowych w postaci tablic, umożliwiających szybkie i łatwe zorjentowanie się w poszczególnych zagadnie
niach danego procesu.
33. P. Lorenz, Über das Verfahren von Persons zur Berechnung eines Saisonindex (O metodzie Personsa dla obliczania wskaźnika sezono
wości). Analiza t zw. metody Harwardzkiej.
Autor wykazuje, że metoda ta jest stosowalną tylko w przypadku gdy i) wahania sezonowe nakładają się na przebieg zasadniczy (trend) jako czynnik (multyplikatywnie) a nie jako składnik (addytywnie), oraz z) gdy trend jest w przybli
żeniu funkcją wykładniczą (postępem geome
trycznym) lub gdy jest on zerowy. Jeżeli zało
żenia te nie są spełnione, metoda prowadzi do wyników absurdalnych, na co w skazał Ander
son. Autor podaje także pewną modyfikację metody Harwardzkiej, stosowalną również tylko przy powyższych założeniach.
34. W. Henninger, Organisation und Tätigkeit der Internationalen Statistik (Organizacja statysty
ki międzynarodowej i jej działalność). Autor omawia organizację i działalność rozmaitych
międzynarodowych instytucyj statystycznych (Międzynarodowy Instytut Statystyczny, Między
narodowy Instytut Rolniczy, niektóre biura Ligi Narodów, Międzynarodowe Biuro Pracy, Między
narodowe Biuro Statystyki Handlowej, Między
narodowy Instytut Handlowy, Międzynarodowa Izba Handlowa), ich wydawnictwa oraz dotych
czasowe próby ujednostajnienia ich działalności.
35. F. J. Linders, Fortbildung der Statistischen Beamten in Schweden (Dokształcanie urzędników statystycznych w Szwecji).
36. W. P r e u s s, Die Ergebnisse der palästinensi
schen Volkszählung vom r8. November ipjr (Wy
niki palestyńskiego spisu ludności z dnia 18 li
stopada 1931 r.).