Analiza pomiarów widm spektrofotometrycznych w UV badanych olejów

Rozporządzenie Komisji (EWG) Nr 2568/91 w sprawie właściwości oliwy z oliwek i oliwy z wytłoczyn z oliwek oraz w sprawie odpowiednich metod analizy określa maksymalny dozwolony poziom absorbancji oliwy ekstra z pierwszego tłoczenia przy wybranych długościach fal. Wynosi on 2,50 przy długości fali równiej 232 nm, natomiast 0,22 przy długości fali wynoszącej 270 nm. Parametr ΔK dla najwyższej kategorii oliwy nie powinien natomiast przekraczać wartości 0,01. W załącznikach 8.2.2/1-3 przedstawione są wartości absorpcji promieniowania UV przy długościach fal 232 i 270 nm uzyskane dla próbek oliw z oliwek ekstra z pierszego tłoczenia oraz ich mieszanek z oliwami niższych kategorii (rafinowaną oliwą z oliwek i oliwą z wytłoków oliwek) oraz wybranymi olejami z nasion (sojowym, słonecznikowym i rzepakowym). Powtarzalność stosowanej metody zweryfikowano na podstawie wartości absorbancji uzyskanych dla próbek oliw z oliwek

ekstra z pierwszego tłoczenia. Uzyskane wartośći absorbancji spełniały wymagania odnośnie powtarzalności (zamieszczone w załączniku 7.2.3/1) [PN-EN ISO 3656:2002].

W tab. 8/2 zestawiono wartości parametów K₂₃₂, K₂₇₀ i ΔK uzyskane dla wszystkich próbek oliw ekstra z pierszego tłoczenia (OE1-OE8) użytych do przygotowania mieszanek. Wszystkie wykorzystane w badanich próbki oliw z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia spełniały wymagania w zakresie parametrów absorpcji promieniowania UV określonych w Rozporządzeniu (EWG) Nr 2568/91.

Tab. 8.2. Wartości parametrów K232, K270 i ΔK próbek oliw z oliwek (OE1-OE8) wykorzystanych do sporządzenia mieszanek

Parametr Oliwa z oliwek K232 Wg.Rozporzą-dzenia (EWG)2568/91 K270 Wg.Rozporzą-dzenia (EWG)2568/91 ΔK Wg.Rozporzą-dzenia (EWG)2568/91 OE1 2,278 0,162 0,001 OE2 2,453 0,185 0,008 OE3 1,875 0,196 0,007 OE4 2,162 0,158 0,003 OE5 2,103 0,147 0,005 OE6 2,094 0,161 0,002 OE7 2,451 0,149 0,002 OE8 2,250 ≤ 2,5 0,162 ≤ 0,22 0,007 ≤ 0,01

Wzrost w eksperymentalnych mieszankach stężenia oliw niższych kategorii oraz olejów: sojowego, słonecznikowego i rzepakowego, powodował stopniowy wzrost absorpcji promieniowania w UV (załączniki 8.2.2/1-3). W tab. 8/3 przedstawione są najniższe wartości procentowego dodatku oleju fałszującego, przy których przekroczone zostały normy absorpcji promieniowania UV przy długościach fal 232 oraz 270 nm zamieszczone w Rozporządzeniu (EWG) 2568/91 dotyczące kategorii oliwy z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia.

W przypadku większości próbek, dozwolona przez przepisy wartość absorbancji promieniowania przy długości fali 232 nm, niezależnie od rodzaju zafałszowania, nie została przekroczona nawet przy 25% -ym dodatku oleju fałszującego, co wskazuje na ograniczoną przydatność parametru K₂₃₂ do oceny zafałszowania oliwy z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia. Nawet dwie próbki rafinowanej oliwy z oliwek wykorzystane do sporządzenia modelowych mieszanek spełniły wymagania stawiane oliwom z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia. W przypadku trzech serii mieszanek, jednej z rafinowaną oliwą z oliwek (OE7-OR3), jednej z oliwą z wytłoków oliwek (OE2-OW2) oraz jednej z olejem sojowym

(OE8-RZ) wartość dozwolona przez przepisy unijne przekroczona została już przy dodatku do oliwy z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia 3% oleju obcego.

Tab. 8/3. Najniższe wartości procentowe dodatku fałszującego, przy których przekroczone zostały maksymalne, dozwolone przez Rozporządzenie (EWG) 2568/91, dla oliwy z oliwek ekstra pierwszego tłoczenia wartości absorbancji przy długościach fal 232 oraz 270 nm

Parametr

K232 K270 ΔK

Rodzaj zafałszowania Seria mieszanek

Najniższy procent dodatku, przy którym przekroczona została wartość normowana

1: OE5-OR1 N >25 20 2: OE6-OR2 >25 20 20 3: OE7-OR3 3 3 20 Oliwa rafinowana 4: OE3-OR4 N 5 20 1: OE1-OW1 >25 N 15 2: OE2-OW2 3 3 8 3: OE3-OW3 >25 5 5

Oliwa z wytłoków oliwek

4: OE4-OW4 >25 3 5 1: OE8-SO >25 15 >25 Olej sojowy 2: OE3-SO >25 >25 >25 1: OE8-SŁ >25 20 >25 Olej słonecznikowy 2: OE3-SŁ >25 3 >25 1: OE8-RZ 3 3 N Olej rzepakowy 2: OE3-RZ >25 8 N Objaśnienia

„N” – olej fałszujący spełnia wymagania Rozporządzenia (EWG) Nr 2568/91.

Wartości absorbancji przy długości fali 270 nm dozwolone przez przepisy unijne zostały w przypadku większości serii mieszanek przekroczone przy niższych poziomach dodatków olejów fałszujących do oliwy ekstra z pierszego tłoczenia, niż w przypadku wartości absorbancji przy długości fali 232 nm. Jednak w dalszym ciągu, w przypadku niektórych serii mieszanek, nawet dodatek 25% oleju fałszującego nie powodował przekroczenia wartości dozwolonych przez przepisy unijne. Jedna próbka oliwy z wytłoków oliwek spełniła wymagania stawiane oliwie z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia, w przypadku innych oliw przekroczenie wartości normowanej następowało natomiast przy dodatku 3-5% oliwy z wytłoków oliwek. Podobnie w przypadku serii mieszanek z olejem sojowym wartości absorbancji uzyskane w przypadku oliwy OE8 przekraczały wartość normowaną przy dodatku 15% natomiast przy rozpatrywaniu oliwy OE3 wartość ta spełniała

wymagania nawet przy 25%-ym dodatku oleju sojowego do oliwy z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia.

Również w przypadku serii mieszanek oliw z oliwek ekstra pierwszego tłoczenia z rafinowanymi oliwami z oliwek, wartości absorbancji jednej z serii mieszanek nie przekraczały wartości normowanej nawet przy 25% dodatku oleju fałszującego. Wartości absorbancji trzech pozostałych serii mieszanek, przekraczały wartości maksymalne ustalone przez przepisy unijne przy dodatku oleju fałszującego na poziomie 3-20% w zależności od próbki oliwy, wykorzystanej do przygotowania zafałszowanych mieszanek.

W zależności od próbki oliwy z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia przekroczenie wartości normowanej parametru K270 obserwowano przy dodatku oleju słonecznikowgo na poziomie 3-20% a rzepakowego 3-8% (tab. 8/3). W przypadku większości dodatków fałszujących, przynajmniej dla jednej z serii mieszanek z danym olejem fałszującym, wartość normowana dla oliwy z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia nie została przekroczona nawet przy jego 25%-ym dodatku. Tylko w przypadku dwóch olejów fałszujących sojowego i słonecznikowego, dla wszystkich serii mieszanek wartości normowane absorbancji przy długości fali wynoszącej 270 nm zostały przekroczone przy dodatku niższym lub równym 25%.

Wartość parametru ΔK dozwolona przez przepisy unijne dla oliwy z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia, w przypadku wszystkich serii mieszanek oliw najwyższej kategorii z rafinowanymi oliwami z oliwek została przekroczona przy 20%-ym ich dodatku. W przypadku zafałszowania oliwą z wytłoków oliwek, w granicach 5-15%, w zależności od oliwy, powodował przekroczenie dozwolonej wartości. Dodatek olejów roślinnych nie przyczyniał się do przekroczenia dozwolonej przepisami wartości parametru ΔK. Wartość ta została przekroczona dopiero w przypadku „czystych” próbek oleju sojowego i słonecznikowego, natomiast olej rzepakowy spełniał wymagania stawiane oliwie z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia, odnośnie do parametru ΔK.

Można wnioskować, iż spektrofotometryczny pomiar absorpcji promieniowania UV nie zawsze pozwala na wykrycie zafałszowania oliwy z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia, nawet przy wysokim dodatku oliw niższych kategorii, bądź też olejów z nasion takich jak: olej sojowy, słonecznikowy oraz rzepakowy. Ponadto, analiza wartości absorbancji uzyskanych przy długościach fal równych 232 jak i 270 nm, wskazuje na brak uniwersalności tej metody. Oliwy z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia cechują się zróżnicowaną absorpcją promieniowania UV (tab. 8/2), co uzależnione jest od ich pochodzenia geograficznego czy też odmiany oliwek, z której zostały pozyskane. Powoduje to zauważalne w niniejszej pracy

bardzo duże zróżnicowanie najniższego poziomu wykrywalności dodatku oleju fałszującego do oliwy z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia, przy którym przekroczona jest wartość dozwolona przez przepisy unijne. W skrajnych przypadkach powoduje to sytuację, w której oliwa o niskich wskaźnikach absorpcji promieniowania UV, mimo poddania procesowi rafinacji lub znacznego dodatku oliwy rafinowanej spełni wymagania stawianie nawet najwyższej kategorii oliwy z oliwek, jaką jest oliwa z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia.

Uzyskane dane doświadczalne analizowano również obliczając współczynniki korelacji i determinacji pomiędzy procentową zawartością dodatku oleju fałszującego, a zmierzoną wartością absorbancji. Wyższe współczynniki korelacji uzyskano w przypadku pomiarów przy długości fali równej 270 nm. Współczynniki korelacji pomiędzy ilością dodanego oleju fałszującego do oliw z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia a zmierzoną absorbancją przy długości fali równiej 270 nm, dla większości serii mieszanek przyjmują wartości nie niższe niż 0,98 (załączniki 8.2.2/1-3). Wyjątek stanowi eksperymentalna mieszanka oliwy z oliwek ekstra z pierwszego tłoczenia z rafinowaną oliwą z oliwek OR4, dla której oznaczony współczynnik korelacji wyniósł 0,94.

8.2.3. Obliczenie granicy wykrywalności zafałszowania oliwy z oliwek na podstawie