1 J. Stępniewski, Audyt i diagnostyka firmy, Wyd. AE we Wrocławiu, Wrocław 2001.
2 Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j.: Dz.U. z 2016 r., poz. 1047 ze zm.).
3 E. Spigarska, Ujęcie wartości firmy w prawie bilansowym i podatkowym, „Prace i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdań-skiego” 2011, nr 4/6, s. 151 i nast.
4 T. Pankowiak, Rachunkowość finansowa i podatkowa, PWN, War-szawa 2013, s. 482–490.
Wydatki a koszty uznane podatkowo
Głównym ekonomicznym celem przed-siębiorstwa jest generowanie zysku, skutkujące powstaniem dodatnich przepływów finanso-wych. Warunkiem uznania wydatków za podatko-wy koszt uzyskania przychodów jest powiązanie ich z przychodami podatkowymi, zgodnie z za-sadą współmierności przychodów i kosztów.
Zgodnie z definicją podatkową koszt, aby był uznany podatkowo, musi być jednocześ-nie pojednocześ-niesiony i współmierny. Zgodjednocześ-nie z definicją zawartą w ustawie o podatku dochodowym od
5
osób prawnych (dalej: updop) , kosztami uzyska-nia przychodu są koszty poniesione w celu uzys-kania przychodów. Z wyjątkiem kosztów, których ustawodawca za takie nie uznaje, wymieniając je enumeratywnie w art. 16. Kryterium zaliczającym dany koszt do grupy kosztów uzyskania przy-chodów jest poniesienie kosztu w celu osiągnięcia
6 przychodu .
Koszt poniesiony przez przedsiębior-stwo w związku z prowadzoną działalnością będzie brany pod uwagę przy ustalaniu dochodu tylko wtedy, gdy służy on osiągnięciu przychodu i nie jest wykluczony z kosztów w updop. Z po-datkowego punktu widzenia koszty ponoszone przez podatnika można podzielić na:
1. koszty, których poniesienie miało związek z osiągnięciem przychodu;
2. koszty, które zostały poniesione bez związku z osiągniętym przychodem;
3. koszty, które zostały poniesione w związku z uzyskanym przychodem, a których ustawo-dawca nie zakwalifikował w ustawie do kosz-tów uzyskania przychodów.
Zasadą prawa podatkowego jest obowią-zek potrącania kosztów w czasie. Koszty uzyska-nia przychodów są potrącane tylko w tym roku obrotowym, którego dotyczą:
1. koszty poniesione w danym roku i wiążące się z przychodami z danego roku, co oznacza, że ani koszty, ani przychody nie są rozliczane w czasie oraz że koszty zostały w tym czasie
zarachowane i poniesione, to znaczy w rozu-mieniu prawa podatkowego – zapłacone; 2. koszty poniesione w danym roku i wiążące się
z przychodami danego roku;
3. koszty poniesione w latach poprzednich do-tyczące przychodów z bieżącego roku podat-kowego;
4. określone co do rodzaju i kwoty koszty uzys-kania przychodów, które nie zostały zaracho-wane.
W art. 16 updop wymieniono szereg kosztów, które w świetle przepisów podatkowych nie są brane pod uwagę przy ustalaniu podstawy opodatkowania. Obejmują one osiem grup wy-datków:
1. Koszty pozyskania i użytkowania środków trwałych oraz wartości niematerialnych 7 i prawnych – wydatki na nabycie gruntów lub prawa wieczystego użytkowania gruntów nie są zaliczane przez updop do kosztów uzyska-nia przychodu. Kosztem podatkowym mogą być jedynie opłaty za wieczyste użytkowanie gruntu. W księgach rachunkowych operacje związane z nabyciem gruntu lub prawa do ich wieczystego użytkowania ewidencjonowane są jako wydatek niestanowiący kosztu. Do kosztów nie zalicza się wydatków związanych z ulepszeniem środków trwałych, takich jak modernizacja, poprawa parametrów, przebu-dowa, rozbudowa . Updop wprowadza rów-8 nież ograniczenia w zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodu odpisów amortyzacyj-nych i ubezpieczeń samochodów osobowych. 2. Straty i sankcje – stratę definiuje się jako utratę
pewnej części majątku przedsiębiorstwa. Stra-ty mogą powstać na skutek niezamierzonych działań, zdarzeń losowych lub działań zamie-rzonych przez przedsiębiorstwo. Ustawy po-datkowe regulujące zasady opodatkowania podatkiem dochodowym wymieniają dużą ilość strat i sankcji, które nie mogą być brane pod uwagę przy wyliczeniu podatku. Do kosztów nie zalicza się:
5 Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j.: Dz.U. z 2014, poz. 851 ze zm.).
6 M. Grzesik, Wynik finansowy: ujęcie podatkowe i bilansowe a zmiany w ustawie o rachunkowości, ODDK, Gdańsk 2002, s. 66–67; L. Michalczyk, Współczesne nurty rachunkowości w aspekcie realizacji celów ekono-micznych przedsiębiorstw, „Przegląd Organizacji” 2011, nr 2, s. 34–38.
7
L. Michalczyk, Rola umorzenia aktywów trwałych w powstaniu różnic wyniku finansowego, „Zeszyty Nauko-we TD UJ. Seria: Ekonomia i Zarządzanie” 2001, nr 1.
a) straty powstałej przy wycofaniu z użytko-wania samochodów,
b) straty związanej z likwidacją nie w pełni umorzonych środków trwałych,
c) straconych przedpłat, zaliczek i zadatków, d) strat związanych z opłatami sankcyjnymi
mającymi charakter zarówno cywilny, jak i karny.
3. Fundusze – updop znacznie ogranicza możli-wości wliczenia w ciężar kosztów uzyskania przychodów odpisów i wpłat na fundusze. Kosztem uzyskania przychodów są natomiast odpisy na fundusze tworzone na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym .9
4. Podatki – podatek VAT stanowić będzie koszt uzyskania przychodu w rozumieniu prze-pisów podatkowych w kilku przypadkach: a) kiedy dotyczy przedsiębiorców
podmio-towo zwolnionych z podatku od towarów i usług,
b) kiedy dotyczy podatników, którzy nabyli towary i usługi w celu wytworzenia lub odsprzedaży,
c) kiedy dotyczy podatników w zakresie po-datku od towarów i usług, którego zgodnie z przepisami dotyczącymi tego podatku nie można odliczyć od podatku
należ-10 nego .
5. Wydatki na rzecz pracowników i innych osób wykonujących pracę na podstawie umów zlecenia i o dzieło oraz świadczących pracę najemną na podstawie tytułu prawnego – wynagrodzenie wypłacone pracownikom za pracę wykonaną w ramach stosunku pracy stanowi koszt uzyskania przychodu. Są to koszty zarówno w prawie podatkowym, jak i bilansowym. Ta forma wynagrodzenia sta-nowi jednostronny koszt uzyskania przycho-du u pracodawcy, z drugiej strony u pracow-nika podlega on opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (z wyjąt-kiem ekwiwalentów za pranie i reparację odzieży roboczej itp.). Kolejnym kosztem związanym z zatrudnieniem pracowników są składki na ubezpieczenie społeczne czy wydatki związane z podróżami służbowymi pracowników .11
6. Wydatki na eksploatację samochodów nieuję-tych w ewidencji środków trwałych.
7. Koszty kapitałowe – wszystkie formy zdoby-cia przez przedsiębiorstwo kapitału związane są z poniesieniem kosztów. Można je podzielić na grupy:
a) koszty związane z własnymi kapitałami podatnika,
b) koszt własnej pracy podatnika,
c) koszty związane z pozostałymi kapitałami (pożyczki od osób trzecich, dopłaty). 8. Pozostałe koszty – wszelkiego rodzaju
daro-wizny i ofiary nie stanowią kosztu uzyskania przychodu. Wyjątkiem są darowizny będące podstawą do odliczenia od dochodu, takie jak darowizny na cele naukowe, oświatowe, kultu religijnego, ochrony środowiska itd., ale odliczeniu nie podlegają darowizny dla osób fizycznych bądź prawnych .12
Podatek bieżący i odroczony w strukturze wyniku finansowego
Podstawą naliczenia podatku dochodo-wego za dany okres zgodnie z prawem podatko-wym jest dochód podatkowy wykazany w dekla-racji podatkowej lub zeznaniu podatkowym. Stanowi on zobowiązanie podatkowe danego okresu i jest określany jako podatek bieżący.
Wynik finansowy oraz podatek docho-dowy, chociaż podlegają różnym zasadom i re-gułom prawnym, nie stanowią w pełni nieza-leżnych kategorii pojęciowych. Zysk brutto ustalony w rachunku wyników stanowi punkt wyjścia do obliczenia dochodu podatkowego, a podatek dochodowy wpływa na wysokość wy-niku netto.
Dochód podatkowy zazwyczaj różni się od wyniku finansowego brutto. Jest to spowo-dowane różnicami między księgowymi a datkowymi przychodami oraz księgowymi a
po-13 datkowymi kosztami uzyskania przychodu .
Różnice między wynikiem finansowym a dochodem podatkowym mogą być klasyfikowa-ne ze względu na różklasyfikowa-ne kryteria. Najczęściej sto-sowanymi są kierunki ich wpływu na wysokość dochodu podatkowego oraz czas ich występo-wania.
9 T. Pankowiak, op. cit., s. 142–145.
10 M. Nowak, Rozliczenia podatkowe przedsiębiorcy, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005, s. 64–85. 11
Ibidem, s. 115–139.
Biorąc pod uwagę kryterium kierunku, w ramach różnic między podatkiem dochodo-wym a bilansodochodo-wym wynikiem finansodochodo-wym wpły-wu wyróżnia się:
1. Różnice dodatnie – występują, gdy ustalony w danym roku podatkowym dochód podatko-wy jest niższy od podatko-wyniku brutto, przy czym różnice te mogą wynikać zarówno w zakresie przychodów, jak i kosztów podatkowych oraz księgowych. Skutkiem występowania dodat-nich różnic między dochodem podatkowym a wynikiem brutto jest mniejsze obciążenie podatkiem dochodowym wyniku finansowe-go w danym roku podatkowym.
2. Różnice ujemne – występują wtedy, gdy obli-czony w danym roku podatkowym dochód do opodatkowania jest wyższy od wyniku brutto. Te różnice również mogą być spowodowane rozbieżnościami w zakresie przychodów i kosztów podatkowych oraz księgowych. Skutkiem występowania ujemnych różnic po-między dochodem podatkowym a wynikiem brutto jest większe obciążenie podatkiem dochodowym wyniku finansowego w danym roku podatkowym.
Uwzględnienie kryterium czasu wystę-powania obejmuje podział odroczonego podatku dochodowego na:
1. Różnice trwałe – mają one jedynie bieżące skutki podatkowe, co oznacza, że wpływają na płatności podatku dochodowego w okresie, w którym zostały zidentyfikowane, i nie przy-niosą już żadnych skutków w przyszłości. Jest to zatem jednorazowa utrata korzyści podat-kowych przez przedsiębiorstwo.
2. Różnice przejściowe – oprócz wpływu na po-datek bieżący przyniosą one skutek również w przyszłości, ponieważ przyczyną ich po-wstania nie jest brak akceptacji przez usta-wodawcę kosztu lub przychodu na trwałe, a jedynie na określony czas. Skutek bieżący jest odwrotny niż skutek w przyszłości. W prak-tyce różnice przejściowe skutkują dodatko-wymi obowiązkami ewidencyjnymi , rozsze-14 rzeniem dokumentacji do celów podatko-wych.
Wynikający z updop sposób ustalenia podstawy do opodatkowania realizowany jest w formie formularza deklaracji podatkowej. Źródłem danych do niej są księgi rachunko-we, co jest pochodną zastosowania art. 24 ust. 5 uor, nakazującego prowadzenie ksiąg podatko-wych w sposób umożliwiający poprawne spo-rządzenie sprawozdania finansowego i deklaracji podatkowej. Z art. 9 ust. 1 updop wynika, że księ-gi rachunkowe powinny pozwalać na ustalenie przychodów podatkowych i kosztów ich uzyska-nia. Jednocześnie podmioty mają obowiązek wyszczególniać dochody wolne od podatku.
Bieżący podatek dochodowy jest kwotą podatku należnego za dany okres sprawozdawczy zgodnie z regułami prawa podatkowego. Podsta-wą rozliczenia tego podatku jest dochód podat-kowy ustalony na podstawie przychodów i kosz-tów za ten okres, uznanych przez prawo podat-kowe.
Odroczony podatek dochodowy jest przychodem zwiększającym wynik finansowy, jeżeli zwiększa się stan aktywów oraz zmniejsza się stan rezerw z tytułu podatku dochodowego. Jest on kosztem zmniejszającym wynik finan-sowy, jeżeli zwiększa się stan rezerw lub zmniejsza się stan aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego.
Do ewidencji rezerw na odroczony po-datek dochodowy, tworzonych w związku z do-datnimi różnicami przejściowymi, jest przezna-czone konto „Rezerwy z tytułu odroprzezna-czonego podatku dochodowego”. Rezerwy z tytułu po-datku dochodowego odroczonego, a więc jedno-cześnie koszt z tego tytułu, powstaje wtedy, gdy różnica przejściowa jest dodatnia.
Zakończenie
Zakres wartości wynikowych w polskim prawie podatkowym stosuje się do przychodów oraz tych kategorii kosztów, które wpływają na działalność sprzedażową lub są jej pochodną. Do pierwszej grupy kosztów zaliczyć można wszyst-kie koszty operacyjne, do drugiej – znaczny wo-lumen kosztów finansowych. Odrębną kategorię stanowi podatek odroczony, którego ustalenie jest skutkiem występowania rozbieżności pomię-dzy aktywowanymi wydatkami a momentem ich
13 K. Czubakowska, W. Gabrusewicz, E. Nowak, Przychody – koszty – wynik finansowy przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 2009, s. 209–216.
14 L. Michalczyk, Wariantowe określenie podstawy do opodatkowania podatkiem dochodowym z wykorzystaniem wybranych metod rachunkowości, „Pieniądze i Więź” 2011, nr 4, s. 132–140.
rozchodu oraz określenia różnicy w wartościach wskazanych między tymi dwoma zdarzeniami. Tak więc znaczącą role odgrywają koszty realizo-wane w ramach amortyzacji oraz rozchodu skład-ników zapasów, a także wyceny bieżącej należ-ności. Z kolei rezerwy stanowią ten element roz-liczeń, których występowanie stymulowane jest prawdopodobieństwem zaistnienia zdarzeń gos-podarczych dotychczas niedefiniowanych w in-nych pozycjach ksiąg rachunkowych.
Bibliografia:
1. Czubakowska K., Gabrusewicz W., Nowak E., Przychody – koszty – wynik finansowy przedsię-biorstwa, PWE, Warszawa 2009.
2. Grzesik M., Wynik finansowy: ujęcie podatkowe i bilansowe a zmiany w ustawie o rachunkowości, ODDK, Gdańsk 2002.
3. Michalczyk L., Rola umorzenia aktywów trwa-łych w powstaniu różnic wyniku finansowego, „Ze-szyty Naukowe TD UJ. Seria: Ekonomia i Zarządzanie” 2001, nr 1.
4. Michalczyk L., Wariantowe określenie podstawy do opodatkowania podatkiem dochodowym z wyko-rzystaniem wybranych metod rachunkowości, „Pie-niądze i Więź” 2011, nr 4.
5. Michalczyk L., Współczesne nurty rachunkowości w aspekcie realizacji celów ekonomicznych przedsię-biorstw, „Przegląd Organizacji” 2011, nr 2. 6. Nabielak B., Wańkowiak K., Rachunkowość
aktywów trwałych, PWZN, Lublin 2007. 7. Nowak M., Rozliczenia podatkowe przedsiębiorcy,
Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005. 8. Pankowiak T., Rachunkowość finansowa i
podat-kowa, PWN, Warszawa 2013.
9. Spigarska E., Ujęcie wartości firmy w prawie bilan-sowym i podatkowym, „Prace i Materiały Wy-działu Zarządzania Uniwersytetu Gdańskie-go” 2011, nr 4/6.
10. Stępniewski J., Audyt i diagnostyka firmy, Wyd. AE we Wrocławiu, Wrocław 2001.
11. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j.: Dz.U. z 2014, poz. 851 ze zm.).
12. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachun-kowości (t.j.: Dz.U. z 2016 r., poz. 1047 ze zm.).
Wstęp
1
Europejski nakaz aresztowania jest niewątpliwie wynikiem wprowadzenia transgranicznego, uproszczonego postępowania sądowego. W jego uregulowaniach dochodzi do sprecyzowania za-sad przekazywania podejrzanych i oskarżonych na potrzeby ściga-nia przestępstw lub wykonaściga-nia wyroków. Europejski nakaz areszto-wania wydany przez organ sądowy państwa członkowskiego jest ważny na całym terytorium Unii Europejskiej. Początki jego stoso-wania datuje się od 1 stycznia 2004 r. Zastąpił on procedurę ekstra-dycji, która wcześniej była stosowana przez państwa zrzeszone
2
w Unii . Wniosek o aresztowanie danej osoby w innym państwie członkowskim i jej przekazanie wydawany jest przez organ sądowy jednego z państw członkowskich. Mechanizm instrumentu ENA, stosowany we wszystkich państwach członkowskich UE, opiera się na zasadzie wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych oraz bez-pośredniego kontaktu między organami sądowymi. Podmioty ko-rzystające z nakazu zobowiązane są do poszanowania praw proce-sowych podejrzanych i oskarżonych, czyli prawa do informacji,
3 adwokata, tłumacza itp.