Wstęp
Zarządzanie zasobami ludzkimi w zakładach opieki zdro-wotnej, podobnie jak i w innych podmiotach, obejmuje działania zmierzające do efektywizowania posiadanych zasobów ludzkich, posiadanego kapitału pracy. Efektywizacja jego wykorzystania oznacza powiązanie wysokości nakładów z wysokością generowa-nych przez zatrudniogenerowa-nych korzyści. Problemem są jednak ograni-czenia będące pochodnymi odnośnych przepisów prawa, jak i uwa-runkowań rynkowych. Wszystko to skutkuje utrudnieniami w po-zyskaniu pracowników służby zdrowia definiowanych jako specja-liści wysokiej klasy, wykonujący dodatkowo jeden ze ściśle regla-mentowanych rynkowo zawodów.
Zarządzanie i rachunkowość w podmiotach leczniczych Organem tworzącym podmioty lecznicze, które funkcjo-nują w polskim systemie opieki zdrowotnej, są jednostki samorządu
1
terytorialnego (JST) . Ich działalność regulują przepisy ustawy
2
o działalności leczniczej (dalej: UoDL). Jest to akt prawny, który w swoim założeniu ma całościowo regulować zasady prowadzenia działalności leczniczej i podlegać mu mają wszystkie podmioty
3
prowadzące taką działalność . Wyżej wymieniona ustawa w art. 3 ust. 1 stanowi, że działalność lecznicza opiera się na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w tym za pomocą systemów łączności lub systemów teleinformatycznych. Przez udzielanie świadczeń
Specyfika zarządzania
wynagrodzeniami w zakładzie
opieki zdrowotnej
Anna
Potoczna
1 M. Smits, G.V. Pijl, Developments in hospital management and informa-tion systems, [w:] „32nd Hawaii Internainforma-tional Conference on Sys-tem Sciences”, Hawaii US 1999, s. 7–9.
2 Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (t.j.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1638 z póź. zm.).
3
M. Chitkara, Khandelwal N., Chaporkar A., Project report on „Hos-pital Management System”, Washington DC 2009.
Anna Potoczna Instytut Ekonomii, Finansów i Zarządzania, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Jagielloński
zdrowotych rozumie się działania, które służą za-chowaniu, przywracaniu, ratowaniu lub poprawie zdrowia, a także inne działania medyczne wynika-jące z odrębnych przepisów lub z procesu
lecze-4
nia . Niektóre podmioty lecznicze (SPZOZ), w systemie opieki zdrowotnej, posiadają samo-dzielność. Na zakres samodzielności operacyjnej, a także samofinansowania, wpływ mają decyzje o charakterze strategicznym, które podejmowane są na różnych poziomach systemu opieki zdro-wotnej. Decyzje te są podstawowym elementem
5
zarządzania strategicznego tych podmiotów. Określając istotę zarządzania strategicz-nego, definiuje się go jako sposób zarządzania organizacją oparty na dostosowywaniu jej działań do zmian otoczenia, których należy spodziewać się w przyszłości, i podejmowaniu decyzji w as-pekcie długookresowym. Zarządzanie strategicz-ne cechuje głównie orientacja na przyszłość, duża elastyczność oraz bardzo szerokie uwzględnianie wewnętrznych i zewnętrznych czynników
dzia-6
łania .
Przedstawiony powyżej sposób zarzą-dzania, w odniesieniu do organizacji sektora pub-licznego, do których należy ZOZ, oznacza wzmocnienie efektywności i kondycji organizacji w długim horyzoncie czasowym. Wpływa rów-nież na przeprowadzanie w tych organizacjach zmian wewnętrznych, których celem jest zapew-nienie trwałego związku ze zmianiającym się oto-czeniem. Istotą strategicznego zarządzania pod-miotem leczniczym jest wybór zadań i celów oraz ukształtowanie wszelkich procesów wewnętrz-nych i zasobów w taki sposób, aby podmiot ten mógł efektywnie reagować na trudne i
nieocze-7
kiwane zjawiska zewnętrzne .
Zarządzanie strategiczne jest procesem, który składa się z trzech etapów:
1. analizy strategicznej, 2. planu strategicznego, 3. realizacji strategii.
Celem analizy strategicznej jest zidenty-fikowanie przyszłych zmian otoczenia w taki spo-sób, aby umożliwić zakładowi opieki zdrowotnej dostosowywanie się do nich. Podlega mu środo-wisko wewnętrzne jednostki oraz jej otoczenie zewnętrzne (makrootoczenie).
Analiza strategiczna powinna odnosić się do teraźniejszości oraz przyszłości w dokładnie określonej perspektywie czasowej. Natomiast przy tworzeniu planu strategicznego wykorzys-tuje się wnioski z analizy strategicznej. Obejmuje on cele finansowe i strategiczne oraz strategię działania zakładu opieki zdrowotnej, wraz z jego wizjami i misjami. Całość procesu, wraz z kon-trolą strategiczną, zamyka realizacja strategii.
Kolejnym aspektem zarządzania pod-miotami lecznicznymi jest zarządzanie z ekono-micznego punktu widzenia. Opieka zdrowotna może być analizowana jako działalność usługo-wa, która służy zaspokajaniu indywidualnych potrzeb człowieka poprzez świadczenie usług medycznych. Jej zakres przedmiotowy obejmuje promocję zdrowia oraz zapobiegawczo nastawio-ne leczenie i rehabilitację. Przy szeroko rozumia-nej definicji opieki zdrowotrozumia-nej ograniczoność zasobów, które mogą być na nią przeznaczone, odgrywa istotną rolę. Wynika to z faktu, iż bardzo trudne jest wyznaczanie granicy angażowania
8
zasobów w tej dziedzinie .
Osiągnięcie zamierzonych wyników działalności podmiotów leczniczych jest możliwe przy wykorzystaniu wszystkich czynników pro-dukcji (czynników świadczenia usług), tj. pracy, kapitału, ziemi, informacji i organizacji.
Czynnik pracy w perspektywie
długoter-9
minowej charakteryzuje się sztywnością . Jest to spowodowane faktem, że kwalifikacje osób za-trudnionych w służbie zdrowia muszą być stale wysokie, a równocześnie zróżnicowane.
W skład czynników rzeczowych wcho-dzą główie aparatura medyczna, sprzęt oraz leki.
4
Ibidem, s. 73.
5 A.M. Malik, H.R. Khan, Understanding the implementation of an electronic hospital information system in a developing country: a case study from Pakistan, [w:] „Australasian Computer Science Conference (ACSC 2009)”, Wellington 2009, s. 5 i nast.
6 J.A. Blaya et al., Medical information systems: A foundation for healthcare technologies in developing countries „Biomedical Engineering Online” 2010, s. 11–14.
7 P.K. Lindenauer et al., Public reporting and pay for performance in hospital quality improvement, „New England Journal of Medicine” 2007, No. 356, s. 486–496.
8 Szerzej: L. Michalczyk, Procedury i zakres refundacji leków w polskim systemie opieki zdrowotnej, „Polityka Zdrowotna” 2011, nr 9, s. 84–85.
9 L. Michalczyk, Zastosowanie metody prognozowanego kosztu jednostkowego w definiowaniu kosztów funkcjo-nowania przedsiębiorstwa na przykładzie analizy zatrudnienia, „Nauka i Gospodarka”, nr 7 (4), s. 82.
Potoczna, SPECYFIKA ZARZĄDZANIA...
Cechują się one bardzo wysoką kapitałochłon-nością, co jest następstwem szybkiego rozwoju technologii madycznych oraz potrzebą imple-mentowania nowych rozwiązań w
poszczegól-10
nych jednostkach służby zdrowia . Nowe tech-nologie medyczne są podstawowym czynnikiem wzrostu kosztów leczenia. Rzutuje to na złożo-ność organizacji podmiotów leczniczych. Specy-fiką usług świadczonych przez te podmioty jest ich indywidualny character, co wynika z faktu, że dotyczą one indywidualnych odbiorców.
Wpływ na zarządzanie organizacją podmiotów leczniczych ma status przedsiębiorcy. Te, które uznawane są za przedsiębiorców, czyli m.in. SPZOZ, charakteryzują się szczególną po-zycją rynkową. Świadcząc usługi zgodne z zasa-dami rynkowymi, znacznie różnią się jednak od pozostałych organizacji działających na rynku. Z jednej strony status prawny SPZOZ każe je traktować jako przedsiębiorstwa zorientowane na zysk, natomiast z drugiej strony jako jednostki non profit, niedochodowe.
Równie specyficzna jest rachunkowość podmiotów medycznych. Rachunkowość jako taka jest pojęciem jednoznacznie
niezdefinio-11
wanym . Jednak najczęściej rozumiana jest jako system informacyjny, który spełnia kryteria zdefiniowane przez przepisy prawa lub jest efektem wewnętrznych rozwiązań przyjętych w organizacji. Rachunkowość powinna dostar-czać rzetelnych informacji o podmiocie gospo-darczym w różnych aspektach i przekrojach jego działalności. System rachunkowości ukierunko-wany na generowanie informacji przeznaczanych na rzecz odbiorców wewnętrznych bądź ze-wnętrznych skutkował powstaniem trzech wza-jemnie powiązanych, ale różnych merytorycznie systemów:
1. rachunkowości finansowej, 2. rachunkowości podatkowej, 3. rachunkowości zarządczej.
Rachunkowość finansowa kreuje infor-macje przede wszystkim na rzecz użytkowników zewnętrznych, ale wykorzystuje się ją również do sporządzania sprawozdań wykorzystywanych w celach wewnątrzorganizacyjnych.
Wygenero-wane dzięki niej dane stanowią podstawę do oce-niania i rozliczania ZOZ. Zadaniem rachunko-wości finansowej jest ochrona majątku właści-cieli, kontrahentów oraz państwa.
Drugim podsystemem rachunkowości jest rachunkowość zarządcza, która generuje in-formacje wspomagające procesy zarządzania przedsiębiorstwem, procesy decyzyjne, planowa-nia ekonomicznego, a także kontroli realizacji tych planów. Od rachunkowości finansowej różni się tym, że dostarcza informacji odbiorcom usytuowanym wewnątrz organizacji.
Jako kolejny podsystem wyróżnia się ra-chunkowość podatkową. Jej głównym celem jest opracowanie odpowiedniej strategii podatkowej dzięki dostarczaniu właściwych informacji. W ra-mach tej rachunkowości ustalane są kategorie, które następnie ujawniane są w sprawozdaniach finansowych przygotowywanych w oparciu o za-sady rachunkowości finansowej. Rachunkowość podatkowa charakteryzuje się generowaniem in-formacji jednocześnie dla odbiorców
zewnętrz-12
nych (organy podatkowe), jak i wewnętrznych . Wyjaśnienie istoty rachunkowości oraz jej podsystemów pozwala przejść do analizy pod-staw prawnych rachunkowości. W nawiązaniu do ZOZ zastosowanie mają przede wszystkim trzy ustawy:
1. ustawa o rachunkowości,
2. ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych,
3. ustawa o finansach publicznych, 4. ustawa o działalności leczniczej.
Dostosowanie polityki rachunkowości ZOZ do wszystkich wymienionych powyżej przepisów powoduje w praktyce pewne utrud-nienia, czego skutkiem jest konieczność
zastoso-13
wania podwójej rachunkowości .
Rachunkowość w podmiotach leczni-czych jest systemem informacyjnym, w którym główną rolę odgrywa informacja finansowa, a podstawowym przeznaczeniem tego systemu jest zaspokajanie potrzeb informacyjnych od-biorców zewnętrznych i wewnętrznych. W sek-torze opieki zdrowotnej brakuje stabilizacji, co w y r a ż a s i ę m . i n . c z ę s t y m i d z i a ł a n i a m i
10 J. Stępniewski, Strategia, finanse i koszty szpitala, Wolters Kluwer, Warszawa 2007, s. 186 i nast.
11 J. Stępniewski, Zarządzanie szpitalem. Kompendium menedżera, wyd. AM im. Piastów Śląskich, Wrocław 2005, s. 204.
12 L. Michalczyk, Funkcja informacyjna inżynierii rachunkowości, „Pieniądze i Więź” 2011, nr 1 (50), s. 118.
13 P.H. Mitchell, Defining patient safety and quality care, „Patient Safety and Quality: An Evidence-based Handbook for Nurses” 2008, No. 4, s. 21 i nast.
PROBLEMY ZARZĄDZANIA
restrukturyzacyjnymi, brakiem jasnych reguł działania czy zmianami zasad finansowania świadczeń zdrowotnych. Konsekwecją tego jest podejście do realizacji celów, również rachunko-wości, w sposób krótkoterminowy. Powoduje to, w krótkim okresie, nieujawnienie przez rachun-kowość wszystkich problemów, z jakimi zmaga zię dana jednostka. Rachunkowość w długim ok-resie daje rzetelniejszy obraz jednostki. Dlatego też polityka rachunkowości powinna opierać się na zasadach indywidualnie ustalanych dla odpo-wiednich podmiotów oraz powinna naprowadzać ją na generowanie informacji niezbędnych do zarządzania jednostką.
Zatrudnienie w zakładzie opieki zdrowotnej W wyniku reformy służby zdrowia, która miała miejsce w 1999 r., otworzyły się nowe moż-liwości zatrudniania lekarzy. Zmianie uległy struktury kierujących oraz świadczeniodawców,
14
a także zasady ich finansowania .
Kodeks pracy w art. 3 definiuje praco-dawcę jako jednostkę organizacyjną, nawet w przypadku gdy nie posiada ona osobowości prawnej, a także osobę fizyczną, jeżeli zatrudnia ona pracowników. Cechą określającą, definiującą pracodawcę jest zdolność do zatrudniania pra-cowników. W świetle przedstawionego przepisu prawa można stwierdzić, że następuje tutaj zrównanie pozycji prawnej stron zawierających stosunek pracy, niezależnie od podmiotu zatrud-niającego. Oznacza to, że status pracodawcy przy-sługuje publicznym, tak samo jak i niepublicz-nym, ZOZ. Zasadniczą kwestią, różniącą te dwa typy podmiotów, jest osoba podpisująca umowę o pracę w imieniu zakładu. Art 3[1] kp stanowi: „Za pracodawcę będącego jednostką organiza-cyjną czynności z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba”. W SPZOZ, zgodnie z art. 46 UoDL, osobą zarządzającą jed-nostką jest kierownik zakładu. Podmiot tworzący może nawiązać z nim stosunek pracy na podsta-wie umowy o pracę bądź powołania lub może za-wrzeć z kierownikiem zakładu umowę cywilno-prawną. Inaczej jest w niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej (NZOZ), ponieważ ta kwestia nie została jasno sprecyzowana w przepisach. Umowy o pracę może zawierać organ założy-cielski oraz sam NZOZ. W takim przypadku na-leży wyznaczyć osobę, która będzie upoważniona
do wykonywania tych czynności. Przepisy prawa również w tej kwestii nie wyjaśniają, w jaki sposób ta osoba powinna zostać wyznaczona, więc na-leży wykorzystać do tego statut NZOZ – wskazać w nim kierownika lub inną osobę odpowiedzialną za zarządzanie w zakładzie.
Dla lekarza lub innego pracownika służby zdrowia zawierającego umowę o pracę z ZOZ obojętna jest forma jego prowadzenia. Natomiast w przypadku unów cywilnoprawnych (kontraktów) rozróżnienie na NZOZ i SPZOZ ma dla lekarzy znaczenie prawne. NZOZ, jako jednostka organizacyjna, nie ma podmiotowości prawnej w zakresie prawa cywilnego, mimo po-siadania jej w obszarze prawa pracy. Konsekwen-cją tego jest konieczność zawierania przez lekarzy umów cywilnoprawnych z organem założyciel-skim ZOZ. W tabeli 1 przedstawono różnicę pomiędzy tymi dwiema formami zatrudnienia lekarzy.
Korzyści wyniakjące z wyboru przez lekarza jednej z przedstawionych form za-trudnienia uzależnione są od jego sytuacji. Jednak najważniejsza jest odpowiedzialność odszko-dowawcza za popełnione błędy w sztuce lekar-skiej, która w przypadku umowy o pracę jest znacznie ograniczona. Z perspektywy podmio-tów leczniczych największymi wadami umów cywilnoprawnych zawieranych z lekarzami są: 1. ryzyko nagłego zerwania umowy,
2. konieczność skorzystania z dłuższego urlopu, 3. ryzyko zachorowania przez lekarza,
4. wyjazdy na szkolenia, konferencje.
Również istotną kwestią jest brak kon-troli nad czasem pracy lekarza, który jest ogra-niczony. Może to nieść za sobą poważne ryzyko wynikające z przepracowania osoby świadczącej usługi medyczne.
Wśród kontraktów wyróżnia się nastę-pujące ich formy:
1. kontrakty „całościowe”, 2. kotrakty dyżurowe,
3. kontrakty „pod telefonem”.
Kontrakty „całościowe” polegają na udzielaniu przez lekarzy świadczeń zdrowotnych niezależnie od pory dnia. Skutkiem takiej elas-tyczności godzinowej jest rozszerzenie działal-ności podmiotu leczniczego poza godziny pracy, które ogranicza kp w związku z zawartymi umo-wami o pracę.
14 M. Berg, Implementing information systems in health care organizations: myths and challenges, „International Journal of Medical Informatics” 2001, No. 64, s. 143–156.
Potoczna, SPECYFIKA ZARZĄDZANIA...
Kontrakty dyżurowe charakteryzują się zawieraniem umów cywilnoprawych, których przedmiotem jest pełnienie dyżurów przez leka-rzy już pracujących w tym zakładzie na podstawie umowy o pracę. Przepisy prawa nie dopuszczają możliwości zawarcia przez pracodawcę umowy cywilnoprawnej z pracownikiem, dotyczącej wykonywania tych samych czynności, które wyni-kają ze stosunku pracy, dlatego w takiej wytuacji konieczne jest zredefiniowanie obowiązków pra-cownika w ramach różnych umów.
Kontrakty „pod telefonem” polegają na tym, że lekarz jest w stanie ciągłej gotowości do
pracy na telefoniczne wezwanie. Ponieważ takie dyżury nie są zaliczane do czasu pracy, nie wystę-pują normy godzinowe, określające maksymalny czas pełnienia dyżuru przez lekarza w ciągu ty-godnia.
ZOZ może zawrzeć pakietowe umowy kontraktowe, które polegają na udzielaniu przez świadczeniodawców więcej niż jednej usługi lekarskiej.
Kształtowanie się płac w ZOZ stwarza podobe problemy w zakresie wynagradzania jak we wszystkich przedsiębiorstwach. Poniżej przedstawia się kilka z nich:
Tabela 1. Porównanie form zatrudnienia lekarzy
Źródło: Opracowanie własne.
Cechy Umowa o pracę Umowa cywilnoprawna (kontrakt)
Odpowiedzial-ność
odszkodo-wawcza
Za szkody wyrządzone przez lekarza odpowiada szpital lub ZOZ jako jego pracodawca. Pracownik może zostać obciążony do wysokości 3-miesięcz-nego wynagrodzenia
Odpowiedzialność solidarna lekarza wraz z podmiotem leczniczym. Brak ograniczenia co do odpowiedzialności za wyrządzone szkody
Świadczenia i urlopy
Przysługują wszystkie uprawnienia, które zostały określone w kp
Brak odgórnie narzuconych uprawnień. Lekarz może wraz z podmiotem leczniczym indywidualnie je ustalić
Czas pracy
Maksymalny czas pracy lekarza wraz z obowiązującym odpoczynkiem zostały uregulowane w UoDL
Brak ustawowych ograniczeń czasu pracy lekarzy. Wraz z wymiarem wypoczynku może on zostać określony w umowie między lekarzem a podmiotem leczni-czym
Odprowadzanie składek ZUS
i podatku dochodowego
Podmiot leczniczy, jako pracodawca, oblicza, pobiera i odprowadza wszystkie składki wraz z podatkiem dochodowym od wynagrodzeń lekarza
Lekarz podpisujący umowę cywilno-prawną musi prowadzić własną dział-alność gospodarczą. Stąd też i obowiązek samodzielnego obliczania i opłacania składek i podatku dochodowego
Dochód
Brak możliwości wyboru formy opodatkowania. Wypłata wynagro-dzenia następuje co najmniej raz w miesiącu w terminach ustalonych z góry
Możliwość wyboru formy opodatko-wania, co jest korzystne przy wysokich dochodach. Zasady i terminy wypłaty ustalane są indywidualnie
Stabilność
Stabilność zatrudnienia wynika z zasad i uprawnień pracowniczych uregulowanych w kp
Strony umowy ustalają termin rozwi-ązania umowy wraz z okresem wypow-iedzenia. Poza tym nie występują żadne inne regulacje wpływające na stabilność zatrudnienia
PROBLEMY ZARZĄDZANIA
1. wybór pomiędzy wynagrodzeniem przysłu-gującym za wykonywanie pracy podpo-rządkowanej a płacą kontraktową,
2. wybór pomiędzy płacą za kompetencje a pła-cą za wyniki,
3. wybór pomiędzy wynagrodzeniem obrazu-jącym trudność pracy a opartym na wycenie rynkowej pracy.
Źródła finansowania działalności podmio-tów leczniczych
Ochrona zdrowia należy do kluczowych elementów polityki każdego państwa. Jej celem jest zapewnienie odpowiedniego poziomu opieki medycznej wszystkim obywatelom. Czynnikiem istotnie wpływającym na jego realizację są środki
15
gromadzone przez podmioty lecznicze . Jednak sposób, w jaki odbywa się finansowanie systemu zdrowotnego, zależy od przyjętego przez dane państwo modelu tego systemu.
Podmiotami uprawnionymi do udziela-nia świadczeń zdrowotnych są:
1. publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdro-wotnej,
2. indywidualne oraz grupowe praktyki me-dyczne (lekarskie, położnych, pielęgniarskie).
Wszystkie jednostki lecznicze świadczą usługi zdrowotne ogółowi ludności lub określo-nej grupie ludzi. Świadczenia te dla ich bene-ficjentów mogą być bezpłatne bądź całkowicie lub częściowo odpłate. W każdym przypadku podmiot leczniczy jest zobowiązany do udziele-nia pomocy pacjentowi, gdy jego zdrowie lub życie tego wymaga. Nawet w sytuacji, gdy nie po-siada on wymaganego ubezpieczenia, należy mu się pomoc medyczna.
Źródła finansowania podmiotów me-dycznych wynikają z odpowiedzialności po-szczególnych organów i jednostek za pełione funkcje.
Narodowemu Funduszowi Zdrowia (NFZ) przypisano funkcje:
1. finansowania świadczeń ochrony zdrowia, 2. kontraktowania świaczeń z publicznymi i
nie-publicznymi świadczeniodawcami,
3. refundacji lekarstw i innych typów medyka-mentów.
Ministerstwo Zdrowia, jako organ admi-nistracji centralnej, w ramach systemu ochrony zdrowia pełni funkcje:
1. nadzorcze w stosunku do działalności NFZ, 2. definiowania zakresu działań w ramach
polityki zdrowotnej państwa,
3. wdrażania programów prozdrowotnych, 4. finansowania badań naukowych, programów
inwestycyjnych oraz wysokospecjalistycznych świadczeń,
5. kształcenia kadr medycznych.
Rola samodządów ter ytorialnych w strukturze świadczenia usług medycznych obejmuje:
1. planowanie podaży świadczeń, 2. promocję zdrowia,
3. finansowanie inwestycji oraz zarządzanie kadrami w publicznych jednostkach służby zdrowia.
Podstawowym źródłem finansowania podmiotów medycznych jest powszechne ubezpieczenie zdrowotne. Są to środki publiczne uzyskiwane z NFZ, które pochodzą ze składek na ubezpieczenie zdrowotne. W konsekwencji fun-kcjonujący w Polsce model ochrony zdrowia opiera się głównie na ubezpieczeniach. Za cel sta-wia on sobie ochronę ludzi przed nieoczeki-wanym wydarzeniem, np. chorobą. Oprócz NFZ środkami na ten cel dysponują również budżet pastwa oraz budżety samorządów terytorialnych.
Drugim, równie ważnym źródłem finan-sowania systemu opieki zdrowotnej są środki pochodzące z budżetu państwa. Zgodnie z art. 114 ust. 1 UoDL mogą one zostać przeznaczone m.in. na:
1. realizację zadań wchodzących w zakres pro-mocji zdrowia, programów polityki
zdro-16
wotnej i programów zdrowotnych , zakup sprzędu i aparatury medycznej;
15 L. Michalczyk, Funkcja…, op. cit.
16 Zgodnie z art. 5 ust. 29a i ust. 30 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdro-wotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j.: Dz.U. z 2016 r., poz.1793 z późn. zm.), pro-gram polityki zdrowotnej to zespół zamierzonych działań wchodzących w zakres opieki zdrowot-nej. Wyróżnia je: uzasadnienie, bezpieczeństwo i skuteczność. Podejmowane w tym zakresie działa-nia, w konkretnym terminie, są w stanie osiągnąć wyznaczone cele, skupiające się na poprawie stanu zdrowia wybranych grup pacjentów oraz wyszukiwaniu i realizacji potrzeb zdrowotnych. Może on być tworzony, wdrażany, realizowany i finansowany przez jednostkę samorządu terytorialnego lub ministra. Z kolei program zdrowotny, realizując identyczne cele, finansowany jest przez NFZ.
Potoczna, SPECYFIKA ZARZĄDZANIA...
2. remonty;
3. realizację projektów, w przypadku środków otrzymanych z budżetu UE lub innych źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi; 4. finansowanie kosztów podnoszenia
kwalifi-kacji oraz kształcenia pracowników medycz-nych.
Z tych środków również finansowane są składki za osoby nieuzyskujące dochodu i nie-płacące ich, a także ratownictwo medyczne, inspekcję sanitarną i publiczną służbę krwi.
Korzystanie ze środków publicznych skutkuje nałożeniem na podmioty lecznicze od-powiedzialności finansowej za realizowane zyski i osiągane przychody, a przede wszystkim za po-noszone koszty i wydatkowane środki pieniężne. Narzuca na nie konieczność efektywnego i racjo-nalnego działania.
Podmioty lecznicze finansowane są rów-nież z prywatnych źródeł. Są to przede wszystkim fundusze zakładów pracy, prywatnych
ubezpie-17
czeń zdrowotnych i organizacji charytatywnych, a także środki gospodarstw domowych.
W odniesieniu do poszczególnych podmiotów służby zdrowia największe znaczenie dla źródeł finansowania ma forma ich prowa-dzenia – mogą one należeć do sfery niepublicznej lub publicznej. Wyróżnia się także prywatną