1 Chinas sich wandelnde Rolle in Afrika, „ChinaContact” 2013, nr 9.
2 Partnerschaft auf Augenhöhe? Die Rolle Chinas in Afrika, Sűdwind, Bonn 2014, s. 12.
kołowych. Jednakże ich zaangażowanie gospo-darcze w Afryce nie ogranicza się do infrastruk-tury i sektora surowcowego, ale obejmuje też przemysł, edukację, pomoc charytatywną i wiele innych dziedzin. Chiny chcą wspierać rozwój gospodarczy krajów afrykańskich i skorzystać z ich dynamicznego rozwoju poprzez szeroko rozumiany handel z tymi krajami. Według prog-noz MFW takie kraje afrykańskie jak Etiopia, Senegal, Kenia, Ghana będą należały do naj-szybciej rozwijających się krajów świata w latach
3
2018–2020 . Chiny postrzegają je jako lukratywny rynek zbytu dla swoich dóbr konsumpcyjnych, które dla mieszkańców Afryki ciągle są znacznie tańsze niż towary sprowadzane z krajów europej-skich czy USA.
Ewolucja stosunków gospodarczych Chin z krajami afrykańskimi
Początek zaangażowania gospodarczego Chin na kontynencie afrykańskim notuje się na lata 60. XX wieku, gdy głównie z powodów poli-tycznych i ideologicznych zaczęły przekazywać środki pomocowe dla niepodległych od niedawna państw afrykańskich. Chiny oczekiwały przy tym, że kraje afrykańskie będą popierać ich starania na arenie międzynarodowej o odzyskanie stałego miejsca w Radzie Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych, które w latach 1946–1971 zaj-mowała Republika Chińska (Tajwan). Jednakże po pomyślnym głosowaniu w sprawie członkos-twa Chin w Radzie Bezpieczeńsczłonkos-twa ich zaintere-sowanie kontynentem afrykańskim wyraźnie osłabło.
Radykalna zmiana chińskiej polityki gos-podarczej w stosunku do krajów afrykańskich na-stąpiła dopiero na początku XXI wieku w związ-ku z postępującą transformacją gospodarczą i otwieraniem się Państwa Środka na intensywną współpracę handlową i kapitałową z zagranicą. Od tego czasu odnotowuje się gwałtowny rozwój wymiany handlowej na linii Chiny–Afryka i chiń-skich bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) w krajach afrykańskich. Głównymi partne-rami handlowymi Chin w Afryce są: Republika Południowej Afryki, Angola, Nigeria i Egipt. W 2000 roku Chiny zaczęły realizować strategię Going Global, której istotą było wspieranie przez rząd w Pekinie chińskich bezpośrednich inwes-tycji zagranicznych. Stanowiła ona reakcję na co-raz bardziej pogłębiający się w chińskiej
gospo-darce głód surowców. Zgodnie ze strategią Going Global chińskie firmy decydujące się na zagranicz-ne inwestycje w sektorze surowcowym i wycho-dzące ze swoimi towarami na nowe rynki zagra-niczne mogły skorzystać z bezpośredniej i po-średniej pomocy państwowych banków rozwojo-wych: China Exim Bank i China Development
4
Bank . Ze względu na olbrzymie bogactwa natu-ralne w krajach afrykańskich i stosunkowo małe zainteresowanie inwestorów z krajów rozwinię-tych ich eksploatacją ekspansja chińskich inwes-torów skierowała się na Afrykę.
W celu wspierania od strony instytucjo-nalnej chińsko-afrykańskich stosunków gospo-darczych w 2000 roku powołano do życia Forum Współpracy Chiny-Afryka (Forum on China-Africa Cooperation – FOCAC), czyli odbywającą się co trzy lata konferencję ministerialną, która określa kierunki systematycznego pogłębiania współpra-cy między Chinami i krajami afrykańskimi. Ostatnia konferencja miała miejsce w grudniu 2015 roku.
Można wskazać trzy zasadnicze filary, na których opiera się zaangażowanie gospodarcze i polityczne Chin w Afryce.
· Strategiczne partnerstwo oparte na rów-nym traktowaniu, wzajemrów-nym zaufaniu i poszanowaniu interesów każdego kraju. Oznacza to, że w chińsko-afrykańskich relac-jach, w przeciwieństwie do stosunków Pół-noc-Południe opartych na zasadzie dawca--biorca, mamy do czynienia z sytuacją win-win, w której nie chodzi o jakąkolwiek wspania-łomyślność ze strony Chin jako silniejszego partnera, lecz o równość współpracujących ze sobą krajów i wzajemne respektowanie jasno sformułowanych interesów strategicznych wszystkich partnerów.
· Poszanowanie zasady niemieszania się w sprawy wewnętrzne chińskich partne-rów gospodarczych.
Chiny w swoich relacjach politycznych i eko-nomicznych z krajami afrykańskimi uznają ich absolutną suwerenność, niezależność i teryto-rialną integralność. Wykluczają więc całkowi-cie ingerowanie w sprawy wewnętrzne krajów, z którymi współpracują. Zasada ta obowią-zuje także przy udzielaniu kredytów między-narodowych. W przeciwieństwie do krajów europejskich, dla Chin nie ma żadnego zna-czenia to, czy w kraju partnerskim są rządy
3 World Economic Outlook, October 2017, IMF, Washington D.C, 2017.
4 Szerzej zob. OECD Investment Policy Reviews: China 2008, OECD, Paris 2008.
Gostomski, Michałowski, EKSPANSJA...
demokratyczne czy dyktatorskie, bowiem liczą się tylko interesy ekonomiczne. Takie sta-nowisko często jest krytykowane przez rządy i organizacje demokratyczne, które zarzucają Chinom podtrzymywanie skorumpowanych i niedemokratycznych rządów w części krajów afrykańskich.
· Identyfikowanie się Chin z krajami rozwi-jającymi się.
Chiny chcą być postrzegane na świecie jako kraj rozwijający się oraz apelują o solidarność i współpracę w ramach grupy krajów rozwi-jających się. Kraj Środka uważa, że kraje roz-wijające się powinny wspólnie występować przeciwko niesprawiedliwym międzynarodo-wym stosunkom handlomiędzynarodo-wym, czego wyrazem jest istnienie barier w dostępie ich towarów rolno-spożywczych do rynku krajów Północy, przy jednoczesnym pełnym otwarciu się rynku krajów rozwijających się dla importu towarów przemysłowych z bogatych krajów rozwiniętych. Chiny zabiegają o zwiększenie udziału państw afrykańskich w gremiach ONZ i uwzględnienie interesów krajów roz-wijających się, w tym także chińskich intere-sów, w działaniach podejmowanych przez społeczność międzynarodową w związku z postępującym ociepleniem klimatu na
5
Ziemi .
Kontynuacją strategii Going Global jest przyjęta przez rząd chiński w 2015 roku strategia Made in China 2025. Zakłada ona tworzenie chiń-skich przedsiębiorstw o zasięgu globalnym, za-bezpieczenie dostaw surowców z zagranicy, mo-dernizację produkcji w kraju i zwiększenie inno-wacyjności gospodarki chińskiej, m.in. poprzez zakup za granicą najnowocześniejszej technologii
6
na świecie . Ekspansja zagraniczna chińskich firm jest także częścią programu prezydenta Chińskiej Republiki Ludowej, Xi Jinpinga, który zakłada
7
„wielkie odrodzenie narodu Chińskiego” . Nowym zjawiskiem w chińsko-afrykań-skich stosunkach politycznych w ostatnich latach
jest udział Chin w misjach pokojowych w Afryce, których celem jest przywrócenie pokoju w dot-kniętych wojną regionach oraz zwalczanie przy-czyn terroryzmu i masowej emigracji. W 2015 roku Chiny zadeklarowały na ten cel 100 mln USD. W 2017 roku w sześciu misjach pokojo-wych pod egidą ONZ: w DR Konga, Mali, Darfu-rze, Sudanie Południowym i Zachodniej Saharze uczestniczyło ponad 2500 chińskich żołnierzy,
8
policjantów i doradców wojskowych .
Chińskie projekty inwestycyjne w zakresie infrastruktury
Realizowany od 2013 roku wielki chiński projekt ekonomiczny „Jeden pas jedna droga” (One Belt one Road – OBOR), potocznie nazywany
9
Nowym Jedwabnym Szlakiem , nie ogranicza się tylko do lepszego połączenia transportowego Państwa Środka z Azją i Europą, ale także z Afryką. Jego przedłużenie przez Ocean Indyjski umożliwi połączenie chińskich portów z wy-brzeżem Afryki Wschodniej, a następnie, dzięki sfinansowanym przez Chiny nowym liniom kolejowym, również z wnętrzem kontynentu afrykańskiego. Głównym celem budowy Nowe-go JedwabneNowe-go Szlaku jest stworzenie infrastruk-tury dla rozwoju handlu zagranicznego Chin, za-równo eksportu, jak i importu. Projekt ten obej-muje rozliczne inwestycje drogowe, kolejowe, portowe oraz w zakresie energetyki i telekomuni-kacji. Mają to być zarówno chińskie BIZ, jak i inne przedsięwzięcia finansowane w dużej mierze pożyczkami przez chińskie banki rozwojowe, Asian Infrastructure Investment Bank oraz specjalny fundusz Silk Road Development Fund, w którym mogą uczestniczyć także inwestorzy spoza Chin.
Zaangażowanie inwestycyjne Chin w Afryce Wschodniej koncentruje się w Dżibuti, Kenii, Etiopii, Tanzanii, Zambii i Angoli. Strate-gicznym partnerem Chin w Afryce Wschodniej stało się Dżibuti położone w Rogu Afryki, które jest jednym z najmniejszych krajów afrykańskich. W lipcu 2017 roku Chiny otworzyły tam swoją
5 Partnerschaft auf Augenhöhe?, op. cit., s. 7–9.
6 Szerzej zob. Made in China 2025. The making of a high-tech superpower and consequences for industrial countries, Mercator Institute for China Studies, Berlin 2016.
7 T. Bieliński, M. Markiewicz, M. Mosionek-Schweda, Do Government Interventions Affect China's Stock Market? Case Study-Analysis of The Asset Bubble in 2015–2016, „Research Papers of the Wroclaw University of Economics” 2017, nr 486, s. 220.
8
E. Albert, China in Africa, http://www.cfr.org/backgrounder/china-africa [23.03.2018].
9 Stary Jedwabny Szlak obejmował w czasach starożytnych i w średniowieczu liczącą 12 tys. km drogę handlową z Chin na Bliski Wschód i do Europy, po której poruszały się karawany kupców na wielbłądach bądź na koniach.
BADANIA - OPINIE - POGLĄDY
pierwszą poza Azją zagraniczną bazę wojskową, która pozwala im na dyslokację tam 10 tys. żołnie-rzy w okresie do 2026 roku. Według deklaracji strony chińskiej jej celem jest zapewnienie bez-pieczeństwa chińskim statkom handlowym prze-pływającym przez Zatokę Adeńską i stworzenie stałych warunków dla ewakuacji obywateli Chin z terenów zagrożenia. W Dżibuti Chiny wsparły budowę strefy wolnocłowej i portu w Doraleh, który połączony jest linią kolejową z Addis Abe-bą. Ta licząca 730 km linia ma kluczowe znaczenie dla handlu zagranicznego Etiopii, która więk-szość eksportowanych i importowanych towarów przewozi tą linią i przeładowuje w porcie w Dora-leh. Linia kolejowa Addis Abeba – Dżibuti w ostatnich latach została przez Chiny
gruntow-10
nie zmodernizowana i zelektryfikowana .
Chiny sfinansowały też i głównie swoimi siłami przebudowały bardzo ważną dla Afryki Wschodniej, liczącą ponad 600 km linię kolejową z kenijskiego portu Mombasa do stolicy Kenii Nairobi. Wszystkie prace modernizacyjne na tej linii zostały zakończone w połowie 2017 roku. Ponadto Chiny silnie zaangażowały się finansowo i technicznie w budowę dwóch nowych linii kolejowych, które już w niedalekiej przyszłości połączą Kenię z Ugandą, Rwandą i Burundi oraz z Sudanem Południowym. Koszt tych inwestycji wynosi 13,6 mld USD, wykonawcą jest chińskie państwowe przedsiębiorstwo China Road and Bridge Corporation, a finansowanie w 90% zapew-nia chiński bank rozwoju Export-Import Bank i w 10% rząd Kenii.
W Afryce Wschodniej dużą realizowaną przez Chiny inwestycją infrastrukturalną jest budowa linia kolejowej z Zambii przez Malawi do Mozambiku. Chiny zmodernizowały też 1000--kilometrową linię kolejowej łączącą Zambię z Tanzanią, która została zbudowana przy chiń-skiej pomocy w latach 70. XX wieku, w celu prze-wozów do portu w Dar es Salaam wydobywanej w Zambii miedzi. Planuje się połączenie jej z linią kolejową łączącą angolski port Lobito z Luau leżącym przy granicy z Kongiem (Kinszasa), niedaleko jednych z najbogatszych złóż miedzi na
świecie. Dzięki realizacji tego projektu afrykań-skie wybrzeże Oceanu Indyjafrykań-skiego zostanie połą-czone koleją z Wybrzeżem Oceanu Indyjskiego. Warto podkreślić, że linia kolejowa Lobito – Luau po zniszczeniu jej w czasie wojny domowej w An-goli została w 2015 roku ponownie przywrócona do ruchu. Inwestycję zrealizowała kosztem 2 mld USD China Railway Construction Company. Jedno-cześnie chińskie przedsiębiorstwa zmodernizo-wały za około 1,8 mld USD dwie kolejne inne linie kolejowe w Angoli: Luanda – Malanje i Na-mibe – Menonge. Ważną inwestycją infrastruktu-ralną zrealizowaną przez Chiny w Angoli było też zbudowanie portu i terminalu kontenerowego w Lobito. Za wszystkie te inwestycje Angola płaci Chinom dostawami ropy naftowej. Natomiast w Afryce Zachodniej najwięcej Chiny inwestują w Nigerii i Togo. W Nigerii przy ich udziale sfinansowano i zrealizowano duże inwestycje portowe i kolejowe, a w Togo inwestycje portowe w Lome. Z usług tego portu korzystają także takie
11
kraje jak Mali, Burkina Faso i Czad .
Niezależnie od spektakularnych inwes-tycji kolejowych i portowych Chiny zbudowały w wielu krajach afrykańskich setki kilometrów autostrad, innych dróg samochodowych, linii energetycznych i telekomunikacyjnych, gazocią-gów i wodociągazocią-gów oraz tysiące budynków, w tym siedzibę Organizacji Jedności Afrykańskiej (Organization of African Unity – OAU) w Addis Abebie. Na finansowanie inwestycji infrastruktu-ralnych w krajach afrykańskich realizowanych przez chińskie firmy rząd Chin w latach 2000–2014 udzielił tym krajom pożyczek na su-mę 86 mld USD. Pod koniec 2015 roku prezydent Xi Jinping na szczycie Chiny-Afryka w Johannes-burgu zadeklarował udzielenie kolejnych
poży-12
czek na łączną kwotę 60 mld USD .
Należy dodać, że pod względem zaanga-żowania w finansowanie infrastruktury na Czar-nym Lądzie w 2015 roku Chiny zajmowały pierw-sze miejsce na liście najważniejszych partnerów zagranicznych Afryki w tym obszarze (tabela 1).
10 W. Repetowicz, Chiny w Dżibuti: nowe rozdanie w geopolitycznej rozgrywce,
http://www.defence24.pl/chiny-w-dzibuti-nowe-rozdanie-w-geopolitycznej-rozgrywce [23.03.2018].
11 K. Dombrowski, Seidenstraβe über den Indischen Ozean,
http://www.dandc.eu/de/article/china-baut-infrastruktur-fuer-den-handel-afrika [23.03.2018].
12 M. Raschen, Den rasanten Aufstieg Chinas spüren die anderen Entwicklungs- und Schwellenländer auf verschie-denen Ebenen, KfW Research, nr 166, 18. April 2017, s. 4.
Gostomski, Michałowski, EKSPANSJA...
Najczęściej inwestycje infrastrukturalne sprzężone są z wielkimi bezpośrednimi inwes-tycjami chińskich państwowych i prywatnych przedsiębiorstw w górnictwie i przemyśle prze-twórczym. Dzięki inwestowaniu w infrastrukturę i przemysł wydobywczy na kontynencie afrykań-skim Chiny uzyskują dostęp do tamtejszych boga-tych złóż bogactw mineralnych i innych surow-ców. Stosunkowo nowym zjawiskiem jest zlecanie przez chińskie firmy produkcji pracochłonnych produktów podmiotom w krajach afrykańskich, co też nie byłoby możliwe bez istnienia tam od-powiedniej infrastruktury i sprawnego trans-portu.
Należy podkreślić, że rządy i społeczeń-stwo krajów afrykańskich pozytywnie oceniają chińskie inwestycje infrastrukturalne w swoich krajach, widząc w nich ważny czynnik rozwoju gospodarczego i poprawy warunków życia ludności. Inwestycje te budują więc pozytywny image Chin w Afryce.
Inwestycje Chin w przemyśle wydobywczym i przetwórczym w Afryce
Wydobycie surowców mineralnych na dużą skalę wymaga dysponowania odpowiednią techniką i związane jest z olbrzymimi nakładami inwestycyjnymi, na co nie mogą sobie pozwolić biedne i zacofane kraje afrykańskie. Rozwiązanie tego problemu ułatwiają chińskie inwestycje w przemyśle wydobywczym krajów dysponują-cych dużymi zasobami bogactw naturalnych.
Szczegółowa analiza tego zagadnienia utrudnio-na jest z powodu braku przejrzystych danych statystycznych na temat inwestycji surowcowych Chin w Afryce, ponieważ nie uwzględniają one inwestycji małych firm oraz trudno jest oddzielić inwestycje chińskich inwestorów od inwestorów z Hongkongu i z rajów podatkowych.
W Afryce ofensywa surowcowa skiero-wana jest na Republikę Południowej Afryki (wy-dobycie różnych surowców), Angolę (wy(wy-dobycie ropy naftowej), DR Konga (wydobycie miedzi, wolframu, kobaltu, cyny, molibdenu), Nigerię (wydobycie ropy naftowej), Mali (produkcja ba-wełny) i wiele innych krajów afrykańskich (wy-dobycie złota, platyny rud miedzi, boksytów i produkcja innych metali). Chińskie inwestycje w sektorze surowcowym obejmują zarówno przejmowanie i rozbudowę już istniejących ko-palń, jak i budowę nowych przedsiębiorstw gór-niczych. Przykładowe inwestycje pokazane zos-tały w tabeli 2.
Wartość chińskich inwestycji w sektorze surowcowym w Afryce, która w 2004 roku wynosiła 1 mld USD, w 2016 roku zbliżyła się do
13
wartości 30 mld USD . Należy zaznaczyć, że Chiny importują z Afryki duże ilości surowców także od miejscowych i zagranicznych produ-centów. Kraje afrykańskie często dostawami surowców do Chin spłacają kredyty zaciągnięte w chińskich bankach na realizację inwestycji infrastrukturalnych i innych przedsięwzięć gos-podarczych.
Tabela 1. Chiny jako kluczowy partner gospodarczy krajów afrykańskich
Źródło: Dance of the lions and dragons. How are Africa and China engaging, and how will the partnership evolve?, McKinsey & Company, June 2017, s. 20.
Zasoby BIZ ulokowanych w Afryce, 2014 r.
(mld USD)
Oficjalna pomoc zagra-niczna dla Afryki, 2015 r.
(mld USD)
Finansowanie infrastruk-tury w Afryce, 2015 r.
(mld USD)
1 USA 79 USA 10 Chiny 21
2 Wielka Brytania 71 Zjednoczone Emiraty
Arabskie 7 Francja 3
3 Francja 70 Chiny 6 Japonia 2
4 Chiny 32 Wielka Brytania 6 Niemcy 1
5 RPA 30 Niemcy 6 Indie 1
BADANIA - OPINIE - POGLĄDY
Jak wynika z danych zawartych w rapor-cie McKinsey & Company, skumulowana wartość wszystkich chińskich BIZ w Afryce na koniec 2016 roku wynosiła 49 mld USD, co zapewniło Chinom czwarte miejsce na liście największych inwestorów na Czarnym Lądzie (za USA, Wielką Brytanią i Francją). Według danych na koniec 2014 roku Chiny w formie BIZ najwięcej zain-westowały w RPA (6 mld USD), Nigerii (2,3 mld USD), Zambii (2,3 mld USD), Etiopii (0,9 mld
14
USD) i Kenii (0,9 mld USD) . Chińskie inwes-tycje w Afryce Subsaharyjskiej stanowią około jednej czwartej wszystkich chińskich BIZ.
Struktura chińskich inwestycji w Afryce ulega stopniowej dywersyfikacji w kierunku wzrostu udziału przemysłu przetwórczego, bu-downictwa i sektora usługowego. Jednakże ciągle jeszcze dominującą rolę odgrywają inwestycje surowcowe, które według danych z końca 2011 roku stanowiły 71% wszystkich chińskich inwes-tycji, w tym na produkcję metali i minerałów przy-padało 32%, a na ropę naftową i gaz 39%. Stosun-kowo wysoki był udział sektora finansowego
(27%), natomiast udział przemysłu
maszynowe-15
go i innych branży wynosił tylko 2% . W ogól-nym wolumenie chińskich inwestycji zauważa się też zmniejszenie udziału inwestycji realizowa-nych przez przedsiębiorstwa państwowe na rzecz inwestycji prywatnych, których udział przekro-czył już 50% i ciągle wzrasta. Podczas gdy pań-stwowe przedsiębiorstwa angażują się głównie w wydobycie surowców i realizację dużych inwes-tycji infrastrukturalnych, prywatne firmy są ak-tywne głównie w przemyśle przetwórczym i usłu-gach. Prywatny chiński biznes coraz częściej ko-rzysta w Afryce z taniej siły roboczej, dostępu do obfitych surowców i dużego rynku zbytu, podej-mując tam lukratywną produkcję wyrobów tek-stylnych, obuwia, podstawowych artykułów gos-podarstwa domowego, a także produktów elek-tronicznych. Część tej produkcji zlokalizowana jest w specjalnych strefach ekonomicznych, które istnieją w Etiopii, Kenii, Nigerii, na Mauritiusie i w innych krajach afrykańskich. Funkcjonują one podobnie jak specjalne strefy ekonomiczne w Chinach.
Tabela 2. Chińskie inwestycje w Afryce Subsaharyjskiej w sektorze górniczym w okresie między styczniem 2005 r. a czerwcem 2012 (w mld USD)
Źródło: E. Ambukita, Chińskie inwestycje w Afryce – szanse czy zagrożenie, „Zeszyty Naukowe
Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia” 2015, nr 74, t. 2, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2015, s. 676–677.
Aluminium Bosai Mineral Ghana 1,20
China Power Investment Gwinea 3,50
Kobalt China Metaluigical DR Konga 5,90
China non ferrous Zambia 1,20
Żelazo
Sino Mag Gabon 3,00
Chinalco Gwinea 1,30
Wuhan Iron Liberia 0,10
Shandong Iron Sierra Leone 1,70
Wuhan Iron Mozambik 0,80
Chrom Sino Steel RPA 0,23
Sino Steel Zimbabwe 0,10
Uran China Nuclear Niger 0,19
14
Dance of the lions and dragons. How are Africa and China engaging, and how will the partnership evolve?, McKinsey & Company, June 2017, s. 22.
Gostomski, Michałowski, EKSPANSJA...
W Afryce, głównie Subsaharyjskiej, ist-nieje ponad 10 tys. chińskich przedsiębiorstw – najwięcej w Nigerii (920), Zambii (861), Tanzanii (825) i Etiopii (689). 31% chińskich firm działa w przemyśle wydobywczym i przetwórczym, 25% w usługach, a 15% w budownictwie. Zatrud-niają one kilka milionów pracowników, z czego około 10% stanowią Chińczycy, a 90% miejscowi pracownicy. Roczne przychody wszystkich chiń-skich przedsiębiorstw w Afryce wynoszą 180 mld USD, a według prognoz do 2025 roku mogą one
16
wzrosnąć do 440 mld USD .
Wielkość i struktura wymiany handlowej Chiny-Afryka
Według danych UNCTAD wartość wy-miany towarowej (eksport i import towarów) Chin z Afryką zwiększyła się z 9 mld USD w 2001 roku do 160 mld USD w 2014 roku, średnie roczne tempo wzrostu obrotów wynosiło więc w tym okresie 25%. W roku 2015 wartość wza-jemnej wymiany towarowej spadła do 128 mld USD, a w roku kolejnym do 114 mld USD (wykres 1). Spadek wartości obrotów handlowych w latach 2015–2016 związany był w głównej mie-rze ze spadkiem blisko o połowę wartości
ekspor-tu afrykańskiego do Chin, co wynikało przede wszystkim z załamania się cen surowców na ryn-kach światowych.
Pomimo spadku wzajemnych obrotów towarowych w latach 2015–2016 Chiny nieprzer-wanie od 2012 roku zajmują pierwsze miejsce na liście największych partnerów handlowych Afryki. Jak widać w tabeli 3, w 2016 roku udział Chin w całkowitej wartości eksportu towarowego Afryki wynosił 10,0%, a w wartości importu 16,2%.
Bilans handlowy Chin w relacjach z Afry-ką w latach 2004–2012 (z wyjątkiem roku 2009) był ujemny, natomiast w latach 2013–2016 Chiny odnotowały dużą nadwyżkę w handlu zagranicz-nym z krajami afrykańskimi (zob. wykres 1) .
Największymi afrykańskimi eksporte-rami towarów do Chin w 2016 roku były: Angola (36,6% wartości całkowitego eksportu Afryki do Chin), RPA (19,7%), DR Konga (7,9%) i Repub-lika Konga (4,6%), zaś największymi importerami towarów z Chin: RPA (16,9% wartości całkowi-tego importu Afryki z Chin), Nigeria (12,3%),
17
Algieria (10,5%) oraz Egipt (9,6%) . Lwią część eksportu z Afryki do Chin stanowią surowce: ro-pa naftowa, ruda żelaza, rudy metali kolorowych,
Wykres 1. Wartość obrotów towarowych Afryki z Chinami w latach 2001–2016, w mld USD
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z UNCTADstat, http://unctadstat.unctad.org [24.03.2018].
16
BADANIA - OPINIE - POGLĄDY
półprodukty przemysłu górniczego, w mniej-szym stopniu surowce rolne i żywność. Afryka jest drugim po Bliskim Wschodzie dostawcą ropy naftowej, skąd pochodzi 22% całego chińskiego importu tego paliwa (1,4 mln baryłek dziennie) – głównie z Angoli, a w mniejszym stopniu z DR Konga i Sudanu Południowego. Natomiast Chiny eksportują do krajów afrykańskich głównie