Średnia wartość współczynnika TDS uzyskana w ba-daniach dermoskopowych 735 znamion melanocytowych wynosiła 4,03 ± 0,68. Wartość współczynnika TDS ≤ 4,75, wskazującą na znamię łagodne uzyskano dla 554 badanych znamion melanocytowych. Znamiona te zakwalifikowano do grupy A, w której średnia wartość wskaźnika TDS wy-nosiła 3,89 ± 0,36. Do podgrupy B zaliczono 181 znamion melanocytowych, dla których otrzymana w badaniach war-tość współcznynnika TDS była > 4,75, a ≤ 5,45. Uzyskana średnia wartość współczynnika TDS w grupie B wynosiła 5,19 ± 0,21. Do grupy C zaliczono 12 czerniaków skóry z TDS > 5,45. Średnia wartość TDS dla tej grupy pacjentów wynosiła 5,96 ± 0,25 (tab. 1).
T a b e l a 1. Średnie wartości (x ± SD) wskaźnika TDS znamion melanocytowych skóry i czerniaków skóry
T a b l e 1. Mean TDS values (x ± SD) in melanocytic nevi and malignant melanomas
Grupa / Group n x ± SD p
A (TDS ≤ 4,75) 554 3,89 0,36 < 0,001 B (4,75 < TDS ≤ 5,45) 181 5,19 0,21 < 0,001
C (TDS > 5,45) 12 5,96 0,25 –
n – liczba znamion i czerniaków skóry / number of nevi and melanomas x – średnia arytmetyczna wskaźników TDS / arithmetic mean of TDS SD – odchylenie standardowe / standard deviation
Wynik badania wybranej losowo 5-osobowej grupy pa-cjentów celem ustalenia precyzji pomiarów wykonanych za pomocą kamery termowizyjnej ThermaCAM™ S.C.500 przedstawiono w tabeli 2. Uzyskane wartości współczynni-ków zmienności (v%) wynosiły < 10%. Uzyskane średnie wartości Tmax dla całej grupy 735 znamion melanocytowych (grupy A oraz B) wynosiły 33,5 ± 0,3°C. Nie
wykazy-PRÓBA ZASTOSOWANIA TERMOGRAFII W DIAGNOSTYCE ZNAMION MELANOCYTOWYCH SKÓRY 35
wały statystycznie istotnej różnicy od grupy kontrolnej 33,2 ± 0,6°C (p > 0,05). Średnie wartości Tmax uzyskane dla grupy A 545 łagodnych znamion melanocytowych wy-nosiły 33,1 ± 0,7°C. Nie wykazywały statystycznie istotnej różnicy od pomiarów w skórze bez zmian barwnikowych grupy kontrolnej 33,1 ± 0,8°C (p > 0,05). Średnie wartości Tmax uzyskane dla grupy B 181 znamion melanocytowych atypowych wynosiły 33,7 ± 0,4°C. Były wyższe niż uzyska-ne w grupie kontroluzyska-nej oraz w grupie A znamion łagodnych, a różnica była istotna statystycznie (p < 0,05). Średnie war-tości Tmax uzyskane dla grupy 12 czerniaków skóry wynosiły 34,1 ± 0,8°C. Róznica była statystycznie istotnie wyższa w porównaniu do grupy kontrolnej (p < 0,01).
Średnie wartości Tavg dla grupy 735 znamion melano-cytowych skóry wynosiły 31,9 ± 1,0°C. Nie wykazywały statystycznie istotnej różnicy w porównaniu do grupy kontro-lnej 31,8 ± 0,9°C (p > 0,05). Uzyskane w badaniach grupy A 554 znamion określonych jako łagodne, dla których TDS był ≤ 4,75, średnie wartości Tavg wynosiły 31,8 ± 1,0°C. Nie wykazywały statystycznie istotnej różnicy z grupą kontrolną (p > 0,05). Uzyskane w badaniach grupy B 181 znamion atypowych, dla których TDS był > 4,75, ale ≤ 5,45, średnie wartości Tavg wynosiły 32,0 ± 1,1°C. Nie wykazywały staty-stycznie istotnej różnicy z grupą kontrolną oraz grupą A zna-mion łagodnych (p > 0,05). W grupie 12 badanych czerniaków skóry średnie wartości Tavg wynosiły 33,0 ± 0,9°C. Były wyższe w porównaniu do grupy kontrolnej (p < 0,01).
Średnie wartości współczynnika ΔT (°C) dla całej grupy znamion melanocytowych wynosiły 1,2 ± 0,2°C. Różnica z grupą kontrolną (1,1 ± 0,2°C) nie była istotna statystycznie (p > 0,05). Średnie wartości współczynnika ΔT (°C) dla znamion melanocytowych grupy A wynosiły 1,1 ± 0,3°C.
Nie wykazywały istotnej statystycznie różnicy z grupą kontrolną (p > 0,05). Średnie wartości współczynnika ΔT (°C) dla znamion melanocytowych grupy B, 181 znamion atypowych, wynosiły 1,39 ± 0,28°C. Wartość tego współ-czynnika była statystycznie istotnie większa (p < 0,01) w po-równaniu do grupy kontrolnej. Średnie wartości ΔT (°C) dla 12 czerniaków skóry wynosiły 1,6 ± 0,4°C (p < 0,001).
Wyniki pomiarów średnich wartości ΔT (°C) przedstawio-no w tabeli 3. Na rycinie 1b przedstawioprzedstawio-no przykładowy termogram w zapisie 3D czerniaka skóry pleców chorego w wieku 62 lat, z grupy badanej, z widocznym zróżnico-waniem temperatury ΔT = 2°C.
Analiza korelacji liniowej pomiędzy współczynnikami TDS badania dermoskopowego a temperaturami maksy-malnymi badania termograficznego wykazała, że istnieje statystycznie istotna dodatnia korelacja pomiędzy tymi wskaźnikami w badanych grupach znamion melanocyto-wych (A i B) oraz czerniaków (C). Przeprowadzona ana-liza korelacji liniowej pomiędzy współczynnikami TDS badania dermoskopowego i Tavg badania termograficznego wykazała, że istnieje dodatnia korelacja pomiędzy tymi wskaźnikami w badanych grupach. W grupie znamion melanocytowych zwykłych (A) współczynnik korelacji wynosił +0,126 (p > 0,05), w grupie znamion atypowych (B) +0,284 (p < 0,05) oraz w grupie czerniaków (C) +0,507 (p < 0,05).
Analiza współzależności między wskaźnikami badań termograficznych z wyznaczeniem współczynnika ΔT (°C) oraz dermoskopowych z wyznaczeniem współczynnika TDS wykazała, że istnieje dodatnia korelacje między tymi wskaźnikami. Współczynniki korelacji liniowej są staty-stycznie istotne dla obu podgrup i w całej grupie znamion melanocytowych (tab. 4).
Jak wynika z badań znamiona melanocytowe wykazu-jące wartość współczynnika TDS ≥ 4,75, a wartość badania termograficznego z wyznaczeniem współczynnika różnicy temperatur ΔT (ºC) > 1,4 mogą być traktowane jako podej-rzane o metaplazję nowotworową.
T a b e l a 3. Średnie wartości (x ± SD) współczynników ΔT (°C) znamion melanocytowych i czerniaków skóry T a b l e 3. Mean ΔT (°C) values (x ± SD) in melanocytic nevi and malignant melanomas
Grupa Group
Wartości ΔT (°C) / Tavg (°C) / Values ΔT (°C) / Tavg (°C) znamiona i czerniaki p
nevi and melanomas grupa kontrolna
control group
n x ± SD n x ± SD
A (TDS ≤ 4,75) 554 1,1 0,3 554 1,1 0,2 > 0,05
B (4,75 < TDS ≤ 5,45) 181 1,4 0,3 181 1,0 0,2 < 0,01
C (czerniaki / melanomas) 12 1,6 0,4 12 1,0 0,2 < 0,001
n – liczba zmian barwnikowych / number of nevi
x – średnia arytmetyczna wskaźników TDS / arithmetic mean of TDS SD – odchylenie standardowe / standard deviation
T a b e l a 2. Charakterystyka precyzji pomiarów (x, SD, v%) współczynnika ΔT (°C) badania termograficznego u wybranych
losowo pacjentów grupy kontrolnej
T a b l e 2. Accuracy of measurements (x, SD, v%) of ΔT (°C) in randomly selected patients from the control group Pacjent
n – liczba pomiarów / number of measurements x – średnia arytmetyczna / arithmetic mean SD – odchylenia standardowe / standard deviation
v% – współczynnik zmienności (%) / coefficient of variation (%)
36 DANUTA MIKULSKA
Badanie histopatologiczne 127 znamion melanocytowch skóry wyciętych chirurgicznie w Klinice Chorób Skórnych i Wenerycznych wykazało, że było wśród nich 97 znamion atypowych i 26 znamion zwykłych, bez cech atypii, zgod-nie z uznanymi kryteriami podziału. Porównazgod-nie obrazu histopatologicznego znamion melanocytowych z ich obra-zem dermoskopowym wykazało zależność wyników tych badań. Stwierdzane w obrazie dermoskopowym struktury typu siatki barwnikowej odpowiadały obecności melaniny w keratynocytach i melanocytach na granicy skórno-naskór-kowej zwykle w obrębie wydłużonych brodawek skórnych.
Stwierdzane w badaniu kropki barwnikowe czarne i brązowe odpowiadały skupieniom melaniny odpowiednio w górnych warstwach naskórka lub na granicy skórno-naskórkowej.
Globule (ciała barwnikowe) są natomiast w badaniu der-matoskopowym widoczne jako okrągłe lub owalne dobrze odgraniczone struktury koloru czarnego lub brązowego o średnicy ok. 0,1 mm. W preparatach histologicznych odpo-wiadały nagromadzeniu melaniny w keratynocytach w na-skórku lub w melanocytach oraz melanofagach na granicy skórno-naskórkowej lub w skórze właściwej. Smugi gałązko-wate i pseudopodia odpowiadają nagromadzeniu melaniny w szczytach wydłużonych brodawek na obwodzie znamion i często występują w znamionach atypowych. Stwierdza-ne natomiast w dermatoskopii obszary bezstrukturalStwierdza-ne odpowiadają ogniskom włóknienia lamelarnego lub eozy-nochłonnego pod naskórkiem. W znamionach atypowych w badaniu dermoskopowym często stwierdzano obecność naczyń krwionośnych. Znamiona atypowe, wykazujące zaburzenia w obrazie termograficznym, charakteryzowały się zwiększoną ilością naczyń krwionośnych w badaniach dermatoskopowych oraz w obrazie histopatologicznym tych znamion.
Dyskusja
Znamiona melanocytowe należą do najczęstszych zmian w obrębie skóry człowieka [38]. Obecnie uważa się, że ry-zyko rozwoju czerniaka wzrasta wraz ze zwiększeniem ich liczby [6]. Jeden z podziałów skórnych znamion melano-cytowych wyróżnia znamiona wrodzone i nabyte. Uważa się, że wrodzone powstają do 12. miesiąca życia, natomiast nabyte w 2.–6. r.ż., a ich najobfitszy wysiew ma miejsce w wieku pokwitania. U osób starszych mogą one częściowo
zanikać [39]. Ze względu na obraz kliniczny i histologiczny znamion melanocytowych podzielono je na znamiona zwy-kłe i atypowe, określane dawniej jako dysplastyczne. Cechy kliniczne znamion atypowych określono zgodnie z kryteria-mi badania dermoskopowego. Wprowadzona przez Stolza i wsp. oraz zastosowana w badaniach własnych metoda ABCD posiada w swoje ocenie czułość 97,9% i specyficz-ność 90,3% [32]. Wyniki badania dermoskopowego metodą ABCD porównywalne są z osiąganymi metodą 7-punkto-wą (seven-point check list), zastosowaną i wprowadzoną przez Argenziano i wsp. [40]. Inne metody dermoskopowe to analiza struktur, którą opisał Pehamberger i wsp. [31]
oraz zastosowana przez Menzies i wsp. [41] metoda systemu punktowego (the Menzies scoring system). Dwie ostatnie metody są również bardzo przydatne, ale nie pozwalają na podanie wymiernego liczbowo współczynnika.
Natomiast histologiczne określenie znamion melanocy-towych atypowych (dawniej nazywanych dysplastycznymi) opiera się na ich kryteriach histologicznych [42, 43]. Defi-nicja histologiczna atypowych znamion melanocytowych jest powszechnie przyjęta i stosowana. Krytycznie do niej jednak odniósł się Ackerman [44], twierdząc, że badanie histologiczne nie daje możliwości zróżnicowania znamion atypowych z czerniakiem. Z tego powodu zaniechano okre-ślania histologicznego „znamiona dysplastyczne” i wpro-wadzono nazwę „znamiona z zaburzoną architektoniką wraz z różnego stopnia atypią”. Uproszczeniem tej nazwy jest „znamię atypowe” [7]. Jako Zespół FAMMM (Familia Atypical Multiple Mole-Melanoma syndrome) określono licznie występujące znamiona atypowe na skórze pacjentów [45]. Następnie wprowadzono uproszczoną nazwę zespołu znamion atypowych [46].
Związek kliniczny i histologiczny znamion melanocyto-wych atypomelanocyto-wych z czerniakiem jest przyczyną poszukiwania nowych metod badawczych, które pozwoliłyby wcześnie wykryć początki metaplazji nowotworowej tychże znamion.
Dotyczy to przede wszystkim pacjentów z bardzo liczny-mi znaliczny-mionaliczny-mi w przebiegu zespołu znaliczny-mion atypowych.
Obecność licznych znamion powoduje duże utrudnienia diagnostyczne i lecznicze.
Termografia wizyjna jako bezkontaktowa oraz całko-wicie bezpieczna dla pacjenta i osoby badającej, znajduje coraz szersze zastosowanie w różnych dziedzinach me-dycyny [47, 48]. Bardzo istotne jest przestrzeganie zasad badania termograficznego ustalonych przez Europejskie Towarzystwo Termologiczne [36, 37].
W ocenianej grupie 181 znamion atypowych, która w badaniu dermoskopowym wykazywała cechy atypii, w badaniach termograficznych wykazywała wzrost tem-peratur maksymalnych i różnic między temtem-peraturami maksymalnymi oraz minimalnymi w ich obrębie, okre-ślonych w badaniach własnych jako współczynnik ΔT (°C) – p < 0,01). Wartość tego współczynnika korelowała dodatnio z wartością współczynnika TDS badania dermoskopowego (tab. 4) oraz wynikami badania histopatologicznego. W piś-miennictwie nie znaleziono doniesień na temat badania
T a b e l a 4. Współczynniki korelacji liniowej (r) pomiędzy współczynnikami TDS badania dermoskopowego i wskaźnikami ΔT
(°C) znamion melanocytowych i czerniaków skóry T a b l e 4. Linear correlation coefficients (r) for dermoscopic TDS
and ΔT (°C) in melanocytic nevi and malignant melanomas
Grupy / Group n r p
A (TDS ≤ 4,75) 554 0,263 < 0,05
B (4,75 < TDS ≤ 5,45) 181 0,402 < 0,01 C (czerniaki / melanomas) 12 0,714 < 0,01 n – liczba zmian barwnikowych / number of nevi
r – współczynnik korelacji liniowej / linear correlation coefficient p – poziom istotności / level of significance
PRÓBA ZASTOSOWANIA TERMOGRAFII W DIAGNOSTYCE ZNAMION MELANOCYTOWYCH SKÓRY 37 znamion melanocytowych z cechami atypii w badaniu
dermoskopowym.
W ocenianej niewielkiej grupie 12 czerniaków skóry, uzyskana w badaniach ich temperatura, maksymalna oraz różnica między temperaturami maksymalnymi i minimal-nymi, określona jako współczynnik ΔT (°C), były wyższe od uzyskanych wartości temperatury skóry bez zmian barwni-kowych (p < 0,01). Wyższą średnią temperaturę wykazywały czerniaki guzkowe, natomiast nie stwierdzono podwyższenia temperatury w czerniakach wywodzących się z plamy so-czewicowatej oraz szerzących się powierzchownie.
Przeprowadzone badania własne 735 znamion melano-cytowych skóry pozwoliły na stwierdzenie, że uzyskana średnia temperatura wszystkich badanych znamion mela-nocytowych nie wykazuje istotnych różnic w porównaniu do oceny 375 obszarów skóry bez zmian barwnikowych u tej samej grupy włączonych do badań 245 pacjentów (p > 0,05).
Znamiona wypukłe posiadały niższą średnią temperaturę od skóry otaczającej. W ocenie temperatur maksymalnych oraz różnic między temperaturami maksymalnymi i mi-nimalnymi określonymi jako współczynnik ΔT (°C) cała grupa badanych 735 znamion melanocytowych oraz wy-odrębniona w niej grupa 554 znamion melanocytowych zwykłych (w tabelach 1, 3 i 4 oznaczona jako grupa A) także nie wykazywały istotnych odchyleń w zapisie termo-graficznym skóry bez zmian barwnikowych grupy kontrol-nej. Wyniki te są zgodne z uzyskanymi w badaniach przez Krauze i wsp., gdzie badano 31 znamion melanocytowych u 31 pacjentów, które nie dały istotnych zmian w zapisie termograficznym [29].
Wnioski
Termografia wizyjna może stanowić uzupełniają-cą metodę badawczą do oceny dermoskopowej istotnej 1.
w diagnostyce atypowych znamion melanocytowych oraz innych zmian skórnych podejrzanych o metaplazję nowo-tworową.
Wynik badania termograficznego z wyznaczeniem wskaźnika ΔT (°C) koreluje dodatnio z wynikiem badania 2.
dermoskopowego z wyznaczeniem wskaźnika TDS.
Znamiona melanocytowe wykazujące wskaźnik ΔT (°C) > 1,4°C oraz wskaźnik badania dermoskopowego > 4,75 3.
mogą być leczone zabiegowo lub obserwowane w kierunku możliwości metaplazji nowotworowej.
Średnie temperatury znamion melanocytowych zwykłych i atypowych skóry nie wykazują istotnej różni-4.
cy w porównaniu do średnich temperatur skóry bez zmian barwnikowych.
Piśmiennictwo
Brochez L., Naeyaert J.M.
1. : Understanding the trends in melanoma
incidence and mortality: where do we stand? Eur. J. Dermatol. 2000, 10, 71–76.
Purdue M.P., Hoppin J.A., Blair A., Dosemeci M., Alavanja M.C.
2. :
Occu-pational exposure to organochloride insecticides and cancer incidence in the Agricultural Health Study. Int. J. Cancer, 2006, 120, 642–649.
Kopf A.F., Kripke M.L., Stern R.S.
3. : Sun and malignant melanoma.
J. Am. Acad. Dermatol. 1994, 19, 674–679.
Piepkorn M.
4. : Melanoma genetics: an update with focus on the CDK-N2A(p16)/ARF tumor suppressors. J. Am. Acad. Dermatol. 2000, 42, 705–722.
Carr K.M., Bittner M., Trent J.M.
5. : Gene-expression profiling in human
cutaneous melanoma. Oncogene, 2003, 22, 3076–3080.
Sagebiel R.W.
6. : Melanocytic nevi in histologic association with primary cutaneous melanoma of superficial spreading and nodular types: effect of tumor thickness. J. Invest. Dermatol. 1993, 100, 322S–325S.
Clark W.H, Reimer R.R, Greene M., Ainsworth A.M., Mastrangelo M.J.
7. :
Origin of familial malignant melanomas from heritable melanocytic le-sions. The B-K mole syndrome. Arch. Dermatol. 1978, 11, 732–738.
Slade J., Marghoob A.A., Salopek T.G., Rigel D.S., Kopf A.W., Bart R.S.
8. :
Atypical mole syndrome: risk factor for cutaneous malignant melano-ma and implications for melano-management. J. Am. Acad. Dermelano-matol. 1995, 32, 479–494.
Kopf A.W., Friedman R.J., Rigel D.S.
9. : Atypical mole syndrome. J. Am.
Acad. Dermatol. 1990, 22, 117–118.
Friedman R.J., Rigel D.S., Kopf A.W.
10. : Early detection of malignant
melanoma: the role of physician examination and self-examination of the skin. CA Cancer J. Clin. 1985, 35, 130–151.
Tripp J.M., Kopf A.W., Marghoob A.A., Bart R.S.
11. : Management of
dyspla-stic nevi: a survey of fellows of the American Academy of Dermatology.
J. Am. Acad. Dermatol. 2002, 46, 674–682.
MacKie R.M., Doherty V.R.
12. : Educational activities aimed in earlier
detection and treatment of malignant melanoma in a moderate risk area. Pigment Cell. Res. 1988, 9, 140–153.
MacKie R.M.
13. : Early recognition of malignant melanoma. J. Am. Acad.
Dermatol. 1986, 15, 707–708.
Stolz W., Braun-Falco O., Bilek P.
14. : Color atlas of dermoscopy. Blackwell
Wissenschafts-Verlag, Berlin 2002.
Argenziano G., Soyer H.P., De Giorgi V., Piccolo D.
15. : Dermoscopy
a tutorial. Edra Medical Publishing & New Media, Milan 2000.
Cather J.C., Nelson B.R., Duvic M.
16. : Malignant melanoma – clinical
diagnostic techniques. Cutis, 1999, 64, 379–388.
Rubegni P., Burroni M., Cevenini G., Perotti R., Dell’Eva G., Barbini P.
17.
et al.: Digital dermoscopy analysis and artificial neural network for the differentiation of clinically atypical pigmented skin lesions: a ret-rospective study. J. Invest. Dermatol. 2002, 119, 471–474.
Chiwrot B.W., Chiwrot S., Sypniewska N., Michniewicz Z., Redziński J., 18.
Kurzawski G.: Fluorescence in situ detection of human cutaneous melanoma: Study of diagnostic parameters of the method. J. Invest.
Dermatol. 2001, 117, 1449–1451.
Bono A., Tomatis S., Bartoli C., Cascinelli N., Clemente C., Cupeta C.
19. et al.: The invisible colours of melanoma. A telespectrophotometric diagnostic approach on pigmented skin lesions. Eur. J. Cancer, 1996, 32A, 727–729.
Jung A., Zuber J
20. .: Thermographic methods in medical diagnostics.
Medpress, Warszawa 1998.
Jung A., Zuber J., Ring F
21. .: A casebook of infra red imaging in medicine.
Thermo Int. 2000, 10, 7–14.
Mikulska D., Maleszka R., Rozewicka M.
22. : Application of thermographic
imaging as diagnostic technique in dermatology. Derm. Klin. 2002, 4, 57–60.
Zalewska A., Wiecek B.
23. : Dermatological applications of thermal imag-ing. Thermo Int. 2003, 15, 49–56.
Tapernoux B., Hessler C.
24. : Thermography of malignant melanomas.
J. Dermatol. Surg. Oncol. 1977, 3, 299–302.
Michel U., Hornstein O.P., Schonberger A.
25. : Infrarotthermographie
beim malignem Melanom. Hautarzt, 1985, 36, 83–89.
Byliński B.T., Novak O.P., Lolych M.M.
26. : Use of thermography in the
differential diagnosis of pigmented neoplasms. Klin. Khir. 1990, 5, 28–29.
38 DANUTA MIKULSKA Qi H., Kuruganti P., Liu Z.
27. : Cancer detection by recognizing metabolic activities from thermal texture maps. Therm. Int. 2003, 13, 76.
Mikulska D., Maleszka R., Parafiniuk M.
28. : The thermographic and
der-matoscopic analyses of the skin melanocytic nevi. Przegl. Dermatol.
2004, 1, 15–21.
Krauze E., Wygledowska-Kania M., Pierzchala E., Sygula E., Wcislo-29. -Dziadecka D., Kajewski B. et al.: Thermographic and histopatological examinations of pigmented nevi and particular skin cancers – the trial of comparison of the results. Dermatol. Klin. 2005, 4, 199–203.
Kittler H., Pehamberger H., Wolff K., Binder M.
30. : Diagnostic accuracy
of dermoscopy. Lancet Oncol. 2002, 3, 159–165.
Pehamberger H., Steiner A., Wolff K.
31. : In vivo epiluminescence
mi-croscopy of pigmented skin lesions. J. Am. Acad. Dermatol. 1987, 17, 571–583.
Stolz W., Riemann A., Cognetta A.B., Pillet I.
32. : ABCD rule of
derma-toscopy: a new practical method for early recognition of malignant melanoma. Eur. J. Dermatol. 1994, 4, 521–527.
Semmelmayer U., Burgdorf W.H.C., Stolz W
33. .: The ABCD rule. In: Atlas
of Dermoscopy. Eds: A.A. Marghoob, R.P. Braun, A.W. Kopf. Taylor and Francis, London 2006, 91–98.
Ring F., Ammer K.
34. : The technique of infra red imaging in medicine.
Thermol. Int. 2000, 10, 7–14.
Ring F.
35. : Thermal imaging technique – protocol and sources of error in thermal imaging. In: A case book of infrared imaging in clinical medicine. Eds: A. Jung, J. Żuber, F. Ring. Medpress, Warszawa 2003, Ammer K8–9.
36. .: Reproducibility of standard positions used for image cap-turing within the standard protocol for thermal imaging. In: A case book of infrared imaging in clinical medicine. Eds: A. Jung, J. Żuber, F. Ring. Medpress, Warszawa 2003, 10–12.
Ring E.F., Plassman P., Ammer K., Jung A., Zuber J., Więcek J.
37. : Aspects
of standardisation in the recording of thermal images – the Anglo-Polish Project. Thermol. Int. 2005, 15, 147–148.
Augustsson A., Stierner U., Suurkula M., Roshdal T.
38. : Prevalence of
common and dysplastic naevi in a Swedish population. Br. J. Dermatol.
1991, 124, 152–155.
Clark W.H., Elder D.E., Guerry C.
39. : A study of tumor progression. The
precursor lesions of superficial spreading and nodular melanoma. Hum.
Pathol. 1989, 15, 1147–1152.
Argenziano G., Fabbrocini G., Carli P., De Giorgi V., Sammarco E., 40.
Delfino M.: Epiluminescence microscopy for the diagnosis of doubtful
skin lesions. Comparison of ABCD rule of dermoscopy and a new seven – point checklist based on pattern analysis. Arch. Dermatol.
1998, 134, 1563–1570.
Menzies S.W., Ingvar C., Crotty K.A., McCarthy W.H.
41. : Frequency of
morphologic characteristics of invasive melanomas lacking specific surface microscopic features. Arch. Dermatol. 1996, 132, 1178–1182.
Clemente C., Cochran A.J., Elder D.E., Levene A., MacKie R.M., Mihm 42.
M.C.: Histopathologic diagnosis of dysplastic nevi: concordance among pathologists convened by the World Health Organisation Melanoma Programme. Hum. Pathol. 1991, 22, 313–319.
Tiersten A.D., Grin C.M., Kopf A.W., Gottlieb G.J., Bart R.S., Rigel 43.
D.S. et al.: Prospective follow-up for malignant melanoma in patients with atypical-mole (dysplastic-nevus) syndrome. J. Dermatol. Surg.
Oncol. 1991, 17, 44–48.
Ackerman A.B.
44. : A critique of an N.I.H. Consensus Development Conference about “early” melanoma. Am. J. Dermatopathol. 1993, 15, 52–58.
Lynch H.T., Trichot B.C., Lynch J.F.
45. : Familial atypical multiple mole
melanoma syndrome. J. Med. Genet. 1978, 15, 352–355.
Greene M.H., Clark W.H.
46. : Precursor nevi in cutaneous malignant me-lanoma: a proposed nomenclature. Lancet, 1980, 2, 1024–1027.
Ammer K.
47. : Thermology 2004 – a computer – assisted literature search.
Thermol. Int. 2005, 15, 5–37.
Ammer K.
48. : Thermology 2005 – a computer – assisted literature survey.
Thermol. Int. 2006, 16, 16–36.
Komentarz
Nie mam zastrzeżeń merytorycznych do recenzowanej pracy. Autor w sposób przekonujący, na podstawie własnych doświadczeń stara się przedstawić przydatność termogra-fii jako metody pomocniczej we wczesnym wykrywaniu czerniaka. Badania przedstawia w sposób profesjonalny, a dyskusja uzyskanych wyników świadczy o znajomości tematu.
prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka
A N N A L E S A C A D E M I A E M E D I C A E S T E T I N E N S I S
R O C Z N I K I P O M O R S K I E J A K A D E M I I M E D Y C Z N E J W S Z C Z E C I N I E 2009, 55, 1, 39–47
MARIUSZ KRUPA