Argument z realizacji i przypadek synchronicznej przyczynowości odgórnej

istotną rolę przyczynową względem własności, które realizują, ale nie na odwrót128- wszystkie moce przyczynowe systemów pochodzą z ich części składowych. Raczej nie dopuszcza się możliwości, aby zrealizowane własności przekazywały również systemowi pewne moce przyczynowe - wszak gdyby tak było, to zgodnie z tezą o kompletności fizyki (completeness of

physics)¹²⁹, mielibyśmy do czynienia z przedeterminowaniem. Jednak, ten argument z

realizacji (Argument from Realisation) opiera się na pojmowaniu przyczynowości w

kategoriach przyczynowości sprawczej, gdzie: a.) zdarzenie B zależy od zdarzenia A,

b.) zdarzenie A musi mieć miejsce wcześniej niż zdarzenie B, oraz c.) zdarzenia A i B następują zaraz po sobie (Gillett, 2006, s. 269).

Jaegwon Kim określa to zjawisko synchroniczną odmianą zwrotnej przyczynowości odgórnej130 i uznaje ją za przypadek samodeterminacji, a tym samym odrzuca jej możliwość (jego zdaniem synchroniczna odmiana DC¹³¹ generuje sprzeczność), wszak czy możliwym jest, że a posiada swą specyficzną naturę wtedy i tylko wtedy, gdy a realizuje A i jednocześnie A istnieje tylko i wyłącznie dzięki owej specyficznej naturze a?. Jak argumentuje Kim (1999, s. 25), system W posiada cechę emergentną M w czasie t, wtedy i tylko wtedy gdy:

a.) system W jest rozkładalny na części a1,a2,a3…an;

b.) części a1,a2,a3…an konstytuujące system W pozostają ze sobą w złożonej relacji R; oraz dodatkowo:

c.) każda z części a1,a2,a3,…an posiada własność ze zbioru {P1, P2,…,Pn}. W przypadku synchronicznej DC spełnione muszą zostać dwa dodatkowe warunki:

d.) posiadanie własności M przez W powoduje, że pewna część systemu W, dajmy na to część a1 posiada własność P1 [warunek przyczynowości odgórnej];

128 “Property/relation instance(s) F1-Fn realize an instance of a property G, in an individual s, if and only if s has powers that are individuative of an instance of G in virtue of the powers contributed by F1-Fn to s or s’s constituent(s), but not vice versa”. (Gillett, 2006, s. 268)

129 Jest to założenie mówiące, że: „Jeśli weźmie się dowolne zdarzenie fizyczne oraz prześledzi ciąg jego przyczyn oraz skutki, to nigdy nie wyjdzie się poza dziedzinę fizyczną.”, (Kim, 2002, s. 51) Odrzucając zaś to twierdzenie rezygnujemy z uznania możliwości sformułowania zupełnej i wyczerpującej teorii fizykalnej obejmującej wszystkie zjawiska fizyczne.

130 Kim natomiast za niekontrowersyjną uznaje odmianę diachronicznej zwrotnej przyczynowości odgórnej, gdzie wprowadzona zostaje relatywizacja czasowa. Niemniej jednak wiąże się ona z problemem przedeterminowania (Kim, 1999 s. 28-29; Poczobut, 2009, s. 289-298).

161

e.) części a1,a2,a3,…an, ich własności {P1,P2,P3,…,Pn} oraz ich wzajemna relacja R wspólnie determinują posiadanie własności M przez system W [warunek oddolnej determinacji].

Jak można zauważyć, paradoks synchronicznej zwrotnej DC polega na tym, że system W posiada cechę M w czasie t dzięki częściom mikrostrukturalnym systemu W, ich własnościom oraz wzajemnym relacjom, a jednocześnie posiadanie M przez W stanowi przyczynę posiadania w czasie t pewnych specyficznych cech przez mikrostrukturalne części. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że argument sformalizowany przez Kima, generuje sprzeczność tylko przy założeniu, że relacja, jaka zachodzi pomiędzy własnością realizowaną a jej realizatorem ma charakter relacji przyczynowej. Co prawda, relację pomiędzy własnościami emergentnymi a własnościami bazowymi możemy traktować, jako rodzaj relacji realizacji¹³², jednak jak zostało wykazane powyżej i jak wielokrotnie w swoich pracach podkreślał Gillett i inni zwolennicy silnej emergencji, pomiędzy oboma członami tejże relacji nie zachodzi oddziaływanie przyczynowe. W debacie umysł-ciało pojawiają się głosy, które wskazują na to, że relację realizacji nie powinniśmy traktować, jako rozłożonej w czasie i polegającej na wymianie energii między obiektami relacji przyczynowo-skutkowej, a tym samym powinniśmy dopuścić innego rodzaju oddziaływania (Poczobut, 2009, s. 297-298).

Gillett formułuje własną wersję argumentu z synchronicznej odmiany DC: Ponownie przyjmijmy, że system W posiada pewną emergentną własność M, gdy: a.) system W konstytuowany jest przez części a1,a2,a3,…,an;

b.) części a1,a2,a3..an posiadają ontologicznie fundamentalne mikrofizyczne własności {P1,P2,P3,…Pn} oraz

c.) części a1,a2,a3…an pozostają w złożonej relacji R. Przyjmijmy dalej, że:

d.) P1 (– traktowany jako mikrofizyczny realizator własności M w układzie W), przekazuje jedną ze swoich mocy przyczynowych do a1 (jako części konstytutywnej dla systemu W) jedynie

warunkowo, o ile realizuje M. Oznaczmy ową warunkową moc przyczynową indeksem Cx i

przyjmijmy dalej, że powoduje ona pewien mikrofizyczny skutek Pz. Powinniśmy zatem uznać, że:

e.) Cx nie jest identyczna z żadną inną mocą przyczynową przekazywaną przez P1, gdy własność P1 nie jest zaangażowana w realizację M133.

132 Ponieważ własności realizujące posiadają swój specyficzny charakter dzięki temu, że są zaangażowane w realizację własności emergentnej. Jest to słabsza odmiana redukcji, aniżeli identyczność egzemplaryczna (Van Gulick, 2008, s. 154-154).

133 Zdaniem Gilletta jest to świadectwo wyższej przyczynowej efektywności - własność M częściowo i nieprzyczynowo determinuje przekazywane moce przyczynowe do indywiduum a1 (które jest jedną z części

162

Zgodnie z powyższym przykładem, własność drugiego rzędu w kontekście emergentyzmu możemy scharakteryzować w następujący sposób134:

„Egzemplifikacja własności M jest emergentna, w systemie W, wtedy i tylko wtedy, gdy (i) M jest realizowane przez mikrofizyczne własności/relacje, (ii) M częściowo i nieprzyczynowo determinuje niektóre moce przyczynowe przekazywane przez przynajmniej jedną z mikrofizycznych własności/relacji realizujących M”(Gillett, 2006, s. 272).

Zdaniem Gillett’a mutualizm tym samym zachowuje zasadę przyczynowej efektywności własności emergentnych (Teza o Wyższej Przyczynowej Skuteczności), a jednocześnie udaje mu się obronić założenia fizykalizmu, jednak za cenę odrzucenia tezy o kompletności fizyki.

Egzemplifikacja P1, mikrofizyczny realizator własności M w s, przekazuje jedną ze swych mocy przyczynowych do indywiduum jedynie warunkowo, jeżeli realizuje egzemplifikację M. Nazwijmy tę warunkową moc przyczynową Cx i uznajmy, że jest to moc do powodowania mikrofizycznego skutku Pz. Uznajemy zatem, że Cx jest inna od jakiejkolwiek innej mocy egzemplifikacji P1 gdy ta nie jest zaangażowana w realizację H.

Własność H częściowo nieprzyczynowo determinuje przekazanie mocy przyczynowych do indywiduum, ponieważ P1 jedynie przekazuje Cx do indywiduum kiedy realizuje M. Uznając, że P1 jest egzemplifikowana w a1, to a1 posiada Cx jedynie gdy indywiduum s, którego częścią składową jest a1 posiada zrealizowaną własność M. Moc Cx jest przekazana przez mikrofizyczna własność P1, ale kluczową kwestią jest to, że w określonych warunkach, M jest konieczną własnością, którą możemy uznać za łącznie wystarczającą do determinowania przekazania Cx do a1. I jako rezultat, M i odpowiednie realizatory są łącznymi przyczynami, każdego efektu powodowanego przez Cx. W tej sytuacji, istnieje dobry powód aby akceptować wyższą przyczynową skuteczność.

Pluralistyczny pogląd nie implikuje konkurencji przyczynowej, lecz współzależność przyczynową: zdarzenia powodują rzeczy tylko wtedy, gdy substancje, w których te zdarzenia

konstytuujących system W), ponieważ własność P1 przekazuje moc Cx do indywiduum a1 jedynie gdy jest zaangażowana w realizację własności M (Gillet, 2006, s. 280-281). Tym samym, zarówno własność M jak i realizujące ją mikrowłasności stanowią łączną przyczynę zaistnienia efektu Pz. Należy podkreślić, że M nie jest bezpośrednią przyczyną tego, że P1 przekazuje określone moce przyczynowe do a1, a tym bardziej nie jest bezpośrednią przyczyną mikrofizycznego skutku Pz. M wywiera nieprzyczynowy wpływ na P1, i tak jak w relacji realizacji część-całość, nie dochodzi do przekazania siły czy energii. Zdaniem Gilleta wynika z tego, że wszystkie moce przyczynowe systemu W i jego komponentów: a1,a2,a3, pozostają mocami przekazywanymi przez mikrofizyczne własności. Konsekwentnie, M pozostaje zrealizowaną własnością, gdzie jej realizatorami są P1-Pn, a fizykalizm zostaje utrzymany (Gillet, 2006, 285-286).

134 Gillett konstruując powyższą definicję posiłkował się ideą emergencji przedstawioną przez Samuela Alexandra, którego poglądy pokrótce omawiałam w pierwszym rozdziale.

163

są zmianami, powodują te rzeczy, i substancje powodują rzeczy tylko wtedy, gdy zmiany w tych substancjach powodują te rzeczy135.

Czy w takim przypadku fizykalizm jest utrzymany? Podstawową kwestią jest to czy emergentna własność H jest zrealizowana czyli skomponowana, a skupiając się na nieprzyczynowej naturze determinacji przejawianej przez M musimy wykazać, że M jest zrealizowaną własnością. Centralną kwestią jest podkreślenie, że M nie powoduje przyczynowo, że P1 przekazuje określone moce. M wywiera nieprzyczynowy determinujący wpływ i tak jak w przypadku relacji część – całość lub relacji realizacji, nie angażuje to przekazania siły czy energii. Ponieważ P1 przekazuje moc przyczynową Cx i jest to częściowo determinowane przez jej realizację H, moc przyczynowa Cx jest wciąż mocą przyczynową posiadaną przez mikrofizyczną własność P1. Widzimy zatem, że wszystkie moce przyczynowe s i jego części składowych a1,a2, a3…an są całkowicie przekazywane przez mikrofizyczne własności i relacje. Ale oczywiście, przekazanie mocy Cx nie jest całkowicie determinowane przez P1-Pn, ale również przez H. Konsekwentnie H jest nadal zrealizowana własnością, gdzie jej realizatory to P1, P2, P3…Pn i fizykalizm jest utrzymany – H i inne emergentne własności są zrealizowanymi własnościami. Nie ma tutaj zatem postulowania większej ilości niż 4 fundamentalne siły fizyczne. Z drugiej strony, jeżeli zgodnie z niesuperwenientnym emergentyzmem przyjmiemy, że własności emergentne nie są zrealizowane argument z synchronicznej przyczynowości odgórnej nie ma zastosowania.