Aspekty organizacyjne

Celem funkcjonowania wewnątrzszkolnego sys-temu doradztwa jest udzielanie pomocy uczniom w samopoznaniu własnych predyspozycji za-wodowych, potrzeb, uzdolnień, zainteresowań, możliwości, w przygotowaniu do wyboru szkoły, zawodu, wejścia na rynek pracy i w złagodzeniu startu zawodowego. Jego realizacja niesie wiele korzyści. Uczeń i jego rodzice mają zapewniony dostęp do usług doradczych, pomocy w rozwią-zywaniu różnych problemów edukacyjnych i za-wodowych. W miejscu uczenia się, zdobywania wykształcenia, nabywania kwalifikacji zawodo-wych uczeń może otrzymać wsparcie w postaci informacji edukacyjno-zawodowej, orientacji zawodowej i poradnictwa edukacyjno-zawo-dowego. U podstaw wprowadzenia WSD leży przekonanie, że środowisko szkolne odgrywa szczególną rolę w procesie podejmowania de-cyzji edukacyjno-zawodowych przez uczniów, a także w trakcie uczenia się, nabywania przez nich kwalifikacji zawodowych. WSD obejmuje indywidualną i grupową pracę z uczniami, ro-dzicami i nauczycielami (Radą Pedagogiczną).

Ma charakter działań celowych, systematycznych i długotrwałych (działania w ramach WSD nie mogą mieć charakteru doraźnego, sporadycz-nego, niezaplanowanego). Działania z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego powinny

być koordynowane przez szkolnego doradcę zawodowego lub nauczyciela wyznaczonego przez dyrektora szkoły. Po co działania o cha-rakterze doradczym w szkole? Powodów jest przynajmniej kilka:

− przygotowanie młodzieży do trafnego wybo-ru zawodu i drogi dalszego kształcenia oraz opracowania indywidualnego planu kariery edukacyjnej i zawodowej;

− przygotowanie ucznia do radzenia sobie w sytuacjach trudnych, takich jak: bezrobocie, problemy zdrowotne, adaptacja do nowych warunków pracy i mobilności zawodowej;

− przygotowanie ucznia do roli pracownika;

− przygotowanie rodziców do efektywnego wspierania dzieci w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych;

− udzielanie pomocy nauczycielom w realiza-cji tematów związanych z wyborem zawodu w ramach lekcji przedmiotowych;

− wspieranie działań szkoły mających na celu opty-malny rozwój edukacyjny i zawodowy ucznia.

Działania wpisane w WSD mogą obejmować cztery obszary działań:

1. W ramach pracy z nauczycielami (Radą Pe-dagogiczną):

− utworzenie i zapewnienie ciągłości działania wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zgodnie ze statutem szkoły;

− określenie priorytetów dotyczących orientacji i informacji zawodowej w ra-mach programu wychowawczego szkoły na każdy rok nauki;

− określenie priorytetów dotyczących gromadzenia informacji i prowadzenia poradnictwa zawodowego w szkole;

− realizację działań z zakresu przygotowa-nia uczniów do wyboru drogi zawodowej i roli pracownika;

− identyfikację potrzeb i dostosowanie oferty edukacyjnej placówki do zmian na rynku pracy.

3

Poradnictwo zawodowe w gimnazjumPoradnictwo edukacyjno-zawodowe dla uczniów gimnazjum

2. W ramach pracy z rodzicami:

− prezentowanie założeń pracy informa-cyjno-doradczej szkoły na rzecz uczniów;

− prowadzenie zajęć psychoedukacyjnych służących wspomaganiu rodziców w pro-cesie podejmowania decyzji edukacyj-nych i zawodowych przez ich dzieci;

− przedstawianie aktualnej i pełnej oferty edukacyjnej szkolnictwa na różnych jego poziomach;

− podejmowanie indywidualnej pracy z ro-dzicami uczniów, którzy mają problemy:

zdrowotne, emocjonalne, decyzyjne, in-telektualne, rodzinne itp.;

− gromadzenie, systematyczne aktualizo-wanie i udostępnianie informacji eduka-cyjno-zawodowej;

− przedstawianie możliwości zatrudnienia na lokalnym rynku pracy.

3. W ramach pracy z uczniami:

− prowadzenie indywidualnego i grupowe-go poradnictwa w obszarach: Poznawanie siebie, Poznawanie zawodów, Poznawa-nie ścieżek kształcenia; PoznawaPoznawa-nie rynku pracy;

− określanie zgodności predyspozycji uczniów z realizowanym kierunkiem kształcenia;

− konfrontowanie samooceny uczniów z wymaganiami szkół i zawodów;

− pomaganie w poszerzaniu wiedzy ogól-nej i budowaniu kolejnych etapów roz-woju edukacyjno-zawodowego;

− udzielanie pomocy w planowaniu roz-woju edukacyjno-zawodowego;

− realizowanie działań na rzecz aktywności uczniów na rynku pracy – poszukiwanie i utrzymywanie pracy oraz radzenie so-bie w trudnych sytuacjach: poszukiwanie pierwszej pracy, bezrobocie, mobilność zawodowa, ograniczenia zdrowotne itp.;

− analizowanie potrzeb rynku pracy i moż-liwości zatrudnienia;

− przygotowanie uczniów do roli pracow-nika.

4. W ramach pracy ze środowiskiem lokalnym:

− tworzenie sieci lokalnego partnerstwa na rzecz poradnictwa zawodowego;

− organizowanie spotkań z przedstawicie-lami lokalnych firm, pracodawców i szkół ponadgimnazjalnych;

− podejmowanie współpracy z instytucjami rynku pracy;

− inicjowanie i współorganizowanie lokal-nych inicjatyw mających na celu pomoc młodzieży w planowaniu kariery;

− pozyskiwanie sponsorów na realizowanie przedsięwzięć ujętych w ramach WSD.

Jak przygotować dobry projekt wewnątrz-szkolnego systemu doradztwa?

Całość działań zmierzających do zorganizowania i realizacji WSD można podzielić na kilka kroków:

Krok 1 – zdiagnozowanie potrzeb WSD w szkole (obejmuje ono uczniów, ich rodziców i nauczycieli) Ocena zapotrzebowania na WSD powinna obej-mować zapotrzebowanie na udzielanie pomocy w zakresie poradnictwa zawodowego w szkole (na zajęcia, porady indywidualne, określone formy pracy, pomoc w podejmowaniu decyzji eduka-cyjnych i zawodowych).

Krok 2 – przyjęcie założeń WSD

Aby przygotować projekt WSD, warto przyjąć przynajmniej kilka założeń:

− pomoc profesjonalna powinna być usytuowa-na blisko ucznia, a więc w szkole;

− działania powinny być podejmowane wspól-nie z uczwspól-niem;

− konieczne jest zagwarantowanie systema-tycznego i planowego oddziaływania na ucznia;

− nieodzowne jest motywowanie uczniów, ich rodziców i nauczycieli do świadomego interesowania się problematyką rozwoju zawodowego i planowania kariery

zawodo-wej oraz do korzystania z pomocy i wsparcia doradczego;

− istotne jest uwzględnianie odpowiednich do-kumentów i aktów prawnych, które stanowią podstawę funkcjonowania WSD w szkole;

− ważne jest postrzeganie wyboru zawodu jako procesu rozwojowego;

− docenienie roli środowiska szkolnego w kształtowaniu decyzji uczniów;

− aby pomóc uczniom, działania w szkole będą koncentrować się na obszarach: wiedza o so-bie, wiedza na temat zawodów, wiedza na temat ścieżek kształcenia i wiedza na temat rynku pracy;

− WSD obejmuje pracę indywidualną i grupo-wą z uczniami, ich rodzicami, nauczycielami, środowiskiem lokalnym;

− działania powinien koordynować fachowiec – doradca zawodowy lub wyznaczony przez dyrektora nauczyciel, mający do tego odpo-wiednie przygotowanie.

Krok 3 – określenie możliwości szkoły w realizacji WSD Przydatna w określeniu możliwości szkoły w reali-zacji WSD może okazać się analiza SWOT, która po-zwoli przyjrzeć się mocnym i słabym stronom szkoły (uwarunkowaniom wewnętrznym) oraz szansom i zagrożeniom (uwarunkowaniom zewnętrznym), pojawiającym się na drodze realizacji WSD.

Mocne strony szkoły planującej realizację WSD mogą wyłonić się podczas poszukiwania odpo-wiedzi na pytania:

− co w szkole w obszarze poradnictwa zawo-dowego jest robione dobrze?

− jakie umiejętności realizatorów WSD sprzyjają podejmowanym działaniom?

− czy dotychczasowe działania w zakresie po-radnictwa zawodowego są doceniane?

Słabe strony szkoły planującej realizację WSD mogą wyłonić się podczas poszukiwania odpo-wiedzi na pytania:

− czego w szkole w obszarze poradnictwa

za-wodowego nie robi się?

− czego w obszarze poradnictwa zawodowego nie robi się najlepiej?

− jakich kompetencji realizatorom WSD brakuje?

− czego szkoła powinna unikać?

Szanse szkoły można określić odpowiadając na pytania:

− jakie osoby sprzyjają szkole?

− na kogo szkoła może liczyć?

− z pomocy jakich instytucji szkoła może ko-rzystać?

− czy istnieje pozytywny klimat wokół po-radnictwa zawodowego w środowisku lo-kalnym?

Zagrożenia dla szkoły zostaną zidentyfikowane podczas udzielania odpowiedzi na pytania:

− kto może (w) szkole przeszkadzać w realizacji WSD?

− jaki jest stosunek organu prowadzącego szko-łę do poradnictwa zawodowego?

− czy szkoła może liczyć na wsparcie finansowe i organizacyjne z zewnątrz?

Krok 4 – opisanie ról i zadań osób realizujących WSD Za realizację WSD w szkole odpowiada dyrektor szkoły, szkolny doradca zawodowy (jeśli jest za-trudniony), pedagog szkolny, psycholog szkolny i nauczyciele.

Krok 5 – określenie czasu i miejsca realizacji tych zadań

Działania w ramach WSD są realizowane w ciągu całego roku szkolnego i są zależne od wieku ich adresatów i typu szkoły.

Krok 6 – określenie form i metod pracy w ramach WSD Adresatami różnych form działań z zakresu po-radnictwa zawodowego mogą być:

− uczniowie,

− rodzice,

− nauczyciele.

Szkoła może zaplanować dla uczniów, rodziców i nauczycieli różne przedsięwzięcia, adekwatne

3

Poradnictwo zawodowe w gimnazjumPoradnictwo edukacyjno-zawodowe dla uczniów gimnazjum

do potrzeb i oczekiwań adresatów. W tym celu można zaproponować na Radzie Pedagogicznej dwa warianty zadania.

Wariant 1

Jeśli nauczyciele przyniosą materiały, to mogą je krótko przedstawić. Następnie mogą w grupach przygotować propozycje działań, które oni sami mogliby realizować w ramach WSD w swoich szkołach. Chodzi o to, by nauczyciele zobaczyli siebie w rolach osób prowadzących poradnictwo zawodowe w szkole.

Wariant 2

Można nauczycielom zaproponować pracę ze-społową mającą na celu uzupełnienie poniższej tabeli. Chodzi o to, by wymyślili zadania z zakresu poradnictwa zawodowego, które mogliby realizo-wać w nowym roku szkolnym. Co ważne, to to, by pojawiły się konkretne przykłady sposobów reali-zacji, terminy, informacje o osobach, które mogą

być zaproszone do współpracy przy realizacji okre-ślonych zadań. Warto podkreślić, że nie muszą wszystkiego robić samodzielnie, szczególnie na początku. Trzeba także pomyśleć o efektach, które nauczyciele chcą osiągnąć. To może być trudne, ale jakby domknie rozważania na temat zadań możliwych do realizacji warunkach szkolnych.

Specyfika szkoły, jej potrzeby i możliwości w za-kresie realizacji WSD, osoby realizujące, to główne wyznaczniki przyjętych metod i form pracy.

Krok 7 – określenie oczekiwanych efektów i korzyści wynikających z realizacji WSD

Sprawdzający się realnie wewnątrzszkolny system poradnictwa pozwala m.in. na:

− kształtowanie odpowiednich postaw i za-chowań młodzieży dobrze postrzeganych na rynku edukacyjnym i rynku pracy;

− prowadzenie systematycznych, celowych działań doradczych dla uczniów;

Tab. 7. Plan pracy nauczyciela w ramach WSD Zadanie Sposób

realizacji Terminy Współpraca Efekty Uwagi 1.

2.

3.

4.

5.

Źródło: opracowanie własne.

− przygotowanie uczniów do podejmowania świadomych decyzji edukacyjnych i zawo-dowych;

− nawiązanie współpracy między nauczycielami także w obszarze poradnictwa zawodowego;

− prowadzenie działań skierowanych do rodzi-ców uczniów danej szkoły;

− nawiązanie dialogu pomiędzy szkołą, praco-dawcami i władzami samorządowymi.

Krok 8 – ewaluacja działań realizowanych w ra-mach WSD

Ewaluacja może obejmować np. przygotowanie ankiet dla uczniów, ich rodziców, nauczycieli, po-zwalających na ocenę skuteczności WSD w szkole.

Pytania powinny dotyczyć tego, czy WSD:

− uwzględnia potrzeby uczniów, ich rodziców i nauczycieli;

− rozwija wiedzę, umiejętności i kształtuje po-stawy uczniów;

− angażuje wszystkich pracowników szkoły;

− angażuje instytucje zewnętrzne i współpra-cuje z nimi.

Ewaluacja skuteczności działań w ramach WSD może odbywać się poprzez analizę informacji uzy-skanych od uczniów, ich rodziców i nauczycieli.

WSD w szkole to sposób na realizowanie działań z zakresu doradztwa zawodowego dla uczniów gimnazjum (i nie tylko). Ważne, by za te działania nie był odpowiedzialny tylko doradca zawodo-wy (jeśli jest), pedagog szkolny czy zawodo-wychowawca klasy. Każdy z nauczycieli może i jest w stanie przygotować swoją ofertę z zakresu poradnic-twa zawodowego. Z tych wielu propozycji może powstać to, co będziemy określać jako wewnątrz-szkolny system doradztwa.

W dokumencie Poradnik dla nauczycieli przedmiotu (Stron 63-67)