4
Poradnictwo zawodowe w gimnazjumKoncepcja zainteresowań zawodowych E. A. Klimowa a przedmioty realizowane w gimnazjum. Propozycje działań doradczych
P
rzygotowując młodych ludzi do samodziel-nego planowania karier, obok stwarzania im możliwości poznawania samych siebie i odkrywania własnych zasobów, pomagamy im w poznawaniu świata pracy i rozpoznawaniu tych przestrzeni, które dla młodych ludzi mogą być miejscem rozwoju ich zawodowych pasji.W procesie odkrywania zawodowych zaintere-sowań i predyspozycji przydatne mogą się oka-zać zarówno teorie, których autorzy proponują różnorodne podziały zawodów, jak i formalne klasyfikacje zawodów obowiązujące w danym kraju, które pozwalają zorientować się zarówno w charakterystyce danego zawodu, jak i w sposo-bie zdobycia kwalifikacji i/lub uprawnień do jego wykonywania (o ile jest to konieczne w przypadku danego zawodu lub specjalności).
Wśród koncepcji, w których znajdziemy propozy-cje podziału zawodów ze względu na określone kryteria, w Polsce najczęściej wykorzystywane są: strukturalna teoria zainteresowań Ann Roe149, teoria osobowości zawodowej Johna Hollanda150 oraz klasyfikacja zawodowa E. A. Klimowa151. Obok teorii, których autorzy próbują odpowie-dzieć na pytania: dlaczego ludzie wybierają
okre-149 Por. B. Bajcar, A. Borkowska, A. Czerw, A. Gąsiorow-ska, Cz. S. Nosal, Psychologia preferencji i zainteresowań zawodowych. Przegląd teorii i metod, Zeszyty Informa-cyjno-Metodyczne Doradcy Zawodowego, Zeszyt nr 34, Warszawa 2006, s. 98-108.
150 Por. tamże, s. 33-43.
151 Por. B. Wojtasik, Podstawy poradnictwa…, s. 25-26.
96
IV. „Jak pomóc młodzieży w określeniu potencjału edukacyjno-zawodowego?”
Koncepcja zainteresowań zawodowych E. A. Klimowa a przedmioty reali-zowane w gimnazjum. Propozycje działań doradczych
ślone drogi zawodowe oraz w jaki sposób można określić/rozpoznać predyspozycje związane z pra-cą. W procesie konstruowania drogi zawodowej przydatne są klasyfikacje zawodów i specjalno-ści. Obecnie w Polsce obowiązują dwa tego typu opracowania: Klasyfikacja zawodów i specjalności opracowana na zlecenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej152 oraz przygotowana na wniosek Mi-nistra Edukacji Narodowej Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego153.
W tej publikacji wykorzystujemy podział zawo-dów zaproponowany przez E. A. Klimowa i jego zespół154, a także uwzględniamy obie obowią-zujące w naszym kraju formalne klasyfikacje za-wodów. Ze względu na możliwość czytelnego
152 Rozporządzenie MPiPS z dnia 27 kwietnia 2010 r.
w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz jej stosowania (Dz. U. z 2010 r. Nr 82 poz. 537) oraz Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 listopada 2012 r. zmieniające rozpo-rządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy.
153 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkol-nictwa zawodowego.
154 Por. B. Wojtasik, Warsztat doradcy zawodu…, s. 77;
B. Wojtasik, Podstawy poradnictwa kariery…; E. Lis, G.
Sołtysińska, D. Szczepanik, J. Woroniecka, Materiały me-todyczne z zakresu orientacji zawodowej dla pedagogów i nauczycieli gimnazjum, [w:] G. Sołtysińska, J. Woroniec-ka (red.), Przygotowanie uczniów gimnazjum do wyboru zawodu, KOWEZ, Warszawa 2003, s. 12-14; K. Lelińska, Zawodoznawstwo w planowaniu kariery, OHP, Warszawa 2006, s. 63-71.
odniesienia zastosowanych w klasyfikacji E. A. Kli-mowa kryteriów do przedmiotów realizowanych w gimnazjum oraz uwzględniając dostępność materiałów z zakresu poradnictwa edukacyjno--zawodowego do pracy z młodzieżą, uznałyśmy, że zastosowanie tego podziału w prezentowanej publikacji będzie najbardziej wskazane.
Zespół badaczy pod kierunkiem E. A. Klimowa podjął studia nad klasyfikacją zawodów i profe-sji na przełomie lat 60. i 70. XX wieku. Była to pewnego rodzaju kontynuacja prac nad
podzia-łem wypracowanym przez J. A. Fine’a. Zespół E. A. Klimowa, podobnie jak J. A. Fine, jako kry-terium podziału zawodów przyjął relacje, jakie zachodzą między człowiekiem a przedmiotem jego pracy. Wynikiem badań zespołu E. A. Kli-mowa było poszerzenie wyróżnionych przez J. A. Fine’a grup zawodów związanych z: pracą z ludźmi, rzeczami i danymi o dwie dodatkowe kategorie: zawody, w których przedmiotem pracy była szeroko pojęta przyroda oraz zawody zwią-zane z działaniami artystycznymi155.
155 K. Lelińska, Zawodoznawstwo…, s. 63.
Tab. 8. Przypisanie przedmiotów realizowanych w szkole gimnazjalnej do klasyfikacji zawodowej E. A. Klimowa Przedmiot Człowiek –
człowiek
Człowiek – system znaków
Człowiek – technika
Człowiek – przyroda
Człowiek – obraz artystyczny
Język polski x x
Języki obce nowożytne x x
Muzyka x
Plastyka x
Historia x
Wiedza o społeczeństwie x
Geografia x
Biologia x x
Chemia x x
Fizyka x x x
Matematyka x x
Informatyka x x x
Wychowanie fizyczne x Edukacja dla bezpieczeństwa x Wychowanie do życia w
ro-dzinie
x
Etyka/religia x
Zajęcia artystyczne x
Zajęcia techniczne x x
Źródło: opracowanie własne na podstawie E. Lis, G. Sołtysińska, D. Szczepanik, J. Woroniecka, Mate-riały metodyczne z zakresu orientacji zawodowej dla pedagogów i nauczycieli gimnazjum…, s. 12-42 oraz Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego.
4
Poradnictwo zawodowe w gimnazjumKoncepcja zainteresowań zawodowych E. A. Klimowa a przedmioty realizowane w gimnazjum. Propozycje działań doradczych
Zgodnie z koncepcją E. A. Klimowa każdy czło-wiek charakteryzuje się innymi zainteresowaniami i predyspozycjami zawodowymi, które można przyporządkować do jednego z pięciu wyróżnio-nych typów relacji między jednostką a działaniami zawodowymi:
człowiek – człowiek, człowiek – dane – symbol, człowiek – technika, człowiek – przyroda,
człowiek – obraz artystyczny156.
W tabeli 8 poszczególne przedmioty szkolne realizowane w gimnazjum zostały przypisane do obszarów zainteresowań zawodowych wy-różnionych przez E. A. Klimowa, zgodnie z za-gadnieniami, jakie są podejmowane w ramach każdego z przedmiotów.
W dalszej części rozdziału przedstawimy krótką charakterystykę każdego z wyróżnionych przez
156 Tamże.
E. A. Klimowa obszarów zainteresowań zawodo-wych. Zaprezentujemy także nasze propozycje działań, jakie mogą podejmować nauczyciele poszczególnych przedmiotów realizowanych w gimnazjum, którzy chcieliby wspierać swoich uczniów w odkrywaniu ich zasobów i rozwija-niu zainteresowań. Nauczycielom przedmiotów przypisanych do poszczególnych obszarów zain-teresowań przedstawiamy zarówno propozycje działań możliwych do realizacji w ramach lekcji lub poza nimi, wspierających rozwój zaintereso-wań młodzieży, jak również wskazujemy, w jakie tematy, realizowane zgodnie z podstawą progra-mową dla III etapu edukacji na poszczególnych przedmiotach, można wzbogacić treści związa-ne z doradztwem edukacyjno-zawodowym, tak aby dzięki tym działaniom uczniowie pod koniec swojej edukacji w gimnazjum potrafili bez obaw podejmować kolejne decyzje edukacyjne i za-wodowe.