Charakterystyka obszaru
EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA
2. Obszar zainteresowań zawodowych człowiek – system znaków
4
Poradnictwo zawodowe w gimnazjumKoncepcja zainteresowań zawodowych E. A. Klimowa a przedmioty realizowane w gimnazjum. Propozycje działań doradczych
Do tego obszaru zainteresowań zawodowych przypisane są również zawody związane z pro-wadzeniem spraw administracyjnych, takie jak:
audytor, inspektor kontroli skarbowej, inspektor nadzoru bankowego, inspektor nadzoru budow-lanego, specjalista zarządzania kryzysowego, specjalista ds. zamówień publicznych, inspek-tor pracy.
W omawianej grupie można także wyróżnić za-wody związane z formułowaniem tekstów i tłu-maczeniem dokumentów, jak: lektor dialogów filmowych i radiowych, tłumacz języka angielskie-go itd., tłumacz tekstów, tłumacz konferencyjny ustny, dziennikarz, reporter prasowy, filolog, bi-bliotekoznawca, księgarz, pisarz, poeta, scena-rzysta, redaktor wydawniczy, edytor materiałów źródłowych, kodowacz (koder), korektor tekstu.
Znajdziemy w niej także profesje wymagające umiejętności sporządzania wykresów, map, ta-bel, planów, do których należą takie zawody jak:
inżynier geodeta, geodeta, rysownik geodezyj-ny, kartograf, rysownik kartograficzgeodezyj-ny, architekt, geograf, geofizyk.
Do obszaru zawodowego człowiek – system zna-ków zostały także przypisane zawody związane z kodowaniem i programowaniem informacji, np.
informatyk, programista, programista aplikacji, webmaster, tester oprogramowania komputero-wego, architekt stron komputerowych, projektant aplikacji multimedialnych, animacji i gier kompu-terowych, specjalista ds. rozwoju stron interneto-wych, Internetu i intranetu, specjalista ds. rozwoju oprogramowania systemów informatycznych.
Przypisane są do tej grupy również profesje obej-mujące zarządzanie informacją, takie jak: analityk informacji i raportów medialnych, analityk ruchu na stronach internetowych, bibliotekoznawca, broker informacji (researcher), menedżer za-wartości serwisów internetowych, specjalista zarządzania informacją, specjalista informacji
naukowej, technicznej i ekonomicznej.
Ostatnią grupą zawodów, które charakteryzują się relacją zawodową człowiek – system znaków, są te, które związane są z prowadzeniem ewidencji materiałów, surowców, wyrobów, dokumentów i ludzi. Należą do niej m.in. takie zawody jak: pra-cownik ds. ewidencji ludności, inwentaryzator, magazynier, bibliotekarz, pracownik biurowy, pra-cownik ds. osobowych, archiwista dokumentów elektronicznych, technik archiwista157.
Przedmioty szkolne, które mogą wspierać roz-wój predyspozycji ucznia do pracy w zawodach z grupy człowiek – system znaków:
− matematyka,
− informatyka,
− geografia,
− chemia,
− fizyka,
− języki obce.
Propozycje do pracy dla nauczycieli przedmiotów
Do obszaru człowiek – system znaków przypi-sano sześć przedmiotów szkolnych, na których nauczyciele mogą rozwijać zainteresowania uczniów związane z zawodami przypisanymi do tej grupy.
Nauczyciele prowadzący zajęcia z przedmiotów przypisanych do obszaru człowiek – system zna-ków mogą pomóc uczniom zbierać informacje o swoich zainteresowaniach i uzdolnieniach, ale mogą również stwarzać okazje do „testowania siebie” w czynnościach związanych np. z zawo-dami mieszczącymi się w opisywanym obszarze.
Propozycje działań, jakie mogą podejmować na-uczyciele poszczególnych przedmiotów, które mogą służyć rozwojowi uzdolnień i zainteresowań uczniów:
157 Podział zawodów przygotowano na podstawie:
K. Lelińska, Zawodoznawstwo…
MATEMATYKA
Nauczyciel matematyki, który chciałby pomóc młodzieży w odkrywaniu ich matematycznych zainteresowań i uzdolnień, może realizować to działanie poprzez:
→ zachęcanie uczniów do udziału oraz przygo-towywanie ich do różnorodnych konkursów matematycznych wewnątrzszkolnych oraz zewnętrznych, organizowanych przez różne instytucje,
→ organizowanie zajęć pozalekcyjnych rozwija-jących zainteresowania i zdolności matema-tyczne, takich jak koło matemamatema-tyczne, gier logicznych, szachowe, brydżowe, młodego ekonomisty itp.,
→ inspirowanie uczniów do pomagania kole-gom i koleżankom, którzy mają trudności w uczeniu się matematyki,
→ nawiązywanie kontaktów ze szkołami, które mają bogatą tradycję w uczeniu matematyki, z instytucjami, które angażują się w rozwój matematyki, mają bazę, która mogłaby po-służyć uczniom w sprawdzaniu swoich kom-petencji matematycznych,
→ organizowanie spotkań z osobami, które w swojej pracy wykorzystują wiedzę mate-matyczną, jak ekonomiści, bankowcy, ale także architekci, geodeci, planiści itp.
Nauczyciel matematyki, który chciałby włączyć się w rozwój zainteresowań i uzdolnień swoich uczniów z obszaru człowiek – system znaków, oprócz organizowania wspomnianych powyżej działań może także wzbogacić swój program o treści z zakresu poradnictwa edukacyjno-za-wodowego, np.:
→ przy okazji omawiania tematów związanych z obliczeniami procentów, np. obliczania ceny po podwyżce lub obniżce o dany procent, wykonywania obliczeń związanych z VAT, ob-liczania odsetek dla lokaty rocznej, nauczyciel może zwrócić uwagę na realizowanie
podob-nych czynności w zawodach ekonomiczpodob-nych, takich jak technik ekonomista, księgowy, spe-cjalista w zakresie rachunkowości, ekonomiści pracujący w bankowości, a także w branżach handlowej i usługowej: sprzedawcy,
handlow-→ nauczyciel może także zwrócić uwagę na za-cy, wody, w których wykorzystywana jest staty-styka, np. socjolog, specjalista ds. marketingu, politolog, statystyk lub geometra,
→ lekcje matematyki mogą być doskonałą oka-zją do wskazania branż i zawodów, w których kompetencje matematyczne są niezbędne.
Nauczyciel może omówić zarówno obszary zawodowe, które wprost powiązane są z ma-tematyką, takie jak matematyka stosowana, ekonomia, a w niej finanse, bankowość, mar-keting czy zarządzanie; takie jak nowoczesne technologie, farmacja, biotechnologia, ma-tematyk, fizyk, chemik, analityk rynku.
INFORMATYKA
Nauczyciele informatyki mogą wspierać rozwój zainteresowań zawodowych uczniów w obszarze człowiek – system znaków poprzez:
→ angażowanie uczniów w różne działania związane z informatyzacją szkoły (np. pomoc w naprawach, instalowaniu oprogramowania itp.),
→ organizowanie wycieczek zawodoznawczych do firm informatycznych, graficznych, rekla-mowych,
→ zapraszanie uczniów do udziału w inicjaty-wach organizowanych przez szkoły ponad-gimnazjalne mające w swoich ofertach zajęcia dla osób interesujących się informatyką,
→ inspirowanie uczniów do działań związanych z przygotowywaniem informacji oraz ich za-mieszczaniem na stronach internetowych szkoły,
→ organizowanie spotkań uczniów z przedsta-wicielami firm informatycznych świadczących różnego typu usługi (administrowanie siecią,
4
Poradnictwo zawodowe w gimnazjumKoncepcja zainteresowań zawodowych E. A. Klimowa a przedmioty realizowane w gimnazjum. Propozycje działań doradczych
programowanie, grafika komputerowa).
Treści z zakresu poradnictwa edukacyjno-zawo-dowego, które może podejmować nauczyciel na zajęciach z informatyki:
→ zwrócenie uwagi na znaczenie w wielu zawodach pracy z komputerem, np. pracy ekonomisty, księgowego, tłumacza tekstów, redaktora wydawniczego, bibliotekarza,
→ używanie komputera jako podstawowego narzędzia pracy w zawodach archiwisty, we-bmastera, bibliotekarza, technika cyfrowych procesów graficznych, itp.,
→ zwrócenie uwagi na obecność pracy z kom-puterem w branży multimediów oraz nowo-czesnych technologii,
→ uczenie korzystania z zasobów informacji zamieszczonych w Internecie,
→ pokazanie zawodów związanych z pracą w obszarze informacyjnym, np. broker infor-macji, specjalista ds. zarządzania stronami komputerowymi, webmaster,
→ zwrócenie uwagi na przydatność umiejętno-ści tworzenia wykresów w wielu zawodach technicznych,
→ opracowywanie za pomocą komputera rysun-ków, tekstów, danych liczbowych, motywów, animacji, prezentacji multimedialnych,
→ w trakcie omawiania działu związanego z edycją, grafiką tworzenia kompozycji z figur, fragmentów rysunków i zdjęć, umieszczania napisów na rysunkach, tworzenia animacje, przekształcania formatów plików graficznych, omówienie cech charakterystycznych dla zawo-dów z tego obszaru: np. grafika komputerowe-go, technika cyfrowych procesów graficznych,
→ w trakcie omawiania zagadnień związanych z edytorem tekstu uczeń może tworzyć kil-kunastostronicowe publikacje, z nagłów-kiem i stopką, przypisami, grafiką, tabelami itp., może formatować tekst w kolumnach, opracowywać dokumenty tekstowe o różnym przeznaczeniu. Takie działania mogą służyć pokazaniu pracy w zawodach: redaktor wy-dawniczy, dziennikarz, redaktor, technik prac
biurowych, technik archiwista,
→ omawiając arkusz kalkulacyjny, nauczyciel może pokazać zawody, w których jest przy-datne jego stosowanie, np. w pracy matema-tyka, fizyka, ekonomisty, statysmatema-tyka,
→ tematy dotyczące zbierania danych i przygo-towywania sprawozdań sprzyjają omówieniu zawodów związanych np. z badaniem rynku, marketingiem, sprzedażą, bankowością,
→ nauczyciel informatyki może również zapo-znać uczniów z listą zawodów informatycz-nych, takich jak administrator baz dainformatycz-nych, projektant baz danych, administrator sieci informatycznej, specjalista bezpieczeństwa oprogramowania, projektant aplikacji multi-medialnych, animacji i gier komputerowych, operator bezprzewodowych sieci kompute-rowych, operator sieci komputekompute-rowych, ad-ministrator stron internetowych, pracownik pozycjonowania stron internetowych, admi-nistrator systemów poczty elektronicznej.
GEOGRAFIA
Nauczyciele geografii mogą wspierać rozwój zainteresowań zawodowych uczniów w relacji człowiek – system znaków poprzez:
→ organizowanie wycieczek turystyczno-kra-joznawczych (tematycznych) związanych z regionem oraz ogólnopolskich, a jeśli jest taka możliwość, także zagranicznych (mogą to być wycieczki do najbliższych sąsiadów Polski),
→ inicjowanie imprez terenowych typu biegi na orientację, spływy kajakowe połączonych z poznawaniem lokalnych atrakcji turystycz-nych, np. na terenie parków krajobrazowych,
→ organizowanie wycieczek zawodoznawczych, np. do lokalnego punktu meteorologicznego, drukarni map turystycznych, biura podróży, biura geodezyjnego,
→ nawiązanie kontaktów np. z biurami tury-stycznymi, które mogą dostarczyć informacji o stanowiskach pracy, w których może być
przydatna geografia.
Treści z zakresu poradnictwa edukacyjno-za-wodowego, które może włączać nauczyciel na lekcjach geografii:
→ omawiając tematy związane z pracą z mapa-mi, można omówić zawody, w których ma się do czynienia z mapami, np. zawód kartograf, geodeta,
→ pracując nad zagadnieniami związanymi z ro-dzajami map, z opracowaniami tras podróży, nauczyciel może omówić zawody związane z usługami turystycznymi, jak np. pracownik biura podróży, pilot wycieczek, przewodnik turystyczny, rezydent biura turystycznego, pracownik informacji turystycznej,
→ mówiąc o mapach i planach, nauczyciel może również omówić firmy i instytucje, w których realizowane są działania z zakresu plano-wania przestrzennego, gdzie jest niezbęd-na wiedza z geografii i informatyki. Zajęcia związane z uczeniem się czytania map mogą posłużyć omówieniu z uczniami sposobów wykorzystywania map w różnych dziedzinach życia społecznego, mogą być sposobnością do zwrócenia uwagi na funkcjonowanie miejskich i gminnych wydziałów promocji i turystyki, w których można szukać pracy i realizować swoje zainteresowania związane z geografią, kartografią,
→ dział „Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa” to zagadnienia, przy okazji których nauczyciel może powiedzieć uczniom o pracy geologa, hydrologa, fizyka; może także powiązać nie-które treści z fizyką i odwołać się do zawodu astronoma,
→ „Wybrane zagadnienia geografii fizycznej” to dział, w którym nauczyciel może przybliżyć młodzieży zawód klimatologa, meteorologa, synoptyka czy prezentera pogody,
→ omawiając zagadnienia z działu „Położenie i środowisko Polski”, nauczyciel może podjąć z młodzieżą dyskusję na temat takich zawo-dów jak: geolog, technik ochrony środowiska,
technik obsługi turystycznej,
→ dział „Ludność Polski” może posłużyć omawia-niu takich zawodów jak: statystyk, urbanista, demograf,
→ nauczyciel może potraktować tematykę związaną z regionami Polski jako kontekst do podjęcia dyskusji na temat zawodów cha-rakterystycznych dla danego obszaru, np. dla Pomorza i Pomorza Zachodniego mogą to być takie zawody jak: technik rybołówstwa morskiego, technik nawigator morski, technik mechanik okrętowy, marynarz,
→ „Sąsiedzi Polski, Europa” to dział mogący posłużyć omówieniu zawodów: politolog, dyplomata, urzędnik, kulturoznawca, etnolog,
→ przy okazji realizowania tematu związanego z geografią gospodarczą Polski, np. o rolnic-twie, nauczyciel może omówić zawody, np.
rolnik, ogrodnik, technik hodowca koni, tech-nik agrobiznesu, pszczelarz,
→ „Przemysł” to dział, przy omawianiu którego warto, aby nauczyciel wspomniał o różnych jego gałęziach obecnych w regionie zamiesz-kania ucznia i pokazał w nich zapotrzebowa-nie na zawody,
→ dział „Usługi”, np. komunikacja, może posłu-żyć omówieniu zawodów: technik transportu kolejowego, logistyk, spedytor, technik żeglu-gi śródlądowej, technik usług pocztowych i finansowych, technik pojazdów samochodo-wych, mechanik/elektromechanik pojazdów samochodowych.
CHEMIA
Nauczyciele chemii mogą wspierać rozwój zainte-resowań zawodowych uczniów w relacji człowiek – system znaków poprzez:
→ prowadzenie doświadczeń, eksperymentów rozwijających zainteresowania uczniów
che-→ organizowanie wycieczek zawodoznawczych mią, do firm, które prowadzą działalność związa-ną z branżą chemiczzwiąza-ną, np. producentów
4
Poradnictwo zawodowe w gimnazjumKoncepcja zainteresowań zawodowych E. A. Klimowa a przedmioty realizowane w gimnazjum. Propozycje działań doradczych
środków ochrony roślin, firm spożywczych lub niezależnych laboratoriów chemicznych,
→ kontakty z firmami chemicznymi, które mogą włączyć się w przygotowywanie zajęć fakul-tatywnych dla uczniów,
→ organizowanie spotkań z przedstawicielami branż, w których chemia odgrywa kluczową rolę: chemikami i biochemikami, ale również z farmaceutami czy też producentami w bran-ży spobran-żywczej.
Treści z zakresu poradnictwa edukacyjno-za-wodowego, które może włączać nauczyciel na lekcjach chemii:
→ „Substancje i ich właściwości” to dział, którego realizacja może zostać wzbogacona o treści dotyczące zawodów, np. technik technolo-gii chemicznej, technik ochrony środowiska, technik analityk,
→ zagadnienia typu kwasy, zasady i sole można powiązać z omówieniem zawodów, np. che-mik, technik technologii chemicznej, technik analityk,
→ „Związki węgla jako składniki organizmów żywych” to dział, który można powiązać z przemysłem spożywczym (technologia żywienia, cukiernictwo, produkcja piekar-sko-ciastkarska, przetwórstwo: mleczarskie, owocowo-warzywne, olejarskie, zbożowe),
→ „Węgiel i jego związki z wodorem” to dział, który można omówić w kontekście zawodów związanych z górnictwem: technik górnictwa odkrywkowego, technik górnictwa otworo-wego, technik górnictwa podziemnego,
→ „Woda i roztwory wodne” to tematy, przy oka-zji których nauczyciel może omówić zawody
„wodne”, np. technik inżynierii środowiska i melioracji, technik ochrony środowiska,
→ w trakcie lekcji chemii nauczyciel może pod-jąć z uczniami dyskusję na temat zawodów wprost związanych z chemią, takich jak:
chemik, chemik – technologia chemiczna, technik technologii chemicznej, farmaceuta, diagnosta laboratoryjny.
FIZYKA
Nauczyciele fizyki mogą wspierać rozwój zainte-resowań zawodowych uczniów w relacji człowiek – system znaków poprzez:
→ organizowanie spotkań ze szkołami ponad-gimnazjalnymi, które mają w swoich ofertach kształcenia zawody związane z fizyką,
→ organizowanie wyjazdów tematycznych na uczelnie wyższe, które w ramach projektów oraz różnych przedsięwzięć regionalnych or-ganizują zajęcia tematyczne z zakresu fizyki dla gimnazjalistów,
→ inicjowanie wycieczek do centrów nauki, jak np. Centrum Kopernik, aby umożliwić mło-dzieży przyjrzenie się różnorodnym obsza-rom pracy, w których niezbędna jest wiedza fizyczna.
Treści z zakresu poradnictwa edukacyjno-za-wodowego, które może włączać nauczyciel na lekcjach fizyki:
→ „Ruch i siły” to przykłady tematów, przy oma-wianiu których warto, aby nauczyciel wspo-mniał o zawodach takich jak: inżynier me-chanik, technik meme-chanik, technik pojazdów samochodowych, mechanik maszyn i urzą-dzeń, operatorzy maszyn i urząurzą-dzeń, inżynier automatyki i robotyki, inżynier mechatronik, technik mechatronik, monter mechatronik,
→ w trakcie analizy działu „Praca i energia”
nauczyciel może omówić zawody związane z energią cieplną, hutnictwem, odlewnic-twem, obróbką cieplną, przeróbką plastyczną,
→ omawiając dział „Fale dźwiękowe” nauczy-ciel może przybliżyć związane z tą tematyką zawody, jak np. technik elektronik, technik telekomunikacji, technik realizacji dźwięku, technik realizacji nagrań i nagłośnień,
→ dział „Elektryczność” może być kontekstem do omówienia takich profesji jak: inżynier elektryk automatyk, technik elektryk, elek-tromechanik, elektromechanik pojazdów
samochodowych,
→ omawiając dział „Optyka” nauczyciel może mieć sposobność do przedstawienia takich zawodów jak np. technik optyk, optyk-me-chanik, optometrysta, ortoptystka,
→ w ramach lekcji fizyki nauczyciel ma możli-wość rozwijania ważnych dla współczesnej młodzieży kwestii, takich jak umiejętności pla-nowania, przewidywania, logicznego myśle-nia, czytania ze zrozumieniem, porównywania danych, wyszukiwania informacji.
JĘZYKI OBCE
Nauka języków obcych to doskonała okazja do rozwijania kompetencji niezbędnych w procesie konstruowania kariery. Nauczyciele języków ob-cych mogą rozwijać zainteresowania w obszarze człowiek – system znaków poprzez:
→ prowadzenie „kącika językowego” w gazetce szkolnej,
→ przygotowywanie tłumaczeń tekstów,
→ przygotowywanie wraz z uczniami języko-wych gazetek ściennych, dekoracji nawiązu-jących do określonego państwa itp.,
→ wyszukiwanie informacji potrzebnych na zajęcia językowe szkolne i pozalekcyjne.
Treści z zakresu poradnictwa edukacyjno-za-wodowego, które może włączać nauczyciel na lekcjach języka obcego:
→ ucząc języka obcego, nauczyciel może zwrócić uczniom uwagę na to, że bardzo dobra zna-jomość języka obcego może być pomysłem na pracę np. tłumacza lub nauczyciela języka obcego,
→ niemalże każdy z tematów realizowanych na lekcjach języków obcych może posłużyć nauczycielowi do omówienia zawodów po-wiązanych z danymi tematami, np.
− podróżowanie i turystyka (zawody zwią-zane z branżą turystyczną),
− sport (zawody związane ze sportem),
− zdrowie (zawody medyczne),
− zakupy i usługi (zawody związane z han-dlem) itd.,
→ prowadząc zajęcia z języka obcego nauczyciel może podkreślić przydatność kompetencji językowych w bardzo wielu zawodach, może też zwrócić uwagę, iż w wielu branżach mo-żemy spotkać tzw. języki branżowe charakte-rystyczne dla danych zawodów, jak np. język obcy dla logistyków, język obcy dla techników mechatroników, język obcy dla techników obsługi turystycznej itp.,
→ nauczyciel może przybliżyć uczniom zawody związane z językami obcymi, np. nauczyciel języka obcego, lektor, filolog, tłumacz, tłu-macz tekstów, lingwista, pracownik dyplo-matyczny.