Charakterystyka obszaru
ZAJĘCIA TECHNICZNE
4. Obszar zainteresowań zawodowych człowiek – przyroda
Charakterystyka obszaru
Do tej grupy zaliczane są zawody, w których praca wymaga kontaktu z przyrodą, zwierzętami, rośli-nami, z ich pielęgnacją, uprawą, hodowlą oraz z różnymi zjawiskami zachodzącymi w przyrodzie.
Osoby, które mogą wybierać w przyszłości zawo-dy z tej grupy, najczęściej interesują się szeroko pojętą przyrodą, lubią rośliny i zwierzęta oraz troszczą się o środowisko. Uczeń zainteresowany tym obszarem zawodowym zwykle:
− zdobywa wiedzę przyrodniczą czytając publikacje na ten temat, oglądając filmy przyrodnicze, a także poszukując interesu-jących go treści na różnorodnych stronach internetowych,
− chętnie opiekuje się zwierzętami,
− lubi pracę na wolnym powietrzu, w ogrodzie, na polu, na działce,
− lubi pielęgnować rośliny, np. doniczkowe lub ogrodowe,
− podejmuje doświadczenia przyrodnicze,
− z dużą chęcią przebywa wśród roślin i zwie-rząt, chętnie obserwując świat przyrody,
− z zaangażowaniem odwiedza miejsca szcze-gólnie interesujące miłośników przyrody, np.
parki narodowe, rezerwaty przyrody, ogrody botaniczne (dendrologiczne) czy też zoolo-giczne,
− dba o przyrodę i chętnie włącza się w działa-nia związane z ochroną środowiska,
− chętnie uczy się przedmiotów przyrodni-czych,
− uczestniczy w kółkach związanych z przyro-dą (biologicznym, ochrony środowiska itp., medycznym).
Osoby, które chciałyby swą przyszłość zawodową związać z pracą w obszarze człowiek – przyroda, powinny wykazywać zdolności z zakresu biologii i chemii, a także fizyki i geografii, przyroda po-winna być ich prawdziwą pasją.
4
Poradnictwo zawodowe w gimnazjumKoncepcja zainteresowań zawodowych E. A. Klimowa a przedmioty realizowane w gimnazjum. Propozycje działań doradczych
Zawody z grupy człowiek – przyroda wymagają takich cech jak: odpowiedzialność, cierpliwość, spo-strzegawczość, dokładność, sumienność, równowa-ga, troskliwość, samodzielność oraz wytrzymałość.
Predyspozycje do pracy w zawodach z obszaru człowiek – przyroda to obok zainteresowań przy-rodniczych: duża sprawność fizyczna i wytrzyma-łość, dobry stan zdrowia, brak chorób związanych z alergią i reumatyzmem.
Praca w zawodach przyrodniczych wymaga umie-jętności prowadzenia obserwacji i analizy róż-norodnych danych, umiejętności pracy w zmie-niających się, często niełatwych warunkach oraz umiejętności pracy wymagającej siły fizycznej.
W tej grupie zawodów można wyodrębnić zawo-dy związane z obserwacją przyrozawo-dy, szczególnie świata roślin, takie jak: ichtiolog, geolog, hydro-log, meteorolog.
Znajdziemy tu również zawody związane z pro-wadzeniem badań biologicznych, mikrobiolo-gicznych czy też medycznych. Przedmiotem pracy w tej grupie zawodów z obszaru człowiek – przyroda są procesy zachodzące w świecie zwie-rząt i roślin. Takie działania zawodowe prowadzą genetycy, biolodzy, chemicy, mikrobiolodzy.
Kolejna grupa zawodów związana jest z hodowlą i pielęgnacją zwierząt, znajdziemy tu zoologów, zootechników, techników hodowców zwierząt, ichtiologów, ornitologów, a także osoby profe-sjonalnie zajmujące się pielęgnacją zwierząt, jak np. groomer (psi fryzjer).
W omawianej grupie znaleźć można także zawody związane z uprawą i pielęgnacją roślin, takie jak:
ogrodnik, technik rolnik, botanik, ale także leśnik.
Są to także zawody związane z leczeniem i pro-filaktyką zwierząt, takie jak: lekarz weterynarii, technik weterynarii, a także psycholog zwierzęcy.
Oczywiście wśród zawodów związanych z przy-rodą osoby zainteresowane tym obszarem
zawo-dowym znajdą również te, których przedmiotem pracy jest ochrona środowiska (zwierząt, roślin oraz wody powietrza i gleby), a są to: technik ochrony środowiska, inspektor ochrony środo-wiska, strażnik ochrony środowiska.
Przedmioty realizowane w gimnazjum, w ramach których można rozwijać zainteresowania i umie-jętności niezbędne w zawodach z grupy człowiek – przyroda, to przede wszystkim:
− biologia,
− chemia,
− fizyka.
Propozycje do pracy dla nauczycieli przedmiotów
Zagadnienia związane z obszarem człowiek – przyroda mogą być poruszane przede wszyst-kim w ramach takich przedmiotów szkolnych jak:
biologia, chemia i fizyka.
Nauczyciele uczący przedmiotów przypisanych do obszaru człowiek – przyroda mogą rozwijać u uczniów zamiłowanie do przyrody. Wśród uczniów bywają tacy, którzy interesują się bo-taniką, zoologią, bądź chętnie angażują się w dzia-łania związane z ekologią.
Propozycje działań, jakie mogą podejmować na-uczyciele poszczególnych przedmiotów, które mogą służyć rozwojowi uzdolnień i zaintereso-wań uczniów:
BIOLOGIA
Propozycje działań w ramach lekcji biologii, które mogą służyć rozwojowi uzdolnień i zaintereso-wań uczniów, to przede wszystkim:
→ nawiązanie przez nauczyciela kontaktów ze szkołami, które mają w swojej ofercie zawo-dy związane z biologią (technika ogrodnicze, technika leśne, klasy biologiczno-chemiczne w liceach ogólnokształcących),
→ aranżowanie akcji związanych z angażowa-niem się uczniów w różnorodne inicjatywy na rzecz zwierząt, np. akcje zbiórki, pomocy na rzecz schronisk dla zwierząt, zoo, angażowa-nie się w wolontariat, wspieraangażowa-nie organizacji działających na rzecz zwierząt,
→ prowadzenie wraz z uczniami przyszkolnego ogródka,
→ inicjowanie wycieczek do ogrodów botanicz-nych, parków dendrologiczbotanicz-nych, arboretum, zoo, a także do miejsc, w których prowadzona jest hodowla zwierząt: stadnin, gospodarstw hodujących bydło, trzodę chlewną, kury lub ryby,
→ angażowanie uczniów w opiekę nad zwie-rzętami w pracowni biologicznej,
→ organizowanie spotkań z przedstawicielami różnych branż, w których biologia gra klu-czową rolę, takich jak: biotechnolog, biolog, ogrodnik, zoolog, ornitolog i in.,
→ angażowanie zainteresowanych uczniów w akcje społeczne związane z ekologią, ochroną środowiska.
Nauczyciel biologii może rozwijać zainteresowania uczniów związane z obszarem człowiek – przyro-da, wykorzystując następujące treści programowe:
→ zagadnienia związane ze związkami chemicz-nymi budującymi organizmy oraz pozyskiwa-niem i wykorzystapozyskiwa-niem energii; w trakcie zajęć dotyczących tego zagadnienia nauczyciel może przybliżyć uczniom branże i zawody, w których ta wiedza jest podstawą działań zawodowych, jak np., mikrobiologia, bioche-mia, biotechnologia itp.,
→ analizując zagadnienia związane z budową i funkcjonowaniem organizmów roślinnych nauczyciel z jednej strony może zainicjo-wać dyskusję na temat zawodów związa-nych z badaniem roślin, ich uprawą roślin oraz ochroną, z drugiej zaś wraz z uczniami może przeanalizować kluczowe kompetencje osoby, która pracuje w takich zawodach jak:
botanik, ogrodnik, rolnik, leśnik lub specjalista w zakresie medycyny roślin,
→ zagadnienia związane z budową i funkcjo-nowaniem organizmu człowieka oraz jego chorobami mogą posłużyć nauczycielowi do przybliżenia zawodów, których przedstawi-ciele zajmują się organizmem człowieka, jego anatomią, budową i zmianami, jakie w nim zachodzą, jak np. antropolodzy, fizjolodzy lub neurobiolodzy oraz specjaliści w różnych dziedzinach medycyny; jest to również do-skonała okazja do rozmów na temat wpływu kondycji poszczególnych organów człowieka na jego możliwości w zakresie podejmowania różnych czynności zawodowych. Nauczyciel może w trakcie omawiania poszczególnych układów człowieka np. wspominać o prze-ciwwskazaniach zawodowych związanych z danym układem,
→ tematy związane z genetyką to doskonała okazja do omówienia zawodów i profesji, któ-rych ta dynamicznie rozwijająca się dziedzina wiedzy stanowi podstawę działania, jak np.
biolodzy-genetycy, pracownicy laboratoriów molekularnych oraz farmaceutycznych, ge-netycy kliniczni, biotechnolodzy,
→ zagadnienia związane z ekologią dają nauczy-cielowi możliwość zwrócenia uwagi uczniów na aktywności zawodowe, których kluczowym zadaniem jest ochrona środowiska, dbanie o równowagę gatunkową, a także promo-wanie ekologicznych upraw i hodowli.
CHEMIA
Nauczyciel chemii może wspierać rozwój zainte-resowań zawodowych uczniów w relacji człowiek – przyroda poprzez:
→ przeprowadzanie podczas lekcji lub w trakcie zajęć pozalekcyjnych doświadczeń, ekspe-rymentów rozwijających zainteresowania uczniów chemią,
→ organizowanie wycieczek zawodoznawczych do firm, które prowadzą działalność związaną z branżą chemiczną, np. fabryk produkujących środki ochrony roślin, pasze i karmy zwierzę-ce, laboratoriów chemicznych itp.,
96
4
Poradnictwo zawodowe w gimnazjumKoncepcja zainteresowań zawodowych E. A. Klimowa a przedmioty realizowane w gimnazjum. Propozycje działań doradczych
→ nawiązywanie kontaktów z firmami chemicz-nymi, które mogą włączyć się w przygotowy-wanie zajęć fakultatywnych dla uczniów,
→ inicjowanie uczestnictwa uczniów w zajęciach promujących najnowsze badania chemiczne w trakcie festiwali nauki lub zajęć organizo-wanych przez uczelnie wyższe dla gimnazja-listów.
Treści z zakresu poradnictwa edukacyjno-za-wodowego, które może włączać nauczyciel na lekcjach chemii:
→ zagadnienia z działu „Substancje i ich wła-ściwości” mogą posłużyć nauczycielowi do omówienia zawodów, których przedstawicie-le zajmują się badaniem i analizą właściwości różnorodnych substancji, jak np. specjalista z zakresu ochrony środowiska, analityk che-miczny,
→ tematy związane z działami „Związki węgla jako składniki organizmów żywych” oraz
„Węgiel i jego związki z wodorem” mogą być doskonałą okazją do omawiania zagad-nień związanych z eksploatacją środowiska naturalnego i ochroną środowiska oraz za-wodami, których przedstawiciele podejmują tego rodzaju zagadnienia w swojej codzien-nej działalności zawodowej,
→ „Woda i roztwory wodne” to dział, w ramach którego nauczyciel może omówić z uczniami zawody, w których niezbędna jest wiedza che-miczna z tego zakresu, takie jak: specjalista ds. ochrony środowiska, biochemik, hydrolog, oceanograf itp.
FIZYKA
Nauczyciel fizyki może pomóc uczniom odkrywać ich zainteresowania zawodowe w relacji człowiek – przyroda poprzez:
→ nawiązywanie kontaktu ze szkołami ponad-gimnazjalnymi oraz przedstawicielami uczel-ni wyższych, które mają w swoich ofertach kształcenia zawody wymagające wiedzy z za-kresu fizyki, jak np. biofizyk, fizyk medyczny
lub bioinformatyk,
→ organizowanie udziału w zajęciach promują-cych najnowsze badania z pogranicza fizyki i biologii organizowane w trakcie festiwali nauki lub jako osobna oferta skierowana do gimnazjalistów.
Treści z zakresu poradnictwa edukacyjno-za-wodowego, które może włączać nauczyciel na lekcjach fizyki:
→ zagadnienia z działu „Energia” nauczyciel może powiązać z omówieniem zawodów związanych z odnawialnymi źródłami energii oraz ochroną środowiska naturalnego,
→ „Właściwości materii” to dział fizyki, który może być doskonałą okazją do podjęcia roz-mowy na temat ochrony przyrody i wpływu przekształcania się środowiska na rozwój przyrody na świecie (np. topienie się lodów Arktyki, itp.), przy tej okazji nauczyciel może podjąć dyskusję na temat profesji zajmują-cych się tymi problemami.
Przykładowa analiza SWOT kucharza, absolwenta zasadniczej szkoły zawodowej, może wyglądać tak:
Mocne strony Szanse
Ukończona z dobrym wynikiem szkoła
=
2-miesięczna praktyka w renomowanej restauracji
=
Kurs dekorowania potraw
=
Wakacyjna praca w kuchni w zagranicznym kurorcie
=
Pracowitość i obowiązkowość
=
Umiejętność pracy w zespole
=
Dobrze opracowane dokumenty aplikacyjne
=
Zapotrzebowanie na kucharzy
=
Bogata oferta kursów i szkoleń dokształcających
=
Miejsce zamieszkania – duże miasto
=
Słabe strony Zagrożenia
Brak doświadczenia zawodowego
=
Słaba znajomość języka angielskiego
=
Dużo poziom stresu podczas rozmów kwalifikacyjnych
=
Duża rotacja pracowników w branży
=
Wymagane doświadczenie w zawodzie
=
Źródło: opracowanie własne.
Charakterystyka obszaru
W grupie zawodów człowiek – działalność arty-styczna (obraz artystyczny) głównym przedmio-tem pracy są wartości i dzieła artystyczne. Jak pisze K. Lelińska, osoby, które wykonują działania związane z obszarem artystycznym, można po-dzielić na dwie grupy:
− twórców, którzy pozostawiają po sobie wy-twory swojej działalności, tacy jak kompo-zytorzy, rzeźbiarze, malarze, pisarze, poeci, architekci, projektanci itp.
− „odtwórców” tych dzieł – artystów, którzy przybliżają nam owe wytwory, czyli muzycy, wokaliści (śpiewacy i piosenkarze), aktorzy, reżyserzy, ale także animatorzy kultury i or-ganizatorzy imprez kulturalnych161. Zainteresowania tym obszarem zawodowym mogą przejawiać się tym, że uczeń:
− interesuje się działalnością artystyczną, mu-zyką, malarstwem czy np. tańcem,
− z zaangażowaniem uczestniczy w artystycz-nych kołach zainteresowań, np. teatralnym, recytatorskim, filmowym, fotograficznym, sztuki współczesnej itp.,
− aktywnie uczestniczy w działaniach o charak-terze artystycznym realizowanych na terenie szkoły,
− swoje przeżycia i przemyślenia wyraża po-przez wytwory artystyczne: opowiadania, wiersze, muzykę, obrazy, fotografie itp.,
− interesuje się zastosowaniem nowoczesnych technologii w sztuce,
− interesuje się animacją i efektami specjalnymi stosowanymi w filmach i programach kom-puterowych,
− lubi uczestniczyć w różnorodnych wydarze-niach artystycznych, typu koncerty, wystawy, wernisaże czy też przedstawienia teatralne,
161 K. Lelińska, dz. cyt. s. 69.