ATRAKCYJNOŚĆ STUDIÓW GEOGRAFICZNYCH – PROFIL STUDENTA GEOGRAFII UMK

Na UMK tytuł magistra geografii uzyskuje się w toku dwustopniowych studiów. I stopień pozwala uzyskać tytuł licencjata geografii lub licencjata nauczania geografii i biologii. Na I stopniu program studiów kierunku geografia obejmuje:

– przedmioty kształcenia ogólnego (m.in. języki obce, filozofia, socjologia, podstawy ekonomii),

– przedmioty podstawowe (m.in. podstawy geografii, astronomiczne podsta-wy geografii, matematyka i statystyka),

– przedmioty kierunkowe (m.in. geografia społeczna, geografia ekono-miczna, geografia osadnictwa, geologia, kartografia i topografia, meteorologia i klimatologia, hydrologia i oceanografia, geomorfologia, gleboznawstwo i geo-grafia gleb, teledetekcja),

– przedmioty do wyboru z zakresu: geografii fizycznej, geoinformacji, geo-grafii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej.

Oznacza to, Ŝe absolwent kierunku geografia Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UMK ma podstawową wiedzę z zakresu geografii oraz zna relacje kształtujące funkcjonowanie systemu „przyroda–człowiek”. Nabyta wiedza poz-wala mu dokonywać oceny współczesnego stanu badanych zjawisk, ich uwa-runkowań, tendencji zmian oraz prognozować stany przyszłe i ich skutki. Znając podstawowe procesy zachodzące w przyrodzie, społeczeństwie i gospodarce licencjat geografii ma umiejętności wykorzystywania wyników analiz i informa-cji o naturalnych i antropogenicznych zjawiskach i procesach na potrzeby kompleksowego gospodarowania i zarządzania przestrzenią. Jak wcześniej wspomniano, absolwenci, którzy w trakcie studiów dodatkowo zrealizują blok zajęć pedagogicznych, uzyskują uprawnienia do nauczania geografii.

Pole zainteresowań i badań geografa jest szerokie, dlatego na II stopniu akademicka edukacja geograficzna podlega specjalizacji. Na I roku II stopnia na kierunku geografia Wydziału BiNoZ UMK studenci mogą podjąć studia na specjalności geografia fizyczna i geoinformacja oraz planowanie i zagospodaro-wanie przestrzenne. Stosownie do nazw specjalizacji treści programowe kon-centrują się na zjawiskach fizycznogeograficznych i społeczno-ekonomicznych. Studenci obu specjalności realizują blok wspólnych zajęć obejmujących m.in.

Zawód geograf – atrakcyjność studiów geograficznych... 123

metodologię badań geograficznych, zagadnienia globalizacyjne, globalne zmia-ny klimatu, procesy i struktury urbanizacji na świecie, zasoby wodne ziemi, historię architektury i urbanistyki, znaczenie wiedzy i innowacji w rozwoju gospodarczym, planowanie i zarządzanie przestrzenią turystyczną, politykę re-gionalną. Przekazywane treści programowe na tym etapie studiów mają na celu wykształcenie absolwenta świadomego złoŜoności i współzaleŜności zjawisk w środowisku Ŝycia ludzi oraz umiejącego złoŜoność tę wyjaśnić, właściwie zin-terpretować i ocenić, zwłaszcza w kontekście zachodzących przemian w Polsce i na świecie.

Analizując program studiów II stopnia, moŜna wnioskować, Ŝe absolwent kierunku geografia ze specjalnością geografia fizyczna jest kompetentny w za-kresie poznawania, rozumienia i interpretowania zasad funkcjonowania środo-wiska geograficznego, zarówno w przestrzeni, jak i czasie. Jest przygotowany do badania współzaleŜności między elementami środowiska geograficznego, oceny ich stanu, analizy uwarunkowań, tendencji oraz skutków zmian. Absolwent stu-diów na kierunku geografia ze specjalnością planowanie i zagospodarowanie przestrzenne dysponuje wiedzą i umiejętnościami pozwalającymi na wyjaśnianie procesów i zjawisk społeczno-ekonomicznych występujących w środowisku geograficznym, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki planowania prze-strzennego i rozwoju regionalnego. Ponadto ma umiejętności posługiwania się technikami i metodami gromadzenia, analizy oraz interpretacji danych prze-strzennych z wykorzystaniem programów statystycznych i systemów informacji geograficznej.

Jak wynika z dotychczasowych rozwaŜań, wiedza i umiejętności nabyte w trakcie studiów pozwalają absolwentowi geografii na podejmowanie pracy w instytucjach, których działalność związana jest z wykorzystaniem zasobów naturalnych, zasobów ludzkich, turystyką, ochroną i kształtowaniem środowiska geograficznego. Co zatem skłania młodych ludzi do zdobywania kwalifikacji w zawodzie geografa? W kwestionariuszu badania znalazło się pytanie dotyczą-ce przyczyn podjęcia studiów na kierunku geografia. NaleŜało odotyczą-cenić, w skali od 1 (najmniej waŜna przyczyna) do 5 (najwaŜniejsza przyczyna). Z przeprowa-dzonych badań wynika, Ŝe większość studentów pierwszych lat wskazała przy-czyny podjęcia studiów, oznaczając je od 1 do 4; rzadko oceniano wybraną odpowiedź jako 5, czyli jako „najwaŜniejszą przyczynę”. W odpowiedziach na pytanie o to, co wpłynęło na wybór kierunku studiów, aŜ 58% wskazań res-pondentów z I roku I stopnia i 35% wskazań resres-pondentów z I roku II stopnia dotyczyło przyczyn relatywnie najmniej waŜnych (tj. 1 i 2 w skali od 5 do 1), podczas gdy przyczyny oznaczone jako najwaŜniejsze (5) wskazało odpowied-nio 15% i 36% respondentów. U starszych studentów, w latach kończących I i II

stopień zdecydowanie przewaŜały wskazania najwaŜniejszej przyczyny; odpo-wiednio – 49% wskazań na III roku I stopnia i 48% wskazań na II roku II stopnia oceniło jedną z odpowiedzi jako najwaŜniejszą przyczynę podjęcia stu-diów geograficznych. I r. I st. III r. I st. I r. II st. II r. II st. 0 20 40 60 80 100

zainteresowania przedmiotem wy-nikające z uczenia sięgo w szkole przekonanie o łatwości

studiowania

niepowodzenie w dostaniu się na inny kierunek łatwość w znalezieniu pracy po ukończeniu studiów inne

Przyczyny:

Odsetek odpowiedzi Rok studiów

Ryc. 4. Struktura wskazań najwaŜniejszych przyczyn podejmowania edukacji geograficznej na kierunku geografia na UMK (oznaczone jako 5)

Źródło: opracowanie własne

Z przeprowadzonych badań wynika, Ŝe zasadniczo najwaŜniejszą przyczyną podejmowania edukacji geograficznej na poziomie akademickim jest zaintere-sowanie przedmiotem wynikające z uczenia się go w szkole. Postrzeganie tej przesłanki za najwaŜniejszą wzrastało z 36% na I roku I stopnia do 79% na II roku II stopnia wskazań najwaŜniejszych przyczyn (ryc. 4). Jednocześnie zauwaŜa się, Ŝe wśród wskazań najwaŜniejszych przyczyn w toku studiów maleje przekonanie o łatwości studiowania. ZauwaŜa się teŜ, Ŝe na latach kończących I i II stopień wśród najwaŜniejszych przesłanek podjęcia studiów geograficznych nie pojawia się przekonanie o moŜliwości znalezienia pracy w zawodzie. Struktura wskazań przez respondentów drugiej pod względem waŜności przyczyny podjęcia studiów geograficznych (oznaczanej „4” – ryc. 5) pozwala wnioskować, Ŝe studenci geografii decydowali się na ten kierunek w przeświadczeniu, Ŝe stosunkowo niewielkim nakładem sił będą mogli rozwijać zainteresowania wyniesione ze szkoły, przy czym z kaŜdym rokiem studiów odsetek przekonanych o łatwości studiów geograficznych, podobnie jak w przypadku najwaŜniejszych wskazań, systematycznie malał. Na II roku II stopnia nikt teŜ nie wskazał za jedną z waŜniejszych przyczyn podjęcia studiów geograficznych łatwości w znalezieniu pracy, ale pojawiły się wskazania mó-wiące o wyborze geografii jako alternatywy wobec niepowodzenia studiowania na innych kierunkach.

Zawód geograf – atrakcyjność studiów geograficznych... 125 I r. I st. III r. I st. I r. II st. II r. II st. 0 20 40 60 80 100 Rok studiów

zainteresowania przedmiotem wy-nikające z uczenia sięgo w szkole przekonanie o łatwości

studiowania

niepowodzenie w dostaniu się na inny kierunek łatwość w znalezieniu pracy po ukończeniu studiów inne

Przyczyny:

Odsetek odpowiedzi

Ryc. 5. Struktura wskazań waŜnych przyczyn podejmowania edukacji geograficznej na kierunku Geografia na UMK (oznaczonych jako 4)

Źródło: opracowanie własne

Kim jest zatem student geografii? Pasjonatem wiedzy o zjawiskach zacho-dzących w świecie przyrody oŜywionej i nieoŜywionej, niewiąŜącym przyszłości zawodowej ze zdobywanym wykształceniem? Pragmatykiem studiującym geo-grafię jako drugi kierunek dla przyjemności? Czy teŜ studiującym ten kierunek z przypadku, o niesprecyzowanych zainteresowaniach w celu uzyskania wyŜsz-go wykształcenia?

Z przeprowadzonych badań wynika, Ŝe dla większości studentów na wszyst-kich latach geografia jest kierunkiem pierwszego wyboru (ryc. 6). Relatywnie wyŜszy odsetek studentów, którzy podjęli studia geograficzne wskutek niepowo-dzenia na innych kierunkach, odnotowano jedynie na I roku I stopnia.

I r. I st. III r. I st. I r. II st. II r. II st. 0 20 40 60 80 100 Rok studiów Odsetek odpowiedzi tak nie

Ryc. 6. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Czy geografia jest kierunkiem pierwszego wyboru?”

0 10 20 30 40 50 60 70

Geografia – kierunek pierwszego wyboru Geografia – kierunek kolejnego wyboru

Rok studiów Odsetek studentów

Ryc. 7. Udział studentów geografii studiujących takŜe na drugim kierunku z uwzględnieniem studentów, dla których geografia

była kierunkiem pierwszego wyboru

Źródło: opracowanie własne

Utrzymujący się odsetek studentów, którzy zdecydowali się studiować geo-grafię, mimo iŜ nie był to wymarzony kierunek na poziomie 20% wskazuje, iŜ I rok I stopnia dokonuje weryfikacji atrakcyjności geografii dla potencjalnych geografów. Ci, którzy zaliczyli pierwszy rok i zdecydowali się studiować geo-grafię, mimo iŜ nie był to kierunek pierwszego wyboru, w duŜej części podejmu-ją studia na innych kierunkach (ok. 29% na III roku I stopnia i 67% na II roku II stopnia). Jak wynika z przeprowadzonych badań (ryc. 7), częstotliwość podej-mowania studiów na drugim kierunku w tej grupie studentów geografii była na kaŜdym roku większa niŜ wśród studentów, dla których geografia była kie-runkiem pierwszego wyboru.