METODYKA BADAŃ

Materiału do analizy dostarczyły przeprowadzone w pierwszej połowie roku akademickiego 2010/2011 badania ankietowe wśród studentów studiów sta-cjonarnych: I roku studiów licencjackich (z 14 ośrodków) oraz I roku studiów magisterskich (z 11 ośrodków) w uczelniach państwowych prowadzących kierunek geografia. Narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety, który miał charakter anonimowy, a jego wypełnienie było dobrowolne. Ankieta zawierała 15 pytań (w większości zamkniętych), które moŜna było pogrupować na trzy części. Część pierwsza ankiety zawierała pytania dotyczące wieku i płci ankietowanej osoby, roku studiów i wybranej specjalności, województwa i miejscowości, z której pochodził respondent, rodzaju ukończonej szkoły średniej. W części drugiej pytano o stopień zainteresowania geografią jako przedmiotem nauczania w szkole średniej (wybór geografii na maturze, zakres zdawanego egzaminu maturalnego z tego przedmiotu, udział w olimpiadzie geograficznej) oraz kierunkiem studiów (m.in. czy jest to jedyny kierunek studiów i jedyna uczelnia, do której ubiegano się o przyjęcie, czy zostałyby podjęte studia dzienne na geografii w przypadku wprowadzenia odpłatności za nie, jakie były źródła informacji na temat moŜliwości studiowania geografii w danym ośrodku). Trzecia grupa pytań dotyczyła powodów determinujących wybór studiów geograficznych i przyszłego zatrudnienia. W ankiecie proszono o wskazanie trzech czynników spośród wymienionych dziewiętnastu, które w ocenie osoby ankietowanej w największym stopniu wpłynęły na wybór kie-runku studiów. JeŜeli zamieszczone w kwestionariuszu czynniki nie wyczerpały moŜliwych odpowiedzi, respondenci mogli określić i dopisać dodatkowe moty-wy, którymi kierowali się przy wyborze studiów. Listę czynników wpływają-cych na wybór studiów przygotowano, biorąc pod uwagę za F. Rheinbergiem (2006) oraz U. Kurczewską i in. (2008) motywacje o charakterze autotelicznym, instrumentalnym i przypadkowym. WyróŜnione trzy grupy motywacji stanowiły podstawę interpretacji otrzymanych wyników.

Kolejnym etapem badań było sporządzenie bazy danych z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego Excel, będącej podstawą do dalszej analizy ilościowej, którą przeprowadzono przy uŜyciu pakietu statystycznego SPSS 14 for Windows. Analiza ilościowa objęła ocenę jednozmiennej, której wyniki przedstawione są jako proste rozkłady odpowiedzi w próbie, oraz ocenę dwuzmiennej (Babbie

2009). W pytaniach otwartych i wielokrotnego wyboru liczby wskazują, jaka część respondentów wybrała daną odpowiedź, procenty zaś nie sumują się do 100. PoniewaŜ najistotniejszym elementem podejmowanych wysiłków badaw-czych było ustalenie zaleŜności między zmiennymi (np. wybór określonego motywu w zaleŜności od płci czy profilu ukończonej szkoły średniej), skorzy-stano z najpopularniejszej techniki analizy danych w tego typu badaniach – analizy tabelarycznej. Dla ukazania zaleŜności między zmiennymi posłuŜono się typowymi tabelami zaleŜności (tabelami krzyŜowymi) utworzonymi przez procedurę CROSSTABS pakietu SPSS 14. WaŜnym elementem badań ilościo-wych było określenie poziomu istotności zachodzących korelacji. Korzystając z pakietu SPSS istotność zaleŜności określono na poziomie 95%.

Charakterystyka respondentów

W badaniu uczestniczyły 1223 osoby, wśród których było 750 studentów I roku studiów licencjackich z 14 ośrodków i 473 studentów I roku studiów ma-gisterskich uzupełniających (MU) z 11 ośrodków (z badaniami ankietowymi nie udało się dotrzeć do studentów studiów magisterskich UMCS, UW i UWr.) (tab. 1). Z załoŜenia respondenci stanowili co najmniej 20% studiujących na I roku studiów licencjackich lub magisterskich uzupełniających w poszczególnych uczelniach. Wymóg ten został spełniony.

Tabela 1. Liczba ankietowanych studentów geografii w roku akademickim 2010/2011

Uczelnia ^Skrót nazwy I rok studiów licencjackich (LIC) I rok studiów magisterskich (MU) Ogółem Akademia Pomorska AP 45 55 100 Uniwersytet Gdański UG 166 53 219 Uniwersytet im. Adama

Mickiewicza ^{UAM 75 21 96}

Uniwersytet Jagielloński UJ 47 36 83 Uniwersytet Jana Kochanowskiego UJK 40 34 74 Uniwersytet Kazimierza Wielkiego UKW 23 30 53 Uniwersytet Łódzki UŁ 36 31 67 Uniwersytet Marii

Diagnoza motywów wyboru studiów geograficznych w Polsce... 79

Uniwersytet Mikołaja Kopernika UMK 46 62 108 Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN UP 52 52 104 Uniwersytet Szczeciński USz 25 18 43 Uniwersytet Śląski UŚ 80 81 161 Uniwersytet Warszawski UW 34 0 34 Uniwersytet Wrocławski UWr 34 0 34

Ogółem 750 473 1223

Źródło: opracowanie własne.

Wśród respondentów ze studiów licencjackich dominowali studenci w wieku 19–20 lat, natomiast na studiach magisterskich w wieku 22–23 lat. Pod wzglę-dem płci zdecydowanie przewaŜały kobiety (61,6%), i to zarówno wśród studentów obu rodzajów studiów (62,8% wśród studentów licencjatu i 59,6% wśród studentów MU), jak i w poszczególnych uczelniach. Jedynie wśród ankie-towanych studentów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika i Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej przewaŜali męŜczyźni) (tab. 2).

Tabela 2. Ankietowani studenci geografii według płci (w %)

Uczelnia Kobiety MęŜczyźni

AP 58,0 42,0 UAM 62,1 37,9 UG 61,5 38,5 UJ 55,4 43,4 UJK 66,2 33,8 UKW 60,4 39,6 UŁ 71,6 28,4 UMCS 46,8 53,2 UMK 48,1 51,9 UP 77,9 22,1 USz 58,1 41,9 UŚ 62,1 37,3 UW 76,5 23,5 UWr 55,9 41,2 Ogółem 61,6 38,2

Ryc. 1. Pochodzenie terytorialne studentów geografii według uczelni

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

Blisko 40% ankietowanych studentów geografii pochodziło ze wsi. Z miast liczących do 50 tys. mieszkańców wywodziło się 24% badanych, z miast o liczbie mieszkańców powyŜej 100 tys. – ok. 27% studentów. Najmniej wśród badanej grupy (ok. 13%) pochodziło z miast od 50 do 100 tys. mieszkańców. Większość respondentów (ponad 70%) deklarowała swe pochodzenie z miejsco-wości połoŜonych w województwie, gdzie znajduje się wyŜsza uczelnia i w któ-rej to uczelni podjęli studia (ryc. 1). W pięciu uczelniach: Uniwersytecie Śląskim, Uniwersytecie Warszawskim, Uniwersytecie Łódzkim, Uniwersytecie Szczecińskim, Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego ok. 80% studiujących geo-grafię pochodziło z województwa macierzystego. To zróŜnicowanie wynika z róŜnych czynników: duŜego potencjału ludnościowego niektórych woje-wództw, kryteriów rekrutacji, tradycji kształcenia akademickiego, atrakcyjności miasta, w którym znajduje się uczelnia, moŜe teŜ świadczyć o wyłącznie regio-nalnym oddziaływaniu niektórych ośrodków. Wskazują na to m.in. pochodzenie studentów w takich uczelniach, jak: Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Uniwersytet Gdański – trzech ośrodków geograficznych róŜniących się zarówno pod względem tradycji kształcenia geograficznego, jak i połoŜenia oraz wielkości ośrodka.

Diagnoza motywów wyboru studiów geograficznych w Polsce... 81