Badania wybranych właściwości materiałów

Właściwości i podział materiałów budowlanych i elementów murowych zostały szeroko omówione w wielu pracach [11,38,46,54,73,76], gdzie Autorzy podają najnow-sze klasyfikacje rodzajów i własności elementów murowych, zasady prowadzenia ich badań (nieniszczących i niszczących), a szczegółowo omawiają podstawowe badania cech pod względem wytrzymałości na ściskanie, rozciąganie i ścinanie. Charakteryzują też inne właściwości elementów murowych (nasiąkliwość, mrozoodporność, zawartość soli rozpuszczalnych, odporność na działanie kwasów lub zasad, rozszerzalność czerepu ceramicznego, odkształcalność termiczna) ważne dla potencjalnego użytkownika.

Wśród metod diagnostycznych w ostatnim czasie wiele uwagi poświęcane jest me-todom badań nieniszczących, z powodzeniem wykorzystywanych do oceny jakości półwyrobów, wyrobów końcowych, urządzeń i konstrukcji w budownictwie [11,46,73,76]. Do metod nieniszczących można zaliczyć: emisję akustyczną, metody ultradźwiękowe, metody termowizyjne, laserowe i inne. Metody ultradźwiękowe do badań murów mimo wielu prób napotykają na kłopoty wiążące się z dużą niejednorod-nością struktury muru.

Metoda ultradźwiękowa – użycie jej do badań muru komplikuje się z powodu jego niejednorodności strukturalnej – dostęp z dwu stron. Pomiar prędkości przepływu fali ultradźwiękowej integruje element murowy i zaprawę w materiał homogeniczny, tak jak zakłada się to w obliczeniach konstrukcji, w związku z czym uzyskany wynik dotyczy istotnie wytrzymałości muru.

Metoda Impact – Echo jest przydatna do ujawnienia ukrytych w konstrukcji wad i uszkodzeń – rysunek 2.1.

Rys. 2.1. Idea pomiaru w metodzie „impact-echo”

Monitorowanie rys powinno obejmować: położenie i przebieg rys, rozwarcie, głę-bokość i długość rysy, przesuw jej krawędzi, punkty zakończenia rozwidleń, zmiany kierunków tj.: wydłużenia rys istniejących i pojawienie się nowych. Przemieszczenia krawędzi rys w czasie obserwowane jest za pomocą wycechowanych wskaźników lub za pomocą suwmiarki – rysunek 2.2.

Rys. 2.2. Widok pomiaru rys w materiale

Metoda emisji akustycznej polega na rejestracji sygnałów akustycznych emitowa-nych w konstrukcji podczas niszczenia (rys. 2.3).

Rys. 2.3. Sygnał emisji akustycznej w badaniach wad konstrukcji

Nieniszczące badania stanu elementów murowych konstrukcji budowlanych – uzasadniają potrzebę poszukiwania nowych metod ich diagnozowania.

Stosowanymi najczęściej w budownictwie metodami nieniszczącymi są zatem ba-dania sklerometryczne (metoda pomiaru odcisku lub odskoku), impulsowe (ultradźwię-kowe i młotecz(ultradźwię-kowe) oraz wykorzystywane do lokalizacji zbrojenia metody radiolo-giczne i elektromagnetyczne [38,46,73]. Metoda sklerometryczna jest bardzo poręczna, ale za jej pomocą wyznaczyć można jedynie wytrzymałość cegły użytej do wykonania muru i jej jednorodność wytrzymałościową. Do tego celu metoda sklerometryczna jest w pełni przydatna.

Podstawowy problem to, jak zawsze w przypadku nieniszczących metod badania, należyte wyskalowanie przyrządu. Jest rzeczą charakterystyczną, że prędkość fal ultra-dźwiękowych przez mur jest bardzo bliska prędkości przechodzenia przez cegłę, co ułatwia skalowanie przyrządu [38,73,76]. Przy interpretacji wyników badań trzeba też zwrócić uwagę na wpływ czynników ubocznych, takich jak wilgotność i obciążenie muru [46,72,76].

Podstawowe wymagania stawiane elementom murowym wynikają wprost z kontroli produkcji elementów murowych, gdzie klasyfikuje się je jako elementy kategorii I lub II.

Do kategorii I zalicza się elementy murowe, których producent deklaruje, że:

– mają one określoną wytrzymałość na ściskanie,

– w zakładzie stosowana jest kontrola jakości, której wyniki stwierdzają, że prawdo-podobieństwo wystąpienia średniej wytrzymałości na ściskanie mniejszej od wy-trzymałości zadeklarowanej jest nie większa niż 5%.

Do kategorii II zalicza się elementy murowe, których producent deklaruje ich wy-trzymałość średnią, a pozostałe wymagania kategorii I nie są spełnione.

Badania wytrzymałości – próbki w postaci odwiertów o dowolnej średnicy. Próbki te wykonywane mogą być w kierunku pionowym i poziomym do płaszczyzny ściany (rys. 2.4).

Rys. 2.4. Odwierty badanych próbek

Najbardziej wiarygodną metodą określania wytrzymałości muru w istniejącej kon-strukcji jest zbadanie wytrzymałości próbek muru pobranych z konkon-strukcji. Normowe elementy próbne muru mają jednak stosunkowo duże wymiary i w związku z tym oko-liczności pobrania z istniejącej konstrukcji próbek muru o takich wymiarach jest moż-liwe rzadko. Dodatkową trudność stanowi transport wyciętych elementów próbnych w warunkach zapewniających, że elementy te nie rozsypią się w drodze na części. Kie-dy wycina się z muru próbki prostopadłościenne mniejszych wymiarów niż normowe, wytrzymałość ich przeliczyć trzeba na wytrzymałość normową. W tym celu niezbędne jest posłużenie się nie zawsze znanymi współczynnikami korekcyjnymi, ustalanymi statystycznie. Przedział wartości tych współczynników jest duży. Stosunek wytrzyma-łości próbki złożonej z dwóch elementów murowych do wytrzymawytrzyma-łości normowej muru wahać się może od 1,3 do 1,8 [8], zależnie od wymiarów i wytrzymałości elementów murowych oraz grubości i wytrzymałości zaprawy.

W przypadku muru z nie perforowanych elementów murowych (cegła pełna, bloczki z betonu komórkowego) wycinać można odwiertnicami próbki walcowe z mu-ru, analogicznie jak w przypadku konstrukcji betonowych. Z natury rzeczy próbki takie zawierać powinny część elementu murowego i część spoiny, wypełnionej zaprawą, w związku z czym średnica próbek powinna być możliwie duża. W piśmiennictwie podawane są niekiedy dość optymistyczne oceny metody – nawet przy średnicy próbek

125 mm – kiedy próbki pobierane były w kierunku prostopadłym do spoin wspornych [46]. Obszerne badania stosunku wytrzymałości próbek średnicy 150 mm, pobieranych w kierunku prostopadłym do płaszczyzny ściany – a więc równoległym do spoin wspornych – do wytrzymałości muru, wyznaczonej na normowych elementach prób-nych, przeprowadził Wittig [46]. Próbki ściskane były po tworzącej, czyli w kierunku działania obciążenia w murze, a stosunek tak wyznaczonej wytrzymałości próbki do wy-trzymałości normowej muru wyznaczono na 0,83, niestety bez podania wielkości rozrzutu wyników, czyli dokładności oceny. Stwierdza się jedynie, że jest to metoda bardziej wia-rygodna niż metody nieniszczące, których błąd oceny szacuje się na do ± 30%. Z uwagi na dynamiczne działanie odwiertnicy wytrzymałość na ściskanie muru nie może być mniejsza niż 0,3 ÷ 0,5 MPa.

Badania odwiertów murowych prowadzić można w różny sposób, co nie pozostaje bez wpływu na uzyskane wyniki. Współczynniki korekcyjne próbki (wytrzymałość normowa muru) wyznaczać trzeba, posługując się normowymi elementami próbnymi.

Wartości częściowych współczynników bezpieczeństwa muru ustala się odpo-wiednio do kategorii kontroli produkcji elementów murowych oraz do kategorii wyko-nania robót na budowie. Rozróżnia się:

– kategorię A wykonania robót – kiedy roboty murarskie wykonuje należycie wyszko-lony zespół pod nadzorem majstra murarskiego i stosuje się zaprawy produkowane fabrycznie. Jeżeli zaprawy wykonywane są na budowie, kontroluje się dozowanie składników, a także wytrzymałość zaprawy, a jakość robót kontroluje osoba o od-powiednich kwalifikacjach, niezależna od wykonawcy,

– kategorię B wykonania robót – kiedy warunki określające kategorię A nie są speł-nione, w takim przypadku nadzór nad jakością robót może wykonywać osoba od-powiednio wykwalifikowana, upoważniona przez wykonawcę.

Decyzję o przyjęciu kategorii wykonawstwa podejmuje projektant konstrukcji od-powiednio do oceny wykonawcy potwierdzonej obserwacjami na budowie. Dla wyjąt-kowych sytuacji obliczeniowych, niezależnie od kategorii produkcji elementów muro-wych i kategorii wykonawstwa, można przyjąć: dla muru – γm = 1,3, dla zakotwień stali zbrojeniowej – γm = 1,15, dla stali zbrojeniowej – γm = 1,0.

Podstawową informacją dla analizy istniejącej konstrukcji jest znajomość modułu sprężystości muru. Zależność pomiędzy naprężeniem a odkształceniem charakteryzują wartości granicznych odkształceń εl i εu, które zaleca się przyjmować odpowiednio do wyników badań. Obecnie istnieją możliwości techniczne wykonywania odwiertów w ścianach o średnicy około 150 mm. Próbki pobrane do odwiertów wykonywane mogą być w kierunku pionowym lub poziomym do płaszczyzny pionowej ściany. Na podsta-wie badań można przyjąć, że zależności pomiędzy wytrzymałością określoną na prób-kach wyciętych z muru, a jego wytrzymałością charakterystyczną na ściskanie dla kie-runku poziomego i pionowego wynosi około: ƒk,mean = (0,75/0,83)ƒk,mean*m, gdzie:

ƒk,mean – średnia wytrzymałość na ściskanie uzyskana z odwiertów, m < 1 – współczyn-nik przyjmowany w zależności od stanu konstrukcji murowej.

W krajach Europy zachodniej i USA w celu oceny bezpieczeństwa istniejących konstrukcji murowych podejmuje się badania muru na ściskanie za pomocą poduszek ciśnieniowych (flat-jacks), wprowadzanych w spoiny poziome muru, opróżnione uprzednio z zaprawy. Szereg wiadomości na temat tej metody podano już w naszym piśmiennictwie, ale praktycznie nie znalazła ona dotychczas jeszcze zastosowania.

Odmienność metody w stosunku do klasycznej oceny bezpieczeństwa konstrukcji na

podstawie znajomości wytrzymałości muru polega na tym, że tutaj przedmiotem badań nie jest wytrzymałość muru, a możliwość bezpiecznego przeniesienia przez mur określo-nej siły, odpowiadającej przewidywanemu obciążeniu konstrukcji. Jest tu więc analogia do obciążenia próbnego konstrukcji, kiedy przedmiotem badania jest nie nośność kon-strukcji, a możliwość bezpiecznego przeniesienia określonego obciążenia konstrukcji.

Badania muru na ściskanie za pomocą poduszek ciśnieniowych (flat-jacks), wprowadzanych w spoiny poziome muru, po usunięciu z nich zaprawy (rys. 2.5).

Rys. 2.5. Istota metody „flat-jacks”

Stosowane do badań poduszki ciśnieniowe mają kształt prostokątny, o stosunku bo-ków 1:2 lub zaokrąglony, aby lepiej dopasować się do opróżnionego piłą tarczową miej-sca w spoinie. Poduszki wykonane są ze stali nierdzewnej o grubości 0,8 do 1,0 mm i mają grubość około 10 mm. Pole powierzchni poduszki wynosić powinno co najmniej 80 000 mm². Spoiny poziome, w które wprowadzane zostać mają poduszki ciśnieniowe, poróżnia się z zaprawy za pomocą piły tarczowej na głębokość nie mniejszą niż 2/3 grubości muru. Spoiny winny być oddalone od siebie 430 do 500 mm, co odpowiada w przybliżeniu długości poduszki. Na powierzchni muru wydzielonej przez spoiny, w których umieszczone są poduszki ciśnieniowe, nakleja się czopki służące do pomiaru (za pomocą tensometru nasadowego) odkształcenia muru pod działaniem naprężenia σp

wywołanego przez poduszki ciśnieniowe. Obie poduszki ciśnieniowe zasilane są przez jedną pompę. Naprężenia σp wywołane w murze wyznacza się ze wzoru: σp = Km · Ka · p, gdzie: Km – wartość stała uwzględniająca charakterystykę poduszki i sztywność spawane-go połączenia blach poduszki na obwodzie (wielkość tę wyznacza się, skalując poduszkę w prasie wytrzymałościowej), Ka – stosunek pola pustej spoiny (po usunięciu zaprawy) do pola poduszki, p – ciśnienie wywołane w poduszce przez pompę zasilającą.

Pomiary prowadzi się zwykle do naprężenia w murze odpowiadającego maksy-malnemu obciążeniu badanego elementu konstrukcji w przewidywanych warunkach użytkowania obiektu lub niewiele większego. Z reguły jest to naprężenie nieprzekracza-jące 0,5 szacowanej wytrzymałości muru. Badania można też doprowadzić do napręże-nia bliskiego wytrzymałości, ale nie zawsze jest to potrzebne z uwagi na cel badanapręże-nia, a ponadto przy większym wytężeniu – pojawiają się już rysy na murze.

W trakcie badania prowadzony jest pomiar odkształceń muru. Wyraźne odchyle-nie wykresu σ(ε) od prostej jest – obok pojawienia się rys w murze – oznaką znacznego wytężenia muru i powoduje zwykle przerwanie badań.

σp=Km ∗Ka∗p

Drogą, jaką postępuje się najczęściej w praktyce, jest ocena wytrzymałości muru istniejącej konstrukcji na podstawie znajomości wytrzymałości na ściskanie elementów murowych fB i zaprawy fm. Dodatkowymi czynnikami, które uwzględnić trzeba przy ocenie wytrzymałości muru to jego struktura, a więc prawidłowość wiązania elemen-tów, obecność lub brak spoiny podłużnej w murze grubość spoin wspornych itp.

W myśl PN-B-03002:1999 wytrzymałość charakterystyczną muru na ściskanie fk wy-znacza się ze wzoru: f_k = ⋅K f_b^{0,65 0,25}f_m , gdzie: K – współczynnik wyznaczany empirycz-nie, fb – „znormalizowana” wytrzymałość na ściskanie elementów murowych – iloczyn wartości fB i wartości δ – podanego w PN-B-03002:1999 współczynnika sprowadzają-cego wartość fB do wytrzymałości kostki fb o boku 100 mm, fm – wytrzymałość na ści-skanie zaprawy.

Jak wynika z powyższego, decydujące znaczenie dla wytrzymałości muru ma wy-trzymałość na ściskanie elementów murowych. Dwukrotny wzrost wartości fb powoduje wzrost fk o 57%, a dwukrotny wzrost wartości fm – tylko o 19%, czyli trzy razy mniej.

Przy ocenie wytrzymałości muru na ściskanie trzeba więc przede wszystkim starać się ocenić możliwie dokładnie wartości fb.

Najbardziej wiarygodną metodą, jakkolwiek nie zawsze możliwą do zastosowania, jest wyjęcie elementu murowego z badanej konstrukcji i wyznaczenia wartości fB zgod-nie z wymaganiami normy. W przypadku zgod-nieperforowanych elementów murowych zamiast wyjmować cały element można pobrać odwiertnicą próbkę walcową materiału, z którego wykonane zostały elementy murowe i na tej podstawie wyznaczyć wytrzyma-łość fB elementu murowego. Średnica próbek wynosi zwykle 50-60 mm, a współczyn-nik korekcyjny, przeliczający wytrzymałość próbki na wytrzymałość cegły fB wynosi 0,90 [49]. Błąd oceny wartości fB – ± 10 ÷ 15%. Wytrzymałość cegły można badać także młotkiem Schmidta po jego wyskalowaniu, a młotek Poldiego jest do tego celu nieprzydatny [11,73].

Wytrzymałość zaprawy na ściskanie ustala się z reguły „na wyczucie”, skrobiąc ją ostrym narzędziem, albo wykorzystując badania przyczepności zaprawy do elementów murowych – metodą „pull-off”(rys. 2.6).

Rys. 2.6. Badania przyczepności zaprawy

Podobnie, oglądając tylko i postukując młotkiem, ustala się zwykle także fB pusta-ków (PN-B-03002:1999). Niezbędna jest w tym celu jednak dostateczna znajomość rodzaju pustaków, stosowanych w budownictwie w latach, kiedy wznoszono budynek.

Z natury rzeczy obowiązuje ocena fB z odpowiednim zapasem z uwagi na możliwość błędu ± 30 ÷ 50%. Alternatywą – w przypadku, kiedy ocena „na wyczucie” nie jest dostateczna – jest wyjęcie pustaka z muru.

Odmienną metodą badania możliwości bezpiecznego przeniesienia przez ścianę określonej siły, odpowiadającej przewidywanemu obciążeniu konstrukcji jest poddanie ściany ściskaniu za pomocą płaskich poduszek ciśnieniowych (flat-jacks), wprowadza-nych w poziome spoiny muru, opróżnione uprzednio z zaprawy – rysunek 2.5 [46].

Poduszki ciśnieniowe wykonane są ze stali nierdzewnej grubości 0,8 do 1,0 mm, a same mają grubość około 10 mm. Obie poduszki, górna i dolna, zasilane są przez jedną pom-pę. Spoiny poziome, w które mają być wprowadzone poduszki, opróżnia się z zaprawy za pomocą piły tarczowej na głębokość nie mniejszą niż 2/3 grubości muru. Spoiny oddalone od siebie są od 430 do 500 mm, co odpowiada w przybliżeniu długości po-duszki. Obciążenie prowadzi się aż do wywołania w murze naprężeń, odpowiadających maksymalnemu przewidywanemu obciążeniu konstrukcji, mierząc jednocześnie od-kształcenia muru. Wyraźne wychylenie wykresu σ(ε) od prostej, a także pojawienie się rys w murze jest oznaką znacznego wytężenia muru i oznacza z reguły przerwanie dal-szego badania. Naprężenia σp można uważać za naprężenia w stanie jednoosiowym, a błąd ich oszacowania wynosi około 15%.

Przedstawioną metodyką można posłużyć się również, kiedy znana jest wytrzyma-łość na ściskanie elementów murowych (np. na podstawie pobranych odwiertów z ele-mentów murowych) i wytrzymałość zaprawy (np. na podstawie próby młotkiem murar-skim), a także – warunek niezbędny – współczynnik zmienności ν_x (np. metody ultradźwiękowej). Wytrzymałość charakterystyczną muru fk wyznaczyć można, posłu-gując się danymi z PN-B-03002:1999 stanowiącymi uogólnienie zebranych wyników badań. Wartości te ustalone zostały dla murów z cegły (elementy murowe grupy 1) przy ν_x = 0,15, a dla murów z pustaków i podobnych elementów murowych grupy 2 – przy νx = 0,22 [12]. Kiedy wartości νx ustalone na podstawie badań diagnostycznych są inne niż 0,15 wzgl. 0,22, wartości fk podane w PN-B-03002:1999 trzeba skorygować.

Badania wytrzymałości muru na ścinanie wzdłuż spoin metodą – „In situ”.

Rys. 2.7. Idea metody „in-situ”

Kiedy brak jest danych dotyczących jednorodności wytrzymałościowej muru, utożsamia się ją zwykle z jednorodnością wytrzymałościową elementów murowych, ustalaną najczęściej za pomocą badań sklerometrycznych.

2.4.2. Badania wybranych właściwości materiałów Badania materiałów budowlanych dzielimy na:

a) badania laboratoryjne – wymagają specjalistycznego sprzętu i wyszkolonego per-sonelu, okresowość badań laboratoryjnych to ok. 2-3 miesiące,

b) sprawdzenie cech zewnętrznych – proste badania, które może wykonywać prak-tycznie każdy (producent, hurtownik, kierownik budowy), stosując się do odpo-wiednich norm, producent musi codziennie sprawdzać jakość swoich wyrobów.

Procedura badań cech zewnętrznych – z każdej badanej partii materiału losuje się próbki w ilości określonej w normie (5/10/15) i odkłada je w słupy (np. pustaki DZ-3), palety (cegły, pustki ścienne) lub stosy (p. Ackermana, rurki drenarskie). Z tych odło-żonych próbek losuje się „na ślepo” (tzn. nie sugerując się wyglądem zewnętrznym próbek) po jednej próbce z każdego stosu, palety bądź słupa.

Oględziny próbek polegają na sprawdzeniu:

– kształtu, wymiaru i grubości żeber, – wielkości, liczby rys i pęknięć,

– wad powierzchniowych (plamy, zgrubienia, bruzdy), – wzajemnych prostopadłości powierzchni krawędzi, – barwy i jej jednolitości,

– deformacji ścian wewnętrznych otworu rurki, – dźwięku (poprzez uderzenia młotkiem),

– przełomu (badanie to świadczy o jednorodności masy), – liczby wyrobów połówkowych.

Procedura badań laboratoryjnych – z każdej dziennej partii materiału wybiera się

„losowo” 3 sztuki i odkłada w suche, zadaszone miejsce. Badania w laboratorium prze-prowadza się średnio, co 2-3 miesiące. Po tym czasie wybiera się „na ślepo” próbki w ilości, która zależy od rodzaju badań i tak do badania:

– masy i gęstości – 6 szt,

– nasiąkliwości – 6 szt, dopuszczalne wyniki zależą od grupy i klasy wyrobów, – mrozoodporności – 6 szt,

– odporności na zmianę temperatur – 7 szt. (dot. pustaków do przew. spalinowych), – szkodliwej działalności marglu – 5 szt,

– obecności soli rozpuszczalnych – 4 szt.

Oznaczanie cech fizycznych materiałów budowlanych

Oznaczanie gęstości – przeprowadza się – zależnie od stopnia wymaganej dokład-ności – w piknometrze (pomiar dokładny) lub w objętościomierzu Le Chateliera, które-go budowę przedstawiono na rysunku 2.8.

Rys. 2.8. Objętościomierz Le Chateliera

Przed przystąpieniem do oznaczania gęstości należy przygotować próbkę materia-łu. W tym celu z różnych miejsc danego materiału odłupuje się kawałki (okruchy) o łącznej masie ok. 500 g. Całą próbkę rozciera się na proszek i przesiewa przez sito tkane o wymiarze boku oczka 0,5 mm. Po dokładnym wymieszaniu masę próbki, zmniejszonej przez kwartowanie (ćwiartowanie) do ok. 130 g proszku, ponownie się rozdrabnia, tak, aby całość przeszła przez sito o boku oczka 0,08 mm. Następnie po wsypaniu próbki do parownicy suszy sie ją w suszarce w temperaturze 105 ÷ 110°C do stałej masy. Po ostygnięciu proszek wsypuje się małymi porcjami do objętościomierza Le Chateliera napełnionego benzenem lub spirytusem skażonym. Ciecz przed wsypa-niem proszku powinna sięgać poziomu zerowego. Proszek wsypuje się tak długo, aż ciecz osiągnie poziom 20 cm³. Pozostałość proszku się waży i z różnicy mas określa się ilość proszku wsypanego do objętościomierza. Ze stosunku masy wsypanego proszku do jego objętości "absolutnej" wyznacza się wartość gęstości. Należy wykonać dwa oznaczenia i za wynik badania przyjąć średnią arytmetyczną z tych oznaczeń. Różnica pomiędzy wynikami dwóch oznaczeń, które podlegają uśrednieniu, nie powinna być większa niż 0,02 g/cm³. Poniżej w tablicy 2.3 przedstawiono charakterystyczne wartości gęstości właściwej dla różnych materiałów budowlanych [38].

Tablica 2.3. Przykładowe wartości gęstości właściwej

Oznaczanie gęstości pozornej – przeprowadza się następującymi metodami:

– bezpośrednią na próbkach regularnych, jeżeli uwarstwienie, pęknięcia i inne cechy strukturalne nie stanowią przeszkody w uzyskaniu próbki o kształcie prostej bryły geometrycznej,

– hydrostatyczną, gdy materiał nie odpowiada wymaganiom poprzedniego punktu.

Do oznaczenia gęstości pozornej metodą bezpośrednią przygotowuje się sześć próbek w kształcie sześcianu lub walca. Bok sześcianu lub wysokość i średnica walca powinny wynosić ok. 50 mm. Próbka może mieć też postać prostopadłościanu o wymia-rach boków 40 ÷ 60 mm. Każdą próbkę suszy się w temperaturze 105÷110°C do stałej masy i waży z dokładnością do 0,02 g. Wymiary próbki mierzy się z dokładnością do 0,1 mm i oblicza objętość próbki z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku.

Określając gęstość pozorną materiału metodą hydrostatyczną – z partii badanego materiału należy wybrać sześć próbek o kształcie nieregularnym, jednak zbliżonym do graniastosłupa lub sześcianu o wymiarach 40 x 60 mm. Łączna masa próbek nie może być mniejsza niż 0,25 kg. Wszystkie próbki należy oczyścić z gliny, kurzu itp. zanie-czyszczeń oraz ponumerować farbą niezmywalną w wodzie. Następnie próbki wysu-szone do stałej masy w temperaturze 105 ÷ 110°C nasyca się wodą do stałej masy. Po nasyceniu wodą każdą próbkę przeciera się lnianą ściereczką i następnie waży z do-kładnością do 0,02 g w powietrzu (m1) oraz całkowicie zanurzoną w zlewce z wodą na wadze hydrostatycznej (m2). Objętość próbki V oblicza się według wzoru:

(

)

V cm

ρ ^{ }

=   (2.33)

w którym:

m1 – masa próbki zważonej w powietrzu, [g],

m2 – masa próbki zważonej na wadze hydrostatycznej, [g], ρ – gęstość wody, g/cm³ (przyjmuje się ρ = 1 g/cm³).

Oznaczanie gęstości pozornej dla materiałów sypkich, takich jak żwir czy tłuczeń prze-prowadza się w następujący sposób: około 10 kg luźno nasypanego materiału (np. kru-szywa) suszy się do stałej masy w temperaturze 105 ÷ 110°C i waży się z dokładnością do

Oznaczanie gęstości pozornej dla materiałów sypkich, takich jak żwir czy tłuczeń prze-prowadza się w następujący sposób: około 10 kg luźno nasypanego materiału (np. kru-szywa) suszy się do stałej masy w temperaturze 105 ÷ 110°C i waży się z dokładnością do