a rola instytucji otoczenia biznesu
3. Bariery instytucjonalnego wspierania przedsiębiorczości
Należy podkreślić, że zarówno w praktyce, jak i literaturze przedmiotu wie-lokrotnie dokonywano analizy barier instytucjonalnego wspierania przedsiębior-czości. Zawsze wskazywano na tradycyjne czynniki ograniczające aktywność gospodarczą, wynikające z działań administracji rządowej lub samorządowej, oraz na czynniki związane z aktualnym kształtem otoczenia społeczno-gospo-darczego.
Najczęściej przedsiębiorcy wśród tradycyjnych, często administracyjnych czynników ograniczających przedsiębiorczość wymieniają6: problemy z zareje-strowaniem firmy, niejasne/skomplikowane przepisy prawne, bariery admini-stracyjne. Należy się zastanowić, czy tak rzeczywiście jest i czy nowe przepisy faktycznie nie ułatwiają rozpoczęcia działalności oraz zarejestrowania własnej firmy. Dla wielu przedsiębiorców to nie przepisy, czy bariery administracyjne stanowią problem, a brak wiedzy: gdzie poszukiwać obowiązującego prawa i jak je zastosować, to także obawianie się Internetu lub brak dostępu do niego.
Przedsiębiorcy wskazują również7 zbyt wysokie opłaty lokalne (za wodę, ścieki, inne media) i zbyt wysokie podatki CIT/PIT, VAT – jako czynniki ograniczające ich przedsiębiorczość. Należy zaznaczyć, że nikomu tak nie
6 Ibidem, s. 232-233. 7 Ibidem.
zależy na aktywizowaniu społeczności lokalnej i budowaniu trwałych więzi partnerskich, jak właśnie władzom samorządowym. To samorząd lokalny two-rzy programy pomocy publicznej, wspierające przedsiębiorców, organizuje szkolenia, promuje wykorzystanie Internetu, a często buduje programy mające na celu budowę społeczeństwa informacyjnego na danym terenie. Może ad-ministracja samorządowa robi to niezbyt udolnie, a może powstają problemy w komunikacji: samorząd–przedsiębiorca w zakresie dostępu do bezpłatnych szkoleń.
Rozpatrując pozostałe czynniki, należy wskazać na brak odpowiedniego po-ziomu środków finansowych, brak klarownych reguł odpowiedniego wsparcia MŚP ze strony rządu, niedostateczny poziom kapitału własnego, brak dostępu do źródeł finansowania zewnętrznego, brak odpowiedniego lokalu do prowadzenia działalności gospodarczej, problemy z organizacją sprzedaży, problemy z dobo-rem odpowiednich pracowników, małą płynność finansową. To czynniki obiek-tywne, które niewątpliwie ograniczają przedsiębiorczość, a tym samym dostęp do nowej wiedzy (zwłaszcza innowacji). Tutaj szczególna rola w animowaniu aktywności instytucji otoczenia biznesu, wspierających przedsiębiorców, przy-pada właśnie jednostkom samorządowym. Jednostki samorządowe podejmują współpracę w tym zakresie z funduszami pożyczkowymi czy poręczeniowymi, aktywnie wspierają inicjatywy Jessica lub Jaspers, mające na celu rozwój przed-siębiorczości, są współkreatorami parków technologicznych, współtworzą centra transferu technologii.
Obecny poziom rozwoju gospodarczego, podyktowany polityką rządową oraz programami wsparcia udzielanymi przez Unię Europejską, związany jest nie tylko z rozwojem przedsiębiorczości, ale też przedsiębiorczości nastawio-nej na innowacje. Pojawiają się nowe instytucje i nowi odbiorcy produktów (towarów i usług), którzy wymagają nastawienia na inną jakość produktu czy obsługi, co wiąże się z nowymi kompetencjami pracowników i nowymi techno-logiami. Przedsiębiorcy postrzegają tę zmianę jako barierę wymagającą wspar-cia, wiedzy, a zwłaszcza pomocy wyspecjalizowanej instytucji, która zajmie się promocją i inkubacją innowacyjnej przedsiębiorczości, transferem technologii i dostarczaniem usług proinnowacyjnych, aktywizacją przedsiębiorczości aka-demickiej i współpracy nauki z biznesem. Tymi instytucjami są się ośrodki innowacji, które nabierają szczególnego znaczenia w sytuacji kryzysu, w obli-czu wyczerpywania się tradycyjnych czynników napędowych gospodarki. Klu-czową kwestią staje się wykorzystanie nauki (znaczenie ma tutaj prowadzenie badań nie tyle podstawowych, prowadzących do powstawania nowej wiedzy czy nawet stosowanych, których celem jest uzyskanie wyników możliwych do wykorzystania w praktyce, ile rozwojowych, polegających na wykorzystaniu efektów prac stosowanych i wdrażaniu ich do praktyki, w tym praktyki
gospo-darczej8. Podstawowymi barierami rozwoju przedsiębiorczości w tym przypad-ku są9:
– silna luka komunikacyjna między ludźmi nauki i biznesem,
– słabość instytucji publicznych (w szczególności jednostek samorządu te-rytorialnego) i uczelni w zakresie struktur, procedur działania w stosunku do wymagań innowacyjnej gospodarki (trudność polegająca na biurokratycznych procedurach transferu technologii i innowacji do gospodarki),
– obawa przed współpracą administracji jednostek samorządu terytorialnego z wybranymi podmiotami gospodarczymi (wspieranie innowacyjnego biznesu) z uwagi na możliwość postawienia zarzutów korupcji i podważanie reguł wolnej konkurencji.
Ponadto postrzegane są bariery strukturalne, do których należy zaliczyć10: − nadmierną formalizację, biurokratyzację i administracyjną „procedurali-zację” mechanizmów wsparcia finansowego udzielanego ze środków Unii Euro-pejskiej oraz pomocy zagranicznej, prowadzące do wydawania środków zgodnie z procedurami, a nie osiągania celów rozwojowych,
− nacisk na infrastrukturę techniczną kosztem usług wspierających przed-siębiorczość i transfer technologii oraz nowej wiedzy,
− sformalizowaną procedurę konkursową (udzielania zamówień publicz-nych), przysłaniającą pomysły na: trwałość programów wsparcia, prorynkową orientację i lokalną specyfikę, komplementarność oraz niski poziom konsolidacji systemu transferu technologii i komercjalizacji wiedzy,
− brak konsolidacji ogniw systemu wspierania przedsiębiorczości, ich częś-ciowa lub całkowita izolacja, lub niedopasowanie do potrzeb, pokrywanie aktyw-ności czy też brak współdziałania, a wręcz konkurowanie o przedsiębiorcę,
− ewidentna słabość regionalnych systemów innowacji, głównie w wymia-rze organizacyjno-instytucjonalnym, która powoduje, że wytyczone cele mają niewiele wspólnego z dokonaną diagnozą, brakuje planu działań i harmonogra-mów wdrażania strategii oraz systeharmonogra-mów monitoringu.
Jak widać z przedstawionych rozważań, zawsze przedsiębiorcy będą potrze-bować wsparcia zarówno w ograniczeniu i eliminacji barier związanych z akty-wizacją przedsiębiorczości, jak i jej rozwojem. Potrzebne jest aktywne działanie zarówno po stronie administracji samorządowej, jak i samych instytucji, których 8 M. Nowak, M. Mażewska, S. Mazurkiewicz, Współpraca ośrodków innowacji z
administra-cją publiczną, PARP, Warszawa 2011, s. 13.
9 K.B. Matusiak, Budowa powiązań naukiz biznesem w gospodarce opartej na wiedzy. Rola i miejsce uniwersytetu w procesach innowacyjnych, SGH, Warszawa 2010, s. 210-212.
10 Rekomendacje zmian w polskim systemie transferu technologii i komercjalizacji wiedzy,
red. K.B. Matusiak, J. Guliński, PARP, Warszawa 2010, s. 11-65; K.B. Matusiak, M. Mażewska, R. Banisch, Budowa skutecznego otoczenia innowacyjnego biznesu w Polsce – cele i założenia
celem jest wspieranie przedsiębiorczości. Ta sfera wymaga szczególnej precy-zji działania, ciągłego monitoringu potrzeb, kompatybilności i uzupełniania się partnerów (instytucji otoczenia biznesu i jednostek samorządu terytorialnego), jak również dostosowywania do nowych realiów, których immanentną cechą jest zmienność. Należy zpytać: jak współpracować, aby osiągnąć cel? Jakie powinny być kierunki współpracy instytucji otoczenia biznesu i jednostek samorządu te-rytorialnego?