RSI – kluczowe rekomendacje

Algorytm formułowania regionalnej strategii innowacji składa się z szeregu czynności, które w sumie przesądzają o powodzeniu tego projektu i wdrożeniu jego założeń w praktykę gospodarczą. Spójność ta utrudnia identyfikację klu-czowych (newralgicznych) działań warunkujących sukces RSI, ale w ich struk-turze – jak już wspomniano – szczególnie ważne wydają się procedury związane z formułowaniem konsensusu na rzecz innowacyjnego rozwoju regionu, analizą jego potencjału innowacyjnego (SWOT) oraz wyznaczeniem i zhierarchizowa-niem proinnowacyjnych dążeń tej przestrzeni. Zagadnieniom tym poświęcono poniższe rekomendacje.

Proces konstruowania porozumienia wśród podmiotów regionalnych nie ma jednoznacznie określonego toku postępowania, a jego złożoność najlepiej obra-zują przeróżne działania, które można podjąć w ramach prac nad regionalną stra-tegią innowacji. Plan ten każdorazowo powstaje w drodze wzajemnych ustaleń między uczestnikami projektu i choć jest oparty na wspólnej metodologii bu-dowy, bazuje na szerokim wachlarzu form dochodzenia do zgody, a w efekcie osiągania konsensusu. Wśród nich można wyróżnić14: fora regionalne, konferen-cje, warsztaty tematyczne, seminaria, powszechny dostęp do informacji (strony internetowe projektu RSI, artykuły i notatki prasowe, wywiady i audycje w regio-nalnych ośrodkach telewizyjnych, biuletyny i materiały promocyjne), współpracę kluczowych instytucji regionu (podmiotów złotego trójkąta) w fazie definiowania RSI oraz wyznaczanie priorytetów strategicznych przez pryzmat potrzeb jedno-stek i instytucji współtworzących RSI.

Zestawiony zbiór działań jednoznacznie wpisuje się w fazę definiowania re-gionalnych strategii innowacji, ale nie wyczerpuje sposobów integrowania przed-siębiorstw, sfery badawczo-rozwojowej oraz instytucji wsparcia. Równie istotne są czynności podejmowane w fazie implementacji i ewaluacji RSI, gdyż konsen-sus regionalny nie jest aktem pojedynczych lub nawet kilku spotkań, polemik i wzajemnych uzgodnień. Strategicznie udokumentowane porozumienia stają się dopiero wtedy elementem rzeczywistości, gdy aktorów regionu połączą wspólne projekty pilotażowe, a w dalszej kolejności partnerskie projekty strategiczne, mo-nitoring i ocena ich realizacji.

Bogactwo form dochodzenia do zgody nie gwarantuje osiągnięcia pełnego konsensusu, a jego satysfakcjonujący wymiar można uzyskać, gdy:

14 Formy konstruowania konsensusu regionalnego zestawiono na podst. M. Klepka, Raport

z inwentaryzacji regionalnych..., s. 28-30; M. Klepka, Raport. Efekty regionalnych strategii...,

− grono porozumiewających się podmiotów skupi przynajmniej kluczowe przedsiębiorstwa, jednostki sfery badawczo-rozwojowej i instytucje wsparcia da-nego regionu,

− kanały komunikacyjne wykreują interakcje bezpośrednie, zachodzące mię-dzy różnymi przedsiębiorstwami, podmiotami sfery B+R i instytucjami wsparcia oraz pośrednie, tj. z wykorzystaniem instytucjonalnych platform współpracy,

− świadomość podejmowania wspólnych działań proinnowacyjnych będzie podbudowana indywidualnymi, wymiernymi korzyściami każdego uczestnika projektu,

− zakres przedmiotowy porozumienia zobrazuje i uporządkuje wszelkie aspekty funkcjonowania kształtującego się systemu innowacji, a w szczególno-ści: cele, zadania, sposoby ich realizacji, źródła finansowania, zasady przepływu informacji oraz monitorowania działań i oceny ich efektów,

− wystąpi ciągłe kojarzenie podmiotów środowiska regionalnego wokół wspólnych koncepcji innowacyjnych,

− trwale będą zawiązywać się nowe grupy interesów, a przesłanką ich for-mułowania będą kolejne projekty innowacyjne.

Zawierany konsensus nie może być odzwierciedleniem rozwiązań kompro-misowych (wzajemnych ustępstw). Ich miejsce powinna zająć uargumentowana wymiana poglądów zorientowana na wyznaczenie właściwej ścieżki innowacyj-nego rozwoju regionu. Podstawą takiej debaty są m.in. wyniki analizy SWOT. Idea tej techniki osadza się na identyfikacji czynników wewnętrznych (regio-nalnych) i zewnętrznych (otoczenia regionu) oddziałujących na innowacyjność regionu. Ich podział na mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia prowadzi do zdefiniowania czterech obszarów, zróżnicowanych pod względem siły i kie-runku oddziaływania, tj. reprezentujących sytuacje, w których: mocnym stro-nom sprzyjają szanse otoczenia, słabym strostro-nom odpowiadają szanse otoczenia, mocnym stronom przeciwstawiają się zagrożenia otoczenia oraz słabym stronom towarzyszą zagrożenia otoczenia15.

W wieloaspektowości tych rozważań nie wolno zapomnieć, że SWOT przypi-suje pierwotne znaczenie czynnikom wewnątrzregionalnym, co powinno znaleźć swoje odzwierciedlenie w ich pierwszoplanowej roli w procesach formułowania koncepcji i strategii regionalnej16. Inną ważną kwestią jest właściwe wyodręb-nienie płaszczyzn tej analizy. Zasadne w tym względzie wydaje się skoncentro-wanie na elementach i powiązaniach złotego trójkąta. W praktyce oznaczałoby to konieczność identyfikowania mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń 15 D. Głuszczuk, Analiza SWOT, w: Ocena zdolności kredytowej. Przykłady i zadania, red. D. Strahl, Wyd. AE we Wrocławiu, Wrocław 2000, s. 27-28.

16 A. Klasik, Strategie regionalne. Formułowanie i wprowadzanie w życie, Wyd. AE w Kato-wicach, Katowice 2002, s. 96.

innowacyjnego rozwoju regionu w obrębie jego przedsiębiorstw, sfery badawczo--rozwojowej i instytucji wsparcia, a także na styku ich wzajemnych relacji oraz powiązań z otoczeniem regionu. Transparentność tej systematyki znacznie ułatwi realizację głównych celów etapu ewaluacji projektu RSI, sprowadzających się do zdefiniowania wiązki dążeń strategicznych (celów nadrzędnych i operacyjnych).

Definiując zasadnicze kierunki innowacyjnego rozwoju regionu nie wolno zapomnieć o obiektywnej konieczności wyboru najważniejszych działań w wa-runkach wszechobecnej ograniczoności środków, która wyklucza możliwość jednoczesnej realizacji wszystkich zamierzeń. Niewielka liczba celów strategicz-nych, dekomponowanych dalej na cele niższego rzędu i związane z nimi zadania, sprzyja również przejrzystości i czytelności strategii, co nie pozostaje bez wpły-wu na implementację jej założeń17. Ponadto warto jeszcze uwzględnić cztery do-datkowe sugestie:

− po pierwsze, wiązkę celów regionalnej strategii innowacji powinna ogni-skować wizja utworzenia regionalnego systemu innowacji,

− po drugie, zważywszy na wagę interakcji wewnętrznych i zewnętrznych wypadałoby poświęcić im przynajmniej jeden, osobny obszar strategiczny (cel nadrzędny ze zbiorem dążeń niższego rzędu i warunkujących ich osiągnięcie działań, uporządkowanych w logicznej sekwencji),

− po trzecie, wariantowość objętych obszarem strategicznym interakcji en-dogenicznych i egzogenicznych nie może rozmijać się ze zbiorem kombinacji wzajemnych oddziaływań, jakie mogą mieć miejsce w obrębie i między wierz-chołkami złotego trójkąta, a także z otoczeniem tej figury,

− po czwarte, specyfiką RSI jest definiowanie dążeń, których realizacja leży w kompetencji różnych podmiotów i te powinny być zidentyfikowane przynaj-mniej w wymiarze jednostek wiodących, tj. spajających wspólne działania na rzecz innowacji (konkretne podmioty przyjmujące na siebie wykonanie określo-nych zadań, a nie ich abstrakcyjne grupy). Podejście takie wydaje się uzasadnio-ne konsensusem aktorów regionalnych, który zgodnie z procedurą budowy RSI należy osiągnąć przed sformułowaniem ostatecznej wersji strategii.

Rekomendacje te można zamknąć w szkicu uogólnionej, modelowej wiąz-ki dążeń (zob. tab. 2). Jej układ przewiduje wyodrębnienie pięciu celów strate-gicznych, w tym jednego o charakterze horyzontalnym. Wszystkie one są spięte wspólną wizją, tj. funkcjonującym w określonej perspektywie regionalnym sy-stemem innowacji.

17 Zob. G. Gorzelak, A. Bąkowski, M. Kozak, A. Olechnicka, Polskie regionalne strategie

innowacji: ocena i wnioski dla dalszych działań, Regional Studies Association – Sekcja Polska,

Tabela 2. Regionalna strategia innowacji – hierarchiczna struktura celów (koncepcja w zarysie) Misja regionu

(po co istnieje?)

Kształtowanie jakości życia regionalnej wspólnoty samorządowej na pozio-mie odpowiadającym współczesnym i perspektywicznym standardom cywi-lizacyjnym poprzez […] konstruowanie środowiska innowacyjnego […] Wizja

(przyszły, pożądany stan)

Regionalny system innowacji

Cele strategicz-ne Ukształtowanie pełnego wachla-rza interakcji endogenicznych w środowisku podmiotów złote-go trójkąta Zbudowanie platformy współ-pracy w układzie: podmioty regio-nalne – bliższe i dalsze otoczenie regionu Stymulowanie całościowych oraz uporządko-wanych powiązań w ramach regio-nalnego systemu innowacji Konstrukcja regionalnego systemu finanso-wania innowacji

Cele operacyjne Każda kombi-nacja interakcji w środowisku złotego trójkąta może tworzyć oddzielny cel operacyjny Rozmaite formy kontaktów zewnętrznych (wzajemnych od-działywań) mogą wypełniać treść osobnych celów operacyjnych Kolejne cele operacyjne powinny określać i przydzielać za-dania podmiotom wiodącym, tj. jednostkom ogni-skującym (spaja-jącym) wspólne działania na rzecz innowacji Zestawione cele operacyjne po-winny definiować cząstkowe dąże-nia, kształtujące komponenty systemu, który ma powstać Cel strategiczny (horyzontalny)

Praca u podstaw na rzecz regionalnej działalności innowacyjnej Cele operacyjne

(horyzontalne)

Wszelkie cele operacyjne, które mają prowadzić do krzewienia wiedzy innowacyjnej, budowania postaw innowacyjnych i realizacji tym podobnych zadań.

Źródło: opracowanie własne.

Zaproponowana struktura celów RSI wydaje się tworzyć przejrzystą drogę do kreacji i wzmacniania regionalnego systemu innowacji.

5. Podsumowanie

Przeprowadzone rozważania natury teoretyczno-metodycznej wskazują, że istotą regionalnej strategii innowacji jest rozpoznanie zasobów (diagnoza) i moż-liwości ich uruchomienia (analiza SWOT) na rzecz innowacyjnego rozwoju regio-nu. Jego materializacji sprzyjają liczne funkcje tego planu, a ich mnogość spra-wia, że proces konstruowania projektu RSI musi być oparty na przemyślanym

algorytmie. Ciąg tak uporządkowanych czynności powinien składać się z trzech etapów, tj. fazy definicji, implementacji i ewaluacji. Każdą z nich współtworzy szereg działań, a w ich gronie szczególnie ważne są te, które wiążą się z proce-sem formułowania konsensusu na rzecz innowacyjnego rozwoju regionu, analizą jego innowacyjności w aspekcie mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń, a także z wyznaczeniem i zhierarchizowaniem proinnowacyjnych dążeń tej prze-strzeni. Zestawione rekomendacje w tym zakresie wyraźnie akcentują potrzebę uwzględniania właściwości regionalnego systemu innowacji w procesie formuło-wania projektu RSI. Jego cechy muszą być brane pod uwagę przy kształtowaniu porozumienia regionalnego, a ich tło wydaje się tworzyć właściwe ramy analizy SWOT i płaszczyzny definiowania celów strategicznych.

Literatura

Bąkowski A., Siemaszko A., Snarska-Świderska M., Jak zostać regionem wiedzy i innowacji, TWIGGER, Warszawa 2007.

Braziewicz O., Wzrost konkurencyjności regionu świętokrzyskiego w aspekcie realizowanych

pro-gramów wsparcia finansowanych z funduszy strukturalnych ze szczególnym uwzględnieniem regionalnej strategii innowacji, w: Gospodarka lokalna i regionalna w teorii i praktyce, red.

D. Strahl, Wyd. AE we Wrocławiu, Wrocław 2006.

Głuszczuk D., Analiza SWOT, w: Ocena zdolności kredytowej. Przykłady i zadania, red. D. Strahl, Wyd. AE we Wrocławiu, Wrocław 2000.

Głuszczuk D., Problem luki finansowej w regionalnych systemach innowacji, w: Problemy

rozwo-ju regionalnego, red. R. Brol, Wyd. UE we Wrocławiu, Wrocław 2010.

Gorzelak G., Bąkowski A., Kozak M., Olechnicka A., Polskie regionalne strategie innowacji:

oce-na i wnioski dla dalszych działań, Regiooce-nal Studies Association – Sekcja Polska, Warszawa

2006.

Klasik A., Strategie regionalne. Formułowanie i wprowadzanie w życie, Wyd. AE w Katowicach, Katowice 2002.

Klepka M., Raport z inwentaryzacji regionalnych strategii innowacji (RIS) w Polsce, Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE, Warszawa 2005.

Klepka M., Raport. Efekty regionalnych strategii innowacji w Polsce. Rekomendacje do analizy

szczegółowej, Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE, Warszawa 2005.

Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Muza SA, Warszawa 2000.

Landabaso M., Mouton B., Ku innej regionalnej polityce innowacyjności: osiem lat europejskich

doświadczeń innowacyjnych działań Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w: Jak realizować strategię lizbońską w regionach. Regiony i rozwój, red. M. Radło, IBnGR,

War-szawa 2007.

Nowakowska A., Regionalna polityka innowacyjna – rola, uwarunkowania, instrumenty w

świet-le badań ankietowych, w: Gospodarka lokalna i regionalna w teorii i praktyce, red. R. Brol,

Wyd. UE we Wrocławiu, Wrocław 2009.

Nowakowska A., Klepka M., Regionalna strategia innowacji, w: Innowacje i transfer technologii.

Słownik pojęć, red. K. Matusiak, PARP, Warszawa 2008.

Szatkowski K., Istota i rodzaje innowacji, w: Zarządzanie innowacjami technicznymi i

organiza-cyjnymi, red. M. Brzeziński, Difin, Warszawa 2001.

Szewczuk A., Filozofia zarządzania rozwojem lokalnym i regionalnym. Metody, narzędzia i

pro-cesy, w: Rozwój lokalny i regionalny. Uwarunkowania, finanse, procedury, red. B. Filipiak,

M. Kogut, A. Szewczuk, M. Zioło, Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2005.

Nr 42/2012