Rozdział IV . Systemy patentowe jako zasoby wiedzy technicznej skody-
4.3. Bazy informacji patentowej o zasięgu regionalnym i międzynarodowym
Informacje patentowe gromadzone są w bazach patentowych o zróżnicowanym zasięgu, mających charakter zarówno krajowy, jak i międzynarodowy. Bazy krajowe prowadzone są dla podmiotów, których ekspansywność ogranicza się z reguły do rynku danego państwa. W przypadku polskich podmiotów aktywnych wynalazczo źródłem informacji tego typu jest aktualizowana codziennie baza Urzędu Patentowego RP. Za-wiera ona informacje na temat patentów krajowych (od PAT.166000 oraz wybranych wcześniejszych numerów), patentów europejskich (zgłoszonych od 1 marca 2004 r.), praw ochronnych na wzory użytkowe (od RWU.055000 oraz wybranych wcześniejszych
733 G. Niedbalska, Informacja patentowa…, s. 9. 734 R. Sikorski, op. cit., s. 158.
735 M.G. Woźniak, Modernizacja technologiczna w zintegrowanym rozwoju Polski warunkach
numerów), dodatkowych praw ochronnych (w pełnym zakresie), opisów zgłoszeniowych wynalazków łącznie ze sprawozdaniami o stanie techniki (od nr P.384800) oraz opisów zgłoszeniowych wzorów użytkowych łącznie ze sprawozdaniami o stanie techniki (od nr W.117380)736. Ochrona patentowa o tak wąskim zasięgu geograficznym nie cieszy się jednak popularnością potencjalnych licencjobiorców, wśród których dominują podmioty międzynarodowe o bardzo rozproszonej strukturze lokalizacyjnej. Z tego powodu dla rozwiązań o istotnym potencjale technicznym i ekonomicznym oraz dla podmiotów, które wdrażają ekspansywną strategię innowacji, właściwe jest znaczące rozszerzenie zakresu ochrony, które uzyskuje się poprzez złożenie wniosku do jednego z systemów międzynarodowych.
Dostępne dla użytkowników bazy mają różny charakter. Do przykładowych baz patentowych o charakterze komercyjnym należą m.in. Thomson Innovation, Delphion, Micro Patent/Patent Web, Pat Base, QPat, WIPS Global, Total Patent, SureChem, JP-Net oraz Patent Integration737.
Wśród baz patentowych o zasięgu międzynarodowym najczęściej wybieranych jako źródła informacji znajdują się bazy wymienione poniżej:
a) Espacenet – nadzorowany przez Europejski Urząd Patentowy, który zawiera dokumenty patentowe (zgłoszenia i prawa ochronne) udostępniane przez EPO, WIPO (OMPI) oraz systemy patentowe poszczególnych krajów (w węższym zakresie wykorzystywany jest European Patent Register – zawierający infor-macje z rejestru patentowego o zgłoszeniach i patentach EP – służy on przede wszystkim monitorowaniu stanu prawnego patentów oraz European Publication
Server – zawierający pełne teksty zgłoszeń i opisów patentowych EP od 1978 r.);
b) USPTO (United States Patent and Trademark Office) – dla zgłoszeń i patentów gromadzonych i udzielonych przez amerykański system patentowy;
c) Patentscope – działający pod nadzorem powstałej w 1967 r. samofinansującej się organizacji Narodów Zjednoczonych – Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (World Intellectual Property Organization)738.
Nadzorowana przez WIPO baza Patentscope zapewnia także dostęp do wniosków o uzyskanie ochrony wynalazków dokonanych w trybie PCT. Skorzystanie z tej ścieżki, skutkuje rozciągnięciem zasięgu ochrony na 152 państwa świata739 (rys. 9).
736https://www.uprp.pl/miedzynarodowe-bazy-danych/Lead03,18,2807,1,index,pl,text/ [dostęp
20.12.2018].
737 K. Klincewicz, M. Żemigała, M. Mijal, op. cit., s. 144.
738https://www.uprp.pl/miedzynarodowe-bazy-danych/Lead03,18,2807,1,index,pl,text/ [dostęp
20.12.2018].
Rys. 9 Mapa państw objętych procedurą PCT
Źródło: https://www.wipo.int/pct/en/pct_contracting_states.html [dostęp 16.12.2018].
Dostępna od 25 grudnia 1990 r. również dla polskich wynalazców procedura PCT jest dość czasochłonna, wymaga bowiem uwzględnienia dwóch etapów proceduralnych: międzynarodowego i krajowego. W pierwszym właściwy urząd patentowy przekazuje formularz zgłoszeniowy wraz z dokumentacją do WIPO. Rozpoczyna to procedurę zgłoszenia, w tym sporządzenie raportu o stanie techniki, który rozstrzyga o zasadności dalszego rozpatrywania wniosku. WIPO publikuje zgłoszenie w dzienniku urzędowym oraz rozsyła kopie dokumentacji do wytypowanych przez wnioskodawcę urzędów. W drugim etapie postępowanie toczy się w ramach poszczególnych procedur krajowych. Dodatkowo, na etapie krajowym PCT możliwe jest uzyskanie patentu europejskiego (procedura Euro-PCT)740, w procedurze jego przyznania pośrednikiem jest Europejski Urząd Patentowy. Niezwykle ważne jest, że w bazie Patentscope dokumenty udostęp-niane są w pełnym formacie tekstowym już w dniu publikacji.
Właściwa dla amerykańskiego systemu patentowego baza USPTO oprócz stan-dardowego dostępu do udzielonych praw ochronnych umożliwia również wyszukiwanie zgłoszeń patentowych, które już zostały opublikowane, ale nie podjęto jeszcze decyzji co do udzielenia patentu lub które odrzucono na początkowym etapie procedury741. Po-nieważ w tym przypadku zgłoszenia wynalazków upubliczniane są ze znacznym wy-przedzeniem czasowym, długo przed podjęciem decyzji co do statusu ochronnego roz-wiązania, „ich analizy pozwalają obserwować zainteresowania badawcze poszczególnych
740http://techbrainers.com/wp-content/uploads/2015/12/Raport-Rynek-B-R-I-w-Polsce-2015.pdf,
s. 31 [dostęp 12.03.2018].
instytucji […]”742 oraz identyfikować bieżące tendencje w badaniach stosowanych743. W ramach USPTO wyróżnia się dwie podbazy. W bazie PatFT zgromadzono pełną dokumentację patentową, poczynając od 1976 r. Natomiast starsze dokumenty, od 1700 do 1975 r. udostępniane są w postaci skanów. Zbiory USPTO oraz zgromadzone na platformie Espacenet udostępniane są obecnie za pośrednictwem wyszukiwarki Google Patents744.
Kolejną z wymienionych baz patentowych wykorzystaną na potrzeby publikacji jest baza Espacenet. Powstała ona w 1998 r. jako wynik współpracy Europejskiej Orga-nizacji Patentowej, Komisji Europejskiej oraz urzędów patentowych poszczególnych krajów – członków EPO. Z perspektywy czasu uważa się, że uruchomienie serwisu zapoczątkowało faktyczną rewolucję w udostępnianiu informacji patentowej. Według słów M. J. White: „EPO zrewolucjonizowało publiczny dostęp do informacji patentowej, uwalniając dokumenty patentowe z wersji papierowej i na zawsze zmieniając sposób ich dystrybucji, organizacji, wyszukiwania i pozyskiwania”745. Cele udostępnienia tej bez-płatnej internetowej platformy ogniskowały się wokół niezwykle ważnego problemu. Chodziło nade wszystko o minimalizowanie strat społecznych wynikających z powie-lania rozwiązań technicznych już obecnych na rynku lub opracowanych, choć jeszcze nie skomercjalizowanych, a przez to m.in. poprawę efektywności procesów innowacyj-nych. Zawarte w bazie informacje na temat praw własności przemysłowej stanowią kompilację danych dostarczanych za pośrednictwem EPO, WIPO (zgłoszeń w trybie PCT) oraz krajowych urzędów patentowych746. Gromadzą one pełną treść dokumentacji technicznej wraz z rysunkami i identyfikacją podmiotową oraz przedmiotową zgłosze-nia. Umożliwiają również dokonywanie tłumaczeń dokumentacji. Bezpłatny dostęp obejmuje informacje na temat wynalazków i trendów technicznych już od 1836 r. do chwili obecnej. Stworzono go według klucza, który miał być zrozumiały zarówno dla ekspertów, jak i nieprofesjonalistów, którzy poszukują informacji na początkowym etapie procesu innowacji. Codzienna aktualizacja ponad 100 mln dokumentów patento-wych z całego świata sprawia, że jest to zbiór danych patentopatento-wych o relatywnie najwyż-szym wskaźniku wiarygodności. Dokładność danych uzyskanych za pośrednictwem aplikacji internetowej CCD zależy od ich zakresu (podmiotowego, przedmiotowego lub czasowego), a ich weryfikacji można dokonać z użyciem statystyk ogólnoświatowej bazy bibliograficznej (DOCDB) oraz ogólnoświatowej bazy danych dotyczących statusu
742 Ibidem. 743 Ibidem. 744 Ibidem.
745 M.J. White, Esp@cenet Europe’s Network of Patent Databases, „Issues in Science & Technology Librarianship”, no. 47, 2006.
746 S. Vasina, A. Domańska-Baer, ESPACENET – baza literatury patentowej Europejskiego Urzędu
prawnego (INPADOC)747. Espacenet gromadzi dane o patentach europejskich objętych ochroną w krajach członkowskich Europejskiej Organizacji Patentowej oraz z innych wybranych obszarów geograficznych748.
Oryginalnym narzędziem wykorzystywanym dla wyszukiwania informacji pa-tentowych jest tzw. Common Citation Document, za pomocą którego system Espacenet umożliwia śledzenie cytowań patentowych z pięciu najważniejszych systemów ochrony własności przemysłowej.