Chcemy czuć się bezpiecznie. Na co zgodzimy się, by osiągnąć ten cel? Kogo obar-czamy odpowiedzialnością? Poczucie bezpieczeństwa jest czułą struną, z drugiej jednak strony mamy potrzebę wolności. Co dla jednej osoby jest uzurpowaniem sobie przez pań-stwo prawa do wkraczania w sferę prywatną jednostek dla tzw. dobra publicznego, dla drugiej będzie akceptowalnym środkiem zapewnienia nam bezpieczeństwa74. Krytycy rozszerzania ingerencji państwa w nasze życie formułują zarzut, odchodzimy od zasady obrony w wypadku zagrożenia zasady działania zanim ono wystąpi75? Która opcja prze-waża? Wydaje się, że jednak w opinii społecznej to państwo (a więc rząd i samorządy) powinno zadbać o nasze bezpieczeństwo (zob. tab. 36).
Tab. 36. CzyBBiki wpływające Ba ograBiczeBie przestępczości
Co PaBa / PaBi zdaBiem wpłyBęłoby Ba ograBiczeBie przestępczości? Wartości (w %) Surowsze, dłuższe wyroki więzienia dla przestępców 43,5 Więcej policjantów na ulicach i w miejscach publicznych 61,8 Przyznanie policji większych uprawnień do użycia broni wobec przestępców 34,6
Lepsza współpraca społeczeństwa z policją 40,5
Ograniczenie liczby brutalnych filmów w telewizji 40,9
Ograniczenie napływu cudzoziemców do Polski 7,0
Zorganizowanie pomocy dla osób wychodzących z więzienia, np. pomoc
znalezieniu pracy, mieszkania 31,9
Większa ostrożność ludzi: unikanie niebezpiecznych miejsc, dobre zamki
w drzwiach itp. 29,2
Inne 7,0
Źródło: Badanie „Bezpieczny powiat” czerwiec – sierpień 2007, N=303.
*Wartości nie sumują się do 100 %, ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedną możliwość.
Najważniejszym czynnikiem, który pomógłby zmniejszyć poziom przestępczości, to większa liczba policjantów na ulicach (61,8%). Należy dodać tu często pojawiający się komentarz, że w opinii respondentów powinni być oni bardziej widoczni wszędzie, np.
patrolować skrzyżowania i zwalczać jeżdżenie niezgodne z przepisami nie tylko w aspek-cie nadmiernej prędkości w miejscach jej ograniczenia.
74 D. Misiunia: Budujemy nowy dom, czyli jak się operuje mitem złych narkotyków, http://okultura.pl/
texts/novum/004.php 2007.
75 R. Bendrath, Von „Freiheit stirbt mit Sicherheit“ zu „keine Freiheit ohne Sicherheit“? Über die Um-wertung des Staates und das "Grundrecht auf Sicherheit"; „Antimilitarismus information (ami)“, nr 12, 1997, s. 11-20.
Magdalena Ślusarczyk, Mariusz Grążawski 66
Kolejnym czynnikiem, jest wciąż się powtarzające przekonanie, że prawo powinno zostać zaostrzone (43,5%), ale bardzo ważne są też dwa czynniki odnoszące się do społe-czeństwa. Pierwszy z nich to postulowana lepsza współpraca społeczeństwa z policją (40,5% wskazań). Niestety nie ma ona u nas dobrej tradycji ze względu na konotacje z donosicielstwem odnoszonym do czasów komunizmu. Jest tu jednak duży potencjał zmian, konieczne jest metaforycznie ujmując „wyjście naprzeciw” przez policję czego przykładem są pozytywne efekty programów podejmowanych przez policję dotychczas (np. programy realizowane przez Komendę Miejską Policji w Bielsku-Białej: „Siódemka”
realizowany z Miejskim Zarządem Oświaty, a obejmujący spotkania dzieci rozpoczynają-cych naukę szkolna z policjantami, czy „Świat wokół nas – zagrożenia”, w którym Policja współpracuje z Książnicą Beskidzką i Akademią Techniczno-Humanistyczną).
Problemem jest też społeczne przyzwolenie dla wielu wykroczeń, przykładowo, jak już wspominano, dla kierowania samochodem po spożyciu alkoholu, czy jazdy z nad-mierną prędkością. Drugi istotny czynnik to ograniczenie liczby brutalnych filmów w te-lewizji (40,9%). Odnosi się to do znanych zależności pomiędzy oglądaniem agresywnych filmów a skłonnością do stosowania przemocy w realnym świecie76. Powtarzający się kontakt z wydarzeniami budzącymi grozę obniża nasza wrażliwość na tego typu sytuacje, oswaja z przemocą i zmniejsza empatię wobec ofiar. Sprawia, że łatwiej nam zaakcepto-wać przemoc. Może także osłabić wpajaną w dzieciństwie normę, nakazującą kontrolo-wanie impulsów agresywnych77. Wskazujemy ten czynnik, jako odnoszący się do społe-czeństwa, ponieważ po pierwsze to ludzie przez to, co oglądają, wpływają na decyzje, co będzie emitowana. A po drugie – i w naszym odczucie jest to ważniejsze zagadnienie – problem brutalnych filmów odnosi się przede wszystkim do dzieci. Najważniejsze jest tu więc postępowanie rodziców, którzy nie powinni zostawić decyzji o wyborze filmu sa-memu dziecku.
Ważne w opinii społecznej byłoby też przyznanie policji większych uprawnień w zakresie użycia broni (34,6%), stosunkowo niewiele osób natomiast jako ważny czyn-nik uznaje własne zachowanie ludzi (29,2%), dbałość od bezpieczeństwo i zachowanie zgodne z powiedzeniem: „Nie należy kusić losu”.
Najmniej wskazań odnotowano przy postulacie ograniczenia napływu cudzoziem-ców do Polski. Mimo podejrzliwości w stosunku do imigrantów niewielu respondentów w tym upatruje rozwiązania problemów z przestępczością. W świadomości Polaków imi-granci wiążą się bowiem często z zagrożeniem ekonomicznym, złodziejstwem, prostytu-cją, rabunkami i rozbojami oraz terroryzmem78. Nie dotyczy to imigrantów z Zachodu, którzy kojarzeni są jako bogaci, dobrze wykształceni i profesjonalni. Częściowo przyczy-ną tego jest przekonanie, ze inne czynniki są ważniejsze, a częściowo na pewno fakt, że
76 Porównaj np. L.D. Eron: Parent-child interaction, television violence and aggression of children American Psychology 1982, 37, s. 197-211; L. R. Huesmann: Television violence and aggressive behav-ior, vol. 2, (w:) D. Pearly, L. Bouthilet, J. Lazar (red.), Televison and behavbehav-ior, Technical Reviews 1982, s.220-256., C. W. Turner, B. W. Hesse, S. Peterson-Lewis: Naturalistic studies of long-term effects of television violence, Journal of Social Issues 1981, 42(3), s. 51-74.
77 E. Aronson, op.cit.
78 Może to m.in. wynikać z działalności mediów, które przedstawiają imigrantów najczęściej w negatyw-nym, świetle, często przy okazji przestępstw czy nielegalnego przekraczania granic lub przemytu. Zob.
A. Grzymała-Kazłowska, M. Okólski: Influx and Integration of Migrants in Poland in the Early XXI Cen-tury. Prace Migracyjne 2003, nr 50.
Bezpieczeństwo – nasza wspólna sprawa? 67 w regionie, w którym prowadziliśmy badania, odsetek imigrantów jest niski. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego na pobyt stały w Bielsku-Białej zameldo-wało się w 2007 roku 136 osób, a w powiecie bielskim 53 osoby79. Należy pamiętać o nieujmowanej przez GUS migracji czasowej czy okresowej, ale zapewne występuje podobny trend80.
Dla zapewnienia sobie spokojnego życia jesteśmy skłonni zrezygnować z części wolności. 62% badanych przychyla się do opinii, że policja powinna mieć większe uprawnienia do użycia broni, 24% jest temu przeciwnych (zob. tab. 37). Wydaje się przy tym, że skłonność do przyznania Policji większych uprawnień do użycia broni wynika z tego, że nie traktują oni tego uprawnienia jako skierowanego przeciwko sobie. Użycie broni ma bowiem nastąpić w stosunku do przestępców, a zatem nie jest wymierzone prze-ciwko „zwykłym” obywatelom. Przyznanie szerszych uprawnień w tym zakresie nie jest zatem traktowane jako ograniczenie praw i wolności obywatelskich.
Tab. 37. OpiBie dotyczące zwiększeBia uprawBień policji do użycia broBi Czy policja powiBBa otrzymać większe uprawBieBia
do korzystaBia z broBi? Wartości (w %)
Zdecydowanie tak 24,0
Raczej tak 38,7
Raczej nie 20,8
Zdecydowanie nie 3,6
Nie wiem / Trudno powiedzieć 12,5
Brak danych 1,0
Źródło: Badanie „Bezpieczny powiat” czerwiec – sierpień 2007, N=303.
Inaczej kształtują się odpowiedzi, gdy ewentualne zwiększenie uprawnień policji i wymiaru sprawiedliwości wiązałoby się z ograniczeniem naszych swobód: przeszuki-waniem mieszkań, stosoprzeszuki-waniem podsłuchu telefonicznego, kontrolą korespondencji, re-widowaniem ludzi na ulicach (zob. tab. 38).
79 Urząd statystyczny w Katowicach: Ludność, rucha naturalny i migracje w województwie śląskim w 2007 r., Katowice 2008, www.stat.gov.pl.
80 Według danych Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku, stanowiącego nasze główne źródło wiedzy o migrantach czasowych (od 2 do 12 miesięcy i powyżej 12 miesięcy), w 2002 r. w województwie śląskim ogółem przebywało 2836 osób, należy jednak przypuszczać, że większa koncentracja będzie w podregionie katowickim, czy też bezpośrednio z nim sąsiadujących, GUS Migracje zagraniczne ludno-ści 2002, Warszawa 2003.
Magdalena Ślusarczyk, Mariusz Grążawski 68
Tab. 38. Czy policja i wymiar sprawiedliwości powiBBi posiadać większe upraw-BieBia przy ścigaBiu przestępców?
ZwiększeBie uprawBień policji w zakresie: Poparcie* (w %)
Przeszukiwania mieszkań 48,1
Stosowania podsłuchu telefonicznego 26,9
Kontroli korespondencji 9,6
Rewidowania ludzi na ulicach 55,1
Źródło: Badanie „Bezpieczny powiat” czerwiec – sierpień 2007, N=303.
*Wartości nie sumują się do 100 %, ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedną możliwość.
Ale także i tu jesteśmy skłonni w znacznym stopniu ograniczyć swoją wolność w imię bezpieczeństwa. Zaskakujący jest wysoki poziom przyzwolenia dla publicznego zatrzy-mania i przeszukania. Interesujące jest, że przy znaczącej akceptacji przeszukiwania mieszkań lub rewizji jesteśmy bardzo niechętni do zwiększenie uprawnień wymiaru sprawiedliwości w zakresie kontroli korespondencji. Jednocześnie jednak w praktyce są-dowej można zaobserwować, że w przypadku zatrzymania i przeszukania, gdy zostaną one zastosowane w stosunku do konkretnej osoby i okażą się nieuzasadnione, to trakto-wane są jako drastyczna i niedopuszczalna ingerencja w sferę wolności obywatelskich.
Przyzwolenie na zwiększenie uprawnień policji w zakresie przeszukania czy też zatrzy-mania ma zatem charakter zdecydowanie abstrakcyjny. Można wysunąć hipotezę, ze ak-ceptujemy te ograniczenia w odniesieniu do innych, do osób potencjalnie zagrażających naszemu bezpieczeństwu.
W odniesieniu do problemu bezpieczeństwa drogowego przeważa przekonanie, że rozwiązanie problemu leży poza nami (zob. tab. 39).
Tab. 39. DziałaBia poprawiające poziom bezpieczeństwa Ba drogach
Jak podBieść poziom bezpieczeństwa Ba drogach? Częstość ProceBt
Zwiększenie ilości patroli policyjnych 130 42,9
Zmiana infrastruktury drogowej poprzez nowe inwestycje 127 41,9
Szersza edukacja społeczna 35 11,6
Brak danych 11 3,6
Źródło: Badanie „Bezpieczny powiat” czerwiec – sierpień 2007, N=303.
Tylko 11% badanych uznaje, że na drogach byłoby bezpieczniej, gdyby większy na-cisk położyć na kształcenie uczestników ruchu, tymczasem jest to jedna z najważniej-szych słabości. Postulat zwiększenia liczby policjantów nie przyniesie raczej oczekiwa-nych rezultatów. Wzrasta liczba patroli, wzrasta liczba fotoradarów, regularnie organizo-wane są akcje, przy okazji wszelkich sytuacji, zwiększających natężenie ruchu: długich weekendów, świąt, wyjazdów czy powrotów z wakacji. Mimo to liczba wypadków na polskich drogach nie zmienia się w znaczący sposób (por. tab. 40 i 41). Sytuacja w woje-wództwie śląskim jest – na tle danych z innych województw – dość korzystna, zwłaszcza
Bezpieczeństwo – nasza wspólna sprawa? 69 w odniesieniu do liczby osób zabitych w wypadkach drogowych. Przy stosunkowo wyso-kiej liczbie wypadków, wskaźnik zabitych był najniższy w Polsce, niepokoi natomiast wysoka liczba rannych.
Tab. 40. Wypadki drogowe i ich skutki w latach 2005-2006
Wypadki Zabici RaBBi
Województwo
2005 2006
Wzrost /
spa-dek
2005 2006
Wzrost /
spa-dek
2005 2006
Wzrost /
spa-dek DolBośląskie 3149 3030 -119 364 344 -20 4089 3958 -131
Kujawsko-pomorskie 2157 2051 -106 325 347 22 2757 2560 -197 Lubelskie 2446 2211 -235 322 341 19 3160 2757 -403 Lubuskie 860 835 -25 174 147 -27 1169 1125 -44 Łódzkie 4753 4554 -199 444 415 -29 5753 5623 -130 Małopolskie 4437 4440 3 334 308 -26 5596 5692 96 Mazowieckie 6452 6617 165 885 849 -36 7985 8177 192 Opolskie 1013 1048 35 148 128 -20 1294 1325 31 Podkarpackie 2244 2223 -21 287 260 -27 2858 2873 15 Podlaskie 1185 1135 -50 211 208 -3 1490 1425 -65 Pomorskie 3064 2751 -313 266 256 -10 4044 3533 -511 Śląskie 6355 6179 -176 439 427 -12 7894 7742 -152 Świętokrzyskie 1906 1886 -20 227 221 -6 2580 2340 -240
Warmińsko-mazurskie 1936 1645 -291 279 248 -31 2598 2108 -490 Wielkopolskie 4268 4500 232 503 511 8 5567 5712 145
ZachodBio-pomorskie 1875 1771 -104 236 233 -3 2357 2173 -184 Ogółem 48100 46876 -1224 5243 5243 -201 61191 59123 -2068
Źródło: Komenda Główna Policji, kom. Marcin Szyndler, www.edroga.pl.
Magdalena Ślusarczyk, Mariusz Grążawski
ZachodBiopomorskie 1 693 533 104,6 13,8 128,3
Polska 38 132 277 122,9 13,7 155,0
Źródło: Komenda Główna Policji, kom. Marcin Szyndler, www.edroga.pl.
Starania o zapewnienie bezpieczeństwa to także domena aktywności obywatelskiej.
Z jej trzech obszarów: sektora organizacji pozarządowej, lokalnych społeczności obywa-telskich oraz grup, ruchów i inicjatyw nieformalnych81, nas interesuje przede wszystkim ostatni, szczególnie koncepcja współpracy sąsiedzkiej. Znaczny dystans społeczeństwa polskiego do demokracji, skutkuje też niewysokim poziomem uczestnictwa w działalno-ści społeczeństwa obywatelskiego82. Nawet w rejonach o głębokich tradycjach pomocy sąsiedzkiej więzi te ulegają częściowej erozji, głównie pod wpływem zmian transforma-cyjnych i kulturowych83. W naszym przypadku zaledwie 33% badanych pozytywnie oce-nia ideę samopomocy sąsiedzkiej. 34% jest przeciwnych współpracy sąsiedzkiej w
81 P. Gliński: Obszary aktywności i apatii obywatelskiej, (w:) A. Kojder (red.) Jedna Polska? Dawne i no-we zróżnicowania społeczne, Kraków 2007, s. 270.
82 M. Ziółkowski: Zmiany systemu wartości, (w:) J. Wasilewski (red.) Współczesne społeczeństwo polskie.
Dynamika zmian, Warszawa 2006, s. 160.
83 P. Gliński: Obszary aktywności i apatii obywatelskiej, w: A. Kojder (red.) Jedna Polska? Dawne i nowe zróżnicowania społeczne, Kraków 2007, s. 294.
Bezpieczeństwo – nasza wspólna sprawa? 71 dzinie bezpieczeństwa, 31% nie potrafi zająć stanowiska (zob. tab. 42). 17,5% responden-tów odpowiadających pozytywnie deklaruje poparcie dla współpracy sąsiedzkiej wyłącz-nie jako hasło, wyłącz-nie wskazuje bowiem żadnej jej formy, natomiast wyłącz-niewielka cześć respon-dentów wyrażających niechęć wymienia równocześnie przejawy współdziałania na rzecz wspólnego bezpieczeństwa. Odsetek wskazań pozytywnych jest wyższy w przypadku gmin wiejskich, jak Porąbka (ponad 45%), Bestwina czy Buczkowice (ok. 40%). Ko-nieczne jest tu też zastanowienie się, czy jest to faktycznie tak niski poziom wskazań, czy też w części raczej niechęć do określenia być może sugerującego pewien stopień formali-zacji pomocy sąsiedzkiej czy też współpracę z policją, co jest realizowane w niektórych krajach (np. w niektórych landach niemieckich)84? Istotną barierę w rozwoju tego rodzaju form aktywności obywatelskiej stanowią przy tym rozwiązania prawne, a dokładnie ich brak. W obowiązującym prawie nie są bowiem przewidziane instytucjonalne formy takiej aktywności. Bez takich rozwiązań w ramach pomocy sąsiedzkiej nie mogą być stosowane żadne formy przymusu, poza tymi, które może zastosować w szczególnych przypadkach każdy obywatel. Z drugiej zaś strony tego rodzaju rozwiązania, gdyby dopuścić możli-wość pomocy sąsiedzkiej, byłyby niezbędne, aby nie przerodziła się ona w zwykłą samo-wolę i nie prowadziła do samosądów.
Tab. 42. Poparcie dla idei samopomocy sąsiedzkiej
Poparcie dla idei samopomocy sąsiedzkiej ( w %)
Tak 33,2%
Nie 34,9%
Nie wiem / Trudno powiedzieć 31,9%
Źródło: Badanie „Bezpieczny powiat” czerwiec – sierpień 2007, N=303.
Wśród wymienianych form współpracy sąsiedzkiej dominuje zwracanie uwagi na dom pod nieobecność sąsiadów oraz obserwowanie obcych osób w okolicy. Wymieniano także niewpuszczanie obcych na klatkę schodową w bloku oraz wzajemne ostrzeganie się przed ewentualnym zagrożeniem (np. agresywnymi nastolatkami)85. Są to właśnie formy pomocy, które nie wymagają żadnych regulacji prawnych.
Krytycznie oceniamy działalność państwa i jego agend, niechętnie rozważamy moż-liwość współdziałania na poziomie sąsiedzkim. Jak oceniamy własną odpowiedzialność?
Niespełna 1/3 badanych wskazuje własną ostrożność i dbałość o bezpieczeństwo swoje i rodziny (np. poprzez instalację dobrych zamków, monitoring) jako istotny element ogra-niczenia przestępczości. Nie jesteśmy też skłonni postulować o ułatwienie otrzymywania pozwoleń na broń (zob. tab. 43)
84 C. Hohmeyer: Wachsame Nabbarn. Lokale Gemischaften im Dienst der Sicherheit, „Bürgerrechte & Po-lizei / CILIP“ 66 (2) 2002, s. 51-58.
85 Pytanie o formy współpracy sąsiedzkiej było otwarte. Niezbędne jest zwrócenie uwagi, iż tego typu py-tania w ankietach często pozostają niewypełnione. Z kolei zastosowanie kafeterii niosłoby sugestię odpo-wiedzi, ponadto ograniczałoby formy współpracy do wymienionych.
Magdalena Ślusarczyk, Mariusz Grążawski 72
Tab. 43. OtrzymywaBie zezwoleń Ba posiadaBie broBi Czy Bależałoby ułatwić uzyskiwaBie pozwoleń
Ba posiadaBie broBi? Wartość (w %)
Zdecydowanie tak 8,9
Raczej tak 12,2
Raczej nie 30,0
Zdecydowanie nie 44,6
Nie wiem / Trudno powiedzieć 4,0
Brak danych 0,3
Źródło: Badanie „Bezpieczny powiat” czerwiec – sierpień 2007, N=303.
Prawie ¾ badanych nie widzi potrzeby ułatwiania dostępu do broni. Przy braku przywiązania do tej formy zwiększania poczucia bezpieczeństwa oraz doniesieniach me-dialnych o masakrach dokonanych przez niezrównoważone psychicznie osoby lub pro-blemów prawnych osób, które zabiły czy też poważnie zraniły napastnika w samoobronie nie wydaje się, aby poglądy na to zagadnienie miały ulec zmianie.
ZakończeBie
Przestępczość stanowi niewątpliwie bardzo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa obywateli. Czyny stanowiące przestępstwa atakują bowiem szczególnie istotne dobra, ta-kie jak zdrowie, wolność, mienie, a nieta-kiedy nawet życie. Jest zatem oczywiste, że w od-czuciu społecznym stopień zagrożenia przestępczością jest oceniany jako bardzo wysoki.
Paradoksalnie jednak wysokiemu poczuciu zagrożenia przestępczością towarzyszy jedno-cześnie wysoki poziom odczuwanego bezpieczeństwa mieszkańców w ich najbliższym otoczeniu. Wynika z tego, że przestępczość nie jest traktowana jako zdarzenie realnie za-grażające mieszkańcom w pobliżu ich domu, czy też w okolicy, w której przebywają, lecz wyobrażenie o skali i zasięgu tego zjawiska czerpane jest przede wszystkim z mediów.
Analizując zwłaszcza relacje telewizyjne można by dojść do wniosku, że przestępstwa, i to w dodatku te drastyczne, są stałym i powszechnym elementem życia codziennego.
Tymczasem przeprowadzone badania dotyczące realnych rozmiarów przestępczości nie prowadzą do aż tak dramatycznych ocen. Zagrożenie przestępczością istnieje rzeczywi-ście, a przy tym każde przestępstwo stanowi dotkliwe przeżycie dla jego ofiary. Rozmiary tego zjawiska nie są jednak takie, jak wynikałoby to z badań opinii społecznej. Dla oby-wateli ważniejsze są przy tym zagrożenia drobne, ale występujące powszechnie i często.
Są one bowiem uciążliwe, a przez to dolegliwe. Z kolei jeżeli chodzi o faktycznie wystę-pujące zagrożenie przestępczością, to największą grupę przestępstw stanowi prowadzenie pojazdu mechanicznego lub innego pojazdu w stanie nietrzeźwości, w przypadku którego nie występuje pokrzywdzony w rozumieniu kodeksu postępowania karnego. Respondenci słusznie zwracają natomiast uwagę na problemy utrudniające, a niekiedy wręcz uniemoż-liwiające zwalczanie przestępczości. Kary orzekane w praktyce są karami łagodnymi i nie sprzyja to kształtowaniu społecznego poczucia sprawiedliwości, a wręcz przeciwnie, po-woduje przekonanie o faktycznej bezkarności sprawców przestępstw. Również długo-trwałość postępowań karnych poważnie utrudnia skuteczne zwalczanie przestępczości.
Z kolei działania, które są podejmowane w celu zwalczania przestępczości nie poddają się jednoznacznej ocenie. Część z nich należy ocenić negatywnie, tak jak przyspieszony tryb postępowania, czy też próby stosowania środków, które nie zostały wprowadzone do obo-wiązujących przepisów. Z drugiej jednak strony bez powszechnego przekonania o nie-uchronności kary oraz informowania społeczeństwa o konsekwencjach popełnienia prze-stępstwa, nie sposób jest mówić o prewencji generalnej. Tego rodzaju działania należy za-tem ocenić zdecydowanie pozytywnie. Otwarte pozostaje jednak pytanie, czy przestęp-czość jest zjawiskiem, które w ogóle może zostać wyeliminowane? Doświadczenia poli-tyki karnej wielu krajów wskazują na to, że niezależnie od tego, jakie środki są podejwane w celu zwalczania przestępczości, to jednak w dalszym ciągu ona istnieje. Być mo-że bliskie prawdy jest stwierdzenie, mo-że przestępczość jest zjawiskiem naturalnym i nieod-łącznym funkcjonowaniu każdego społeczeństwa. Z pewnością jednak należy podejmo-wać działania mające na celu zmniejszenie skali tego zjawiska. Wydaje się, że właściwym
Magdalena Ślusarczyk, Mariusz Grążawski 74
środkiem zwalczania przestępczości, w tym zwłaszcza drobnej i średniej, mogłaby być kara ograniczenia wolności. Wykonywanie nieodpłatnej pracy na cele społeczne z jednej strony wpływa wychowawczo na samego sprawcę, a z drugiej stanowi realną korzyść dla społeczeństwa. Tymczasem w praktyce kara ta jest orzekana bardzo rzadko. Należałoby także rozważyć wprowadzenie innych środków polityki karnej, zwłaszcza takich, które przynosiłby realną rekompensatę za wyrządzone zło, zarówno pokrzywdzonemu, jak i ca-łemu społeczeństwu, a nie stanowiły jedynie ślepej odpłaty. Największe znaczenie ma jednak, tak często pomijane w dyskusjach na temat polityki karnej, wychowanie dzieci i młodzieży. Tylko wewnętrzne przekonanie może bowiem skutecznie powstrzymać przed popełnieniem przestępstwa, i to nawet wtedy, gdy ewentualny sprawca nie obawia się wymierzenia mu kary.
Niniejsze opracowanie miało zwrócić uwagę na stopień poczucia bezpieczeństwa mieszkańców oraz na rzeczywiste zagrożenia tego bezpieczeństwa, w tym zwłaszcza za-grożenie przestępczością. Określenie poziomu pewnego zjawiska, a następnie poszukiwa-nie jego przyczyn, stanowi bowiem pierwszy krok na drodze do jego zwalczania i prze-ciwdziałania mu. Zapewnienie bezpieczeństwa obywateli stanowi natomiast nie tylko je-den z podstawowych obowiązków państwa i jego organów, ale jest wręcz wspólną sprawą wszystkich członków danej społeczności.
Spis tabel
Tab. 1. Gminy objęte badaniem ... 16
Tab. 2. Badani według płci i wieku ... 16
Tab. 3. Wykształcenie badanych ... 17
Tab. 4. Badani według stanu cywilnego ... 17
Tab. 5. Respondenci według wykonywanego zawodu ... 18
Tab. 6. Dochody badanych ... 19
Tab. 7. Poczucie bezpieczeństwa mieszkańców (w %) ... 21
Tab. 8. Poczucie bezpieczeństwa w zależności od płci ... 23
Tab. 9. Poczucie zagrożenia (w %) ... 24
Tab. 10. Zagrożenia w okolicy miejsca zamieszkania (w %) ... 24
Tab. 11. Rozmiar przestępczości osądzonej ... 29
Tab. 12. Struktura sprawców przestępstw z uwagi na płeć ... 30
Tab. 13. Osobiste doświadczenia respondentów (w %) ... 35
Tab. 14. Poziom bezpieczeństwa drogowego ... 36
Tab. 15. Zagrożenia przestępczością drogową ... 36
Tab. 16. Opinie o polskim prawie karnym ... 37
Tab. 17. Opinie o zaostrzeniu polskiego prawa karnego ... 38
Tab. 18. Opinie o przywróceniu kary śmierci ... 40
Tab. 19. Wymiar orzeczonych kar ... 43
Tab. 20. Poglądy na ograniczenie przestępczości ... 47
Tab. 21. Ocena działań miejscowej policji (w %) ... 48
Tab. 22. Ocena uczciwości policjantów ... 49
Tab. 23. Ocena poziomu skorumpowania policjantów ... 49
Tab. 24. Ocena zaangażowania w pracę policjantów ... 50
Tab. 25. Ocena kompetencji policjantów ... 51
Tab. 26. Ocena sumienności policjantów ... 51
Tab. 26. Ocena sumienności policjantów ... 51