przygotowała system wykorzystujący impuls elektro-magnetyczny dużej mocy HPEM (High-Power
Elec-* Źródło: Ł. Pacholski: Europoltech 2017 w Gdańsku. „Wojsko i Technika” 2017 nr 5, s. 64.
Państwo (typ)
producent Dane
USA (Venon)
Northroop Grumman
wskaźnik laserowy: masa 2,7 kg, zasięg 5 km;
odległościomierz laserowy: zasięg od 100–
–200 m do 20 km, dokładność 3 m;
odbiornik GPS: dokładność 3 m
Koncern europejski /Airbus
identyfikacja obiektów w odległości od 5 do 10 km oraz zakłócanie ich pracy
Chiny
(ZAPS DRONES) China Academy of Engineering Physics
niszczenie małych platform bezzałogowych do wysokości 500 m, lecących z prędkością nie większą niż 50 m/s
Federacja Rosyjska (1 RŁ257 Krasucha-4 /KRET)
zasięg rzędu 150–300 km
Wielka Brytania
główne zadania systemu to wykrycie, śledzenie, klasyfikowanie, dezorganizowanie oraz neutralizowanie niebezpiecznych BSP w odległości do 8 km; w przypadku mikro-BSP – do 2 km, mini-BSP – kilku kilometrów
USA(Jastrząb) Hertz Systems
system służy do niszczenia BSP; przypomina futurystyczny karabin; składa się
z wielosensorowej wieży integrującej stację radiolokacyjną, z głowic optoelektronicznych oraz czujników akustycznych zdolnych do wykrycia BSP w odległości 500–1000 m.
Podczas targów Europoltech 2017 w Gdańsku firma Hertz System sp. z o.o. zaprezentowała wielosensorowy system do neutralizacji BSP Jastrząb; jego użycie umożliwia
zabezpieczenie obiektów przed penetracją przez BSP; oddziaływanie Jastrzębia powoduje zerwanie łączności między obiektem
latającym i operatorem BSP, a także zakłóca lokalne sygnały GPS wykorzystywane przez system nawigacyjny, to zaś automatycznie generuje manewr lądowania aparatu*
TABELA. ZESTAWIENIE
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018
81
tro-Magnetics). Ma on stanowić skuteczną obronę przed niepożądaną aktywnością BSP zaliczanych do kategorii mini. Dotyczy to zarówno maszyn kontrolo-wanych w powietrzu drogą radiową, jak i wykonują-cych misje z wykorzystaniem systemów nawigacji sa-telitarnej. Konstruktorzy, tworząc to rozwiązanie, za-mierzali skupić się na bezpośrednim oddziaływaniu na najczulszy element każdej maszyny, czyli elektro-niczne systemy kierowania oraz kontroli. BSP wlatu-jące w chronioną strefę mają być rażone impulsami elektromagnetycznymi uniemożliwiającymi im kon-tynuowanie misji. Dotyczy to również systemu bez-piecznego lądowania. Oznacza to, że platforma, wla-tując w strefę chronioną przez system, ma zostać zmuszona do zaprzestania lotu i natychmiastowego lądowania. Urządzenie będzie można dostosowywać pod względem zasięgu działania, który może oscylo-wać nawet w granicach kilkuset metrów. System jest przeznaczony do ochrony danego obszaru przed infil-tracją z użyciem platform bezzałogowych. Może prze-ciwdziałać w jednym czasie nawet grupie tego rodza-ju maszyn. Dotychczas polegało to w dużej mierze na blokowaniu kontaktu z operatorem kierującym ma-szyną za pomocą fal radiowych lub na uniemożliwia-niu dostępu do systemów pozwalających na jej pozy-cjonowanie. Do tej pory niemiecki system stosowano przeciwko pojazdom naziemnym. Przystosowanie systemu HPEM do działań przeciwko niewielkim platformom powietrznym ma stanowić odpowiedź na coraz większe zagrożenie płynące z ich strony zarów-no dla infrastruktury krytycznej, jak i sił zbrojnych.
Z kolei MBDA Deutschland wspólnie z inną nie-miecką firmą Rheinmetall przygotowały system R&S Ardronis bliskiego oraz bardzo bliskiego zasię-gu. Urządzenie ma zapewnić skuteczną obronę po-jazdów podczas przemieszczania się. Ma być zdolne do natychmiastowego przeciwdziałania. W przyszło-ści nowy system planuje się połączyć z systemem taktycznym Oprans. Kolejne jego elementy mają za-pewnić zdolność do rozpoznania obecnych i przy-szłych zagrożeń oraz do dowodzenia i kierowania środkami przeciwdziałania im. Dzięki zastosowaniu modułowych elementów systemu będzie można za-montować go na różnych pojazdach, np. transporte-rach opancerzonych typu Boxer. Mała masa tego urządzenia pozwala na zabranie dużej liczby poci-sków7. R&S Ardronis umożliwia użytkownikowi wy-krywanie sygnałów kontrolujących misję BSP, lokali-zowanie stacji nadawczych i samych platform, a na-wet ich strącenie (przez zakłócenie sygnałów sterujących). W ten sposób łatwo można znaleźć sta-nowisko operatora, znacznie przyśpieszając reakcję służb bezpieczeństwa i ochrony. Działanie systemu R&S Ardronis polega na stałym monitorowaniu czę-stotliwości radiowych najczęściej wykorzystywanych do sterowania platformami (około 433 MHz;
2,4 GHz; 4,3 GHz i 5,8 GHz). Można do tego
wyko-rzystać opracowaną wcześniej bazę danych, która w trakcie funkcjonowania systemu może być rozbu-dowywana. Testy wykazały, że system jest skuteczny w odniesieniu do dostępnych na rynku cywilnych mi-kro-BSP w promieniu około 1 km.
System odbiorczy może być dodatkowo wyposażo-ny w antenowy układ namierzający, pozwalający z dużą dokładnością określić miejsce, z którego ope-rator kieruje platformą. Jeżeli BSP przekazuje na bie-żąco obraz wideo, to sygnał ten może być również z łatwością wykryty i namierzony (z automatycznym zobrazowaniem jego położenia na mapie elektronicz-nej). Kolejną opcją proponowaną dla R&S Ardronis jest zastosowanie nadajnika zakłóceń pozwalającego na przerwanie lub zniekształcenie sygnału sterującego w stosunku do tych platform, które wykonują niebez-pieczne manewry lub znajdują się w chronionej prze-strzeni powietrznej. Nowe rozwiązanie nie zakłóci żadnych innych sygnałów, jakie są odbierane w pobli-żu atakowanego elektronicznie BSP. Stosowane obec-nie w ramach omawianego systemu i proponowane dla szerokiego grona użytkowników było już w prak-tyce wykorzystywane do ochrony, m.in. podczas szczytu G7 w Schloss Elmau w czerwcu 2015 roku oraz w zamku Herrenhausen, gdzie przebywał prezy-dent USA z okazji targów w Hanowerze.
INNE ROZWIĄZANIA
Konstruktorzy z europejskiego koncernu Airbus również zaprojektowali system mający chronić duże instalacje oraz uczestników masowych imprez przed bezprawnym działaniem niebezpiecznych platform powietrznych. Producent opracował system wykrywa-jący z dużej odległości przypadki nielegalnego wtar-gnięcia w krytyczny do ochrony rejon. System wypo-sażony jest także w środki przeciwdziałania elektronicznego, pozwalające zminimalizować ryzy-ko powstania szkód ubocznych.
Nowe rozwiązanie zapewnia bardzo dużą skutecz-ność dzięki gromadzeniu wielu danych pochodzących z sensorów należących do różnych źródeł, z równo-czesnym zastosowaniem najnowocześniejszych tech-nologii syntezy danych, analizy sygnału oraz genero-wania zakłóceń. Proponowane przez koncern Airbus opracowanie korzysta z radarów operacyjnych, kamer podczerwieni oraz radionamierników produkowanych przez tego producenta. Są one używane do zidentyfi-kowania BSP oraz oceny poziomu zagrożenia. Nowy system jest w stanie zidentyfikować zagrożenie z od-ległości od 5 do 10 km. Opierając się na rozbudowa-nej bibliotece zagrożeń oraz analizie sygnałów służą-cych do sterowania platformą powietrzną w czasie rzeczywistym, urządzenie zakłócające jest w stanie przerwać połączenie między nim a operatorem lub systemem nawigacji. Jest to możliwe podczas dolotu platformy nad ochraniany obiekt. Co więcej, radiona-miernik wykrywa położenie miejsca pracy operatora,
7 B. Głowacki, G. Sobczak: ILA coraz bardziej niemiecka. „Skrzydlata Polska” 2016 nr 7, s. 44.
RÓWNIE WAŻNY JAK PLATFORMA JEST JEJ OPERATOR.
TO ON ZAZWYCZAJ STAJE SIĘ
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018
82
którego można łatwo ustalić, a potem aresztować.
Dzięki technologii inteligentnego zakłócania respon-sywnego sygnały zakłócające blokują wyłącznie wy-brane częstotliwości używane do sterowania BSP, na-tomiast z innych częstotliwości będących w zasięgu zakłócania można w dalszym ciągu korzystać. Ponie-waż technologia zakłócania zawiera wszechstronne funkcje odbiorcze i nadawcze, w razie potrzeby można zastosować także bardziej wyrafinowane środki. Może to być zakłócanie zdalnego sterowania oraz spoofing (nadawanie fałszywego sygnału) danych do pracy GPS.
Umożliwia to skuteczne i precyzyjne zakłócanie oraz kontrolowane przejęcie zagrażającego nam BSP. Nowy system anty-BSP opracowany przez koncern Airbus został poddany wielu testom, które przeprowadzono w RFN oraz Francji8.
W Stanach Zjednoczonych jedynym właściwym miejscem do opracowywania rozwiązań dotyczących zwalczania platform bezzałogowych i przeciwdziałania im wydaje się utworzone w 2005 roku Połączone Cen-trum ds. UAV (Joint UAS Center of Excellence). Na po-czątku 2015 roku ustalono, że w strukturze dowództw prowadzących działania bojowe powinien być przynaj-mniej jeden specjalista przeszkolony z radzenia sobie w razie ataku z użyciem bojowych BSP przeciwnika (oraz cywilnych). Za oceanem uznano, że w sytuacji wzrostu zagrożenia należy intensywnie pracować nad rozwojem nowych technologii pozwalających na sku-teczne zakłócanie systemów kierowania BSP oraz nad zwiększaniem możliwości ich zwalczania. Przykładem pilot samolotu F-35, który powinien mieć na pokładzie swojej maszyny w bazie danych informacje o emiterach będących w wyposażeniu bojowych BSP przeciwnika – potencjalnych przyszłych obiektach ataku wykonywa-nego również przez załogi tych samolotów.
W tej sytuacji specjaliści z Departamentu Obrony muszą śledzić rozwój konstrukcji bezzałogowych oraz dodatkowego ich wyposażenia. Powinni reagować na wszelkie sygnały o pojawieniu się nowych, trudnych do zwalczania tego typu obiektów. Uznano, że należy pro-wadzić dalsze prace pod kątem poprawy zdolności ra-darów do wykrywania BSP. Wysiłek powinien być skoncentrowany na nowych typach trudnych do wykry-cia obiektów, które mimo że są coraz mniejsze, to jed-nocześnie stają się coraz groźniejsze. Ma to związek z postępującą z roku na rok miniaturyzacją oraz do-stępem do coraz lepszych sensorów. Największym problemem w przyszłości mogą się stać tzw. roje, czyli duża liczba małych, tanich i pozbawionych skomplikowanych urządzeń BSP emitujących łatwe do wykrycia ślady swojej działalności, będących w stanie wykonać jednoczesny i skoordynowany atak.
US Navy wprowadza już do eksploatacji Laser We-apon System (LaWS), stanowiący element laserowe-go uzbrojenia okrętowelaserowe-go. Przeprowadzone na lądzie i morzu próby wykazały, że może on być wykorzysty-wany przede wszystkim do zwalczania BSP oraz łodzi
piratów i terrorystów, a także do oślepiania systemów obserwacyjnych przeciwnika i wzniecania pożarów na większych jednostkach pływających. Do najwięk-szych jego zalet należy zaliczyć precyzję działania oraz bardzo mały koszt jednego strzału, który może nie przekraczać nawet wartości jednego dolara.
UMIEĆ PRZEWIDYWAĆ
Wraz ze wzrostem znaczenia BSP w wojsku oraz w naszym życiu codziennym (dotyczy to platform ko-mercyjnych) zmieniają się priorytety związane z obroną i ochroną przed nimi. Z szerokiego spektrum zastosowań platform bezzałogowych wynika, że obro-na i ochroobro-na przed zagrożeniem z ich strony może się bardzo różnić. Zależy to od wielu czynników. Często sięga się po proste rozwiązania kinetyczne. Jednak nie zawsze można je zastosować. Dlatego ceni się urzą-dzenia elektroniczne zdolne do oddziaływania na sy-gnały radiowe oraz łączność satelitarną.
Nie mniej od urządzeń odpowiedzialnych za bezpo-średnie oddziaływanie na BSP (zwalczanie, obez-władnianie, zakłócanie itp.) liczą się te przeznaczone do ich jak najwcześniejszego wykrycia oraz identyfi-kacji. W wielu przypadkach tworzy się zintegrowane systemy złożone z całej gamy elementów, umożliwia-jące skuteczną ochronę przed tym coraz bardziej wy-rafinowanym zagrożeniem. Ważną rolę odgrywają wyspecjalizowane urządzenia zdolne do selektywne-go oddziaływania na bezzałoselektywne-gowe platformy po-wietrzne. Równie ważny jak platforma jest jej opera-tor. To on zazwyczaj staje się głównym celem poszu-kiwań, ponosi bowiem największą odpowiedzialność za skutki misji BSP. W naszym kraju ten typ zagroże-nia doczekał się pierwszych oficjalnych propozycji rozwiązań prezentowanych coraz chętniej na targach uzbrojenia. Wachlarz proponowanych opracowań jest coraz większy. Stopień skomplikowania takich urzą-dzeń też się zwiększa.
Pilna potrzeba ich zastosowania pojawiła się w 2016 roku. To wtedy wizyta papieża w Polsce oraz organizacja szczytu NATO w Warszawie były spraw-dzianem naszych służb, m.in. umiejętnego przeciw-działania zagrożeniom ze strony trudnych do wyklu-czenia ataków z użyciem BSP. Dzisiaj można sięgnąć po wiele oryginalnych rozwiązań, które do niedawna trudno było uznać za skuteczne. Przykładem Federa-cja Rosyjska, w której do zestrzelenia BSP przygoto-wuje się snajperów. W innym kraju do ochrony lotni-ska przed BSP szkoli się sokoły. W Japonii do fizycz-nego zmuszenia do lądowania niechcianej platformy używa się drucianych siatek. Pomysłów jest znacznie więcej, w tym miejscu nie sposób ich wymienić. Jed-nak ze względu na wzrastające znaczenie tego zagro-żenia warto śledzić informacje o rozwoju tej wąskiej dziedziny technologii, która inspiruje ośrodki nauko-wo-badawcze do tworzenia nowych aplikacji oraz chętnie sięga po znane już rozwiązania. n
8 Airbus Defence and Space, airbusdefenceandspace.com.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018
83
Autor pełni służbę w rezerwie kadrowej w Oddziale Zautomatyzowanych Systemów Dowodzenia Zarządu Wsparcia Dowodzenia i Łączności Inspektoratu Rodzajów Wojsk DGRSZ.