W STANDARDZIE NATO

W roku 1998 podjęto decyzję o wstrzymaniu pro-dukcji mapy dostosowanej do standardów NATO w skali 1:50 000 i rozpoczęciu jej wydawania w peł-nym standardzie. Warszawski Ośrodek Geodezji i Te-ledetekcji (WOGiT) oraz komorowski 22 Wojskowy Ośrodek Topograficzno-Kartograficzny (WOT-K) przystąpiły do cyfrowego opracowania wojskowej ma-py topograficznej serii M755 z wykorzystaniem śro-dowiska MGE oraz sprzętu firmy Intergraph. Cywilne firmy kartograficzne, dotychczas uczestniczące w opracowaniu map dostosowanych w ramach zamó-wień publicznych, rozpoczęły pracę nad mapami w pełnym standardzie, polegającą głównie na prze-montowaniu diapozytywów tych pierwszych.

Na pełne pokrycie kraju „pięćdziesiątką” serii M755 należało opracować łącznie 565 arkuszy mapy.

W zdecydowanej większości podstawą prac były dia-pozytywy dopiero co powstałych map dostosowanych do standardów NATO, a także pojedyncze arkusze ostatnich wydań map w układzie 1942. Zeskanowane diapozytywy (oddzielnie diapozytyw zbiorczy bez te-renu i zalewek oraz diapozytyw tete-renu) podlegały cy-frowemu przemontowaniu do układu WGS-84, na-stępnie manualnej digitalizacji treści topograficznej oraz półautomatycznej digitalizacji rzeźby terenu.

Z wykorzystaniem aplikacji MDL generowano: ram-kę, siatkę i marginalia. Diapozytywy sześciu kolorów generowano w programie Map Publisher i naświetla-no z użyciem urządzenia MapSetter 6000.

Mimo że mapę 1:50 000 opracowywano w środo-wisku MGE z użyciem stosunkowo zaawansowanego narzędzia GIS, to produkt finalny nie miał cech praw-dziwej bazy danych. Był to wytwór czysto kartogra-ficzny, mimo że projekt mapy miał swój schemat ba-zodanowy, określoną liczbę obiektów i przypisanych

10 Wojskowe mapy topograficzne dostosowane do standardów NATO (przewodnik). Sygn. Szt. Gen. wewn. 7/1396, Zarząd Topograficzny Sztabu Generalnego WP, Warszawa 1996.

PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018

132

im atrybutów. Baza danych zawierała jedynie geome-trię obiektów topograficznych.

Przejście z klasycznej metody opracowania mapy topograficznej 1:50 000 na metodę cyfrową wymaga-ło zaprojektowania pełnej biblioteki znaków umow-nych i wzorów pism. W 1995 roku wprowadzono do użytku wewnętrznego w Służbie Topograficznej WP wydawnictwo przeznaczone dla operatorów stacji ro-boczych, zawierające nowy zestaw znaków umow-nych¹¹. Zestaw dotychczasowy (na mapach w skali 1:50 000 w układzie 1942 i „dostosowanych”), wywo-dzący się z kartografii radzieckiej, został w pierw-szym wydaniu mapy serii M755 znacznie zmieniony.

Zasadnicza zmiana polegała na usunięciu około 120 z ponad 300 symboli występujących w

dotychczaso-wych wzorach¹². Redukcja objęła przede wszystkim znaki umowne odnoszące się do obiektów obcych środowisku przyrodniczemu i kulturowemu Polski.

Usunięto w związku z tym takie obiekty, jak m.in.:

mazar, meczet, świątynia buddyjska, salina, szlak ka-rawanowy, droga na sztucznych gzymsach, osuch, kiariz, gejzer, czygir, prądy pływowe, potok lawowy, krater wulkanu, lodowiec, pole firnowe, naledź, gaj palmowy czy pola ryżowe.

Zbyt szczegółowe klasy obiektów łączono w bar-dziej ogólne, a odmienne obiekty nowej klasy różnico-wano, stosując opisy i objaśnienia (często w formie skrótów objaśniających). Przykładowo Wzory i obja-śnienia… z 1986 roku obejmowały cztery poniższe klasy obiektów i odpowiadające im symbole: rurociąg

11 Znaki umowne do mapy topograficznej 1:50 000 wraz z objaśnieniami (przeznaczone dla operatorów stacji roboczych). Sygn. Szt. Gen. wewn.

7/26/94, Sztab Generalny WP, Warszawa 1995.

12 Wzory i objaśnienia znaków umownych i napisów stosowanych na mapach topograficznych 1:25 000, 1:50 000 i 1:100 00 (podane w skalach roboczych 1:20 000, 1:40 000 i 1:75 000). Sygn. Szt. Gen. wewn. 7/13/84, Sztab Generalny WP, Warszawa 1986.

PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018

133

naftowy naziemny, rurociąg naftowy podziemny, ruro-ciąg gazowy naziemny i ruroruro-ciąg gazowy podziemny.

Nowe znaki umowne przewidywały tylko jedną klasę – rurociąg i możliwość dodania opisu objaśniającego

„gaz.”, „nft.” oraz dowolnego innego, np. „amoniak”

(czego nie przewidywały stare znaki umowne). Twórcy znaków z 1995 roku nie zakładali możliwości przedsta-wiania na mapach serii M755 rurociągów podziem-nych.

Wydane w 1995 roku Znaki umowne… zawierały, oprócz symboli, ich opisów i parametrów graficznych, również komentarze dotyczące stosowania tychże zna-ków. Brakowało jednak ogólnego, redakcyjnego spoj-rzenia na nowy produkt. Formalnie obowiązywała in-strukcja o opracowaniu map topograficznych

odnoszą-ca się do układu 1942¹³. Potrzeba opracowania nowej instrukcji była oczywista dla kierownictwa Służby, lecz zbliżający się szybko termin wstąpienia Polski do NATO (1999) i – co za tym idzie – konieczność zapew-nienia Siłom Zbrojnym RP odpowiednich map nie po-zwalały na przygotowanie nowej, zgodnej ze wszystki-mi kanonawszystki-mi, instrukcji. Podjęto więc decyzję o szyb-kim przeredagowaniu dotychczasowej, skupiając się głównie na uwzględnieniu zmian związanych z wpro-wadzeniem nowego układu odniesienia i układu współ-rzędnych, a także nowego formatu i kolorystyki woj-skowych map topograficznych. Powstająca instrukcja miała charakter tymczasowy i... jak wszystko co tym-czasowe przetrwała 14 lat, uzupełniana licznymi anek-sami oraz dodatkowymi wytycznymi¹⁴. W 2011 roku

13 Opracowanie i przygotowanie do reprodukcji map topograficznych 1:25 000, 1:50 000 i 1:100 000. Sygn. Szt. Gen. wewn. 1374/89, Sztab Generalny WP, Warszawa 1989.

14 Tymczasowe zasady opracowania i przygotowania do druku wojskowych map topograficznych dostosowanych do standardów NATO i w stan-dardzie NATO w skalach 1:25 000, 1:50 000 i 1:100 000. Oddział Topograficzny Sztabu Generalnego WP, Warszawa 1997.

W nowy wiek Zarząd Geografii Wojskowej (ZGW) wszedł z zawansowanym projektem, który stano-wił przełom w polskiej praktyce kartograficznej.

Zakładał on opracowanie dla obszaru kraju da-nych wektorowych obejmujących treść mapy

to-pograficznej w skali 1:50 000. _RAF

AŁ MNIEDŁO

PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018

134

ostatecznie zastąpiła ją nowa instrukcja¹⁵ i nowe wzo-ry znaków umownych, ale dotyczące jedynie mapy w skali 1:50 000¹⁶.

Wszystkie wojskowe produkty geograficzne prze-znaczone do stosowania we wspólnych działaniach Sojuszu wymagają oceny zgodności z porozumie-niami standaryzacyjnymi. Amerykańska Narodowa Agencja Obrazowania i Mapowania (National Ima-gery and Mapping Agency – NIMA) na podstawie STANAG-u 2215 poddała ocenie wojskową mapę topograficzną w skali 1:50 000 wydawaną przez Służbę Topograficzną WP¹⁷. Ocena jakości treści mapy była bardzo wysoka, nie było również zastrze-żeń odnoszących się do jej dokładności. Na kolejne wydania mapy zasadniczy wpływ miały dwie uwagi kontrolujących. Pierwsza z nich dotyczyła zmniej-szenia liczby kolorów na mapie. Zgodnie ze STANAG-iem 3675¹⁸ dla map lądowych przewidzia-no maksymalnie pięć kolorów (czarny – obiekty kul-turowe, niebieski – hydrografia, brązowy – rzeźba te-renu, czerwony – klasyfikacja dróg, zielony – roślin-ność). STANAG dopuszczał dodatkowo ogranicze-nie liczby kolorów dzięki łączeniu ogranicze-niektórych kategorii. Oczywiste stało się, że należy całkowicie usunąć kolor fioletowy, zastępując go kolorem czer-wonym (wstążka granicy państwa, autostrada i droga szybkiego ruchu). Mimo że pozostałych pięć kolo-rów spełniało kryteria standardu, to z punktu widze-nia ekonomicznego zdecydowano się na włączenie obiektów koloru brązowego (elementy rzeźby tere-nu) do koloru czerwonego.

Druga istotna zmiana wynikająca z oceny mapy przez specjalistów NIMA to konieczność dostosowa-nia klasyfikacji i sposobu przedstawiadostosowa-nia drożni do STANAG-u 2454¹⁹. Do tej pory klasyfikacja drożni na polskich wojskowych mapach topograficznych zarów-no dostosowanych, jak i w standardzie NATO opiera-ła się na kryteriach liczby jezdni, ich szerokości oraz rodzaju nawierzchni. Na tej podstawie wydzielano (z wyłączeniem dróg polnych i ścieżek):

– autostrady i drogi ekspresowe (fiolet);

– drogi główne o szerokości 7 m i więcej oraz 3–6,9 m (czerwony);

– drogi drugorzędne o szerokości 7 m i więcej oraz 3–6,9 m (czerwony 40%);

– drogi gruntowe utrzymane (bez koloru wypełnie-nia);

– drogi gruntowe.

Zgodnie ze STANAG-iem 2454 wyróżnia się trzy typy dróg:

 typ X – to drogi przejezdne w każdych warun-kach pogodowych, o twardej nawierzchni, wyróżnio-ne kolorem czerwonym;

 typ Y – to drogi przejezdne w każdych warun-kach pogodowych, o lekkiej (luźnej) nawierzchni, wyróżnione kolorem czerwonym i linią przerywaną;

 typ Z – to drogi przejezdne w dobrych warunkach pogodowych, bez wypełnienia kolorem.

W tym przypadku zdecydowano się na dostosowa-nie się do wymogów NATO przez pogrupowadostosowa-nie ist-niejących kategorii odpowiednio do typu X, Y i Z, ale uwidoczniając to jedynie w legendzie anglojęzycznej.

Dodatkowo zmodyfikowano przedziały szerokości dróg według podziału stosowanego na mapach TLM zgodnie ze specyfikacją MIL-T-89301A. Obowiązują-ca do dzisiaj klasyfikacja dróg jest następująObowiązują-ca:

– autostrady, drogi szybkiego ruchu (czerwony) – motorway, double carriageway Highway – typ X;

– drogi główne o szerokości 7,4 m i więcej oraz 5,5–7,3 m (czerwony) – all-weather road, hard surface – typ X;

– drogi drugorzędne o szerokości 3–5,4 m (czerwo-ny 40%) – all-weather road, hard surface – typ X;

– drogi gruntowe utrzymane (czerwony 40%, przerywany) – all-weather road, loose or light surface – typ Y;

– drogi gruntowe – fair or dry-weather road, loose surface – typ Z.

Kolor czerwony zastosowany na mapach w standar-dach NATO spowodował lepszą ekspozycję dróg. Na-tomiast krytycznie, szczególnie w środowisku cywil-nym, odniesiono się do przerywanego znaku drogi gruntowej utrzymanej²⁰.

Wśród drobniejszych zmian wynikających z uwag NIMA należałoby wymienić wprowadzenie zróżnico-wania grubości linii siatki kilometrowej (podstawowa linia grubości 0,1 mm, co 10 km linia grubości 0,25 mm i co 100 km linia grubości 0,4 mm). Nastąpiła też zmiana zapisu godła arkusza. Ze względu na wymogi przetwarzania cyfrowego zapis np. N-9-3-A, B lub M-12- 19-C-a, b został zmieniony na: N-09-003-A, B i N-12-019-C-A, B. W nazwie głównej arkusza zastą-piono wielkie litery małymi (np. Komorowo zamiast KOMOROWO), wprowadzono konieczność rozwija-nia skrótów (np. Stara Huta zamiast STR. HUTA) oraz wyrażania kierunków stron świata w języku

an-15 Wojskowa mapa topograficzna w skali 1:50 000. Opracowanie i przygotowanie do wydania. Instrukcja. Sygn. Szt. Gen. wewn. 5/7/2011, Sztab Generalny WP, Zarząd Analiz Wywiadowczych i Rozpoznawczych – P2, Warszawa 2011.

16 Wojskowa mapa topograficzna w skali 1:50 000. Znaki umowne wraz z objaśnieniami. Sygn. Szt. Gen. wewn. 5/6/2011, Sztab Generalny WP, Zarząd Analiz Wywiadowczych i Rozpoznawczych – P2, Warszawa 2011.

17 STANAG 2215. Evaluation of Land Maps, Aeronautical Charts and Digital Topographic Data. NATO Standardization Office, Brussels 2002.

18 STANAG 3675. Symbols on Land Maps, Aeronautical and Special Naval Charts. NATO Standardization Office, Brussels 2000.

19 STANAG 2454 (AmovP-1). Regulation and Procedures for Road Movements and Identification of Movement Control and Traffic Control Person-nel and Agencies. NATO Standardization Office, Brussels 2005.

20 A. Ciołkosz-Styk, W. Ostrowski: Porównanie treści i formy graficznej polskich map topograficznych 1:50 000 w wersji cywilnej. „Polski Przegląd Kartograficzny” 2007 nr 3, s. 223.

PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018

135

gielskim (np. Koluszki-E zamiast KOLUSZKI--WSCH. i Małkinia Górna-West zamiast MAŁKINIA GRN.-ZACHÓD). Zmieniono także identyfikator ma-py i wprowadzono nowy układ jego elementów oraz język (zamiast polskiego angielski). Ponadto zwięk-szono liczbę identyfikatorów do trzech, umieszczo-nych w lewym dolnym, lewym górnym i prawym górnym narożniku arkusza mapy.

MAPA WEKTOROWA POZIOMU DRUGIEGO