kpt. Marcin Romanek
N
ajistotniejsze czynniki, które decydują o odpo-wiednim przebiegu szkolenia personelu bezzało-gowych statków powietrznych, to: baza szkoleniowa, środki finansowe, personel instruktorski oraz warunki klimatyczne. 12 Baza Bezzałogowych Statków Po-wietrznych obejmuje infrastrukturę lotniskową, poligo-ny, symulatory (urządzenia treningowe), a także sale wykładowe. Najważniejszą jej częścią jest pas starto-wy położony na starto-wysokości 151 m n.p.m. Droga startowa długości 2500 m i szerokości 50 m ma łączną powierzchnię 125 tys. m2. Na jej północnej stronie wy-znaczono gruntowo-trawiastą awaryjną drogę startową o wymiarach 1800 x 70 m. Na lotnisku jest także roz-budowany system dróg kołowania. Droga główna jest położona po południowej stronie drogi startowej.UWARUNKOWANIA
Infrastruktura obejmuje centralną płytę postoju sa-molotów o wymiarach 500 x 150 m i powierzchni 750 tys. m2 oraz mniejsze płyty postojowe, położone w różnych częściach lotniska. Dodatkowo w okolicy pa-sa startowego rozmieszczono inne niezbędne obiekty, w tym wieżę kontroli lotów, strzelnicę samolotową, ba-zę materiałów pędnych i smarów, bomboskład, stanowi-ska prób silników, a także pełne zaplecze logistyczne zlokalizowane w kompleksie sztabowo-koszarowym.
Kompleks lotniskowy to zasadniczy i najważniejszy element bazy szkoleniowej. Pozwala na realizację
za-mierzeń związanych nie tylko ze szkoleniem lotni-czym, lecz także z wyszkoleniem ogólnowojskowym.
Niestety, ze względu na specyficzny mikroklimat szko-lenie lotnicze od listopada do marca jest bardzo utrud-nione ze względu na dużą liczbę dni z nieodpowiedni-mi dla nieodpowiedni-mini-BSP Orbiter warunkanieodpowiedni-mi meteorologiczny-mi. Inną przeszkodą, która je zakłóca, są przebazowania jednostek lotniczych na lotnisko 12 Bazy w sezonie wiosenno-letnim. Duża intensywność lotów załogo-wych statków powietrznych utrudnia bezzałogowym statkom powietrznym swobodne wykorzystanie woj-skowej strefy ruchu lotniskowego (MATZ).
Obecnie infrastruktura lotniskowa jest modernizowa-na. Wykonuje się wiele prac, by przystosować ją do eksploatacji nowych typów platform bezzałogowych.
Są one związane z unowocześnieniem schronohanga-rów (montaż instalacji ogrzewania i osuszania), monto-waniem przesuwnic dla platform typu MALE oraz bu-dową wielofunkcyjnego portu lotniczego. Remontuje się też budynki sztabowe i techniczne oraz modernizu-je sieć energetyczną, kanalizacyjną i wodociągową.
Rozbudowywane są drogi dojazdowe i chodniki. W to-ku realizacji są też inne mniejsze inwestycje, które wpływają na podniesienie jakości służby w jednostce1. POLIGON LOTNICZY
To specyficzny rodzaj poligonu wojskowego. Spo-śród innych miejsc przeznaczonych do prowadzenia
1 Harmonogram realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych związanych z formowaniem 12 BBSP oraz wdrożeniem do eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych. MON, Mirosławiec 2016.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018
65
ćwiczeń wyróżnia go to, że korzysta się na nim nie tyl-ko z obiektów na powierzchni ziemi, lecz także z prze-strzeni powietrznej nad nim. Zarządzają nim instytu-cje wojskowe, które dysponują odpowiednio prze-szkolonym personelem i specjalistycznym sprzętem oraz mają właściwe struktury organizacyjne2.
21 Centralny Poligon Lotniczy Nadarzyce (21 CPL) jest przeznaczony do szkolenia lotniczego lotnictwa Sił Zbrojnych RP oraz armii innych państw. Przystoso-wano go na przykład do prowadzenia strzelań bojo-wych do naziemnych celów poligonobojo-wych oraz do ich oceny. Podstawowe obiekty szkoleniowe, stanowiące cele poligonowe, rozmieszczono na polu roboczym, które ma powierzchnię około 1500 ha. Pole to wraz z umieszczonymi na nim celami w pełni zaspokaja po-trzeby szkoleniowe załóg lotnictwa taktycznego oraz śmigłowców bojowych i platform bezzałogowych.
Na poligonie możliwe jest szkolenie z wykonywa-nia zadań przez wszystkie typy statków powietrznych stosujących różne rodzaje uzbrojenia i manewrów (bombardowanie, strzelanie z uzbrojenia rakietowego i z broni pokładowej) – od lotu koszącego do lotu na dużej wysokości. Swoje umiejętności mogą także ćwiczyć na nim pododdziały radiotechniczne oraz obsługi stanowisk dowodzenia pododdziałów prze-ciwlotniczych.
Najważniejsze dla operatorów BSP jest to, aby do-skonalić się we wskazywaniu i identyfikacji celów oraz przekazywaniu danych do rażenia na potrzeby
lotnictwa wojsk lądowych. We współpracy z taktycz-nymi zespołami kontroli obszaru powietrznego (TZKOP) obsługi bezzałogowych statków powietrz-nych naprowadzają śmigłowce na cele znajdujące się na poligonie. Wspólne wraz z lotnictwem załogowym wykonywanie zadań zakłada szczególne ich przygo-towanie i skoordynowanie nie tylko pod względem zapewnienia komunikacji na linii obsługa BSP – TZKOP – śmigłowiec, lecz także separacji statków po-wietrznych w przestrzeni powietrznej, co ma tym samym zagwarantować bezpieczeństwo lotów.
SYMULATOR ORBITER TRAINING SYSTEM
Dążenie do wykorzystywania technik komputero-wych i symulacyjnych jest najważniejszą tendencją rozwoju naziemnych systemów wsparcia szkolenia operatorów BSP. Producenci platform bezzałogo-wych tworzą systemy szkoleniowe z urządzeniami o różnym stopniu zaawansowania. Powstają one już na etapie rozwoju konstrukcji lotniczej na podstawie koncepcji szkoleniowej. Wykorzystują zarówno wspólne, jak i odmienne moduły oprogramowania.
Pomoce szkoleniowe oferowane wraz z konkretnym typem platformy bezzałogowej obejmują:
– systemy szkolenia teoretycznego (Computer Ba-sed Training – CBT), które zawierają oprogramowa-nie interaktywne umożliwiające zastąpieoprogramowa-nie lub uzu-pełnienie instrukcji oraz podręczników szkolenio-Instructor Station
Computer
Simulation Box PCU
Data Data
Instructor Trainee
RYS. 1. ARCHITEKTURA SYMULATORA OTS
Opracowanie własne na podstawie: Orbiter 2 B Mini Unmanned Aerieal Vehicle. Aeronautics Israel 2013.
ARKADIUSZ DWULATEK COMBAT CAMERA DORSZ
2 Regulamin działań lotniczych na poligonach Sił Zbrojnych RP. MON, Warszawa 2012.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018
66
wych. Można je wykorzystać zarówno w szkoleniu zbiorowym, jak i w samokształceniu;
– symulatory procedur (Part Task Trainers – PTT), które pozwalają na posługiwanie się wybranymi ele-mentami wyposażenia, systemami pokładowymi oraz użytkowanymi w razie sytuacji awaryjnych samolotu;
– symulatory lotu (Full Mission Trainers – FMT) służące do szkolenia przygotowującego do eksploata-cji sprzętu oraz realizaeksploata-cji zadań lotniczych3.
W szkoleniu operatorów BSP nie występuje ryzyko utraty przez nich życia lub zdrowia, dlatego też naj-ważniejszym czynnikiem jest jego koszt. Ten odnoszą-cy się do eksploatacji małych systemów jest nieduży.
Największe zagrożenie jest związane z możliwością utraty platformy powietrznej przenoszącej drogie wy-posażenie. Dlatego też symulatory BSP są dzisiaj nie-zbędne w profesjonalnym szkoleniu4.
Symulator OTS firmy Aeronautics jest przeznaczo-ny do szkolenia operatorów BSP Orbiter. Ćwiczą oni na nim planowanie i realizację lotu, operowanie kame-rą samolotu, prowadzenie analizy obrazowej „na bie-żąco” oraz stosowanie procedur awaryjnych. Urządze-nie to składa się z: komputera instruktora (Instructor Station Computer), oprogramowania, skrzynki symu-latora (Simulation Box), pulpitu stacji kierowania i kontroli podłączonej do komputera klasy PC (Perso-nal Control Unit) oraz skrzyni transportowej.
Komputer instruktora umożliwia kreowanie scena-riuszy zadania lotniczego dla szkolonego operatora, który wykonuje lot, siedząc za pulpitem stacji kiero-wania i kontroli. Dodatkowo instruktor może genero-wać środowisko operacyjne (położenie i skład prze-ciwnika, rodzaj terenu i warunków atmosferycznych oraz inne czynniki wpływające na wykonanie zadania lotniczego przez operatora).
Oprogramowanie zawierające dane niezbędne do symulacji składa się z:
– generatora realnej symulacji zachowania się plat-formy powietrznej podczas lotu, czyli 6DOF;
– modułu wideo, który generuje symulowany obraz trójwymiarowej grafiki komputerowej z kamery plat-formy powietrznej;
– aplikacji instruktora służącej do przygotowania i prowadzenia szkolenia;
– bazy danych z informacjami niezbędnymi do prze-prowadzenia symulacji lotu i pracy kamery BSP.
Skrzynka symulatora zapewnia różnorodną symula-cję warunków lotu platformy (rodzaj terenu i roślinno-ści, strefy klimatyczne, pory doby czy pogoda) oraz pozwala szkolonemu i instruktorowi na kontrolę, a tak-że na interakcję z platformą powietrzną i środowi-skiem dzięki stacji kontroli i kierowania (PCU). Jest
ona identyczna jak w zestawie BSP Orbiter i umożli-wia wykonywanie symulowanego lotu. Skrzynia do transportu służy do przemieszczania symulatora. Całe urządzenie waży 5 kg, dlatego też może je przenosić jeden żołnierz5.
PLATFORMA SZKOLNA
Opracowana przez Aeronautics Izrael jest pierw-szym urządzeniem dydaktyczno-szkoleniowym prze-znaczonym do wstępnego opanowania technicznych zagadnień zestawu mini-BSP Orbiter. Urządzenie to służy do szkolenia z wykonywania czynności obsługo-wych zapewniających właściwą eksploatację platfor-my powietrznej. Trenażer pozwala zachować wysoką jakość szkolenia indywidualnego z jednoczesnym ob-niżeniem kosztów w porównaniu z ponoszonymi w analogicznym procesie realizowanym z wykorzysta-niem realnych zestawów.
Platforma szkolna składa się z płatowca samolotu bezzałogowego pozbawionego możliwości wykony-wania lotów. Trenażer umożliwia szkolenie na temat:
– przeznaczenia, budowy i danych taktyczno-tech-nicznych statku powietrznego,
– obsług bieżących (przedlotowa, startowa, poloto-wa),– obsług okresowych (w ograniczonym stopniu),
– napraw bieżących,
– przeprowadzania defektacji symulowanej przez instruktora6.
KORZYŚCI
Przedstawione wybrane aspekty wykorzystania sy-mulatorów i trenażerów w szkoleniu, a także w okre-sowym sprawdzaniu nabytej wiedzy przez operatorów i techników BSP pozwalają stwierdzić, że ich zastoso-wanie obniża koszty eksploatacji, zmniejsza możli-wość wystąpienia awarii bojowych BSP podczas na-uczania, ogranicza też ryzyko wystąpienia awarii lub wypadków. Umożliwia również przeprowadzanie szkoleń bezstresowych oraz związanych na przykład z przekwalifikowaniem na inny rodzaj platformy.
W jego trakcie wyrabiane są umiejętności i nawyki zawodowe. Szkolenie to można prowadzić w ekstre-malnych warunkach. Niezwykle ważne jest także to, że sprzyja ono ochronie środowiska naturalnego7.
W związku z pracami zmierzającymi do wdrażania nowych typów platform bezzałogowych baza symu-latorów zostanie wzbogacona o nowe urządzenia. Po-zyskanie ich będzie związane z wprowadzeniem nowoczesnych konstrukcji bezzałogowych statków powietrznych z programu „Orlik”, „Wizjer”, „Zefir”
i „Gryf”. n
3 B. Gerenda: Szkolenie personelu latającego na potrzeby Sił Zbrojnych RP. AON, Warszawa 2012.
4 P. Bibik, M. Zasuwa: Opracowanie symulatora treningowego bezzałogowego systemu powietrznego. Prace Instytutu Lotnictwa 231, Warszawa 2013.
5 Orbiter 2 B Mini Unmanned Aerieal Vehicle. Aeronautics Israel 2013.
6 Ibidem.
7 D. Woźniak, L. Kukiełka, J. Woźniak: Symulatory i trenażery w nauczaniu i szkoleniu wojskowym – wybrane aspekty. Warszawa 2014.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018
67
Autor jest dowódcą 12 Bazy Bezzałogowych Statków Powietrznych.