PIERWSZE KROKI

Zasadniczy etap reorganizacji (lata 2009–2012), z jednoczesnym przewartościowaniem jakościowo-ilo-ściowym, obejmował sformowanie kompaktowych, mobilnych elementów elastycznego systemu obronne-go zdolnych do reaobronne-gowania w wypadku całeobronne-go

wa-chlarza zagrożeń na poszczególnych kierunkach ope-racyjno-startegicznych. Rezygnując z postindustrial-nych sił zbrojpostindustrial-nych, zbudowapostindustrial-nych z wykorzystaniem systemu mobilizacji masowej, kręgosłup rosyjskiego potencjału militarnego oparto na konwencjonalnym Komponencie Stałej Gotowości Bojowej zdolnym do podjęcia działań w ograniczonym czasie³. Do grudnia 2009 roku miejsce 23 dywizji ogólnowojskowych (DZmot i DPanc) o zróżnicowanym poziomie gotowo-ści bojowej zajęło około 47 brygad zmotoryzowanych i pancernych włączonych w skład Komponentu⁴. Kon-cepcję utrzymywania jednolitych strukturalnie brygad

Opracowanie własne.

3 W grudniu 2009 roku, gdy etap reorganizacji we wszystkich jednostkach wojskowych praktycznie się kończył, poziom uzupełnienia wynosił około 98% należności etatowych. Wszystkie jednostki po przeformowaniu włączono w skład Komponentu Stałej Gotowości Bojowej. Stan ich uzu-pełnienia sprzętem bojowym wynosił 100%, przy sprzęcie utrzymywano wymagany zapas amunicji. Czas osiągnięcia gotowości do podjęcia dzia-łań skrócono do około godziny.

4 Do 2008 roku w rosyjskich wojskach lądowych utrzymywano 24 dywizje (3 x DPanc, 16 x DZmot, 5 x dywizji stacjonarnych), 12 x BZmot oraz dwie bazy wojskowe (102 w Armenii i 201 w Tadżykistanie). Spośród 24 dywizji jedynie sześć miało status rozwiniętych (w tej liczbie trzy w Pół-nocno-Kaukaskim OW oraz 201 Baza Wojskowa), w pozostałych utrzymywano 1–2 rozwinięte pułki. W 2008 roku tylko około 13% jednostek wojsk lądowych stanowiło elementy KSGB. Łącznie do 2020 roku w składzie wojsk lądowych zaplanowano utrzymywanie ponad 110 brygad na teryto-rium Rosji, w tym 42 nowego typu (ciężkie, średnie i lekkie), oraz kolejnych pięciu w składzie baz wojskowych dyslokowanych poza jej terytoteryto-rium.

6xBM-21 6x2S19 MSTA

PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018

113

ogólnowojskowych podważyły wnioski podsumowują-ce przebieg strategicznego ćwiczenia dowódczo-szta-bowego „Wschód 2010”⁵. Przeciążone artylerią oraz całą gamą pododdziałów wsparcia (inżynieryjno-sa-perskie, przeciwlotnicze itp.) rosyjskie brygady zmo-toryzowane i pancerne, pozbawione efektywnej logi-styki oraz lekkiej piechoty, wykazały ograniczoną zdolność do szybkiego przerzutu całością sił. Tuż po zakończeniu ćwiczenia, reagując na zagrożenie, do-wódca rosyjskich wojsk lądowych podkreślił, że w ra-mach transformacji w latach 2013–2014 brygady ogólnowojskowe wojsk lądowych zostaną podzielone na trzy kategorie: ciężkie, średnie oraz lekkie związki taktyczne. W przyjętej koncepcji, jako ekwiwalent amerykańskiego pancernego brygadowego zespołu bojowego (Armored Brigade Combat Team – ABCT)⁶, rosyjską brygadę ciężką planowano docelowo uzbroić w platformy gąsienicowe, w tym czołgi T-14 Armata, ciężkie bojowe wozy piechoty T-15 oraz bojowe wozy piechoty Kurganiec 25 (BWP-2/3). Zgodnie z założe-niami od 2014 roku brygady ciężkie miały stanowić trzon rosyjskich wojsk lądowych. Odpowiednik ame-rykańskiej brygadowej grupy bojowej piechoty zmoto-ryzowanej (Stryker Brigade Combat Team – SBCT)⁷, czyli brygadę średnią, planowano wyposażyć w trans-portery kołowe Bumerang (BTR) oraz MTLB/BWP.

Równoważnik amerykańskiej brygadowej grupy bojo-wej piechoty lekkiej (Infantry Brigade Combat Team – IBCT)⁸ zakładano wyposażyć w lekkie opancerzone samochody patrolowe (LOSP) klasy Tigr i Ryś (licen-cyjna wersja LMV M65 Iveco) oraz BTR i tym sa-mym przygotować je do przerzutu drogą powietrzną, do wykonywania zadań w terenie górskim, pustynnym i w strefie arktycznej oraz do prowadzenia działań przeciwdywersyjnych i przeciwpartyzanckich.

W sierpniu 2010 roku, weryfikując przyjętą kon-cepcję w ramach wojsk lądowych, uruchomiono pilo-tażowy program oparty na bazie reorganizowanych pododdziałów ciężkiej 21 BZmot (MSD Tackoje) oraz średniej 23 BZmot (MSD Samara). Wyniki

eks-perymentu podsumowano jesienią 2010 roku w trak-cie dwustronnego brygadowego ćwiczenia dowódczo--sztabowego z udziałem 21 oraz 23 BZmot⁹. W ra-mach tworzenia brygady lekkiej do 1 maja 2009 roku 56 Pułk Desantowo-Szturmowy ze składu 20 DZmot przeformowano w samodzielną 56 Brygadę Desanto-wo-Szturmową. Do lipca 2010 roku eksperymental-nie 56 BDSz otrzymała etat brygady lekkiej z trzema batalionami desantowo-szturmowymi¹⁰, które do koń-ca 2011 roku przezbrojono w Uazy 3151 (Hunter).

Zmodernizowana wersja Uaza 469, która nie odpo-wiadała zdolnościom szybkiego reagowania w zapal-nych punktach obszaru rosyjskich wpływów, w kolej-nych latach miała zostać zastąpiona licencyjnym Rysiem lub rodzimym Tigrem.

W 2011 roku, zgodnie z decyzją szefa Sztabu Gene-ralnego, na bazie 15 Gwardyjskiej Berlińskiej Brygady Zmotoryzowanej Sił Pokojowych sformowano kolejny lekki związek taktyczny wojsk lądowych. Zdolności pododdziałów brygady do prowadzenia działań prze-ciwdywersyjnych i przeciwpartyzanckich weryfikowa-no we wrześniu tegoż roku poligonie Tackoje w ra-mach ćwiczenia „Centrum 2011”. Do grudnia 2011 roku równocześnie z eksperymentem zakończono pra-ce nad etatami brygad ogólnowojskowych wojsk lądo-wych, w których skład włączono nowe elementy, w tym batalion rozpoznawczy z kompanią bezzałogo-wych statków powietrznych (BSP), kompanią dalekie-go rozpoznania oraz rozpoznania radioelektroniczne-go, a także kompanię snajperów, kompanię WRE oraz batalion wsparcia materiałowo-technicznego integru-jący struktury dotychczas samodzielnych batalionów remontowego i zaopatrzenia (rys. 1).

Weryfikując zdolności ciężkich brygad, do dal-szych prac przyjęto dwa warianty struktury organi-zacyjnej obejmujące etat brygady zmotoryzowanej typu A (3 x bzmot i 1 x bcz) oraz typu B (2 x bzmot i 2 x bcz). Przeprowadzona reorganizacja wojsk lą-dowych i przejście na strukturę armia – brygada – batalion, upraszczając system dowodzenia, skróciła

5 Przeprowadzone w terminie 29.06–8.07.2010 roku w ramach wschodniego teatru działań wojennych pod kierownictwem szefa Sztabu Gene-ralnego SZFR gen. armii Nikołaj Makarowa. Funkcję zastępcy kierownika ćwiczenia pełnił dowódca wojsk lądowych gen. płk Aleksandr Postnikow.

6 ABCT (Armored Brigade Combat Team) w składzie: trzy bataliony ogólnowojskowe (w każdym: dwie kompanie czołgów M1 Abrams oraz dwie zmechanizowane M2 Bradley, kompania wsparcia), batalion rozpoznawczy, dywizjon artylerii, batalion inżynieryjny oraz batalion wsparcia logi-stycznego. Po 2015 roku w składzie wojsk lądowych USA pozostawało około dziewięciu ABCT (kolejne sześć w Gwardii Narodowej).

7 SBCT (Stryker Brigade Combat Team) – brygadowa grupa bojowa piechoty zmotoryzowanej. Jej struktury, w 80% wyposażone w czteroosiowy transporter opancerzony Stryker (wariant TO LAV III firmy General Dynamics-General Motors Defence Canada), obejmują: 3 x bzmot (3 x kzmot na M1126 ICV), batalion rozpoznawczy (M1127 RV), dywizjon artylerii (M1128), batalion wsparcia logistycznego, kompanię inżynieryjną (M1132 ESV), baterie ppanc (1 x 105 mm M68A2 na M1128 MGS) oraz kompanie dowodzenia. Ponadto brygada dysponuje wozami: dowo-dzenia M1130 CV, kierowania ogniem M1131 FSV, ewakuacji medycznej M1133 MEV oraz rozpoznania NBC M1135 NBCRC, a także wyrzutnią PPK M1134 ATGMV i samobieżnym 120 mm moździerzem M1129 MC. Brygada, przygotowana do przerzutu drogą powietrzną całości sił w cią-gu 96 godzin, wypełnia lukę między ABCT oraz pododdziałami lekkimi US Army. Po 2015 roku w składzie wojsk lądowych USA pozostawało oko-ło siedmiu SBCT (kolejne dwie w składzie Gwardii Narodowej).

8 IBCT (Infantry Brigade Combat Team) – brygadowa grupa bojowa piechoty lekkiej na HMMWV w składzie trzech batalionów piechoty (powietrz-no-szturmowych i powietrznodesantowych), dywizjonu artylerii, batalionu inżynieryjnego oraz wsparcia logistycznego. Po 2015 roku w wojskach lądowych USA pozostawało około 15 x IBCT (kolejnych 20 w Gwardii Narodowej).

9 Ćwiczenie przeprowadzono w dniach 25–30 września 2010 roku na 245 Poligonie Centralnego DOS pod kierownictwem dowódcy 2 Armii. Przed nim obie brygady zrealizowały pełny cykl szkolenia przygotowawczego.

10 Û. Borodin: Rasdleskalas sineba. „Krasnaa Zvezda”. 31.07. 2010.

PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018

114

i przyspieszyła cykl dowodzenia realizowany na po-ziomie taktycznym. W efekcie uproszczono procedu-ry koordynacji wsparcia środkami będącymi w dyspo-zycji dowódcy armii działań prowadzonych z wyko-rzystaniem TBGB. Wracając do wypróbowanych w Afganistanie zasad współdziałania elementów komponentu lądowego oraz lotnictwa wojsk lądowych (koordynator wsparcia w TBGB), czas oczekiwania na wsparcie śmigłowców zredukowano do kilkunastu minut¹¹. Zasadnicze zadania związane z rażeniem przeciwnika utrzymano w domenie szefa artylerii brygady, któremu oddano do dyspozycji cały wa-chlarz sił i środków umożliwiających samodzielne wykonanie zadań. Wzmacniając potencjał ogniowy brygady, kaliber jej zasadniczej artylerii (dwa dywi-zjony artylerii, łącznie 36 środków ogniowych) zwiększono do 152 mm. W brygadzie zwiększono również liczbę środków artyleryjskich i zróżnicowano ich rodzaj, co skutkowało rozrostem elementów syste-mu wsparcia i zabezpieczenia logistycznego działań.

W rezultacie rosyjska brygada dysponuje potencjałem większym niż pułk i mniejszym niż dywizja.

W ciągu kolejnych sześciu miesięcy zakończono prace nad etatem brygady arktycznej, jednocześnie po-twierdzono zamiar rozwinięcia do 2020 roku łącznie 125 brygad, w tym dziesięciu rozpoznawczych, 14 lot-nictwa wojsk lądowych oraz dwóch brygad rakiet prze-ciwlotniczych. W latach 2011–2012, podważając przydatność postradzieckiego sprzętu pancernego¹², zdecydowano o posadowieniu brygad średnich i lek-kich na nowych rodzimych oraz importowanych plat-formach kołowych. Brak jednolitego nośnika kołowe-go dla wszystkich podmiotów organizacyjnych bryga-dy wpłynął na przyszłość rosyjskiej średniej brygabryga-dy zmotoryzowanej, która do końca kadencji ministra Serdiukowa pozostawała jedynie w sferze projektu na papierze. Brakowało także własnego odpowiednika amerykańskiego kołowego bojowego wozu piechoty (Light Armored Vehicle – LAV). Niepowodzeniem

za-kończyły się też próby pozyskania włoskiego ekwiwa-lentu. Wpłynęło to na rezygnację z wdrożenia do wojsk lądowych etatu średniej brygady zmotoryzowa-nej, rosyjskiego odpowiednika Stryker Brigade Com-bat Team.

6 listopada 2012 roku zmiana na stanowisku mini-stra obrony pociągnęła zmiany na stanowiskach szefa Sztabu Generalnego oraz dowódcy wojsk lądowych.

W grudniu 2012 roku do Głównego Zarządu Organi-zacyjnego przekazano pierwsze wnioski w sprawie ko-rekty realizowanego programu transformacji sił zbroj-nych oraz powrotu do produktów rodzimego sektora przemysłu obronnego¹³. W odniesieniu do koncepcji formowania ciężkich, średnich i lekkich związków taktycznych wojsk lądowych podkreślono błędne zało-żenie dotyczące wsparcia logistycznego brygad. Wzo-rując się na wypracowanych w Iraku i Afganistanie strukturach amerykańskich SBCT, zdolności rosyj-skich brygad średnich uzależniono jedynie od efek-tywności brygadowego batalionu wsparcia materiało-wo-technicznego, którego potencjał w amerykańskim odpowiedniku wspierają elementy dywizyjnej brygady logistycznej. W przypadku przerzutu pozbawiona nad-miernego bagażu logistycznego US SBCT w ciągu 96 godzin może zostać przebazowana na dowolny teatr działań wojennych, gdzie po wyczerpaniu własnych zapasów przechodzi na zaopatrzenie przełożonego.

Rosyjska armijna brygada wsparcia materiałowo-tech-nicznego może obsługiwać ekwiwalent 5–8 brygad (2 x DZmot/DPanc i 2 x BZmot/Panc), co wskazuje na utrzymywanie stwierdzonej w czasie ćwiczenia „Cen-trum 2011” niewydolności systemu wsparcia i zabez-pieczenia działań. Mimo tych ułomności, podsumo-wując rezultaty realizowanej pod kierownictwem A. Serdiukowa transformacji, analitycy podkreślali ze-rwanie z postradzieckim modelem sił zbrojnych przy-gotowanych do udziału w konflikcie globalnym. Miej-sce oddziałów o niepełnych stanach osobowych oraz skadrowanych zajęły związki taktyczne Komponentu

11 W Afganistanie śmigłowce lotnictwa wojsk lądowych współdziałały bezpośrednio z pododdziałami szczebla batalion – kompania. Czas reakcji oceniano na kilkadziesiąt minut wymaganych głównie na ich przelot w rejon celu. W Czeczenii procedury wsparcia wydłużono do kilku godzin, na-tomiast w pierwszych dobach działania w Osetii Południowej całkowicie zrezygnowano z bezpośredniego współdziałania z lotnictwem wojsk lądo-wych. Przyczyn wydłużenia procedur upatrywano w przekazaniu LWL w podporządkowanie dowództwu SPiOP, braku doświadczenia w realizacji procedur naprowadzania i współdziałania oraz w wydłużeniu łańcucha dowodzenia i nadmiernym rozbudowaniu organów dowodzenia.

12 W marcu 2011 roku dowódca wojsk lądowych, przytaczając T-90 jako przykład 17. wersji rozwojowej T-72, podkreślił jego duży koszt jednost-kowy stanowiący równowartość 2–3 czołgów Leopard 2. W lipcu 2011 roku potwierdzono brak zainteresowania zakupem czołgów, które w 60%

stanowiły stare rozwiązania i nie odpowiadały wymogom współczesnego pola walki. W październiku 2011 roku zrezygnowano z zakupów trans-porterów opancerzonych BTR-90 Rostok. Wcześniej, w 2010 roku w ramach unifikacji kalibru amunicji dla armat czołgowych z eksploatacji wyco-fano ostatnie T-62 oraz T-55, a do końca 2011 roku z ośrodków szkolenia oraz baz sprzętu – ostatnią partię około 1000 czołgów T-64. Do czasu wdrożenia T-14 podstawowym czołgiem rosyjskich wojsk lądowych będzie T-72B3, T-90 oraz T-80. W tej liczbie około 60% pojazdów pozosta-je w linii od ponad 25–30 lat.

13 W połowie 2012 roku w 38 Instytucie Techniki Pancernej (Kubinka) w dalszym ciągu testowano włoskie B1 Centauro (105 mm) i bojowy wóz piechoty Freccia (25 mm) oraz pracowano nad rosyjsko-francuskim projektem kołowego bojowego wozu piechoty. W styczniu 2013 roku potwier-dzono rezygnację z włoskich platform kołowych. W ocenie rosyjskich ekspertów z Centrum Analiz Strategii i Technologii przygotowany do działa-nia w warunkach braku zagrożedziała-nia środkami przeciwpancernymi Centauro sprawdza się w ramach lokalnego konfliktu asymetrycznego, jednak-że nie odpowiada on wymaganiom współczesnego pola walki. Zarówno w Gruzji, jak i w rejonie Kaukazu przegrałby on w konfrontacji z izraelską modyfikacją T-72 lub RPG Wampir. Ponadto w styczniu 2013 roku rosyjskie Ministerstwo Obrony wycofało się z dalszych zakupów włoskich LOSP LMV M65 Iveco. Jeszcze w lipcu 2012 roku deklarowano zamiar zwiększenia wielkości zamówienia z planowanych 1775 do 3 tys. sztuk, które przeznaczono dla dziesięciu brygad rozpoznawczych, 56, 11 i 83 BDSz oraz pododdziałów rozpoznawczych WPD.

PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018

115

Stałej Gotowości Bojowej. Zerwano w związku z tym z systemem mobilizacji masowej. Komponent kon-wencjonalny sił zbrojnych przygotowano do reagowa-nia na wzrost zagrożereagowa-nia w skali lokalnej. Zgodnie z oceną dyrektora Narodowej Agencji Wywiadu USA transformacja rosyjskich sił zbrojnych, podnosząc po-ziom gotowości wojsk, gwarantuje szybkie osiągnięcie przewagi nad ewentualnymi adwersarzami w bezpo-średnim sąsiedztwie Rosji, a tym samym utrzymanie dominującej pozycji hegemona w postradzieckiej stre-fie bezpieczeństwa.

Dlatego też, mimo zidentyfikowanych braków, uru-chomiona w 2013 roku korekta programu reformy sił zbrojnych nie oznaczała całkowitej rezygnacji z kon-cepcji lekkich, średnich i ciężkich ogólnowojskowych związków taktycznych wojsk lądowych.

W 2013 roku wnioski z lutowego kolegium mini-stra obrony wskazywały, że dynamika zmian w danej sytuacji geopolitycznej pozostawia rosyjskim siłom zbrojnym około 3–5 lat na zakończenie formowania planowanych jednostek oraz na osiąganie nowych zdolności na wszystkich kierunkach operacyjno-stra-tegicznych.