SPOWODOWAŁO, ŻE ZAPOTRZEBOWANIE NA NIE ZGŁASZAJĄ KOLEJNE RODZAJE SIŁ ZBROJNYCH.
ppłk Przemysław Zawadzki
I
ntensywny rozwój bezzałogowych statków po-wietrznych (BSP) na świecie i coraz powszechniej-sze ich wykorzystywanie w Siłach Zbrojnych RP spo-wodowały, że w ramach organizowania nowego rodza-ju sił zbrojnych – wojsk obrony terytorialnej (WOT) – podjęto decyzję o utworzeniu na szczeblu brygad obrony terytorialnej (BOT) specjalistycznych pododdziałów wyposażonych w te platformy.KONCEPCJA
Wprowadzenie do tego rodzaju sił zbrojnych bezzało-gowych statków powietrznych zwiększy ich
możliwo-ści pozyskiwania informacji dotyczących środowiska prowadzonych działań w czasie rzeczywistym.
Najważniejsze zalety platform bezzałogowych to ich duża efektywność, wiarygodność pozyskiwanych infor-macji oraz małe koszty zakupu i eksploatacji (w porów-naniu z innymi systemami powietrznymi). Sprzęt pozy-skany dla WOT będzie musiał spełniać określone wa-runki. Przede wszystkim, jeśli chcemy użyć żołnierzy terytorialnej służby wojskowej (TSW) jako operatorów BSP, musi być zapewniony przenośny tryb transportu zestawów oraz możliwość ich skrytego zastosowania w przewidywanej strefie prowadzenia działań bojowych.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018
50
NAJWAŻNIEJSZĄ ZALETĄ PLATFORM BEZZAŁOGOWYCH JEST ICH DUŻA EFEKTYWNOŚĆ, WIARYGODNOŚĆ POZYSKIWANYCH INFORMACJI ORAZ MAŁE KOSZTY ZAKUPU
I EKSPLOATACJI.
obrony terytorialnej szkoli się zgodnie z zasadami obowiązującymi w SZRP.
Istotną różnicą w stosunku do innych rodzajów sił zbrojnych będzie prowadzenie szkolenia żołnierzy terytorialnej służby wojskowej w ramach kursów organizowanych w Wyższej Szkole Oficerskiej Sił Powietrznych oraz przez producenta BSP.
+
WB ELECTRONICS
Tworzone w brygadach obrony terytorialnej (BOT) gru-py rozpoznania obrazowego (GRO) mają użytkować dwa zestawy BSP klasy I mini (tab. 1). Dodatkowo, aby zaspokoić potrzeby szkoleniowe i użytkowe, w bryga-dach tych zostaną utworzone sekcje bezpieczeństwa lo-tów oraz bezzałogowych statków powietrznych.
W statki powietrzne tej klasy od kilku lat są wypo-sażane wojska specjalne i lądowe (12 Baza BSP, pułki artylerii, wybrane brygady zmechanizowane), dlatego też możliwość wykorzystania ich doświadczeń ułatwi wdrożenie tych platform do WOT oraz realizację jed-nego z najważniejszych zadań – wsparcia oraz
współ-działania z innymi rodzajami sił zbrojnych. Bezzało-gowe statki powietrzne klasy mini mogą lokalizować potencjalne cele z dokładnością do 10 m. Są też zdol-ne do obserwowania i śledzenia obiektów, również ru-chomych, w dzień i w nocy. Skrytość działania za-pewnia im:
– elektryczny napęd (znikomy ślad termiczny), – możliwość wyłączenia napędu i lot szybowcowy, – roboczy pułap lotu ograniczający prawdopodo-bieństwo wykrycia optycznego,
– niewielkie rozmiary wpływające na skuteczność rozpoznania radiolokacyjnego.
51
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018
52
Platformy te mogą startować z bardzo małych, ogra-niczonych powierzchni, w tym na terenach zurbanizo-wanych, oraz lądować w terenie przygodnym z dokład-nością do 10 m. Właściwości te sprawiają, że mogą być użytkowane w trudnych warunkach, także w ugru-powaniu przeciwnika.
ZADANIA
Zdolność do prowadzenia rozpoznania przez grupy rozpoznania obrazowego istotnie wpłynie na proces dostarczania dowódcy brygady obrony terytorialnej wiarygodnych informacji o przeciwniku i obszarze działań w jak najkrótszym czasie. W ramach współ-działania elementy rozpoznania obrazowego mogą wspierać realizację zadań wykonywanych przez inne brygady wojsk obrony terytorialnej lub zgrupowania zadaniowe wojsk operacyjnych.
Wprowadzenie do eksploatacji w WOT bezzałogo-wych systemów powietrznych pozwoli:
– zwiększyć możliwości pozyskiwania danych roz-poznawczych,
– uzyskać zdolności do prowadzenia długotrwałego rozpoznania obrazowego,
– znacznie ograniczyć ryzyko strat osobowych w trakcie prowadzenia rozpoznania.
Brygadowa grupa rozpoznania obrazowego jest ele-mentem wykonawczym rozpoznania obrazowego bry-gady obrony terytorialnej. Mobilne obsługi, składające się z żołnierzy zawodowych i żołnierzy terytorialnej służby wojskowej, będą prowadzić rozpoznanie w wy-znaczonych rejonach, dokonując analizy danych i prze-syłając zdobyte informacje do komórki S2 brygady.
Mogą też pełnić istotną funkcję w procesie targetingu w BOT w ramach wykrywania celów na potrzeby sys-temu rażenia i oceny skutków uderzeń.
Wybrane zadania grupy rozpoznania obrazowego w czasie pokoju (P) to:
– szkolenie programowe operatorów BSP;
– prowadzenie rozpoznania obrazowego na potrzeby tworzenia i aktualizacji baz danych dotyczących stałe-go rejonu odpowiedzialności (SRO) brygady WOT;
– prowadzenie działań poszukiwawczych;
– udział w szkoleniach pododdziałów BOT i innych rodzajów sił zbrojnych, np. kontrola maskowania, sprawdzanie procedur przeciwdziałania BSP;
– udział w szkoleniach z układem pozamilitar-nym. Z kolei w czasie kryzysu niemilitarnego (K) zada-nia tej grupy mogą obejmować:
– prowadzenie rozpoznania obrazowego rejonów klęsk żywiołowych;
– działania poszukiwawcze;
– dozorowanie ciągów komunikacyjnych;
– działania na korzyść układu pozamilitarnego, np.
Straży Granicznej czy Państwowej Straży Pożarnej.
Natomiast w czasie kryzysu militarnego (K) jej za-dania powinny dotyczyć:
– wsparcia innych rodzajów sił zbrojnych, polegają-cego na przykład na: monitorowaniu przemieszczania, rozpoznaniu rejonów ześrodkowania (odpoczynków);
– rozpoznania obrazowego obiektów infrastruktury krytycznej oraz kluczowych rejonów SRO;
– rozpoznania rejonów działania grup dywersyjno--rozpoznawczych (GDR);
– wzmocnienia Straży Granicznej w osłonie granicy państwowej;
– działań ratowniczo-ewakuacyjnych i ochronnych podejmowanych na rzecz władz administracji rządowej i samorządowej.
W czasie wojny (W) do zadań grupy rozpoznania obrazowego będzie należeć:
– udział w wykrywaniu i zwalczaniu grup dywersyj-no-rozpoznawczych oraz desantów przeciwnika;
– rozpoznawanie (aktualizacja informacji) dogod-nych miejsc do organizowania przepraw w stałym rejo-nie odpowiedzialności;
– prowadzenie rozpoznania w głębi ugrupowania przeciwnika;
– wskazywanie celów oraz ocena skutków uderzeń na potrzeby systemu rażenia;
– monitorowanie dróg manewru, dowozu i ewakuacji;
– monitorowanie luk w ugrupowaniu bojowym i je-go skrzydeł;
– ochrona dróg ewakuacji ludności cywilnej;
– wsparcie sił zabezpieczania porządku publicznego.
Istotną rolę w czasie pokoju i kryzysu będą odgry-wać komórki sztabowe brygady obrony terytorialnej odpowiedzialne za działanie systemu BSP, czyli sekcja bezpieczeństwa lotów oraz sekcja bezzałogowych stat-ków powietrznych. Dowódca brygady obrony teryto-rialnej, odpowiedzialny za zapewnienie i utrzymanie w jednostce elementów zarządzania systemem bezpie-czeństwa lotów1, realizuje postawione zadania za po-mocą bezpośrednio podległej mu sekcji bezpieczeń-stwa lotów, która koordynuje wszystkie działania na rzecz bezpiecznego wykorzystania statków powietrz-nych. Do zadań tej sekcji będzie należeć:
– koordynowanie, w imieniu dowódcy, wszelkich działań związanych z wdrażaniem i funkcjonowaniem systemu bezpieczeństwa lotów w BOT;
– wspieranie procesu zarządzania ryzykiem, który powinien obejmować identyfikację zagrożeń oraz oce-nę ryzyka i jego redukowanie;
– wspieranie dowódcy w zapewnianiu bezpiecznego prowadzenia działalności lotniczej.
Sekcja bezzałogowych statków powietrznych, jako komórka sztabowa BOT, ma się składać z operatorów BSP z uprawnieniami instruktorskimi oraz wspomagać realizację zadań przez obsługi grupy rozpoznania obra-zowego pod względem lotniczym i technicznym. Do jej zadań będzie należeć m.in.:
– planowanie, organizowanie i nadzorowanie szkole-nia lotniczego w BOT oraz eksploatacji bezzałogo-wych statków powietrznych;
1 Instrukcja bezpieczeństwa lotów SZ RP. IMON ds. BL, sygn. Szt. Gen. 1681/2015, Poznań 2015.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018
53
– opracowanie dokumentacji szkoleniowej i eksplo-atacyjnej dotyczącej użytkowanych w BOT platform, a także sprawowanie nadzoru nad przebiegiem szkole-nia lotniczego oraz właściwą formą prowadzeszkole-nia doku-mentacji;
– dokonywanie analiz i ocen poziomu wyszkolenia, a także zaistniałych w tym procesie błędów i przyczyn ich powstawania.
Komórka odpowiedzialna za planowanie działań grupy rozpoznania obrazowego i przetwarzanie pozy-skanych informacji to S2 brygady. Oficer ds. rozpozna-nia obrazowego odpowiada za gromadzenie w niej da-nych, przetwarzanie ich w informacje i wiadomości rozpoznawcze, a także ich rozpowszechnianie.
WYKORZYSTANIE
Na skuteczność bezzałogowych statków powietrz-nych w czasie działań najbardziej rzutuje odpowiednie wyszkolenie i doświadczenie ich operatorów. Platfor-my te będą użytkowane we wszystkich rodzajach dzia-łań taktycznych oraz w działaniach innych niż wojna.
W każdym z nich należy przeprowadzić ogólną ocenę możliwości wykorzystania BSP, uwzględniając: cel i założenia misji, możliwości systemu, jego dostępność oraz wykorzystanie częstotliwości i przestrzeni po-wietrznej. Sposób zastosowania bezzałogowych stat-ków powietrznych zależy od wielu czynnistat-ków. Kluczo-we są odpowiednie warunki pogodoKluczo-we, określane w dokumentach normatywnych dotyczących bezpie-czeństwa lotów, oraz zalecenia producenta. Kolejnym czynnikiem będzie możliwość oddziaływania na sys-tem BSP przez przeciwnika przede wszystkim za po-mocą środków obrony przeciwlotniczej (OPL) i walki radioelektronicznej (WRE).
W operacji obronnej, np. w tylnej strefie działań, nie będzie konieczności maskowania sygnałów radiowych i transmisji danych. Na skrytość działania może wpły-nąć tylko dźwięk oraz widoczność statku powietrzne-go. Odpowiednia taktyka działania przyjęta przez ope-ratora BSP może te czynniki zniwelować (rys. 1).
Przykłady współczesnych konfliktów zbrojnych wskazują na istotne problemy związane z wykorzysta-niem bezzałogowych statków powietrznych w rejonie prowadzonych działań. Najważniejszy dotyczy możli-wości wykrycia transmisji BSP – jego operatora przez pododdziały walki elektronicznej przeciwnika. W prak-tyce jest on w stanie określić miejsce dyslokacji stacji nadawczo-odbiorczej i wykonać uderzenie ogniowe na dany rejon oraz próbować oddziaływać na BSP aktyw-nymi środkami WRE i elementami obrony przeciwlot-niczej. Aby zmniejszyć ryzyko zniszczenia obsługi BSP, można prowadzić rozpoznanie okresowe, nawią-zując łączność na krótki czas. Jednak metoda ta może być niewystarczająca, dlatego też ten statek powietrzny może być naprowadzany poza zasięgiem oddziaływa-nia przeciwnika przez inny element, np. załogowy sta-tek powietrzny. Platforma bezzałogowa może też
pro-wadzić rozpoznanie w trybie autonomicznym po wy-znaczonej trasie – w tym wypadku wyniki rozpoznania będą dostępne dopiero wówczas, gdy wyląduje i zosta-nie przeprowadzona analiza pozyskanych materiałów (rys. 2).
SZKOLENIE
Operatorów i techników BSP w brygadzie obrony te-rytorialnej szkoli się zgodnie z zasadami obowiązują-cymi w SZRP. Istotną różnicą w stosunku do innych ro-dzajów sił zbrojnych będzie prowadzenie szkolenia żoł-nierzy terytorialnej służby wojskowej w ramach kursów organizowanych w Wyższej Szkole Oficerskiej Sił Po-wietrznych (WSOSP) i przez producenta BSP. Będzie ono obejmowało:
– szkolenie podstawowe obsług platform o masie do 150 kg – dla żołnierzy zawodowych realizowane w try-bie stacjonarnym w WSOSP, a dla żołnierzy TSW w formie e-learningu oraz szkoleń weekendowych;
– szkolenie i nadanie certyfikatu przez producenta BSP do wykonywania lotów treningowych;
– szkolenie związane z uzyskaniem świadectwa kwalifikacji (uprawnień operatora BSP), połączone ze zdobyciem kwalifikacji operatora BSP komercyjnego (Beyond Visual Line Of Sight – BVLOS) i realizowane w trybie stacjonarnym w WSOSP.
Wiedzę praktyczną zdobywa się w ramach szkoleń na symulatorach oraz podczas lotów treningowych i ćwiczebnych prowadzonych pod nadzorem instrukto-ra oinstrukto-raz wykonywanych samodzielnie. Powinno ono za-pewnić nabycie umiejętności sterowania i kontrolowa-nia BSP w różnych warunkach atmosferycznych i sytu-acjach operacyjnych, a także w sytusytu-acjach szczególnych na każdym etapie lotu2.
Szkolenie operatorów nie kończy się wraz z naby-ciem uprawnień do pilotażu określonego typu BSP.
W jednostkach prowadzi się ponadto:
– przygotowanie ogólne operatorów BSP mające na celu m.in. utrzymanie na odpowiednim poziomie opa-nowanej przez nich wiedzy teoretycznej oraz umiejęt-ności praktycznych;
– treningi wyprzedzające potrzeby szkolenia lotniczego;
– weryfikację i ocenę poziomu wiedzy stosowanej przez operatorów BSP, obligatoryjnie raz w roku;
– naziemne przygotowanie przed rozpoczęciem szkole-nia lotniczego, polegające na osiągnięciu poziomu wie-dzy i umiejętności koniecznych do jego przystąpienia;
– kompleksowe przygotowanie do lotów, którego ce-lem jest doskonalenie umiejętności operatorów BSP praktycznego wykonywania lotów szkolnych;
– wstępne i bezpośrednie przygotowanie do lotów re-alizowane po postawieniu zadań dotyczących wykona-nia lotów.
Szkolenie praktyczne jest związane ze zdobyciem przez operatorów BSP określonego nalotu rocznego oraz z zaliczeniem odpowiednich ćwiczeń, a w ich ra-mach – z wykonaniem zadań. Dzięki nim operator BSP
2 Zakres wiedzy i umiejętności operatorów BSP DT-3.3.7(B). CDiSSZ, sygn. Szkol. 933/2016, Bydgoszcz 2016.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2018
54
możliwość transmisji obrazu w czasie rzeczywistym na SD brygady obsługa BSP ma stałą z nim łączność, transmija obrazu w czasie rzeczywistym
uruchomienie silnika
wyjście ze strefy działań wyłączenie silnika – lot szybowcowy
wykonywanie zadań w strefie działań, np. NAI
pułap 500 m
pułap 300 m nabranie
wysokości i powrót do strefy
działań
powrót do strefy lądowania