Biała Nyska, gmina Nysa (2005)

Poniższe prezentacje poszczególnych wsi składają się z dwóch zasadniczych części: stan wyjściowy

• – dane i ich analizy w formie opisów oraz wybranych plansz, wy-konanych w roku opracowania (jest to bardzo niewielka część całego opracowania wykonywanego dla konkretnej wsi; cały jego zakres zaprezentowano w załączni-kach 2 i 3);

podsumowanie

• – wnioski wynikające z materiałów i danych zebranych w trakcie badań w roku 2008.

W pierwszej części każdego opisu umieszczano krótką historię miejscowości. Następnie wskazywano charakterystyczne, najważniejsze elementy wsi, wyróżniki przestrzeni, to, co decy-dowało o charakterze i tradycji tego miejsca. Przedstawiano zauważalne mocne i słabe strony (atuty i mankamenty), które dostrzeżono podczas wykonywania opracowań i zaprezentowano w materiałach przekazanych do miejscowości. W miarę możliwości przedstawiano sugestie, które mogłyby wpłynąć korzystnie na poprawę wizerunku wsi oraz prezentowano koncepcje projektowe zagospodarowania wybranych miejsc. Skupiano się głównie na prezentacji tej części opracowania, która dotyczyła krajobrazu miejscowości, bez uwzględniania jej niematerialnych zasobów (tradycji, zwyczajów, cyklicznych imprez, inicjatyw mieszkańców zmierzających do integracji społeczności lokalnej). Zarówno część graficzna, jak i opisowa jest jedynie telegraficznym skrótem całego opra-cowania, które przekazywane było poszczególnym miejscowościom90.

Druga część opisu zawiera podsumowanie stanowiące wynik analiz danych zebranych w trakcie wizji terenowej, jaką przeprowadzono jesienią 2008 r. tutaj skupiano się przede wszyst-kim na ocenie stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych projektów, zmianach w zagospo-darowaniu przestrzennym wsi i poprawie tych elementów miejscowości, które w koncepcji rozwoju wsi zostały wskazane. Przedstawiono również stopień zaawansowania prac nad planami miejsco-wymi badanych wsi, które powinny zostać wykonane przez urzędy gmin.

Punktem wyjścia do tej części pracy były przekazane przez uczelnię plany rozwoju miej-scowości, wizje lokalne, jakie przeprowadzono w roku 2008, dane z przeprowadzonych ankiet oraz informacje zawarte w dokumentach planistycznych znajdujących się w urzędach gmin i na ich stronach internetowych.

Biała Nyska jest jedną z najstarszych wsi na Śląsku Opolskim, istniała już w 1231 r. Pod koniec Xiii w. powstał tu zamek. Na jego miejscu wybudowano w XVi w. pałac, który następnie w 1897 r. przebudowano91. Był on obiektem murowanym, otynkowanym, wykonanym z cegły i kamienia, założonym na bazie czworoboku. Miał wewnętrzny dziedziniec i dobudowaną okrągłą narożną wieżę. Obramowania okien i otworów wejściowych były w stylu renesansowym. Budowla odbijała się w lustrze wody jeziora, które było jednym z elementów parku krajobrazowego położo-nego na wschód od zamku. Dziś nie został żaden ślad po zamku, który został zrujnowany w 1945 r. Jedynie brama wjazdowa do całego założenia świadczy o jego dawnej świetności.

W momencie wykonywania opracowania znajdowały się we wsi kościół, szkoła z przed-szkolem, a także sporo usług usytuowanych na obrzeżach miejscowości. Większość budynków we wsi pokryta była tynkiem w kolorach białym, odcieniach szarości oraz pastelowych. Dachy budynków mieszkalnych, sprzed 1945 r., kryte były przeważnie czerwoną dachówką, w nowszych przeważała papa, a także blachodachówka i gonty papowe. Około 50% obiektów budowlanych

90 Wszystkie opracowania w wersji elektronicznej znajdują się w Archiwum Instytutu Architektury Krajo-brazu Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jedynie opracowania przekazane w pierwszych dwóch latach współpracy w Programie Odnowy Wsi Opolskiej były wykonywane w sposób tradycyjny, w wersji papierowej. Były to pojedyncze egzemplarze, które otrzymały władze lokalne do dyspozycji. Jedynym śladem tych prac, który został na uczelni, są zdjęcia plansz o różnej jakości technicznej i, niestety, nie wszystkie nadają się do publikacji.

91 www.opolszczyzna.net/html/biala_nyska_-_bielau.html

3.1. BiAŁA NySKA, GMiNA NySA (2005)

miało dachy o kącie nachylenia 45°, około 30% to budynki z płaskimi dachami powstałe w latach 1945–1980.

Wizerunek wsi niszczyła zabudowa blokowa, która, nieosłonięta wysoką zielenią, widoczna była przy wjeździe. Mankamentem były również: brak osłony roślinnej przy obiektach usługowych, a także okolice przystanku autobusowego wraz z ciężkim, betonowym, przytłaczającym ogrodze-niem w centrum wsi.

Miejscowość ta jest atrakcyjna z kilku powodów. Ze względu na bardzo bliskie sąsiedz-two miasta Nysy stała się miejscem, do którego chętnie przenoszą się jego mieszkańcy. Jednak największym atutem jest zachowany do dziś park, w którym na powierzchni kilkunastu hektarów przewiduje się wprowadzenie obiektów rekreacyjnych o różnym profilu. Niemałe znaczenie ma również położone w pobliżu Jezioro Nyskie przyciągające turystów nie tylko z najbliższej okolicy, ale również z całego regionu.

W projektach ujęto sugestie dotyczące nasadzeń osłaniających nieatrakcyjne części wsi, a także zagospodarowanie jej centrum, aby stało się bardziej interesujące dla mieszkańców.

40

ryc. 3. Plansza ze słabymi i mocnymi stronami miejscowości (2005) Fig. 3. Chart with weak and strong sides of the village (2005)

ryc. 4. Plan rozwoju miejscowości (2005) Fig. 4. Plan of development of the village (2005)

41

ryc. 5. Koncepcja zagospodarowania centrum wsi przy sklepie (2005)

Fig. 5. Concept of management of the village centre by the shop (2005)

ryc. 6. Propozycja obsadzenia pnączami betonowego ogrodzenia w centrum wsi (2005)

Fig. 6. Proposal for planting creepers at a concrete fence in the village centre (2005)

ryc. 7. Otoczenie sklepu – brak realizacji (stan na jesień 2008)

Fig. 7. Shop surroundings, lack of realization (autumn 2008)

ryc. 8. Betonowe ogrodzenie – brak realizacji (stan na 2008)

Fig. 8. Concrete enclosure, lack of realization (2008)

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Nysa – obo-wiązuje studium z 2001 r.

MPZP – jesienią 2008 r. plan dotyczący części wsi był w trakcie opracowania.

Układ przestrzenny – obecnie nadal panuje chaos przestrzenny i architektoniczny we wsi. Zabudowa – brak jednolitej formy i kolorystyki nowych obiektów powstających aktualnie we wsi. Zieleń, woda – jeśli chodzi o park, to w części reprezentacyjnej nadal brak dbałości o szczegóły.

W pozostałej części wprowadzono nowe obiekty pełniące różne funkcje, co pozytywnie wpły-wa na wizerunek całości parku. Zrekonstruowpły-wano staw, postawiono wiatę, wybudowpły-wano plac zabaw.

Wieś – nadal odczuwa się brak zieleni wysokiej przy osiedlu domów wielorodzinnych i zagospoda-rowania skweru przy sklepie.

Projekty – w chwili obecnej brak realizacji projektów.

Z ankiety i wywiadu przeprowadzonych we wsi wynika, że prace i pobyt studentów stały się inspiracją do dalszych działań.

42

Pierwsza wzmianka pisemna o miejscowości pochodzi z Xiii w.; jest to zapis w kronice mówiący o akcie darowizny księcia Kazimierza Opolskiego dla klasztoru w Czarnowąsach.

Nazwa Biedrzychowice pochodzi od nazwy osobowej Biedrzych.

Najstarszą budowlą jest kościół parafialny pod wezwaniem (w chwili obecnej) Wniebowzię-cia Najświętszej Marii Panny wzmiankowany w dokumencie Bolka Opolskiego z 1430 r. Po pożarze w XViii w. został odbudowany lub przebudowany w stylu barokowym; kolejna przebudowa ma miejsce w roku 1930. Biedrzychowice posiadają kronikę parafialną prowadzoną od 1855 r.

Pierwsze wzmianki o istnieniu szkoły pochodzą z końca XVii w. i zawarte są w sprawo-zdaniach powizytacyjnych Diecezji Wrocławskiej92.

Wieś była w pierwotnym kształcie ulicówką, po rozbudowie stała się wielodrożnicą regu-larną o uporządkowanej zabudowie z barokowym kościołem w środku. W trakcie opracowania stwierdzono, że jest to wieś typowo rolnicza o długich tradycjach, dlatego rolnictwo powinno tutaj w przyszłości dominować. W związku z powyższym, przy określaniu wizerunku wsi należy szcze-gólny nacisk kłaść na element wiejskości.

Przy kościele znajdują się zabudowania gospodarcze, które zamienione zostały na miejsce spotkań i muzeum „Farska stodoła”. Określono, że to miejsce wraz z otoczeniem powinno stanowić element wyróżniający miejscowość i być jej wizytówką.

W ramach opracowania zrealizowano projekt przewidujący założenie ogrodu przy budyn-ku dawnej stodoły („Farska stodoła”). inne elementy zawarte w programie rozwoju miejscowości to: objęcie ochroną wszystkich kapliczek, jakie w tej miejscowości się znajdują, wyeliminowanie ruchu tranzytowego ze wsi poprzez budowę obwodnicy, modernizacja dróg i chodników dla pieszych z budową trasy rowerowej, odtworzenie zieleni wysokiej i nowe nasadzenia na wjazdach, moderni-zacja boiska sportowego i odtworzenie zieleni śródpolnej oraz dbałość o nią.

Opracowanie zostało przekazane 03.08.2005 r.

ryc. 9. Mocne i słabe strony miejscowości (2005) Fig. 9. Strong and weak sides of the village (2005)

92 www.glogowek.pl