Krzyżowice, gmina Olszanka (2004)

Opracowanie 2004 r. Ocena – jesień 2008 r.

98

należy do Szlaku Polichromii Brzeskich ze względu na piękne ścienne malowidła wykonane w latach 1418–1428110.

W trakcie opracowania stwierdzono, że wieś w swojej strukturze była bardzo jednolita, co stanowiło jej niezaprzeczalny atut. W miejscu centralnym usytuowany został dawny pałac, obecnie budynek wielorodzinny. Po drugiej stronie ulicy wybudowano dużą willę pełniącą podobne funkcje. Obydwa budynki pozbawione zostały zaplecza w postaci zieleni zorganizowanej. Obok willi usytu-owano teren sportowy i fragment starego parku. Tutaj znajdował się pomnik upamiętniający dzieci, które zaginęły podczas I wojny światowej. Miał on formę regularną: w środku założenia umiejsco-wiono krąg złożony z dziesięciu lip, pod którymi położono pamiątkowe kamienie. Krąg ten otoczono jesionami, które posadzono wzdłuż wytyczonego, zewnętrznego prostokąta.

Niewątpliwą atrakcją wsi było mauzoleum ostatnich właścicieli Krzyżowic, rodziny von Pfeil, które znajduje się na cmentarzu parafialnym (wybudowane w 1903 r.).

układ wsi owalnicowy, centralną część nawsia zajmował drewniany, zabytkowy kościółek. Wokół placu występował regularny układ działek z dużymi gospodarstwami o układzie dziedziń-cowym, z otwarciem na ulicę. Powtarzała się zabudowa z budynkami mieszkalnymi ustawionymi szczytem do ulicy, co porządkowało przestrzeń. zachowane budynki, szczególnie mieszkalne, miały ciekawy detal architektoniczny. Ważne jest, aby przy okazji remontów nie pozbywać się ele-mentów wystroju zewnętrznego budynków, a nowe obiekty sytuować szczytem do drogi.

drewniane płoty przedogródków występujące na większości posesji uzupełniały ład, jaki w tej przestrzeni uzyskano. Aby tego nie zniszczyć, należy dostosować ogrodzenia pozostałych posesji do już istniejących.

Koncepcje projektowe objęły dwa obszary – willę i teren dawnej szkoły oraz boisko spor-towe i przylegający do niego obszar zieleni, na którym znajdują się głazy narzuspor-towe (pomnik dla zmarłych dzieci). W wypadku boiska sportowego postanowiono skupić się na wybudowaniu budyn-ku zaplecza socjalnego oraz utworzeniu miejsc parkingowych. drugi projekt jest próbą zorganizo-wania poszczególnych funkcji dla terenu szkoły i wprowadzenia dodatkowej zieleni.

Opracowanie zostało przekazane 22.10.2004 r.

Ryc. 117. Mocne i słabe strony miejscowości (2004) Fig. 117. Strong and weak points of the village (2004)

99

Ryc. 118. Plan rozwoju miejscowości Krzyżowice – analizy krajobrazowe (2004) Fig. 118. Plan of development of Krzyżowice – landscape analyses (2004)

Ryc. 119. Koncepcja zagospodarowania terenu boiska i parku (2004)

Fig. 119. concept of management of the area of sports grounds and a park (2004)

Ryc. 120. Wizualizacja wybranych fragmentów terenu opracowania (2004)

Fig. 120. Visualisation of the chosen fragments of the area of the study (2004)

100

Ryc. 121. Widok miejsca opracowania (2004)

Fig. 121. View of the place of the study (2004) ^{Ryc. 122. Wizualizacja (2004)}Fig. 122. Visualisation (2004)

Ryc. 123. Obecny wygląd terenu opracowania (jesień 2008) Fig. 123. Present view of the study area (autumn 2008)

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Olszanka – studium zostało uchwalone 24 lutego 2000 r. zmiany, jakie zaszły do tej pory, zmuszają Radę Gminy do jego aktualizacji.

MPZP – brak planu zagospodarowania przestrzennego Krzyżowic.

Układ przestrzenny – w dalszym ciągu pozostał mieszany układ wsi; w części występuje owalni-ca, która w partii wschodniej przechodzi w widlicę. zabudowa zwarta; w centrum wsi znajduje się duży kompleks pałacowo-folwarczny z przyległym do niego parkiem. Po przeciwnej stronie ulicy boisko sportowe i znaczny kompleks zieleni (park pamięci).

duża aktywność mieszkańców (targi chłopskie, szkolenia, przyjmowanie gości).

Zabudowa – w znacznej części wsi układ zabudowy bardzo regularny, który nie został rozbity. Na skrzyżowaniu ulic wyróżniają się pałac (dawniej klasycystyczny) i duża willa w stylu se-cesyjnym. Budynki, szczególnie mieszkalne, mają bardzo oryginalny detal architektoniczny. W większości wypadków wymagają gruntownego remontu.

Zieleń, woda – w samej miejscowości daje się zauważyć różnorodność zieleni, w tym liściastej. Miejscem szczególnym jest park za dawną szkołą, w którym zarówno lipy, jak i kamienie tworzą krąg.

Projekty – do chwili obecnej brak realizacji koncepcji projektowych.

101

Nazwa Kujakowice (Kojakowice, Gojakowice) pochodzi od słowa goj – gaj, czyli leśna Wioska. Według innych źródeł nazwa pochodzi od nazwiska Koj, które często występuje w księ-gach parafialnych.

Niedaleko Kluczborka, który leżał na szlaku solnym z Krakowa do Wrocławia, po obu stro-nach obfitego w wodę i bagnistego potoku płynącego przez las powstała osada coyacowiz. Pierw-sza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z roku 1252 i pojawia się w dokumencie mistrza zakonu Krzyżowców z czerwoną Gwiazdą (którzy mieli swoją siedzibę we Wrocławiu).

W dokumencie z roku 1282 znajduje się pierwsza wzmianka o podziale wsi na dwie miej-scowości – Ober Kunzendorf i Nieder Kunzendorf.

centralnym punktem wsi jest kościół. Przypuszczalnie pierwszy drewniany kościół powstał w roku 1255; masywny kościół kamienny z drewnianą wieżą wybudowany został w roku 1494. Rok 1846 przyniósł modernizację istniejącego obiektu. W latach 1909–1912 przeprowadzona została gruntowna przebudowa kościoła.

Od bardzo dawna w Kujakowicach istnieją szkoły. Na początku była to jedna szkoła para-fialna. Pierwszą wzmiankę o szkole znajdujemy w protokole wizytacyjnym z roku 1666. Mieściła się ona przy kościele parafialnym. Obecny budynek poczty wybudowany w roku 1865 jest częścią tejże szkoły parafialnej. Obecne budynki szkolne w Kujakowicach Górnych i dolnych pochodzą z lat 20. i 30. XX w.

W latach 1901–1903 została utwardzona droga biegnąca po północnej stronie Potoku Kujakowickiego111.

Wieś dzieli się na dwie części – Kujakowice Górne i Kujakowice dolne. W trakcie opraco-wania stwierdzono, że cechą charakterystyczną tej miejscowości jest jej układ przestrzenny. Jest to typowa ulicówka, wzdłuż której, środkiem, płynie Kujakowicki Potok. Wzdłuż rzeki biegła dawniej główna droga, a za zabudową, dwie równoległe drogi gospodarcze (tzw. zagumienne). z czasem wieś odwróciła się od rzeki i drogi gospodarcze stały się dwoma pasmami komunikacyjnymi (głów-nymi), stanowiąc połączenie zarówno pomiędzy zagrodami, jak i polami. Rozproszona zabudowa składająca się z dużych, prężnie działających gospodarstw rolnych, o układzie dziedzińcowym, zlokalizowana pierwotnie po obu stronach potoku, teraz stanowi zabudowę jednostronną dwóch ulic. ulice dojazdowe, utwardzone, zlokalizowano po zewnętrznej stronie zabudowy, od strony pól, dzięki czemu uzyskano zabudowę charakteryzującą się tym, że w ich stronę zwrócone zostały tyły gospodarstw z potężnymi stodołami. Jest to rozwiązanie bardzo rzadko spotykane.

zamknięte czworoboki zabudowy zagrodowej odsunięto od wody – środek wsi przeznaczo-no na łąki i pastwiska. Jest to wieś typowo rolnicza, nastawiona przede wszystkim na chów bydła. duże gospodarstwa rolne o układzie dziedzińcowym, sytuowane w znacznych odległościach od siebie, poprzedzielane zostały starymi sadami.

Określono, że elementem charakterystycznym miejscowości były budynki – tak miesz-kalne, jak i gospodarcze, murowane, licowane cegłą, o znacznych kubaturach. ciekawy element krajobrazu wsi to kapliczki murowane z czerwonej cegły oraz gospodarstwo wielkoobszarowe z młynem i ceglanym murem od strony ulicy.

W ramach planu rozwoju wsi wykonano projekt zagospodarowanie boiska sportowego ulo-kowanego za starą szkołą.

Opracowanie zostało przekazane wiosną 2004 r.

111 Materiały Urzędu Gminy z 2004 r.