Centawa, gmina Jemielnica (2006)

51

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z akt wizytacyjnych z 1685 r. – wspomina się tam o szkole parafialnej zbudowanej z drewna, w której uczyły się wszystkie dzieci z Centawy, Błotnicy i Warmątowic. W 1927 r. do Centawy dotarła elektryczność, a rok później – wieś miała już oświetlenie ulic.

W samym centrum Centawy znajduje się kościół parafialny pod wezwaniem Najświęt-szej Marii Panny. Ma on kasetonowy strop, co sprawia, że jest unikalnym zabytkiem sztuki rene-sansowej na Śląsku. Według akt wizytacyjnych z 1679 r. parafia w Centawie została utworzona w 1253 r. i obejmowała trzy wioski: Centawę, Błotnicę i Warmątowice94.

W trakcie opracowania stwierdzono, że pierwotny układ wsi to ulicówka o bardzo zwartej zabudowie. Zabudowa ta, wśród której występuje wiele dużych gospodarstw rolnych, nie została z biegiem czasu zmieniona. Część budynków wykonana została z kamienia, który do dziś widocz-ny jest w niektórych elewacjach i murach otaczających poszczególne posesje.

Z pewnością najważniejszym obiektem użyteczności publicznej w Centawie jest kościół pa-rafialny pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny. Jest to miejsce spotkań nie tylko mieszkańców wsi, ale także przyjezdnych z pobliskich miejscowości. Kościół położony jest w samym centrum wsi, na skrzyżowaniu ulic Jemielnickiej oraz Powstańców Śląskich. Stanowi dominantę krajobrazo-wą doskonale komponującą się z otaczającymi ją wysokimi drzewami. W pobliżu znajduje się, przy drodze dojazdowej do wsi, pomnik św. Nepomucena.

Ze względu na duże znaczenie otoczenia kościoła (centralny plac, parking przy kościele) dla ogólnego wizerunku miejscowości zdecydowano się na wykonanie projektu zagospodarowania tego miejsca.

Opracowanie zostało przekazane we wrześniu 2006 r.

Ryc. 25. Użytkowanie terenu – mocne strony miejscowości (2006) Fig. 25. Area exploitation – strong sides of the village (2006)

52

Ryc. 26. Plan rozwoju miejscowości Centawa (2006) Fig. 26. Plan of development of Centawa (2006)

INSTYTUT BUDOWNICTWA I ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU AKADEMII ROLNICZEJ

PROJEKT WYBRANEGO MIEJSCA WE WSI CENTAWA

Projekt wybranego miejsca Wykonanie: Marcin Michalewski, Jakub Krystkowiak

Plansza nr 4 Dr inż.. Zbigniew Kuriata Maj 2006

GMINA JEMIELNICA

CENTAWA

WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE

PROJEKT WYBRANEGO MIEJSCA

KOŚCIÓŁ Obs a zr rke jy er acy n

Rzut podstawowy czarno biały

Rzut podstawowy kolorowy

LEGENDA:

Nowe nasadzenia Nowe obszary rekreacyjne

Ryc. 27. Koncepcja zagospodarowania placu jako parkingu (2006)

Fig. 27. Concept of management of a square as a car park (2006) ^{Ryc. 28. Wizualizacje koncepcji zagospodarowania placu} przed kościołem (2006) Fig. 28. Visualization of a concept of management

53

Ryc. 29. Plac przed kościołem do zagospodarowania (jesień 2008)

Fig. 29. Square in front of the church for management (autumn 2008) ^{Ryc. 30. Teren opracowania w październiku 2008 r.}_{Fig. 30. Area of the study in October 2008}

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jemielnica – w chwili obecnej obowiązuje studium zatwierdzone w czerwcu 2007 r.

MPZP – wieś obowiązuje plan miejscowy z 29 stycznia 2002 r.

Układ przestrzenny – jest to typowa ulicówka z szeroką przestrzenią pomiędzy pierzejami zabu-dowy, przede wszystkim zagrodowej. Wieś zachowała swój pierwotny układ. Jest miejscowo-ścią zadbaną i czystą.

Zabudowa – we wsi pozostał dawny układ zabudowy – regularny i bardzo zwarty. Obserwuje się dużo elementów kamiennych, co nadaje miejscowości specyficzny charakter, jest jej wyróżni-kiem. W bezpośrednim sąsiedztwie kamiennego kościoła i okalającego go, także kamiennego, muru została wyremontowana cała zagroda. Z elewacji budynków usunięto tynk, odkrywając kamienne ściany. Uzyskano w ten sposób bardzo ciekawy efekt, a cały ten fragment wsi stał się jednorodny pod względem wizualnym.

Inne budynki po remontach zatraciły swój charakter – zlikwidowano w nich detal architektoniczny. Nowa zabudowa mało nawiązuje do już istniejącej.

Zieleń i woda – wieś położona jest przy terenach podmokłych, dlatego dookoła niej występuje bardzo dużo zieleni łęgowej. Przy kościele pozostała ciekawa grupa zieleni, a do tego obszar położony obok został na nowo zagospodarowany. Centrum wsi w dalszym ciągu pozbawione jest zieleni wysokiej.

Ogródki są zadbane. Przeważa w nich zieleń liściasta.

Projekt – w ramach opracowywanej koncepcji zagospodarowano plac przed kościołem – miał powstać tam parking. Do chwili obecnej projektu nie zrealizowano. Podjęto natomiast działania zmierzające do zagospodarowania zieleni przed placem znajdującej się na wjeździe do wsi, co zdecydowanie poprawiło wygląd strefy wjazdowej i wgląd na wieś. Poza tym odrestaurowano figurę Św. Nepomucena. Dzięki temu miejsce stało się wizytówką miejscowości.

54

Wieś Chróścina położona jest w powiecie brzeskim, w gminie Lewin Brzeski. Historia wsi sięga roku 1239, z którego to pochodzi pierwsza wzmianka o miejscowości Croschina (jest to histo-ryczna nazwa Chróściny). Wchodziła ona w skład Księstwa Opolskiego. Do końca 1945 r. należała do powiatu niemodlińskiego, rejencji opolskiej95.

W czasie opracowania określono, że jest to wieś o kształcie ulicówki z bardzo regular-ną zabudową (pierwotny układ przestrzenny i forma zabudowy do dziś pozostały bez zmian). Po obu stronach drogi zachowały się w części rowy melioracyjne, aleja lipowa i charakterystyczna zabudowa – budynki ustawione były do drogi szczytami. Jest to wyróżnik tej miejscowości i jako taki powinien podlegać szczególnej ochronie. Zalecono, aby nowa zabudowa była jak najściślej dopasowywana do istniejącej – trzeba zachować zarówno gabaryty, jak i formy istniejących budyn-ków. Stare obiekty miały zachowany bogaty detal architektoniczny, który przy kolejnych remontach powinien zostać odrestaurowany.

Zachowała się zieleń przyuliczna (aleja lipowa), którą zalecono pielęgnować i odtworzyć. Stwierdzono również, że należy zadbać o to, aby w trakcie prac modernizacyjnych dróg (ulic) nie li-kwidować i nie zasypywać rowów melioracyjnych. Mostki nad nimi powinno się ujednolicić – trzeba zastosować podobne formy i materiał. Należy zwrócić uwagę na strefy wjazdowe do wsi.

W ramach opracowania wykonano projekt zagospodarowania boiska sportowego. Opracowanie zostało przekazane 03.08.2005 r.

Ryc. 31. Mocne i słabe strony miejscowości (2005) Fig. 31. Strong and weak sides of the village (2005)

95 www.lewin-brzeski.pl