Szeroko rozumiana komputeryzacja, która stała się synonimem no-woczesności bibliotecznej, a będąca skutkiem rewolucji informatycznej i telekomunikacyjnej skutkuje modernizacją metod i technik pracy bibliote-karskiej. Oprócz sprawdzonych i niezastąpionych form tradycyjnych wpro-wadza się nowe, związane w dużej mierze ze zbiorami audiowizualnymi i multimedialnymi. We współczesnym świecie istotnym kapitałem człowie-ka jest umiejętność wyszukiwania i selekcji informacji, często nieczytelnej i niezrozumiałej. Ogromna liczba wytwarzanych i dostępnych w Internecie dokumentów ma różną jakość, bowiem internetowe teksty nie podlegają na ogół żadnej ocenie merytorycznej. Przed bibliotekami wyższych uczelni sta-nęła więc konieczność realizacji zadań edukacji informacyjnej, a bibliote-karz stał się pośrednikiem potrafiącym wskazać i dostarczyć poszukiwane materiały w różnorodnej formie szerokiej rzeszy użytkowników [7]. Nale-ży przy tym pamiętać, że proces przekazywania danych czytelnikowi uległ znaczącej zmianie. Dzisiejsze informowanie klienta biblioteki to nie tylko odpowiedź na jego zapytanie, to również tworzenie, opracowywanie, wyszu-kiwanie, gromadzenie, przechowywanie, rozpowszechnianie i udostępnianie informacji, promowanie, doradztwo oraz przygotowanie użytkowników do jej odbioru. Jest to niewątpliwie skutek modernizacji bibliotek, dzięki czemu
1 Mgr Monika Gościk, Biblioteka Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, e-mail: m.goscik@pswbp.pl.
2 Mgr Katarzyna Gajosz, Biblioteka Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, e-mail: k.gajosz@pswbp.pl.
powstały nowe metody komunikacji, a bezpośredni kontakt z czytelnikiem ustąpił miejsca pośrednim sposobom komunikacji, tj. strona internetowa, ulotki reklamujące poszczególne rodzaje usług, informatory, prezentacje i wystawy online [4].
Nowe technologie usprawniły komunikację, styl uczenia, prowadzenia badań naukowych, sposób szukania i wykorzystania informacji naukowej.
Wpłynęły także jednak na wzrost nieustrukturyzowanych zasobów informa-cyjnych, co spowodowało szum informacyjny. Zjawisko to zmotywowało bibliotekarzy do jeszcze bardziej efektywnego kształcenia użytkowników w zakresie obsługi nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych i wykorzystywania zasobów elektronicznych. Zwróciło też uwagę na umie-jętności studentów w zakresie selekcji informacji, jej przetwarzania, a przede wszystkim krytycznego odbioru.
Biblioteka Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej proponuje różne formy kontaktu i kształcenia swoich użytkowników. Oferuje dostęp do strony internetowej, indywidualną ob-sługę użytkowników (studentów, pracowników naukowych, czytelników z zewnątrz) oraz szkolenia o charakterze bibliotecznym i informacyjnym.
Głównym celem szkolenia bibliotecznego w Bibliotece PSW w Bia-łej Podlaskiej jest wprowadzenie użytkowników w zagadnienia związane z umiejętnościami korzystania ze zbiorów bibliotecznych, ale także uświa-domienie im roli informacji. Podczas kursów przybliżane są sposoby efek-tywnego poruszania się w serwisach informacyjnych, bazach danych i kata-logach bibliotecznych. Wszelkie spotkania dydaktyczne w Bibliotece PSW są organizowane z myślą, że ich uczestnicy wykorzystają nabytą wiedzę podczas studiów, a także po ukończeniu edukacji, dlatego też tematykę szko-leń poszerzono o zagadnienia związane z informacją naukową. Użytkowni-cy biblioteki przygotowywani są do samodzielnego wyszukiwania, selekcji i wykorzystania informacji. Szkolenia biblioteczne mają też uświadamiać znaczenie roli informacji we współczesnym świecie, poszerzać znajomość praw, jakie przysługują użytkownikom bibliotek oraz zagadnień etycznych związanych z korzystaniem z zasobów bibliotecznych (zagadnienia prawa autorskiego) [5, s. 31].
Najbardziej zaawansowaną formę ma szkolenie dla nowych użytkow-ników. Jednym z jego głównych założeń jest wprowadzenie w zagadnie-nia związane z zasadami korzystazagadnie-nia ze zbiorów bibliotecznych oraz źró-deł informacji dostępnych w bibliotece, a także przekazanie podstawowej, a jednocześnie praktycznej wiedzy o bibliotece oraz jej usługach. Ponadto szkolenie zaznajamia studentów ze stosowaną terminologią czy chociażby
objaśnia procedury biblioteczne. Kolejnym, nie mniej ważnym, celem szko-lenia bibliotecznego jest pokonanie w użytkowniku obawy przed korzysta-niem z biblioteki naukowej. Obawy te wynikają często z braku wcześniej-szych doświadczeń w korzystaniu z tego typu instytucji.
Zadaniem szkolenia jest także zwalczanie negatywnego stereotypu bi-bliotekarza, jako osoby nieprzyjaznej czytelnikowi, niechętnej do pomocy, ograniczającej się do udzielania uwag typu „Proszę o ciszę!”. Podczas szko-lenia student może się przekonać, że będzie korzystać z biblioteki nowocze-snej i jednocześnie przyjaznej użytkownikowi. Szkolenie ma także uzmysło-wić użytkownikom, że w bibliotece będą traktowani podmiotowo i w każdej chwili mogą liczyć na życzliwą pomoc jej pracowników.
Do roku akademickiego 2009/2010, w bibliotece bialskiej PSW, je-dyną stosowaną metodą kształcenia był wykład informacyjny. Zajęcia prowadzone były w kilkudziesięcioosobowych grupach i trwały 90 minut.
Szkolenia odbywały się w listopadzie, w dni robocze, w godzinach pracy biblioteki. Proces edukacji wyglądał następująco: bibliotekarz-wykładow-ca prezentował wiedzę teoretyczną, podczas gdy zadaniem studentów było cierpliwe słuchanie. W czasie szkolenia studenci zaznajamiani byli, m.in. z:
zasadami korzystania ze zbiorów i usług bibliotek (godziny otwarcia, – sposoby kontaktu, korzystanie z czytelni, komputerów oraz innego
sprzętu znajdującego się w bibliotece);
katalogiem SOWA (wyszukiwanie, zamawianie i rezerwacja książek, – monitowanie konta użytkownika);
źródłami i usługami informacyjnymi oferowanymi przez Bibliotekę – PSW (bazy danych oraz dostęp do nich).
Prowadzenie szkolenia w formie tradycyjnego wykładu informacyj-nego nie angażowało uczestników. Bibliotekarz nie mógł stwierdzić, czy usłyszana teoria zostanie przełożona na efektywną praktykę. Ponadto czas trwania wykładu był stanowczo zby długi i dekoncentrował słuchaczy.
W jednym szkoleniu brało udział kilkudziesięciu studentów. Skutkiem tego była przepełniona sala i niekomfortowe warunki „nauki”. Szkolenia odby-wały się dopiero w listopadzie, a więc student chcący skorzystać z biblioteki w październiku musiał albo radzić sobie sam, albo prosić o szkolenie indy-widualne. Utrudniało to funkcjonowanie biblioteki, ponieważ bibliotekarz zamiast wypełniać swoje aktualne obowiązki musiał udzielać każdemu no-wemu użytkownikowi indywidualnych porad. Ponadto szkolenia odbywały się w godzinach pracy biblioteki, która w tym czasie musiała być zamknięta.
Próba udoskonalenia szkolenia bibliotecznego dla studentów pierw-szego roku przyniosła zmianę w postaci wykładu konwersacyjnego.
Bibliotekarz prowadzący szkolenie przeplatał fragmenty teoretyczne z py-taniami do studentów i zadaniami praktycznymi, np. znalezienie książki w katalogu przez poszczególnych słuchaczy. Po uzyskaniu określonych re-zultatów zadania, kontynuował wykład.
Taka forma nauczania przynosi efekty, pod warunkiem, że zarówno wykładowca, jak i słuchacz, w równym stopniu są zainteresowani osiągnię-ciem wyznaczonych celów szkolenia. Dlatego, przed szkoleniem, w roku akademickim 2009/2010, na specjalnym zebraniu poświęconym kwestii
„Co zrobić, by szkolenie było jeszcze bardziej efektywne?” ustalono, że bi-bliotekarz, przed rozpoczęciem zajęć właściwych, będzie wyjaśniał uczestni-kom cel spotkania, a także jakie wymierne korzyści przyniesie ono użytkow-nikom biblioteki. Założono, że język używany podczas szkolenia, zostanie
„oczyszczony” z terminologii zrozumiałej tylko dla bibliotekarzy. Słownic-two zostało tak dobrane, by było zrozumiałe dla kogoś, kto nie jest bibliote-karzem, ale jednocześnie nie omijało podstawowych terminów związanych z biblioteką. Ustalono również zakres treści, który zostanie przekazany podczas szkolenia. Scenariusz opracowano tak, aby każdy z prowadzących mówił o tym samym i żeby niczego istotnego nie ominąć. Zostały wybrane tylko najważniejsze zagadnienia, bez znajomości których funkcjonowanie w bibliotece byłoby trudne dla studenta. Dzięki temu czas szkolenia został ograniczony do 45 minut. Dla porównania – jeszcze cztery lata wcześniej szkolenie trwało 90 minut. Ta bardziej interaktywna forma pozwoliła biblio-tekarzowi prowadzącemu zajęcia stwierdzić, jaką słuchacz posiadł wiedzę i czy umie ją zastosować w praktyce.
Bibliotekarze PSW z roku na rok aktualizują program i treści szkole-nia, formy tradycyjne urozmaicają metodami nowoczesnymi, wykorzystując w swojej pracy dydaktycznej, m.in. Internet i jego zasoby. Działania takie wynikają ze świadomości pracowników biblioteki, że stoją przed nimi wy-zwania związane z uczestnictwem w tworzeniu społeczeństwa wiedzy, dla którego Internet to narzędzie nieograniczonego dostępu do ogromnej ilości zbiorów informacyjnych [1, s. 7]. Pamiętając o tym, że większość użytkow-ników bibliotek uczelni wyższych to pokolenie nazywane przez Tomasza Goban-Klasa „ekranowym” (ang. screeny generation), traktującym obraz jako równorzędny przekaz, a nawet lepszy bo prostszy i atrakcyjniejszy niż książkowy [3, s. 107], postanowiono do procesu dydaktycznego w Bibliote-ce PSW wdrożyć nowe technologie informacyjne, jednocześnie nie rezygnu-jąc z formy wykładu. Na stronie www biblioteki umieszczono przewodnik:
Szkolenie biblioteczne. Pierwsze kroki w Bibliotece, który jest uzupełnieniem i utrwaleniem przekazanych na szkoleniu informacji. Studenci w dogodnym