dr Małgorzata Jaskowska Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytet Jagielloński
Skrócony opis przedmiotu
Studenci poznają miejsce i rolę bibliotek gminnych w otoczeniu społecznym w kontekście:
- przemian społecznych zachodzących w Polsce w XXI w., - funkcjonowania samorządów,
- struktury sieci bibliotek w Polsce,
- relacji z innymi instytucjami działającymi na ternie gmin oraz - społeczności lokalnych.
Efektem wysłuchania wykładów, uczestnictwa w dyskusjach i pracy własnej studentów ma być świadomość umiejscowienia biblioteki w strukturach administracyjnych, bibliotecznej sieci krajowej oraz strukturach społecznych, w tym społeczności lokalnej. W szczególności student zyskuje umiejętność:
- intencjonalnej koordynacji relacji komunikacyjnych w środowiskach lokalnych,
- powiązania zadań samorządów stopnia gminnego w zakresie infrastruktury społecznej z zadaniami bibliotek,
- sprawnego korzystania z merytorycznego wsparcia bibliotek wyższych szczebli w strukturze organizacyjnej,
- sprawnego zarządzania realizacją wspólnych i indywidualnych zadań biblioteki gminnej i jej filii z uwzględnieniem współpracy tych
jednostek,
- zaprojektowania misji biblioteki gminnej, uwzględniającej zadania integracyjne bibliotek w zakresie scalania wspólnot i przywracania wartości lokalnych.
Forma zajęć
Suma godzin dla przedmiotu: 30. Przedmiot realizowany jest w formie:
- wykładu/ 15 godz.,
- konwersatorium/ 10 godz.,
- e-learning/praca indywidualna/ 5 godz.
Pełny opis przedmiotu
Zakres tematyczny przedmiotu
1. Przemiany społeczne w Polsce (2 godz.) (wykład).
Zostaną syntetycznie omówione przemiany społeczne, począwszy od struktur
plemienno-agrarnych do postindustrialnych. Szczególny nacisk będzie położony na zmiany, jakie zaszły w Polsce w wieku XX i pierwszych latach XXI w. Podjęte będą zagadnienia społeczności naturalnych i umownych, środowisk lokalnych i regionalnych. Zagadnienie kryzysu środowisk lokalnych (tradycyjna, naturalna umiejętność życia we wspólnocie słabnie) w kontekście działalności bibliotek jest o tyle istotne, że to one mogą podejmować próby intencjonalnej koordynacji relacji komunikacyjnych.
2. Funkcjonowanie samorządów w Polsce (2 godz.) (wykład).
Zostanie omówiona struktura i relacje samorządów w Polsce. Wymienione będą zadania i uprawnienia samorządów, w tym szczegółowo omówione zadania samorządów stopnia gminnego w zakresie infrastruktury społecznej.
Uwaga będzie też poświęcona pozasamorządowym organom kontrolnym.
Znajomość powyższych zagadnień jest dla bibliotekarzy gminnych konieczna, gdyż rolą samorządu jest realne oddanie w ręce wspólnot lokalnych zadań ich dotyczących.
3. Biblioteki w Polsce (2 godz.) (wykład).
Zostaną przypomniane, tytułem systematyzacji wiedzy studentów, zagadnienia: organizacji systemu bibliotek w Polsce i ich rodzajów; relacji rzeczywistych i postulowanych oraz prognoz co do przyszłości bibliotekarstwa w Polsce w kontekście organizacyjnym. Uświadomienie studentom umiejscowienia bibliotek gminnych w strukturze pozwoli im uzmysłowić sobie potencjalną możliwość wsparcia w określonych sytuacjach zawodowych ze strony pozostałych reprezentantów systemu.
4. Organizacja funkcjonowania bibliotek publicznych w gminie (2 godz.) (wykład).
Podjęty zostanie temat modelu strukturalnego biblioteki szczebla gminnego wraz z siecią bibliotek filialnych. Omówione będą relacje pomiędzy tymi jednostkami, zagadnienia centralizacji i decentralizacji procesów, specjalizacja procesualna, outsourcing, wsparcie organizacyjne i merytoryczne, a także koncepcja prognostyczna w kontekście biblioteki powiatowej.
Znajomość powyższych zagadnień powinna pomóc studentom - przyszłym bądź obecnym kierownikom bibliotek gminnych sprawnie organizować i realizować całokształt zadań, przy uwzględnieniu współpracy i wzajemnego wsparcia ze strony otoczenia.
5. Biblioteka publiczna w środowisku (20 godz.).
- wykład (5 godz.): zostaną omówione cechy instytucji lokalnej oraz wymienione zadania mediacyjne bibliotek gminnych,
- konwersatorium (10 godz.): w oparciu o dostępne piśmiennictwo i w toku dyskusji studenci zaprojektują treść misji biblioteki gminnej, która będzie zawierała spis jej potencjalnych możliwości oraz zadań integracyjnych w zakresie scalania wspólnot i przywracania wartości lokalnych. Misja powinna być „modelem idealnym", choć z pewnością wywoła żywą dyskusję (zwłaszcza wśród studentów niestacjonarnych, będących już pracownikami bibliotek) dotyczącą możliwości jej realizacji.
- e-learning/praca indywidualna (5 godz.): studenci zaprojektują (przy użyciu programów multimedialnych) mapę medialną do tematu „Misja biblioteki publicznej w środowisku lokalnym".
Oczekiwane efekty uczenia się Osiągnięta wiedza:
- wpływ przemian społecznych na nowe mediacyjne zadania bibliotek gminnych,
- zadania samorządów stopnia gminnego w zakresie infrastruktury społecznej,
- rzeczywiste i postulowane relacje pomiędzy bibliotekami będącymi częścią systemu bibliotek w Polsce,
- relacje pomiędzy biblioteką gminną i filiami: centralizacja i decentralizacja procesów, wsparcie organizacyjne i merytoryczne, - zadania mediacyjne bibliotek gminnych w środowisku
lokalnym. Opanowane umiejętności:
- intencjonalna koordynacja relacji komunikacyjnych w środowiskach lokalnych,
- powiązanie zadań samorządów stopnia gminnego z zadaniami bibliotek w zakresie infrastruktury społecznej,
- sprawne korzystanie z merytorycznego wsparcia bibliotek wyższych szczebli w strukturze organizacyjnej,
- sprawne zarządzanie realizacją wspólnych i indywidualnych zadań biblioteki gminnej i jej filii z uwzględnieniem współpracy tych jednostek,
- zaprojektowanie misji biblioteki gminnej, uwzględniającej zadania integracyjne bibliotek w zakresie scalania wspólnot i przywracania wartości lokalnych.
Metody i kryteria oceniania
Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest uzyskanie zaliczenia z każdej formy zajęć realizowanych w ramach przedmiotu.
EGZAMIN obejmuje treści omawiane na wykładzie i konwersatorium, sprawdza też umiejętność przełożenia treści teoretycznych na praktykę.
KONWERSATORIUM:
udział w dyskusjach i wkład we wspólną realizację zadania obecność na zajęciach
PRACA WŁASNA:
indywidualny projekt oceniany w następującej skali (1-100 pkt):
- 0-50 pkt. - ocena ndst,
Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest uzyskanie zaliczenia
wszystkich części przedmiotu: wykład, konwersatorium, praca własna.
Literatu ra Wykład
1. Biliński Lucjan (2001). Biblioteki publiczne końca XX wieku. Warszawa.
2. Biliński, Lucjan (2006). Oczekiwania bibliotekarzy wobec samorządowców.
„Poradnik Bibliotekarza", nr 4, s. 14-16.
3. Budyńska, Barbara (2007). Aktualna kondycja bibliotek publicznych.
„Bibliotekarz", nr 12, s. 2-7.
4. Dolnicki, Bogdan (2003). Samorząd terytorialny. Kraków: Wyd.
Zakamycze.
5. Drzewiecki, Marcin (2005). Edukacja biblioteczna i informacyjna w polskich szkołach. Warszawa: Wyd. SBP.
6. Działalność bibliotek publicznych : wytyczne IFLA/UNESCO. Oprac.
przez zespół pod przewodnictwem Philipa Gilla, w imieniu Sekcji Bibliotek Publicznych. Warszawa 2002.
7. Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego (2008). Raport
Biblioteki w Polsce [dostęp: 15.12.2010].
http://www.frsi.org.pl/images/Files/04_ biblioteki%20i
%20bibliotekarze.ppt.
8. Gołdys, Aleksandra; Stec, Magdalena (2008). Program Biblioteczny - raport z badań terenowych w 20 gminach, [dostęp: 15.12.2010].
http://www.frsi.org.pl/ images/Files/02_raport%20z%20bada
%C5%84%20terenowych%20w%2020%20 gminach.pdf.
9. Ippoldt, Lidia; Kosętka, Halina; Pietrzkiewicz Iwona (2009). Biblioteka szkolna. Tendencje rozwoju. Kraków: Wyd. UP.
10. Izdebski, Hubert (2009). Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności. Wwa: Wyd. LexisNexis.
11. Jazdon, Krystyna (2002). Stan i potrzeby polskich bibliotek uczelnianych. Poznań: Bibl. UAM.
12. Kołodziejska, Jadwiga (2005). Ogólny zarys polskiego systemu bibliotek. [W:] Najlepsze wzorce działalności bibliotecznej w Europie, Singapurze i USA. Oprac. Birgit Donkert. Warszawa.
13. Kołodziejska, Jadwiga (2010). Biblioteki publiczne w strukturze społecznej. Wwa: Wyd. SBP.
14. Lee, Marta (2009). Wild West Libraries: A Study of Southwest Kansas Public Libraries. "Public Library Quarterly", vol. 28 (2), p. 176-191, 16p.
15. Łuczywek, Leszek (1997). Po co gminie biblioteka?. „Bibliotekarz Lubelski" R. 42, nr 128, s. 61-64.
16. Miłek, Marek red.; Wilk-Jakubowski Grzegorz red. (2009). Stan realizacji polityki społecznej w Polsce w XXI wieku. Kielce.
17. Paszko, Artur; Wiśniewska, Anna (2006). Dobra biblioteka publiczna - czyli jaka? Studia i materiały: praca zbiorowa. Kraków.
18. Rogaczewska, Maria (2008). Raport z badań terenowych przeprowadzonych przez Lokalne Organizacje Grantowe w 58
gminach, [dostęp: 15.12.2010]. http://
www.biblioteki.org/repository/PLIKI/DOKUMENTY/RAPORTY/Raport_z_b adan_ terenowych_przeprowadzonych_przez_LOG_w_58_gminach.pdf.
19. Shivalingappa, Anupama; Tadasad, P. G.. (2009). Status of rural librarianship - Gram Panchayat library system in Hyderabad Karnataka region. "SRELS Journal of Information Management", vol.
46 (2), p. 189-194, 6p.
20. Wojciechowski, Jacek (2002). Idee i rzeczywistość. Bibliotekarstwo pragmatyczne. Warszawa: Wyd. SBP.
21. Wojciechowski, Jacek (2010). Biblioteka w komunikacji publicznej.
Warszawa: Wyd. SBP.
22. Wołosz, Jan red (2006). Sieć bibliotek publicznych wobec potrzeb społeczeństwa informacyjnego: materiały z ogólnopolskiej konferencji, Lublin 27-29 września 2005 r., Warszawa.
23. Zybert, Elżbieta, Barbara red. (2000). Biblioteka w otoczeniu społecznym. Warszawa: Wyd. SBP.
24. Żmigrodzki, Zbigniew red. (1998). Bibliotekarstwo. Warszawa: Wyd.
SBP.
Konwersatorium/E-learning/Praca własna
1. Amberg, Penny (2010). Where angels fear to tread: a nonlibrarian's view of the sustainability of rural libraries. „APLIS", vol. 23 (1), p28-32, 5p.
2. Banacka, Marianna (2000). Potrzeby społeczności lokalnych a biblioteka. [W:] Biblioteka w otoczeniu społecznym: praca zbiorowa.
Red. Elżbieta Barbara Zybert. Warszawa 2000, s. 39-51.
3. Budyńska, Barbara (2006). Działalność kulturalna bibliotek publicznych. „Poradnik Bibliotekarza", nr 1, s. 3-8.
4. Flatley, Robert; Wyman, Andrea (2009). Changes in Rural Libraries and Librarianship: A Comparative Survey. "Public Library Quarterly", vol. 28 (1), p. 24-39, 16p.
5. Gębołyś, Zdzisław (2006). Tworzenie misji biblioteki. „Studia Bibliologiczne" s. 9-22.
6. Hildreth, Susan (2007). Rural libraries: the Heart of Our Communities
[dostęp: 15.12.2010].
http://arsl.pbworks.com/f/Article+Rural+Libraries+by+Hildreth+Pu blic+Libraries+MarApr+07.pdf.
7. Jurczak, Izabela; Okularczyk, Elżbieta (2009). Partnerzy bibliotek.
Model komunikacji z otoczeniem. Łódź: Humanitas.
8. Kapowicka, Beata (2004). Biblioteka w pejzażu życia kulturalnego wsi - model animacji współpracy środowiskowej. [W:] Animacja czytelnictwa dziecięcego: koncepcje - doświadczenia - postulaty. Red.
Joanna Papuzińska i Grażyna Walczewska-Klimczak. Płock, s. 115-121.
9. Kernicky, Greta G. (2006). Modeling the Local Rural Library on the National Agricultural Library's Rural Information Center. "Rural Libraries", vol. 26 (1), p. 29-58, 30p.
10. Wojciechowski, Jacek (2010). Biblioteka w komunikacji publicznej.
Warszawa: Wyd. SBP.