Biblioteka publiczna stopnia gminnego

(1)

1

Biblioteka publiczna stopnia gminnego

dr Małgorzata Jaskowska Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytet Jagielloński

Profil absolwenta realizującego ścieżkę

Absolwent zdobywa specjalizację o charakterze profesjonalnym, związaną z informacją naukową i bibliotekoznawstwem, dostosowaną do kryteriów, potrzeb i możliwości środowiska krajowego i regionu, w którym działa jednostka uczelni prowadząca kształcenie.

Absolwent ma wpojone nawyki ustawicznego kształcenia i rozwoju zawodowego, a także posiada zmysł krytyczny i nastawienie innowacyjne związane z rozwojem technologii informacyjnej i komunikacyjnej oraz postępowymi tendencjami w bibliotekarstwie.

Potrafi dostosować się do zmian w zakresie informacji i mediów elektronicznych.

Absolwent jest przygotowany do rozwoju własnej kariery zawodowej, związanej z kierowaniem i zarządzaniem bibliotekami publicznymi stopnia gminnego; kierowaniem przedsięwzięciami w zakresie informacji elektronicznej; planowaniem i realizowaniem polityki informacyjnej w wymiarze dziedzinowym i terytorialnym. Absolwent posiada umiejętności zapewniające radzenie sobie z problemami zawodowymi, podejmowanie decyzji, również w sytuacjach niestandardowych. Absolwent jest przygotowany praktycznie zarówno do zarządzania placówką gminnej biblioteki publicznej, jak też samodzielnego wykonywania zadań.

Absolwent dysponuje również rozszerzoną wiedzą teoretyczną z zakresu informacji naukowej i bibliotekoznawstwa oraz posiada dwuletnie doświadczenie pisania pracy magisterskiej zakończone obroną. Jest zatem wstępnie przygotowany do podejmowania i rozwiązywania problemów badawczych i do podjęcia studiów trzeciego stopnia (doktoranckich).

Po uzupełnieniu wykształcenia o blok przedmiotów kształcenia nauczycielskiego absolwent zyskuje uprawnienia do pracy w szkolnictwie.

Osiągnięta wiedza:

- wpływ przemian społecznych na nowe mediacyjne zadania bibliotek gminnych,

- zadania samorządów stopnia gminnego w zakresie infrastruktury społecznej,

- rzeczywiste i postulowane relacje pomiędzy bibliotekami będącymi częścią systemu bibliotek w Polsce,

- relacje pomiędzy biblioteką gminną i filiami: centralizacja i

(2)

2

decentralizacja procesów, wsparcie organizacyjne i merytoryczne, - zadania mediacyjne bibliotek gminnych w środowisku lokalnym,

(3)

- wpływ najbardziej doniosłych zjawisk współczesnej komunikacji publicznej na rozumienie misji i zadań biblioteki,

- rola bibliotek - mediatorów w transmisji informacji w XXI w., - nowe paradygmaty bibliotekarstwa,

- zadania i organizacja pracy kierownika biblioteki gminnej, - dostępne formy edukacji permanentnej bibliotekarzy, - akty prawne regulujące działalność bibliotek gminnych,

- źródła finansowania bibliotek i źródła pozyskiwania dodatkowych funduszy,

- pożądane cechy osobowościowe, umiejętności i kwalifikacje osób podejmujących lub wykonujących zawód bibliotekarza gminnego, - strategie i metody realizacji usług z zastosowaniem form

tradycyjnych i technologii informacyjnej,

- koncepcje kształcenia umiejętności wyszukiwania w zasobach bibliotecznych i internetowych,

- czynniki wpływające na potrzeby informacyjne użytkowników - przedstawicieli różnych grup społecznych,

- zewnętrzne źródła informacji terytorialnej,

- zasady organizacji oddziału dla dzieci i młodzieży,

- różnicowanie się zainteresowań czytelniczych w kolejnych fazach rozwoju umysłowego i czytelniczego,

- źródła informacji o nowościach wydawniczych dla dzieci (czasopisma dla dzieci i młodzieży, czasopisma branżowe o rynku książki, portale internetowe, audycje radiowe i TV, targi książki),

- klasyka literatury dla dzieci i młodzieży,

- oferta digitalna dla dzieci i młodzieży: audio, e-książki, gry edukacyjne, - potencjał bibliotek gminnych w zakresie przygotowywania oferty dla

studentów, niewidomych, starszych, przedsiębiorców, rolników, - rodzaje form bezpośrednich w programie ponadusługowym bibliotek, - rodzaje form zdalnych w programie ponadusługowym bibliotek, - możliwe formy współpracy środowiskowej,

- narzędzia komunikacji biblioteki z otoczeniem lokalnym, - działalność polskich, zagranicznych i międzynarodowych

stowarzyszeń bibliotekarskich na rzecz kształtowania wizerunku profesji,

- internetowe źródła najlepszych praktyk bibliotek amerykańskich w zakresie kształtowania wizerunku.

Opanowane umiejętności:

- intencjonalna koordynacja relacji komunikacyjnych w środowiskach lokalnych,

- powiązanie zadań samorządów stopnia gminnego z zadaniami bibliotek w zakresie infrastruktury społecznej,

- sprawne korzystanie z merytorycznego wsparcia bibliotek wyższych szczebli w strukturze organizacyjnej bibliotek polskich,

- sprawne zarządzanie realizacją wspólnych i indywidualnych zadań biblioteki gminnej i jej filii z uwzględnieniem współpracy tych jednostek,

(4)

- zaprojektowanie misji biblioteki gminnej, uwzględniającej zadania integracyjne bibliotek w zakresie scalania wspólnot i przywracania wartości lokalnych,

- intencjonalne korzystanie z form komunikacji publicznej o zasięgu globalnym do realizacji celów lokalnych,

- pomoc użytkownikom w wyszukiwaniu, selekcjonowaniu i ewaluacji informacji dostępnej w Internecie,

- kształcenie użytkownika w zakresie podstawowych zasad Information Literacy

(zwłaszcza w zakresie wartościowania wyszukanych treści),

- uzasadnienie niekwestionowanej roli mediacyjnej bibliotek gminnych w środowiskach lokalnych w kontekście przemian społecznych, zmian w komunikacji publicznej i transmisji informacji, - dbałość o systematyczne podnoszenie kwalifikacji pracowników oraz

motywacji,

- zaplanowanie budżetu biblioteki w oparciu o dostępne narzędzia, - pozyskiwanie dodatkowych środków na działalność,

- zaplanowanie i zrealizowanie badań sondażowych w celu doboru odpowiednich form usług,

- postępowanie profesjonalnie w odpowiedzi na oczekiwania zgłoszone przez użytkowników,

- zaprojektowanie programu usług przy zastosowaniu technologii komunikacyjno- informacyjnej,

- tworzenie źródeł informacji lokalnej, - współtworzenie źródeł regionalnych,

- wykonanie planu organizacji oddziału dla dzieci i młodzieży, - gromadzenie księgozbioru dla dzieci i młodzieży,

- dobór odpowiednich źródeł do realizacji tematycznych form bezpośrednich w bibliotece,

- organizacja oferty dla studentów, - organizacja oferty dla niewidomych,

- organizacja oferty dla użytkowników w wieku postprodukcyjnym, - organizacja oferty dla przedsiębiorców,

- zaplanowanie i organizacja bezpośrednich form programowych w działalności ponadusługowej biblioteki gminnej,

- zaplanowanie i organizacja form zdalnych w działalności ponadusługowej biblioteki gminnej,

- wykonanie projektu współpracy środowiskowej biblioteki,

- wykonanie planu komunikacji biblioteki z otoczeniem, dostosowanego do różnych możliwości kadrowych i czasowych,

- opracowanie scenariusza akcji promującej bibliotekę (np. Dni Otwarte).

Forma zajęć

Ścieżka realizowana będzie w formie:

- wykładu/ 85 godz. (+ 60 godz. przedmiotów fakultatywnych), - laboratorium/ 137 godz.,

(5)

- praktyki/ 20 dni roboczych, - seminarium/120 godz.,

- konwersatorium/ 68 godz. (+ 60 godz. przedmiotów fakultatywnych), - e-learningu/pracy własnej/ 50 godz.

Podana liczba godzin odnosi się tylko do seminarium, przedmiotów specjalizacyjnych i fakultatywnych.

Pełny opis ścieżki

SEMINARIUM MAGISTERSKIE

Biblioteka publiczna stopnia gminnego w środowisku lokalnym.

PRZEDMIOTY SPECJALIZACYJNE

Przedmioty mają charakter modułowy: składają się z drobniejszych zagadnień, które de facto mogą być osobnymi przedmiotami.

Modułowość jest podyktowana przede wszystkim wąskimi specjalnościami kadry dydaktycznej zatrudnionej w Instytucie.

Doświadczenie w projektowaniu programów studiów, w tym ścieżek specjalizacyjnych wskazuje też, że zbytnie rozproszenie tematyczne zajęć, w postaci nadto dużej liczby przedmiotów, skutkuje w odbiorze zatarciem myśli przewodniej i podstawowego celu dydaktycznego specjalizacji. Kolejność przedmiotów w całym dwuletnim cyklu kształcenia została zaplanowana w taki sposób, by przechodzić od tematów ogólnych i wprowadzających do szczegółowych, a także od teoretycznych do praktycznych. W projektach, ćwiczeniach i zadaniach realizowanych w ramach poszczególnych modułów kładzie się nacisk na wykorzystywanie umiejętności technicznych (np. obsługa programów multimedialnych) do realizacji zadań merytorycznych. Przewidziano zarówno zadania wykonywane indywidualnie, wymagające zaplanowania, realizacji własnych koncepcji i przekonania do nich całej grupy; jak zadania grupowe, kształtujące umiejętność współpracy.

1. Biblioteka publiczna w otoczeniu społecznym.

1.1. Przemiany społeczne w Polsce (wykład).

Zostaną syntetycznie omówione przemiany społeczne począwszy od struktur plemienno- agrarnych do postindustrialnych. Szczególny nacisk będzie położony na zmiany, jakie zaszły w Polsce w wieku XX i pierwszych latach XXI w. Podjęte będą zagadnienia społeczności naturalnych i umownych, środowisk lokalnych i regionalnych. Zagadnienie kryzysu środowisk lokalnych (tradycyjna, naturalna umiejętność życia we wspólnocie słabnie) w kontekście działalności bibliotek jest o tyle istotne, że to one mogą podejmować próby intencjonalnej koordynacji relacji komunikacyjnych.

1.2. Funkcjonowanie samorządów w Polsce (wykład).

Zostanie omówiona struktura i relacje samorządów w Polsce. Wymienione będą zadania i uprawnienia samorządów, w tym szczegółowo omówione zadania samorządów stopnia gminnego w zakresie infrastruktury społecznej.

Uwaga będzie też poświęcona pozasamorządowym organom kontrolnym.

Znajomość powyższych zagadnień jest dla bibliotekarzy gminnych konieczna, gdyż rolą samorządu jest realne oddanie w ręce wspólnot lokalnych zadań ich dotyczących.

(6)

1.3. Biblioteki w Polsce (wykład).

Zostaną przypomniane, tytułem systematyzacji wiedzy studentów, zagadnienia: organizacji systemu bibliotek w Polsce i ich rodzajów; relacji rzeczywistych i postulowanych oraz prognoz co do przyszłości bibliotekarstwa w Polsce w kontekście organizacyjnym. Uświadomienie studentom umiejscowienia bibliotek gminnych w strukturze pozwoli im uzmysłowić sobie potencjalną możliwość wsparcia w określonych sytuacjach zawodowych ze strony pozostałych reprezentantów systemu.

1.4. Organizacja funkcjonowania bibliotek publicznych w gminie (wykład).

Podjęty zostanie temat modelu strukturalnego biblioteki szczebla gminnego wraz z siecią bibliotek filialnych. Omówione będą relacje pomiędzy tymi jednostkami, zagadnienia centralizacji i decentralizacji procesów, specjalizacja procesualna, outsourcing, wsparcie organizacyjne i merytoryczne, a także koncepcja prognostyczna w kontekście biblioteki powiatowej.

Znajomość powyższych zagadnień powinna pomóc studentom - przyszłym bądź obecnym kierownikom bibliotek gminnych - sprawnie organizować i realizować całokształt zadań, przy uwzględnieniu współpracy i wzajemnego wsparcia.

1.5. Biblioteka publiczna w środowisku.

- wykład: zostaną omówione cechy instytucji lokalnej oraz wymienione zadania mediacyjne bibliotek gminnych.

- konwersatorium: w oparciu o dostępne piśmiennictwo i w toku dyskusji studenci zaprojektują treść misji biblioteki gminnej, która będzie zawierała spis jej potencjalnych możliwości oraz zadań integracyjnych w zakresie scalania wspólnot i przywracania wartości lokalnych. Misja powinna być „modelem idealnym".

- e-learning/praca indywidualna: studenci zaprojektują (przy użyciu programów multimedialnych) mapę medialną do tematu „Misja biblioteki publicznej w środowisku lokalnym".

2. Tendencje rozwojowe w bibliotekarstwie.

2.1. Współczesna komunikacja publiczna (wykład).

Zostaną w skrócie omówione najbardziej jaskrawe zjawiska współczesnej komunikacji publicznej, pod wpływem których pozostają biblioteki publiczne na poziomie gminnym: współegzystencja komunikacji piśmienniczej drukowanej i digitalnej oraz konwergencja, globalizacja i glokalizacja.

Dzięki takiemu podsumowaniu i usystematyzowaniu zagadnień charakteryzujących komunikację publiczną, studenci powinni przyjąć do świadomości założenie, że łączenie treści drukowanych i digitalnych, lokalnych i globalnych, a także komunikowanie glokalne to podstawowe założenia w działalności współczesnych bibliotek gminnych.

2.2. Transmisja informacji w XXI wieku.

- wykład: zostaną omówione następujące zagadnienia: współczesna globalna oferta informacyjna, biblioteki wobec digitalnej oferty informacyjnej (udostępnianie informacji wyselekcjonowanej w obliczu zalewu danych nie poddawanych ocenie jakości oraz bezpłatnej w obliczu komercjalizacji informacji), tworzenie informacyjnych systemów bibliotecznych, przysposobienie Information Literacy - koncepcje ogólne, nowe technologie komunikacyjne - bezprzewodowe, nanotechnologie.

(7)

- laboratorium: studenci będą mieli okazję spojrzenia na zasoby „globalnej biblioteki cyfrowej" z perspektywy pracownika biblioteki gminnej. Ocenie zostanie poddana przydatność: zasobów (np. Everyday Life Information Seeking), narzędzi komunikacji sieciowej w kontekście zadań biblioteki gminnej i potrzeb członków grup jej otoczenia społecznego.

2.3. Nowe paradygmaty w bibliotekarstwie (wykład).

Zarówno zmiany komunikacji publicznej i transmisji informacji, jak też przemiany społeczne w Polsce i na Świecie oraz potrzeba scalania wspólnot i przywracania wartości lokalnych powodują pojawianie się nowych paradygmatów w bibliotekarstwie. Systematyzacja tych paradygmatów ujawni zmieniającą się rolę społeczną bibliotek publicznych i uzasadni pomyślne perspektywy bibliotekarstwa w przyszłości, pomimo prognoz zapaści obiegu piśmiennictwa.

Tematyka wykładu będzie dotyczyć następujących zagadnień: mediacja - organizacja dostępu, oferta multikomunikacyjna: hybrydalny charakter, rozwój programów ponadusługowych, ogniwo systemu informacji, lokalne ogniwo społeczeństwa informacyjnego, megabiblioteki, bibliotekarz dyżurny - bibliotekarz dziedzinowy, zawód

- bibliotekarz gminny.

3. Kierowanie biblioteką stopnia gminnego.

3.1. Zasady kierowania ludźmi.

- wykład: zostaną omówione tematy w odniesieniu do kierowania niewielkimi zespołami pracowników bibliotek gminnych: podstawy kierowania; style kierowania, kierownik jako lider, motywowanie, wielopoziomowość kierowania, centralizacja i decentralizacja decyzji, nastawienie na innowacyjność, techniki zarządzania,

- e-learning/praca własna: studenci wykonują mapę mentalną do tematu

„Czynniki mobilizujące a demotywacja pracowników bibliotek gminnych"

(przy użyciu programów multimedialnych).

3.2. Organizacja doskonalenia zawodowego (wykład).

Realizacja idei permanentnej edukacji w kontekście pracowników bibliotek gminnych jest niezbędna dla utrzymywania i systematycznego podnoszenia kwalifikacji i zaangażowania pracowników, a także ich wiedzy co do zmieniających się zewnętrznych uwarunkowań działalności bibliotek gminnych. Omówione zostaną formy podnoszenia kwalifikacji, aktualizacji wiedzy i umiejętności oraz podtrzymywania motywacji pracowników. Wśród nich w szczególności: wewnętrzny program doskonalenia, baza dla aktualizacji wiedzy, programy zewnętrzne, e-learning, wymiana doświadczeń, benchmarking.

3.3. Aktualne akty prawne.

W syntetycznej formie przypomniane zostaną najważniejsze akty prawne dla kierującego biblioteką gminną: ustawa o bibliotekach; o działalności kulturalnej; prawo autorskie i pochodne; prawo finansowe; elementy prawa pracy; prawo o zamówieniach publicznych; instrukcja w sprawie ewidencji zbiorów.

3.4. Finansowanie/Fundrising.

- wykład: wymienione zostaną podstawowe źródła finansowania bibliotek gminnych i możliwe źródła pozyskiwania dodatkowych funduszy: środki z lotto; biblioteka+; kultura+; granty krajowe i europejskie; konsorcja - współfinansowanie; wpływy, donacje: sposoby przejęcia; zarobkowanie;

sponsoring.

(8)

- laboratorium: studenci poznają narzędzia do analizy, planowania, zarządzania i kontroli budżetu oraz narzędzia wspomagające planowanie i ocenę efektywności budżetu bibliotek (program AFBN, program Status, przykłady zagraniczne).

W ramach ćwiczenia studenci: wspólnie planują budżet konkretnej biblioteki w oparciu o dostępne narzędzia, oceniają możliwości pozyskania dodatkowych środków w danym roku, wypełniają wnioski grantowe, piszą projekty, formułują listy do sponsorów.

3.5. Dyrektor biblioteki w otoczeniu środowiskowym (wykład).

Podsumowana zostanie rola dyrektora/kierownika biblioteki jako jej reprezentanta w środowisku, w tym udział w lokalnych gremiach; budowa wizerunku biblioteki w oparciu o kontakty personalne.

4. Usługi w bibliotece miejskiej i gminnej.

4.1. Organizacja usług informacyjnych (konwersatorium).

Zostaną omówione: przykłady organizacji usług informacyjnych w bibliotekach zagranicznych różnych typów, rodzaje usług stosowane w praktyce polskiej i proponowane w regulaminach bibliotecznych, typologia usług ze względu na: użytkownika indywidualnego i zbiorowego; usługi bezpośrednie i on-line, rodzaje źródeł stosowanych w realizacji potrzeb (katalogowe, bibliograficzne, faktograficzne).

4.2. Potrzeby użytkowników bibliotek wiejskich (laboratorium).

Ustalenie form usług i dobór zasobów na podstawie badań sondażowych.

Dobór techniki sondażu: warunek reprezentatywności, istota ankiety, opracowanie wyników i relatywizacji; projekt badań sondażowych.

4.3. Funkcje bibliotekarza dyżurnego (laboratorium).

Doradztwo informacyjne, organizacja wolnego dostępu do zasobu bibliotecznego i informacyjnego, kontakt z ekspertami dziedzinowymi, rozpoznanie oferty internetowej. Organizacja dostępu do zasobów sieciowych: serwisy tematyczne, biblioteki wirtualne, informatoria, blogi tematyczne.

4.4. Organizacja usług informacyjnych. Usługi bezpośrednie, usługi na dystans

(laboratorium).

Organizacja udostępniania w bibliotece. (Elektroniczna ewidencja i zamawianie. Zastosowanie systemu ochrony i identyfikacji księgozbioru RFID (Radio Frequency IDentification: strefa czytelnika, bibliotekarza, bezpieczeństwa. Stanowiska informacyjne w wypożyczalni i czytelniach).

Elektroniczne dostarczanie dokumentów: charakterystyka systemów edd (ADONIS, ARIEL, EDIL, JASON, SUBITO). Dostęp do zasobów wolnych, licencjowanych i multimedialnych: charakterystyka wydawnictw elektronicznych EBSCO, Elsevier, Thomson Reuters - oferty baz tekstowych i bibliograficznych dla bibliotek publicznych. Dostęp do wolnych zasobów bibliotek publicznych: portale (New York Public Library, Toronto Public Library, Library Journal). Information Literacy: zastosowanie e-learningu i technologii Second Life. Opracowanie przewodnika do realizacji przysposobienia bibliotecznego lub informacyjnego w celu kształcenia umiejętności z zakresu wiedzy z dziedzin wykazanych w badaniach sondażowych.

4.5. Wydawnictwa informacyjne w promocji usług bibliotecznych (laboratorium). Informacja ekspresowa zawierająca spisy treści bieżących numerów czasopism, adresowana, przeznaczona dla określonej grupy odbiorców. Przeglądy bibliograficzno- adnotowane, biuletyny informacyjne.

(9)

Metodyka opracowania zestawienia tematycznego

(10)

dla użytkowników indywidualnych z zastosowaniem programów i informatycznych zarządzania informacją bibliograficzną (RefWorks i EndNote).

4.6. Badanie efektywności.

5. Baza informacji lokalnej.

5.1. Informacja globalna, krajowa, regionalna, lokalna.

- laboratorium: omówione zostaną zagadnienia umiejscowienia informacji o charakterze lokalnym na tle systemu informacji o zasięgu krajowym i globalnym. Analizie poddane zostaną na przykładach formy pośrednictwa bibliotek gminnych w informacyjnej ofercie zewnętrznej. Omówione będą możliwości wykonywania odpłatnych usług informacyjnych (wykonywanie kwerend, opracowań bibliograficznych) w zakresie informacji terytorialnej.

- e-learning/praca własna: w ramach ćwiczenia studenci przygotowują wykazy najlepszych praktyk bibliotek gminnych wybranego województwa w tym zakresie, biorąc za źródło portale WWW tych bibliotek.

5.2. Informacja środowiskowa.

- laboratorium: analizie poddane będą zagadnienia kreacji w bibliotece gminnej informacji lokalnej. Formy informacji zostaną omówione na przykładach. Będą to: kroniki, blogi, bibliografie środowiskowe, wystawy o tematyce regionalnej. Podane zostaną sposoby organizacji systemu informacji lokalnej w bibliotece gminnej: rejestracja, dokumentacja zdarzeń, organizacja zespołów kronikarskich. Dyskusji poddane będzie zagadnienie współpracy i uzupełniania się działalności biblioteki gminnej z gminnymi ośrodkami informacji.

- e-learning/praca własna: w ramach ćwiczeń i pracy własnej studenci przygotowują projekty różnych form informacji lokalnej dla jednej wybranej biblioteki, tak, aby w sumie złożyły się one na system informacji lokalnej w tej bibliotece. W przypadku studentów niestacjonarnych powinna to być biblioteka, w której pracuje jeden ze studentów, występujący tu jako ekspert.

6. Oferta dla dzieci i młodzieży.

6.1. Organizacja oferty (konwersatorium).

Omówione zostaną podstawowe działania zmierzające do organizacji oddziału dla dzieci oraz oddziału dla młodzieży w bibliotece, ewentualne wydzielenia powierzchni: organizacja przestrzeni, specjalna aranżacja pomieszczeń, dobór personelu, dostosowanie czasu otwarcia. Zajęcia ilustrowane przykładami:

biblioteki amerykańskie, skandynawskie, niemieckiego obszaru językowego.

Ustalenie w toku dyskusji najważniejszych zasad organizacji działu, warunkujących zadowolenie młodych użytkowników.

6.2. Psychologia rozwojowa (wykład).

Omówione zostaną tematy: fazy rozwoju umysłowego i czytelniczego, różnicowanie się aspiracji i zainteresowań.

6.3. Piśmiennictwo (wykład).

Omówione zostaną przekrojowo: współczesne piśmiennictwo dla dzieci, dla młodzieży, klasyka literatury dla dzieci i młodzieży, książki w wersji audio, e- książki, źródła informacji o nowościach wydawniczych dla dzieci (czasopisma dla dzieci i młodzieży, czasopisma branżowe o rynku książki, portale internetowe, audycje radiowe i TV, targi książki), zasady gromadzenia księgozbioru.

(11)

6.4. Oferta digitalna.

- laboratorium: studenci poznają wartościową ofertę Internetu adresowaną do młodego odbiorcy: portale z e-książkami i audioksiążkami, filmy, gry - zwłaszcza edukacyjne,

- e-learning/praca własna: studenci wykonują ćwiczenie polegające na doborze źródeł internetowych będących materiałem pomocniczym w realizacji określonych przedsięwzięć biblioteki, o charakterze tematycznym: np. ekologia, rocznice wydarzeń historycznych.

6.5. Wspieranie edukacji i samokształcenia.

Oferta informacyjna dla dzieci w wieku szkolnym: pomoc w indywidualnych pracach domowych. (Przygotowanie zasobów i poradników dostępnych on- line).

6.6. Edukacja pozaszkolna (konwersatorium).

W toku dyskusji i w oparciu o wykazy najlepszych praktyk sporządzana jest lista możliwości w zakresie organizowania zajęć pozaszkolnych w bibliotece (np. nauka języków obcych) i współdziałania w tym zakresie z innymi instytucjami.

Rozeznanie potrzeb z uwzględnieniem badań sondażowych i ustalenie profilu odbiorcy usług edukacyjnych i doradczych.

7. Oferty specjalne w bibliotece publicznej.

7.1. Oferta dla studentów (konwersatorium).

Dyskutowane będą następujące zagadnienia: aranżacja warsztatu i wyposażenia dla edukacji własnej, internetowe wsparcie studiów, kooperacja z bibliotekami akademickimi, pomoc w e-learningu.

7.2. Usługi dla niewidomych.

- konwersatorium: dyskusja na temat organizacji przestrzeni, sprzętu i usług, kooperacji z ośrodkami wyspecjalizowanymi,

- laboratorium: studenci poznają ofertę audioksiążek oraz oprogramowanie specjalistyczne, w tym audiolektory.

7.3. Oferta dla osób w wieku postprodukcyjnym

- konwersatorium: dyskusja na temat potencjału bibliotek w zakresie organizowania oferty dla seniorów. Polskie i zagraniczne przykłady najlepszych praktyk.

- laboratorium: studenci wykonują program działań biblioteki na określony rok, adresowany do osób starszych. Każdy student (lub niewielkie grupy) opracowuje jedną z form: środowiskowe rozpoznanie potrzeb; spotkania dyskusyjne i klubowe, koła zainteresowań, kursy komputerowe,

„uniwersytet trzeciego wieku"; oferta dla osób niesprawnych fizycznie;

współpraca z ośrodkami opieki społecznej.

7.4. Oferta dla przedsiębiorców, oferta dla rolników.

- konwersatorium: dyskusja na temat możliwej współpracy biblioteki z urzędem gminy w zakresie następujących form: udostępnianie lokalu na potrzeby różnych punktów informacyjnych (np. punkt informacji o funduszu pożyczkowym, mikrofinansach, Punkt Informacji Europejskiej) oraz spotkań z urzędnikami (np. warsztaty na temat rozpoczynania działalności gospodarczej - obowiązki podatkowe - prowadzone przez pracowników urzędów skarbowych),

- laboratorium: studenci przygotowują w oparciu o źródła internetowe katalog przydatnych stron w zakresie: informacji biznesowej (portale dotyczące finansów, aktualnych przetargów, prawa pracy, telepracy itp.), ogólnodostępnych kursów

(12)

e-learningowych (np. z zakresu funduszy unijnych, prowadzenia Małych i Średnich Przedsiębiorstw), źródeł poradnictwa on-line; zasad redagowania pism, CV listów motywacyjnych, porad prawnych, wypełniania PITów).

8. Realizacja programu ponadusługowego.

8.1. Bezpośrednie formy programowe.

- konwersatorium: studenci poznają przykłady najlepszych praktyk w bibliotekach zagranicznych takich form programu ponadusługowego jak:

ekspozycje, imprezy, wykłady, prelekcje, kursy, kluby, w tym czytelnicze, koła zainteresowań, dyskusyjne zespoły tematyczne, projekcje filmowe, bezpłatna wymiana książek między czytelnikami,

- laboratorium: studenci gromadzą przykłady najlepszych praktyk w zakresie bezpośrednich form programowych w bibliotekach polskich, w szczególności na przykładzie laureatów konkursów organizowanych w ramach Tygodnia Bibliotek, ale też w ramach innych ogólnopolskich akcji promujących książki i czytelnictwo,

- e-learning/praca własna: studenci (każdy indywidualnie) przygotowują scenariusze imprez dla wybranej biblioteki. Każdy student (lub dwuosobowe zespoły) wybiera inną formę, tak, aby całość złożyła się na projekt bezpośrednich form programowych stosowanych w bibliotece w ciągu następnego roku kalendarzowego.

Całość kończy się wspólną dyskusją o wykonanym projekcie w czasie konwersatorium.

8.2. Formy zdalne.

- konwersatorium: studenci poznają przykłady najlepszych praktyk w bibliotekach zagranicznych form zdalnych takich jak: lokalne portale społecznościowe; biblioteka 2.0; blogi, wiki; gazety i kroniki lokalne;

newsletter,

- laboratorium: studenci gromadzą przykłady najlepszych praktyk bibliotek polskich w zakresie stosowania form zdalnych,

- e-learning/praca własna: studenci (każdy indywidualnie) przygotowują projekty form zdalnych dla wybranej biblioteki. Każdy student (lub dwuosobowe zespoły) wybiera inną formę tak, aby całość złożyła się na projekt form zdalnych stosowanych w bibliotece w ciągu następnego roku kalendarzowego.

Całość kończy się wspólną dyskusją o wykonanym projekcie w czasie konwersatorium.

8.3. Współpraca środowiskowa.

- konwersatorium: omówione zostaną w oparciu o wzory amerykańskie możliwości współpracy środowiskowej: społeczne rady bibliotek;

współkoordynacja działań z bibliotekami lokalnymi; współpraca z lokalnymi instytucjami,

- e-learning/praca własna: studenci wykonują projekt współpracy środowiskowej konkretnej biblioteki (ulokowanej w miejscu ich zamieszkania lub wyjazdów wakacyjnych).

9. Dbałość o wizerunek.

9.1. Źródła opinii o bibliotece, narzędzia komunikacji z otoczeniem (laboratorium). Studenci wykonują plan komunikacji biblioteki z otoczeniem, dobierając zestaw narzędzi do możliwości kadrowych i czasowych bibliotek zatrudniających 1,2,3,...,10 osób.

9.2. Współpraca w ramach stowarzyszeń bibliotekarskich (konwersatorium).

(13)

Studenci poznają możliwości wsparcia ze strony stowarzyszeń bibliotekarskich krajowych i zagranicznych w zakresie kształtowania wizerunku profesji.

(14)

9.3. Wymiana doświadczeń między bibliotekarzami, prace zespołowe

(konwersatorium).

Studenci poznają internetowe źródła najlepszych praktyk bibliotek amerykańskich w zakresie kształtowania wizerunku.

9.4. Kampanie promocyjne.

- konwersatorium: studenci poznają na przykładach amerykańskich kampanie na rzecz promocji bibliotek,

- e-learning/praca własna: studenci przygotowują indywidualnie scenariusz akcji promującej bibliotekę.

PRZEDMIOTY FAKULTATYWNE

Przedmioty fakultatywne zostały zaprojektowane w oparciu o wskazówki studentów studiów niestacjonarnych Instytutu, zatrudnionych w bibliotekach gminnych, którzy zostali poproszeni o uwagi na temat niniejszego projektu.

1. Literatura współczesna.

- wykład: literatura powojenna, lata przełomu lat pięćdziesiątych, literatura emigracyjna, poeci Nowej Fali (Stanisław Barańczak, Ryszard Krynicki, Adam Zagajewski, Julian Kornhauser, Stanisław Stabro, Ewa Lipska, Jacek Bierezin i inni), poezja stanu wojennego, nasi Nobliści (W. Szymborska i Cz.

Miłosz), przemiany w prozie i poezji po 1989 roku,

- konwersatorium: literatura przełomu wieków, najmłodsza literatura polska, laureaci nagród literackich, problematyka egzystencji w literaturze ostatniego 50-lecia.

2. Dramat i teatr współczesny.

- wykład: wielka reforma teatralna - tradycja mistrzów europejskich, klasycy teatru współczesnego: Kazimierz Dejmek, Erwin Axer i Konrad Swinarski, teatr wojennych wspomnień Józefa Szajny, historia współczesnego dramatu polskiego po 1989 r., dramaturgia najmłodsza,

- konwersatorium: teatr monumentalny Leona Schillera, teatr czasu wojny, współczesne teatry autorskie, Jerzego Jarockiego rzemiosło i artyzm, Krystiana Lupy obrazy ładu i chaosu, Andrzeja Wajdy teatr ogromny i kameralny, na pograniczu dramatu i teatru, teatry Krakowa, teatry muzyczne, teatry studenckie, teatr alternatywny po 1989 r., teatry ulicy, współczesny teatr religijny, performers.

(15)

Baza informacji lokalnej

Skrócony opis przedmiotu

W ramach przedmiotu studenci poznają informacyjny potencjał lokalny bibliotek środowiskowych, któremu przypisuje się znaczącą siłę integrującą.

Działania w zakresie tworzenia i udostępniania informacji lokalnej muszą rozpocząć się od rozeznania potrzeb społeczności lokalnej i działalności w tym zakresie innych jednostek funkcjonujących w gminie (nie mogą się one powielać, lecz uzupełniać). Studenci poznają maximum możliwości bibliotek gminnych w tym zakresie, przy czym muszą potrafić rozpoznać możliwość ich realnej realizacji przy uwzględnieniu sił kadrowych.

Celem zajęć jest zatem nabycie praktycznej umiejętności samodzielnego tworzenia potrzebnych źródeł informacji lokalnej i współtworzenia ich z innymi jednostkami administracji lub sieci bibliotecznej.

Forma zajęć

Suma godzin dla przedmiotu:

30. Przedmiot realizowany jest w formie:

- laboratorium/ 20 godz., - e-learning/ 10 godz.

Pełny opis przedmiotu

Zakres tematyczny przedmiotu

1. Informacja globalna, krajowa, regionalna, lokalna (11 godz.).

- laboratorium (6 godz.): omówione zostaną zagadnienia umiejscowienia informacji o charakterze lokalnym na tle systemu informacji o zasięgu krajowym i globalnym.

Analizie poddane zostaną na przykładach formy pośrednictwa bibliotek gminnych w informacyjnej ofercie zewnętrznej. Omówione będą możliwości wykonywania odpłatnych usług informacyjnych (wykonywanie kwerend, opracowań bibliograficznych) w zakresie informacji terytorialnej, - e-learning/praca własna (5 godz.): w ramach ćwiczenia studenci

przygotowują przykłady najlepszych praktyk bibliotek gminnych wybranego województwa w tym zakresie, biorąc za źródło portale WWW tych bibliotek.

(16)

2. Informacja środowiskowa (19 godz.).

- laboratorium (14 godz.): analizie poddane będą zagadnienia kreacji w bibliotece gminnej informacji lokalnej (treściowej, ikonograficznej i in.) w oparciu o zbiory własne, digitalizowane zbiory prywatne. Formy informacji zostaną omówione na przykładach. Będą to: kroniki, blogi, elektroniczne platformy dyskusyjne, bibliografie środowiskowe, czasopisma lokalne, wystawy o tematyce regionalnej. Podane zostaną sposoby organizacji systemu informacji lokalnej w bibliotece gminnej: rejestracja, dokumentacja zdarzeń, organizacja zespołów kronikarskich.

Przedmiotem zainteresowania jest tu zarówno rola bibliotek gminnych w zakresie tworzenia środowiskowej pamięci o przeszłości, jak dokumentowania wydarzeń bieżących.

Dyskusji poddane będzie zagadnienie współpracy i uzupełniania się działalności biblioteki gminnej z gminnymi ośrodkami informacji w zakresie informacji środowiskowej i podtrzymywania tradycji lokalnych.

- e-learning/praca własna (5 godz.): w ramach ćwiczeń i pracy własnej studenci przygotowują indywidualnie projekty różnych form informacji lokalnej dla jednej wybranej biblioteki, tak, aby w sumie złożyły się one na system informacji lokalnej w tej bibliotece. W przypadku studentów niestacjonarnych powinna to być biblioteka, w której pracuje jeden ze studentów, występujący tu jako ekspert.

Oczekiwane efekty uczenia się Osiągnięta wiedza:

- zewnętrzne źródła informacji terytorialnej. Opanowane umiejętności:

- tworzenie źródeł informacji lokalnej, - współtworzenie źródeł regionalnych.

Metody i kryteria oceniania

Laboratorium/Praca własna:

ocenie podlegają prace zadane do samodzielnego

wykonania (100%). Obowiązuje następująca skala ocen (1- 100 pkt):

- 0-50 pkt. - ocena ndst, - 51-60 pkt. - ocena dst, - 61-70 pkt. - ocena + dst, - 71-80 pkt. - ocena db, - 81-90 pkt. - ocena + db, - 91-100 pkt. - ocena bdb.

Sposób zaliczenia Zaliczenie na ocenę.

(17)

Literatura

1. Adamek, Maria (2005). Biblioteka publiczna lokalnym centrum informacji.

„Bibliotekarz Lubuski" R. 10, nr 2, s. 17-19.

2. Kozłowska, Beata (2010). Aktywna biblioteka. Informacje lokalne - jak je zbierać i rozpowszechniać. [dostęp: 15.12.2010]

http://www.biblioteki.org/repository/

PLIKI/DOKUMENTY/PODRECZNIKI/Specjalistyczne/Informacje_lokalne.p 3. Marzena Przybysz (2009). Bibliografia regionalna w globalnymdf.

społeczeństwie informacyjnym. Stan w Polsce

http://www.ebib.info/2009/101/a.php?przybysz.

4. Matusiak, Ewa Lilianna (2005). Biblioteki gminne na rzecz upowszechniania problematyki regionalnej. „Bibliotekarz Płocki" R.

11, nr 2, s. 52-55.

5. Sitarska, Anna (2004). Problematyka bibliografii regionalnej wobec zmian i potrzeb środowiska informacyjnego. W: Kocójowa, Maria (red.) Przestrzeń informacji i komunikacji społecznej. Kraków:

WUJ, s. 66-79.

6. Stefańczyk, Elżbieta (2004). Bibliografie regionalne a bibliografia narodowa. W:

Piąta ogólnokrajowa narada bibliografów, s. 229-235.

7. Wenjie Zhou; Dong, Elaine X.; Zou, Tim J. (2008). A School-Library- Centered Community Information Resource Sharing Model and Its Impact on Cultural Life of Rural Communities in China. In: IFLA Conference Proceedings, p. 1-19, 19p.

(18)

Biblioteczna oferta dla dzieci i młodzieży

Celem przedmiotu jest nabycie przez studentów umiejętności

organizacji przestrzeni bibliotecznej, zbiorów i usług pod kątem młodego użytkownika biblioteki.

Forma zajęć

Suma godzin dla przedmiotu:

60. Przedmiot realizowany jest w formie:

- wykładu/ 25 godz., - konwersatorium/ 5 godz., - laboratorium/ 15 godz.,

- e-learningu/pracy własnej/ 10 godz.

1. Organizacja oferty (5 godz.) (konwersatorium).

Omówione zostaną podstawowe działania zmierzające do organizacji oddziału dla dzieci oraz oddziału dla młodzieży w bibliotece, ewentualne wydzielenia powierzchni: organizacja przestrzeni, specjalna aranżacja pomieszczeń, dobór personelu, dostosowanie czasu otwarcia.

Zajęcia ilustrowane przykładami: biblioteki amerykańskie, skandynawskie, niemieckiego obszaru językowego. Ustalenie w toku dyskusji najważniejszych zasad organizacji działu, warunkujących zadowolenie młodych użytkowników.

2. Psychologia rozwojowa (5 godz.) (wykład).

Omówione zostaną: fazy rozwoju umysłowego i czytelniczego oraz zagadnienie różnicowania się aspiracji i zainteresowań.

3. Piśmiennictwo (20 godz.) (wykład).

Omówione zostaną przekrojowo: współczesne piśmiennictwo dla dzieci, dla młodzieży, klasyka literatury dla dzieci i młodzieży, książki w wersji audio, e- książki, źródła informacji o nowościach wydawniczych dla dzieci (czasopisma dla dzieci i młodzieży, czasopisma branżowe o rynku książki, portale internetowe, audycje radiowe i TV, targi książki), zasady gromadzenia księgozbioru.

(19)

4. Oferta digitalna (20 godz.).

- laboratorium (10 godz.): studenci poznają wartościową ofertę Internetu adresowaną do młodego odbiorcy: portale z e-książkami i audioksiążkami, filmy, gry - zwłaszcza edukacyjne,

- e-learning/praca własna (10 godz.): studenci wykonują ćwiczenie polegające na doborze źródeł internetowych będących materiałem pomocniczym w realizacji określonych przedsięwzięć biblioteki ukierunkowanych na młodych użytkowników, o charakterze tematycznym:

np. ekologia, rocznice wydarzeń historycznych.

5. Wspieranie edukacji i samokształcenia (5 godz.) (laboratorium).

Oferta informacyjna dla dzieci w wieku szkolnym: pomoc w indywidualnych pracach domowych. (Przygotowanie zasobów i poradników dostępnych on- line).

6. Edukacja pozaszkolna (5 godz.) (konwersatorium).

W toku dyskusji i w oparciu o wykazy najlepszych praktyk sporządzana jest lista możliwości w zakresie organizowania zajęć pozaszkolnych w bibliotece (np. nauka języków obcych) współdziałania w tym zakresie z innymi instytucjami.

Rozeznanie potrzeb z uwzględnieniem badań sondażowych i ustalenie profilu odbiorcy usług edukacyjnych i doradczych.

- zasady organizacji oddziału dla dzieci i młodzieży,

- różnicowanie się zainteresowań czytelniczych w kolejnych fazach rozwoju umysłowego i czytelniczego,

- źródła informacji o nowościach wydawniczych dla dzieci (czasopisma dla dzieci i młodzieży, czasopisma branżowe o rynku książki, portale internetowe, audycje radiowe i TV, targi książki),

- klasyka literatury dla dzieci i młodzieży,

- oferta digitalna dla dzieci i młodzieży: audio, e-książki, gry edukacyjne. Opanowane umiejętności:

- wykonanie planu organizacji oddziału dla dzieci i młodzieży, - gromadzenie księgozbioru dla dzieci i młodzieży,

- zaplanowanie usług,

- dobór odpowiednich źródeł do realizacji tematycznych form bezpośrednich w bibliotece.

Metody i kryteria oceniania WYKŁAD:

test.

KONWERSATORIU

M:obecność na zajęciach i uczestnictwo w dyskusjach. LABORATORIUM:

ocenie podlegają prace zadane do samodzielnego wykonania (100%).

(20)

Obowiązuje następująca skala ocen (1-100 pkt):

Sposób zaliczenia

Zaliczenie na ocenę.

Literatura Wykład

1. Adamczykowa, Zofia (2001). Literatura dla dzieci: funkcje, kategorie, gatunki. Warszawa.

2. Baluch, Alicja (2005). Książka jest światem: o literaturze dla dzieci małych oraz dzieci starszych i nastolatków. Kraków.

3. Dawidowicz-Chymkowska, Olga (2007). Księgozbiory dla dzieci i młodzieży w wiejskich bibliotekach gminnych: wstępne wyniki badania. „Poradnik Bibliotekarza", nr 7/8, s. 13-17.

4. Izdebska, Jadwiga red.; Sosnowski, Tomasz red. (2005). Komputer i Internet w życiu dziecka i obraz jego dzieciństwa. Białystok.

5. Izdebska, Jadwiga red.; Sosnowski, Tomasz red. (2005). Telewizja i inne mass media w życiu dziecka - wyzwania dla edukacji medialnej.

Białystok.

6. Kątny, Marek (1998). Literatura popularnonaukowa dla dzieci i młodzieży. Kielce.

7. Konopnicka, Iwona (2006). Czasopisma dziecięce w kształceniu wczesnoszkolnym. Opole.

8. Kumiega, Jerzy; Leszczyńska, Alicja (2001). Czasopisma dla dzieci i młodzieży w latach 1990-2000. Wrocław.

9. Leszczyński, Grzegorz red.; Świerczyńska-Jelonek, Danuta red.; Zając, Michał red. (2006). Książka dziecięca 1990-2005: konteksty kultury popularnej i literatury wysokiej: praca zbiorowa. Warszawa.

10. Leszczyński, Grzegorz red.; Świerczyńska-Jelonek, Danuta red.;

Zając, Michał red. (2008). Po potopie: dziecko, książka i biblioteka w XXI: diagnozy i postulaty: praca zbiorowa. Warszawa.

11. Ludorowski, Lech red. (1998). W kręgu arcydzieł literatury młodzieżowej. Lublin.

12. Ławnikowska-Koper, Joanna (2005). „Dziecięce światy" w literaturze europejskiej XX w. Częstochowa.

13. Skotnicka, Gertruda (2000). Literatura polska dla dzieci i młodzieży u progu nowego wieku. Gdańsk.

14. Zając, Michał (2002). Raport o książce dla dzieci i młodzieży.

Warszawa.

(21)

Konwersatorium/laboratorium

1. Biliński, Jan (2006). Biblioteki wspomagające zdobywanie wiedzy w formach pozaszkolnych. „Bibliotekarz", nr 5, s. 29-31.

2. Habis, Alina; Kozłowska, Beata (2010). Aktywna biblioteka. Miejsce

dla młodych [dostęp: 15.12.2010]

http://www.biblioteki.org/repository/PLIKI/DOKUMENTY/

PODRECZNIKI/Specjalistyczne/Miejsce_dla_mlodych.pdf.

3. Hejda Anna; Szczęsny, Piotr; Habis, Alina (2010). Aktywna biblioteka.

Multimedia i nowoczesna komunikacja. [dostęp: 15.12.2010]

http://www.biblioteki.org/

repository/PLIKI/DOKUMENTY/PODRECZNIKI/Specjalistyczne/Multim edia_i_ nowoczesna_komunikacja.pdf.

4. Rogaczewska, Maria (2008). Raport z badań terenowych przeprowadzonych przez Lokalne Organizacje Grantowe w 58

gminach [dostęp: 15.12.2010]. http://

www.biblioteki.org/repository/PLIKI/DOKUMENTY/RAPORTY/Raport_z_b adan_ terenowych_przeprowadzonych_przez_LOG_w_58_gminach.pdf.

5. Smith, Erin LeAnn. (2003). Why Rural Public Librarians Should (and How They Can) Serve Young Adults. "Rural Libraries", vol. 23 (2), p.

45-68, 24p.

6. Wernett, Lisa C. (2008). Teen Space and the Community's Living Room: Incorporating Teen Areas into Rural Libraries. "PNLA Quarterly", vol. 72 (4), p. 7-18, 6p.

7. Wojciechowski, Jacek (2000). Czytelnictwo. Kraków: WUJ.

(22)

Biblioteka publiczna w otoczeniu społecznym

Studenci poznają miejsce i rolę bibliotek gminnych w otoczeniu społecznym w kontekście:

- przemian społecznych zachodzących w Polsce w XXI w., - funkcjonowania samorządów,

- struktury sieci bibliotek w Polsce,

- relacji z innymi instytucjami działającymi na ternie gmin oraz - społeczności lokalnych.

Efektem wysłuchania wykładów, uczestnictwa w dyskusjach i pracy własnej studentów ma być świadomość umiejscowienia biblioteki w strukturach administracyjnych, bibliotecznej sieci krajowej oraz strukturach społecznych, w tym społeczności lokalnej. W szczególności student zyskuje umiejętność:

- intencjonalnej koordynacji relacji komunikacyjnych w środowiskach lokalnych,

- powiązania zadań samorządów stopnia gminnego w zakresie infrastruktury społecznej z zadaniami bibliotek,

- sprawnego korzystania z merytorycznego wsparcia bibliotek wyższych szczebli w strukturze organizacyjnej,

- sprawnego zarządzania realizacją wspólnych i indywidualnych zadań biblioteki gminnej i jej filii z uwzględnieniem współpracy tych

jednostek,

- zaprojektowania misji biblioteki gminnej, uwzględniającej zadania integracyjne bibliotek w zakresie scalania wspólnot i przywracania wartości lokalnych.

Forma zajęć

Suma godzin dla przedmiotu: 30. Przedmiot realizowany jest w formie:

- wykładu/ 15 godz.,

- konwersatorium/ 10 godz.,

- e-learning/praca indywidualna/ 5 godz.

1. Przemiany społeczne w Polsce (2 godz.) (wykład).

Zostaną syntetycznie omówione przemiany społeczne, począwszy od struktur plemienno-

(23)

agrarnych do postindustrialnych. Szczególny nacisk będzie położony na zmiany, jakie zaszły w Polsce w wieku XX i pierwszych latach XXI w. Podjęte będą zagadnienia społeczności naturalnych i umownych, środowisk lokalnych i regionalnych. Zagadnienie kryzysu środowisk lokalnych (tradycyjna, naturalna umiejętność życia we wspólnocie słabnie) w kontekście działalności bibliotek jest o tyle istotne, że to one mogą podejmować próby intencjonalnej koordynacji relacji komunikacyjnych.

2. Funkcjonowanie samorządów w Polsce (2 godz.) (wykład).

Zostanie omówiona struktura i relacje samorządów w Polsce. Wymienione będą zadania i uprawnienia samorządów, w tym szczegółowo omówione zadania samorządów stopnia gminnego w zakresie infrastruktury społecznej.

Uwaga będzie też poświęcona pozasamorządowym organom kontrolnym.

Znajomość powyższych zagadnień jest dla bibliotekarzy gminnych konieczna, gdyż rolą samorządu jest realne oddanie w ręce wspólnot lokalnych zadań ich dotyczących.

3. Biblioteki w Polsce (2 godz.) (wykład).

Zostaną przypomniane, tytułem systematyzacji wiedzy studentów, zagadnienia: organizacji systemu bibliotek w Polsce i ich rodzajów; relacji rzeczywistych i postulowanych oraz prognoz co do przyszłości bibliotekarstwa w Polsce w kontekście organizacyjnym. Uświadomienie studentom umiejscowienia bibliotek gminnych w strukturze pozwoli im uzmysłowić sobie potencjalną możliwość wsparcia w określonych sytuacjach zawodowych ze strony pozostałych reprezentantów systemu.

4. Organizacja funkcjonowania bibliotek publicznych w gminie (2 godz.) (wykład).

Podjęty zostanie temat modelu strukturalnego biblioteki szczebla gminnego wraz z siecią bibliotek filialnych. Omówione będą relacje pomiędzy tymi jednostkami, zagadnienia centralizacji i decentralizacji procesów, specjalizacja procesualna, outsourcing, wsparcie organizacyjne i merytoryczne, a także koncepcja prognostyczna w kontekście biblioteki powiatowej.

Znajomość powyższych zagadnień powinna pomóc studentom - przyszłym bądź obecnym kierownikom bibliotek gminnych sprawnie organizować i realizować całokształt zadań, przy uwzględnieniu współpracy i wzajemnego wsparcia ze strony otoczenia.

5. Biblioteka publiczna w środowisku (20 godz.).

- wykład (5 godz.): zostaną omówione cechy instytucji lokalnej oraz wymienione zadania mediacyjne bibliotek gminnych,

- konwersatorium (10 godz.): w oparciu o dostępne piśmiennictwo i w toku dyskusji studenci zaprojektują treść misji biblioteki gminnej, która będzie zawierała spis jej potencjalnych możliwości oraz zadań integracyjnych w zakresie scalania wspólnot i przywracania wartości lokalnych. Misja powinna być „modelem idealnym", choć z pewnością wywoła żywą dyskusję (zwłaszcza wśród studentów niestacjonarnych, będących już pracownikami bibliotek) dotyczącą możliwości jej realizacji.

- e-learning/praca indywidualna (5 godz.): studenci zaprojektują (przy użyciu programów multimedialnych) mapę medialną do tematu „Misja biblioteki publicznej w środowisku lokalnym".

(24)

Oczekiwane efekty uczenia się Osiągnięta wiedza:

- wpływ przemian społecznych na nowe mediacyjne zadania bibliotek gminnych,

- zadania samorządów stopnia gminnego w zakresie infrastruktury społecznej,

- rzeczywiste i postulowane relacje pomiędzy bibliotekami będącymi częścią systemu bibliotek w Polsce,

- relacje pomiędzy biblioteką gminną i filiami: centralizacja i decentralizacja procesów, wsparcie organizacyjne i merytoryczne, - zadania mediacyjne bibliotek gminnych w środowisku

lokalnym. Opanowane umiejętności:

- intencjonalna koordynacja relacji komunikacyjnych w środowiskach lokalnych,

- powiązanie zadań samorządów stopnia gminnego z zadaniami bibliotek w zakresie infrastruktury społecznej,

- sprawne korzystanie z merytorycznego wsparcia bibliotek wyższych szczebli w strukturze organizacyjnej,

- sprawne zarządzanie realizacją wspólnych i indywidualnych zadań biblioteki gminnej i jej filii z uwzględnieniem współpracy tych jednostek,

- zaprojektowanie misji biblioteki gminnej, uwzględniającej zadania integracyjne bibliotek w zakresie scalania wspólnot i przywracania wartości lokalnych.

Metody i kryteria oceniania

Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest uzyskanie zaliczenia z każdej formy zajęć realizowanych w ramach przedmiotu.

EGZAMIN obejmuje treści omawiane na wykładzie i konwersatorium, sprawdza też umiejętność przełożenia treści teoretycznych na praktykę.

KONWERSATORIUM:

udział w dyskusjach i wkład we wspólną realizację zadania obecność na zajęciach

PRACA WŁASNA:

indywidualny projekt oceniany w następującej skali (1-100 pkt):

Sposób zaliczenia Egzamin ustny.

Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest uzyskanie zaliczenia

(25)

wszystkich części przedmiotu: wykład, konwersatorium, praca własna.

(26)

Literatu ra Wykład

1. Biliński Lucjan (2001). Biblioteki publiczne końca XX wieku. Warszawa.

2. Biliński, Lucjan (2006). Oczekiwania bibliotekarzy wobec samorządowców.

„Poradnik Bibliotekarza", nr 4, s. 14-16.

3. Budyńska, Barbara (2007). Aktualna kondycja bibliotek publicznych.

„Bibliotekarz", nr 12, s. 2-7.

4. Dolnicki, Bogdan (2003). Samorząd terytorialny. Kraków: Wyd.

Zakamycze.

5. Drzewiecki, Marcin (2005). Edukacja biblioteczna i informacyjna w polskich szkołach. Warszawa: Wyd. SBP.

6. Działalność bibliotek publicznych : wytyczne IFLA/UNESCO. Oprac.

przez zespół pod przewodnictwem Philipa Gilla, w imieniu Sekcji Bibliotek Publicznych. Warszawa 2002.

7. Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego (2008). Raport

Biblioteki w Polsce [dostęp: 15.12.2010].

http://www.frsi.org.pl/images/Files/04_ biblioteki%20i

%20bibliotekarze.ppt.

8. Gołdys, Aleksandra; Stec, Magdalena (2008). Program Biblioteczny - raport z badań terenowych w 20 gminach, [dostęp: 15.12.2010].

http://www.frsi.org.pl/ images/Files/02_raport%20z%20bada

%C5%84%20terenowych%20w%2020%20 gminach.pdf.

9. Ippoldt, Lidia; Kosętka, Halina; Pietrzkiewicz Iwona (2009). Biblioteka szkolna. Tendencje rozwoju. Kraków: Wyd. UP.

10. Izdebski, Hubert (2009). Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności. Wwa: Wyd. LexisNexis.

11. Jazdon, Krystyna (2002). Stan i potrzeby polskich bibliotek uczelnianych. Poznań: Bibl. UAM.

12. Kołodziejska, Jadwiga (2005). Ogólny zarys polskiego systemu bibliotek. [W:] Najlepsze wzorce działalności bibliotecznej w Europie, Singapurze i USA. Oprac. Birgit Donkert. Warszawa.

13. Kołodziejska, Jadwiga (2010). Biblioteki publiczne w strukturze społecznej. Wwa: Wyd. SBP.

14. Lee, Marta (2009). Wild West Libraries: A Study of Southwest Kansas Public Libraries. "Public Library Quarterly", vol. 28 (2), p. 176- 191, 16p.

15. Łuczywek, Leszek (1997). Po co gminie biblioteka?. „Bibliotekarz Lubelski" R. 42, nr 128, s. 61-64.

16. Miłek, Marek red.; Wilk-Jakubowski Grzegorz red. (2009). Stan realizacji polityki społecznej w Polsce w XXI wieku. Kielce.

17. Paszko, Artur; Wiśniewska, Anna (2006). Dobra biblioteka publiczna - czyli jaka? Studia i materiały: praca zbiorowa. Kraków.

18. Rogaczewska, Maria (2008). Raport z badań terenowych przeprowadzonych przez Lokalne Organizacje Grantowe w 58

gminach, [dostęp: 15.12.2010]. http://

www.biblioteki.org/repository/PLIKI/DOKUMENTY/RAPORTY/Raport_z_b adan_ terenowych_przeprowadzonych_przez_LOG_w_58_gminach.pdf.

(27)

19. Shivalingappa, Anupama; Tadasad, P. G.. (2009). Status of rural librarianship - Gram Panchayat library system in Hyderabad Karnataka region. "SRELS Journal of Information Management", vol.

46 (2), p. 189-194, 6p.

20. Wojciechowski, Jacek (2002). Idee i rzeczywistość. Bibliotekarstwo pragmatyczne. Warszawa: Wyd. SBP.

21. Wojciechowski, Jacek (2010). Biblioteka w komunikacji publicznej.

Warszawa: Wyd. SBP.

22. Wołosz, Jan red (2006). Sieć bibliotek publicznych wobec potrzeb społeczeństwa informacyjnego: materiały z ogólnopolskiej konferencji, Lublin 27-29 września 2005 r., Warszawa.

23. Zybert, Elżbieta, Barbara red. (2000). Biblioteka w otoczeniu społecznym. Warszawa: Wyd. SBP.

24. Żmigrodzki, Zbigniew red. (1998). Bibliotekarstwo. Warszawa: Wyd.

SBP.

Konwersatorium/E-learning/Praca własna

1. Amberg, Penny (2010). Where angels fear to tread: a nonlibrarian's view of the sustainability of rural libraries. „APLIS", vol. 23 (1), p28- 32, 5p.

2. Banacka, Marianna (2000). Potrzeby społeczności lokalnych a biblioteka. [W:] Biblioteka w otoczeniu społecznym: praca zbiorowa.

Red. Elżbieta Barbara Zybert. Warszawa 2000, s. 39-51.

3. Budyńska, Barbara (2006). Działalność kulturalna bibliotek publicznych. „Poradnik Bibliotekarza", nr 1, s. 3-8.

4. Flatley, Robert; Wyman, Andrea (2009). Changes in Rural Libraries and Librarianship: A Comparative Survey. "Public Library Quarterly", vol. 28 (1), p. 24-39, 16p.

5. Gębołyś, Zdzisław (2006). Tworzenie misji biblioteki. „Studia Bibliologiczne" s. 9-22.

6. Hildreth, Susan (2007). Rural libraries: the Heart of Our Communities

[dostęp: 15.12.2010].

http://arsl.pbworks.com/f/Article+Rural+Libraries+by+Hildreth+Pu blic+Libraries+MarApr+07.pdf.

7. Jurczak, Izabela; Okularczyk, Elżbieta (2009). Partnerzy bibliotek.

Model komunikacji z otoczeniem. Łódź: Humanitas.

8. Kapowicka, Beata (2004). Biblioteka w pejzażu życia kulturalnego wsi - model animacji współpracy środowiskowej. [W:] Animacja czytelnictwa dziecięcego: koncepcje - doświadczenia - postulaty. Red.

Joanna Papuzińska i Grażyna Walczewska-Klimczak. Płock, s. 115-121.

9. Kernicky, Greta G. (2006). Modeling the Local Rural Library on the National Agricultural Library's Rural Information Center. "Rural Libraries", vol. 26 (1), p. 29-58, 30p.

10. Wojciechowski, Jacek (2010). Biblioteka w komunikacji publicznej.

Warszawa: Wyd. SBP.

(28)

Dbałość o wizerunek

Celem zajęć jest nabycie umiejętności świadomego kształtowania pozytywnych opinii o bibliotece w środowisku poprzez działania systematyczne i standardowe, a także organizację akcji promocyjnych i angażowanie otoczenia w działania bibliotek.

Studenci poznają też możliwości współpracy i wymiany doświadczeń z przedstawicielami zawodu w kraju i na świecie w zakresie kształtowania wizerunku profesji.

Forma zajęć

- konwersatorium/ 9 godz., - laboratorium/ 6 godz.,

- e-learning/praca własna 5 godz.

1. Źródła opinii o bibliotece, narzędzia komunikacji z otoczeniem (6 godz.) (laboratorium).

Studenci wykonują plan komunikacji biblioteki z otoczeniem, dobierając zestaw narzędzi do możliwości kadrowych i czasowych bibliotek zatrudniających 1,2,3,...,10 osób.

2. Współpraca w ramach stowarzyszeń bibliotekarskich (2 godz.) (konwersatorium).

Studenci poznają możliwości wsparcia ze strony stowarzyszeń bibliotekarskich krajowych i zagranicznych w zakresie kształtowania wizerunku profesji.

3. Wymiana doświadczeń między bibliotekarzami, prace zespołowe (2 godz.)

(konwersatorium).

Studenci poznają internetowe źródła najlepszych praktyk bibliotek amerykańskich w zakresie kształtowania wizerunku.

4. Kampanie promocyjne (10 godz.).

- konwersatorium (5 godz.): studenci poznają na przykładach amerykańskich kampanie na rzecz promocji bibliotek,

- e-learning/praca własna (5 godz.): studenci przygotowują indywidualnie scenariusz akcji promującej bibliotekę.

(29)

- narzędzia komunikacji biblioteki z otoczeniem lokalnym,

- działalność polskich, zagranicznych i międzynarodowych stowarzyszeń bibliotekarskich na rzecz kształtowania wizerunku profesji,

- internetowe źródła najlepszych praktyk bibliotek amerykańskich w zakresie kształtowania wizerunku.

Opanowane umiejętności:

- wykonanie planu komunikacji biblioteki z otoczeniem, dostosowanego do różnych możliwości kadrowych i czasowych,

- opracowanie scenariusza akcji promującej bibliotekę (np. Dni Otwarte).

Metody i kryteria oceniania KONWERSATORIUM:

czynny udział w dyskusji.

LABORATORIUM/PRACA WŁASNA:

ocenie podlegają prace zadane do samodzielnego

wykonania (100%). Obowiązuje następująca skala ocen (1- 100 pkt):

Zaliczenie na ocenę.

Literatura

1. American Library Association (2006). The Small but Powerful Guide to

Winning Big Support for Your Rural Library

http://www.ala.org/ala/aboutala/offices/olos/ toolkits/rural_toolkit.pdf.

2. Coventry, William W. (2008). Case Studies in Advocacy for Small and Rural Libraries. „Rural Libraries", vol. 28 (2), p. 53-71, 19p.

3. Filipczak, Małgorzata (2008). Wielkie zadania małych bibliotek - jak to robią w USA. „Biuletyn EBIB" nr 4 [dostęp: 15.12.2010].

http://www.ebib.info/2008/95/a. php?filipczak.

4. Flatley, Robert; Wyman, Andrea (2009). Changes in Rural Libraries and Librarianship: A Comparative Survey. „Public Library Quarterly", vol. 28 (1), p. 24-39, 16p.

(30)

5. Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego (2008). Biblioteki publiczne : opinie, korzystanie, potrzeby: badanie mieszkańców terenów wiejskich i małych miast do 20 tys. mieszkańców [dostęp:

15.12.2010]. http://www.frsi.org.pl/ images/Files/mieszkancy%20wsi

%20i%20uzytkownicy%20bibliotek.ppt.

6. Gołdys, Aleksandra; Stec, Magdalena (2008). Program Biblioteczny - raport z badań terenowych w 20 gminach [dostęp: 15.12.2010]

http://www.frsi.org.pl/ images/Files/02_raport%20z%20bada

%C5%84%20terenowych%20w%2020%20 gminach.pdf.

7. http://www.ifla.org/@yourlibrary/index.htm.

8. Rural and Small Libraries Online Toolkit. American Library Association http://

www.ala.org/ala/aboutala/offices/olos/supporttoolkit/toolkithome.cfm#.

9. Żołędowska-Król, Beata (2006). Wizerunek biblioteki publicznej.

Katowice: Wyd. UŚ.

10. The Campaign for America's Libraries http://www.ala.org/ala/issuesadvocacy/

advocacy/publicawareness/campaign@yourlibrary/index.cfm.

11. Visibility @ Your Library http://www.pio.ala.org/visibility/ . 12. I love libraries http://www.ilovelibraries.org/.

13. @ Your Library http://www.atyourlibrary.org/.

14. The Campain for the World's Libraries http://www.ifla.org/en/at-your- library.

(31)

Dramat i teatr współczesny

prof. UJ dr hab. Andrzej Linert Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytet Jagielloński

Celem zajęć jest poznanie wybranych problemów współczesnego dramatu i teatru: najciekawszych przykładów współczesnej dramaturgii światowej; głównych kierunków ideowo-artystycznych i tendencji rozwojowych sztuki scenicznej w okresie ostatniego stulecia;

najwybitniejszych przedstawicieli dramatu i teatru europejskiego oraz współczesnego teatru polskiego.

Forma zajęć

- wykładu/ 30 godz., - konwersatorium/ 30 godz.

Zakres tematyczny wykładów

- wielka reforma teatralna - tradycja mistrzów europejskich, - antydramat Samuela Becketta,

- Stefan Żeromski i Reduta Juliusza Osterwy, - dramaturgia Stanisława Ignacego Witkiewicza, - powojenne dzieje dramatu polskiego,

- lata październikowego przełomu, - dramaturgia Sławomira Mrożka,

- lata stabilizacji - dramat i teatr Tadeusza Różewicza,

- w opozycji do teatrów repertuarowych - Jerzego Grotowskiego Teatr Laboratorium,

- Tadeusza Kantora poszukiwanie w pamięci,

- klasycy teatru współczesnego: Kazimierz Dejmek, Erwin Axer i Konrad Swinarski,

- teatr wojennych wspomnień Józefa Szajny,

- historia współczesnego dramatu polskiego po 1989 r., - dramaturgia najmłodsza.

Zakrest tematyczny konwersatoriów

(32)

- teatr monumentalny Leona Schillera,

(33)

- teatr czasu wojny,

- współczesne teatry autorskie,

- Jerzego Jarockiego rzemiosło i artyzm, - Krystiana Lupy obrazy ładu i chaosu, - Andrzeja Wajdy teatr ogromny i kameralny, - na pograniczu dramatu i teatru,

- teatry Krakowa, - teatry muzyczne, - teatry studenckie,

- teatr alternatywny po 1989 r., - teatry ulicy,

- współczesny teatr religijny, - performers.

Oczekiwane efekty uczenia się

Celem zajęć jest poznanie wybranych problemów współczesnego dramatu i teatru. W efekcie zajęć studenci powinni poznać:

- wybrane najciekawsze przykłady współczesnej dramaturgii światowej, - główne kierunki ideowo-artystyczne i tendencje rozwojowe sztuki

scenicznej w okresie ostatniego stulecia,

- najwybitniejszych przedstawicieli dramatu i teatru europejskiego oraz współczesnego teatru polskiego.

W efekcie student powinien umieć:

- orientować się we współczesnych poetykach scenicznych, - zrozumieć istotę utworu scenicznego, jako odrębnej formy

wypowiedzi artystycznej,

- akcentować indywidualny stosunku do wybranych obrazów scenicznych,

- krytycznie weryfikować wartości ideowo-artystyczne

zawarte zarówno w dramaturgii, jak i twórczości scenicznej, - odczytywać ukryte w nich warstwy

znaczeniowe. W efekcie zajęć student powinien aprobować:

- potrzebę kontaktu z współczesną twórczością teatralną,

- stały proces kształtowania nawyku chodzenia do teatru i uczestnictwa w życiu teatralnym,

- różne typy wypowiedzi scenicznej i ich zmieniającą się rolę w życiu społeczno- kulturalno-artystycznym.

Metody i kryteria oceniania WYKŁAD:

zaliczenie na podstawie obecności.

KONWERSATORIUM:

praca semestralna.

(34)

Zaliczenie.

Literatura

Literatura podstawowa

1. Braun Kazimierz: Teatr polski 1939 - 1989. Obszary wolności - obszary zniewolenia. Warszawa 1994.

2. Kosiński Dariusz: Polski teatr przemiany. Wrocław 2007.

3. Udalska Eleonora: Teatr polski końca XX wieku. Kielce 1997.

Literatura uzupełniająca

1. Borowski Mateusz: W poszukiwaniu realności : przemiany formy dramatycznej końca XX wieku a nowe mimesis. Kraków 2006.

2. Frankowska Bożena: Encyklopedia teatru polskiego. Warszawa 2003.

3. Godlewska Joanna: Najnowsza historia teatru polskiego. Wrocław 2001.

4. Historia teatru / pod red. Johna Russella Browna; red. nauk. wyd. pol.

Marek Piekut ; [aut. Michael R. Booth et al.; tł. Hanna Baltyn- Karpińska]. Warszawa 2007.

5. Kłosowicz Jan: Słownik teatru polskiego: artyści i ich dzieła, teatry, historia, główne zjawiska, terminy teatralne. Warszawa 2002.

6. Świadomość teatru: polska myśl teatralna drugiej połowy XX wieku / red. nauk. Wojciech Dudzik. Warszawa 2007.

7. W kręgu polskiego dramatu i teatru religijnego XX wieku / pod red.

Wojciecha Kaczmarka i Joanny Michalczuk. Lublin 2007.

8. W świecie literatury i teatru: sztuka współuczestnictwa / red. Ewa Łubieniewska. Kraków 2006.