kania istotne są następujące cechy obszaru:
- stopień urbanizacji;
- obrazie różnic pom iędzy warunkami życia w poszczególnych rejonach u- względniających: etap rozwoju danej rodziny; grupę zaw odow ą i poziom w y
kształcenia głowy rodziny; obecne m iejsce zamieszkania.
Subhipoteza 3 formułuje pewne wartości progowe. Zgodnie z tą hipotezą, rodzina zmienia m iejsce zamieszkania, jeśli zostaną przekroczone pewne w arto
ści progowe, takie jak:
- przekroczenie określonego wieku przez głowę rodziny;
- poziom wykształcenia głowy rodziny jest niższy niż pewne wykształcenie progowe;
- rodzina m ieszka w obecnym miejscu dłużej niż określoną liczbę lat.
Subhipoteza 4 (wpływ odległości między rejonami stojącymi do w yboru na decyzje). Szansa, że określony rejon zostanie wybrany, powinna być w ym iaro
wana według odległości między obecnym a „przyszłym ” rejonem zamieszkania.
Podsumowując treści zawarte w wymienionych hipotezach, m ożna stwier
dzić, że szansa na to, że mieszkaniec rejonu „i” wybierze w najbliższej przyszłości rejon , j ” zależy od:
- stopnia zurbanizow ania wybieranego rejonu;
- walorów krajobrazu;
- ceny mieszkań;
- m entalności lokalnej społeczności;
- odległości od obecnego m iejsca zamieszkania oraz od
- fazy rozwoju rodziny;
- pozycji społecznej;
- doświadczeń m ieszkaniowych w poprzednich m iejscach zamieszkania.
Ogólnie m ożna powiedzieć, że w badaniach holenderskich wyróżniono nastę
pujące cechy rejonów jako ważne przy wyborze m iejsca zamieszkania:
- stopień urbanizacji rejonu;
- cechy krajobrazu;
- jakość środowiska fizycznego;
- cechy rynku m ieszkaniowego oraz
- możliwość nawiązania społecznych kontaktów.
W przypadku badań odnoszących się do terytorium m iasta ich przedm iotem są obiekty wielowymiarowe, mające znacznie zróżnicow aną strukturę
we-w nętrzną oraz różnorodny zbiór cech zewe-wnętrznych. W spomniane obiekty to wydzielone obszary m iasta zwane rejonami. Każdy z rejonów, z punktu widze
nia zestawu potrzeb zamieszkującej go społeczności i stopnia ich zaspokojenia, charakteryzuje się pew ną liczbą cech. M ogą to być zarówno cechy pozytywne stymulanty, świadczące na korzyść rejonów wybieranych przez respondentów jako preferowane m iejsce zamieszkania, jak i cechy negatywne destymulanty, stanowiące różnego rodzaju uciążliwości i świadczące na niekorzyść rejonów, w których w ystępują z dużym nasileniem.
Do badań wrocław skich' wytypowano 20 rejonów, posługując się nastę
pującym i kryteriami: form ą zabudowy, stanem technicznym budynków, zwarto
ścią zabudowy oraz dostępnością kom unikacyjna (Bagiński 1998). Ostatnie z w ym ienionych kryteriów dotyczy zarówno dostępności podstawowych dóbr, co stanowi charakterystykę samego rejonu, jak również łatwość dojazdu z kon
kretnego rejonu do centrum m iasta oraz obiektów kultury i rekreacji. Z określo
nego w ten sposób obszaru wylosowano próbę do badań - 1481 osób, z którymi przeprowadzono wywiady domowe.
Analizowana grupa danych dotyczy oceny obszaru zamieszkiwanego i wyróż
nienia najbardziej pożądanych cech, jakie powinien on mieć. Lista cech poda
w anych przez respondentów została wstępnie przetworzona w celu wyelim ino
w ania cech występujących sporadycznie i nie m ających większego wpływu na ocenę badanych obszarów, a następnie poddana analizom mającym na celu ustalenie grup najbardziej znaczących cech i ewentualne usunięcie z ostatecz
nych rozw ażań cech dublujących się.
Zanim przystąpim y do przedstawienia wyników analiz, prześledźmy zesta
wienie cech najczęściej wym ienianych przez respondentów jako argument przy podejm owaniu decyzji o pozostaniu w obecnym miejscu zamieszkania lub wa
lor świadczący na korzyść rejonu, w którym chciałoby się mieszkać. Z analizy danych em pirycznych zamieszczonych w tabeli 1 wynika, że cechą najbardziej pożądaną zarówno w obecnym, jak i preferowanym m iejscu zamieszkania jest
„duża ilość zieleni” . Następna w kolejności cecha to „cisza i spokój”, dalej
„przyzwyczajenie”, „dobra lokalizacja”, „dobre połączenie z centrum ”, „zabu
dowa jednorodzinna”. Zieleń w miejscu zamieszkania, a także spokój i brak hałasu oznaczający głównie brak bezpośredniego sąsiedztwa tras komunikacyj
nych stanow ią dla m ieszkańców W rocławia, najważniejsze atuty miejsca za
m ieszkania. Znaczenie „dobrej lokalizacji” w ym ieniają głównie mieszkańcy re
jonów : Huby, Stare M iasto i Gajowice. M ieszkańcy Starego M iasta postrzegają tą część m iasta jako „ładne m iejsce” . Należy tę ocenę odczytać jako uznanie tej części m iasta za miejsce godne miana reklamy W rocław ia (odnawiany i coraz
1 Badania ankietowe przeprowadzone na użytek „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wrocław” w latach 1996-1997.
Tabela 1. Cechydiagnostyczne określająceobecnei preferowane miejscezamieszkania Źródło: Opracowaniewłasne.
piękniejszy Rynek i Plac Solny, Ostrów Tumski z zabytkowymi budowlami sa
kralnymi). Dość często wym ienianymi walorami są też „mały ruch komunika
cyjny” oraz „dobra sieć handlowo-usługowa” . Cechą, która uzyskała najmniej głosów jako w alor miejsca, są „place zabaw i boiska” . Brak tej cechy uważany jest za zjawisko negatywne w m iejscu zamieszkania, natom iast jako walor nie
m a ona większego znaczenia przy ocenie m iejsca zamieszkania.
Do grupowania cech użyto metody dendrytowej zwanej metodą taksonomii wrocławskiej (Chądzyńska 2000, 2001). W wyniku tego postępowania ustalono fi
nalny zbiór cech zawierający następujące zmienne (wyrażone liczbą odpowiedzi):
1) dużo zieleni;
Analizując otrzymany zbiór cech pod kątem wymienionych hipotez, można za
uważyć, że odwołuje się on do takich charakterystyk obszaru, jak: jakość środo
wiska fizycznego, cechy krajobrazu oraz stopień urbanizacji, ale jedynie w pozytyw
nym sensie (dobra sieć handlowo-usługowa, dobra lokalizacja). Przytoczony zbiór cech dotyczy rejonów znajdujących się na terenie miasta Wrocławia. Wśród bra
nych pod uwagę rejonów zaledwie kilka spełnia wymieniane przez respondentów kryteria. Tam też chcieliby się przenieść mieszkańcy, którzy są niezadowoleni z obecnego miejsca zamieszkania. Przy podejmowaniu ewentualnej decyzji o zmianie obecnie zamieszkiwanego rejonu na inny ankietowani kierują się rów
nież odległością między obecnym a preferowanym miejscem zamieszkania (sub
hipoteza 4), wybierając obszary leżące bliżej obecnego miejsca zamieszkania.
Część m ieszkańców (28,49% ogółu ankietowanych) wyraziła chęć zamiany W rocław ia na inną miejscowość, gdyby zaistniały ku temu korzystne warunki.
Lista cech obszarów preferow anych przez m ieszkańców znajduje się w tabeli 2.
T ab ela 2. Cechy obszarów preferowane przez mieszkańców
Możliwość kontaktu z przyrodą 9,54
Względy sentymentalne 9,19
Czyste środowisko 5,30
Mały ruch komunkacyiny 3,71
Źródło: Opracowanie własne.
przenieść mieszkańcy. W tabeli 3 zawarto listę takich miejsc uszeregowaną w ko
lejności malejącej liczby odpowiedzi wyrażonej w procentach.
T abela 3. Preferowane miejsca zamieszkania poza Wrocławiem
Wyszczególnienie % odpowiedzi
Wieś 16,11
Góry 13,98
Peryferia Wrocławia 8,06
M ała miejscowość 7,82
Morze 7,35
Miejscowości w pobliżu Wrocławia 6,64
Miasta średnie i małe 4,74
Kraków 4,03
Warszawa 4,03
Poznań 3,79
Mazury 3,55
Oborniki Śląskie 3,32
Gdańsk 1,66
Sobótka 1,18
Źródło: Opracowanie własne.
Analizując treść tabeli 3, należy stwierdzić, że większość odpowiadających najchętniej zamieniłaby W rocław na m niejszą miejscowość. W tym przypadku tracą na wartości m iejskie korzyści dużego m iasta na rzecz niezurbanizowanego środowiska. Niewielki procent mieszkańców wyraża też chęć zam ieszkania w innym dużym mieście. Są to osoby, dla których m iejskie otoczenie m iejsca zamieszkania stanowi walor bardzo atrakcyjny oraz częściowo osoby, które chcą powrócić do dawnego m iejsca zamieszkania. Porównując przedstawione wyniki z badaniami holenderskimi oraz wynikami analiz przedstawionym i w pracy Chądzyńskiej (2001) m ożna stwierdzić, że podobnie jak zawarto to w hipotezach badawczych na decyzje przestrzenne m ieszkańców m ają istotny wpływ takie czynniki, jak: wykształcenie, liczba lat spędzonych w danym m iej
scu oraz usytuowanie obecnego m iejsca zamieszkania w szerszym systemie przestrzennym (np. teren całego miasta).
Literatura
Ba g i ń s k i E., 1998, Wrocław w opinii swoich mieszkańców, Wrocław.
CHĄDZYŃSKA E., 2000, Poszukiwanie wzorca miejsca zamieszkania i zestawu opisujących go cech na podsta
wie badań preferencji mieszkańców Wrocławia, Wrocław.
C H Ą D Z Y Ń SK A E., 2001, M odel empirycznych badań preferencji mieszkańców - wybrane metody matematycz
ne,, Wyd. Polit. Wrocł.
H E ID A H., G O R D IJN H ., 1978, Regionale voonvoorkeuren (Regional Im n g preferences), Research Centre Physical Planning TNO, Delft (in Dutch).
Ka y s e rT„ 1999, Konkurencyjność Poznania ja ko układu terytorialnego, „Biuletyn KPZK PAN”, z. 184.
Z IP S E R T., 1997, Zarys podstaw teoretyczno-metodologicznych studium uwarunkowań i kierunków zago
spodarowania przestrzennego gminy Wrocław, [w:] Techniki i metody badawcze w planowaniu prze
strzennym, red. E. Bagiński.
THE CHARACTERISTICS OF THE MANAGED SPACE TO INFLUENCE DECISIONS ON CHANGING THE PLACE OF RESIDENCE - AS EXEMPLIFIED BY DUTCH RESEARCH
AND RESEARCH INTO WROCŁAW AND ITS ENVIRONS S u m m a r y
In considerations on the managed space, opinions expressed by residents concerning selected fragments of space may provide valuable information. The article presents a description o f the pattems o f preferred place of residence and a set o f features which describe it. The model was obtained as a result o f an analysis o f empiri- cal data obtained from the research conducted in Wrocław in the years 1996-1997 and was later compared to the research carried out on the territory o f Holland. While analysing the obtained set o f features referring to the area, which are considered to be desired, it was noticed that it appeals to such characteristics o f the area as:
the quality o f the physical environment, features o f the landscape, as well as the degree o f urbanisation (only in the positive sense - suitable trading-services basis, favourable localisation). Taking a decision concerning an eventual change o f the region o f residence, the respondents indicated also the distance between the present and the preferred place o f residence.
M aria Zrałek Uniwersytet Śląski