KSZTAŁTOWANIE SIĘ POZIOMU ŻYCIA GOSPODARSTW DOMOWYCH W MIASTACH
3. Empiryczne realizacje krzywych Engla na przykładzie wybranych grup wydatków
gospodarstw domowych w miastach
Szczegółow ą analizę przeprowadzono w odniesieniu do wydatków gospo
darstw dom owych na żywność, m ieszkanie, wyposażenie mieszkań, odzież i obuwie, transport oraz kulturę i wypoczynek.
W ydatki żywność zostały opisane funkcją T om ąuista I rodzaju o postaci y = a x / (x - b). Oszacowane param etry funkcji dla gospodarstw domowych w wyróżnionych typach m iast zestawiono w tabeli 4, a oszacowane funkcje i rozrzuty punktów em pirycznych przedstawiono na rysunku 11.
Tabela 4. Oceny parametrów modeli Tórnquista wydatków na żywność
Typ miasta Parametr a Parametr b Współczynnik
Współczynnik R2 wariancji
Powyżej 500 tys.
mieszkańców 1 041,75 1 974,84 0,95 0,97
200-500 tys.
mieszkańców 991,89 1 692,61 0,93 0,97
100-200 tys.
mieszkańców 1 017,54 1 681,75 0,94 0,97
20-100 tys.
mieszkańców 1 004,32 1 606,86 0,96 0,98
Poniżej 20 tys.
mieszkańców 1 053,71 1 665,33 0,95 0,97
Źródło: Jak w tab. 1.
W poszczególnych typach m iast wydatki na żywność gospodarstw domo
wych kształtują się bardzo podobnie, przy czym charakterystyczny jest również przebieg oszacowanych funkcji. W ydatki na żywność rosną bardzo szybko wraz ze wzrostem dochodów gospodarstw dom owych od około 200 zł przy najniż
szych dochodach do poziom u około 600 zł przy dochodach 2000 zł. Przy wyż
szych dochodach wydatki na żywność rosną już coraz wolniej, dążąc do asymp- toty (param etr a) nie przekraczającej 1060 zł.
W spółczynnik elastyczności dochodowej wydatków na żywność jest m niej
szy od 1 i maleje wraz ze wzrostem dochodów. Żywność m ożna zatem zaliczyć do grupy artykułów podstawowych, których konsumpcja przy pewnym pozio
m ie dochodów już nie rośnie.
W ydatki na mieszkanie również należą do grupy wydatków na zaspokoje
nie podstawowych potrzeb gospodarstw domowych, w związku z tym zostały opisane funkcją T om ąuista I rodzaju (por. tab. 5 i rys. 12).
Wydatki miesięczne(w zł) Wydatki miesięczne(w zł) Wydatki miesięcz w miastach o 100-200 tys. mieszkańców
y = 1017,54x/(x+1681,75)
Krzywa Tomquista wydatków na żywność w miastach o 20-100 tys. mieszkańców
y = 1004,32x/(x+1606,86)
Dochody miesięczne (w zł)
Krzywa Tomquista wydatków na żywność w miastach poniżej 20 tys. mieszkańców
y = 1053,71 x/(x+1665,325)
T abela 5. Oceny parametrów modeli TOrnquista wydatków na mieszkania
Typ miasta Parametr a Parametr b Współczynnik
wariancji Współczynnik R2
Charakterystyczne jest to, że asymptota, do której dążą wydatki na mieszka
nia, w najm niejszych miastach jest najwyższa, wydatki w tej grupie miast są za
tem stosunkowo wysokie przy relatywnie najmniej zamożnych gospodarstwach domowych. Najmniej natom iast na m ieszkania wydaje się w m iastach o 20-100 tys. mieszkańców.
K olejną rozw ażaną grupą wydatków są wydatki na wyposażenie mieszkań, które należą już do grupy wydatków na dobra wyższego rzędu i opisywać je po
w inna dobrze funkcja T om ąuista II rodzaju. Jednakże w badanej próbie gospo
darstw dom owych najlepsze dopasowanie otrzymano dla krzywych Engla w po
staci y = a x + b. Otrzym ane szacunki parametrów funkcji i ich graficzne odzwierciedlenie przedstaw iają tabela 6 i rysunek 13.
T abela 6. Oceny parametrów modeli wydatków na wyposażenie mieszkań
Typ miasta Parametr a Parametr b Współczynnik
wariancji Współczynnik R2
Wydatki miesięczne(w zł) Wydatki miesięczne(w zl) Wydatki miesię w miastach o 100-200 tys. mieszkańców
y = 820,36x/(x+2282,68) w miastach o 20-100 tys. mieszkańców
y = 589,81x/(x+1333,14)
Wydatki miesięczne(w zł) Wydatki miesięczne(w zł) Wydatki miesięczne(w zł)
Krzywa wydatków na wyposażenie mieszkania w miastach powyżej 500 tys. mieszkańców
y = 0,05x+9,15
Krzywa wydatków na wyposażenie mieszkania w miastach o 200-500 tys. mieszkańców
y = 0,06x-9,23
Dochody miesięczne (w zł) Dochody miesięczne (w zł)
Krzywa wydatków na wyposażenie mieszkania w miastach o 100-200 tys. mieszkańców
y = 0,05x - 5,93
Krzywa wydatków na wyposażenie mieszkania w miastach o 20-100 tys. mieszkańców
y = 0,05x - 0,33
Dochody miesięczne (w zł)
Krzywa wydatków na wyposażenie mieszkania w miastach poniżej 20 tys. mieszkańców
y = 0 , 0 7 x - 14,61
Dochody miesięczne (w zł)
Rys. 13. Krzywe wydatków na wyposażenie mieszkań
Wydatki na odzież i obuwie zachow ują się jak wydatki na typowe dobra wyższego rzędu i opisano je podobnie jak wydatki na wyposażenie mieszkań krzywymi Engla w postaci y = a x + b.
W tabeli 7 i na rysunku 14 przedstawione zostały wyniki estymacji modeli empirycznych wydatków na odzież i obuwie.
T abela 7. Oceny parametrów modeli wydatków na odzież i obuwie
Typ miasta Parametr a Parametr b Współczynnik
wariancji Współczynnik R2 Powyżej 500 tys.
mieszkańców 0,07 -30,25 0,96 0,98
200-500 tys.
mieszkańców 0,07 -21,27 0,92 0,96
100-200 tys.
mieszkańców 0,07 -17,64 0,78 0,88
20-100 tys.
mieszkańców 0,07 -10,71 0,91 0,96
Poniżej 20 tys.
mieszkańców 0,07 -11,40 0,87 0,93
Źródło: Jak w tab. 1.
W ydatki na odzież i obuwie pojaw iają się dopiero przy dochodach powyżej 260 zł, rosną potem w miarę wzrostu dochodów gospodarstwa domowego.
W skaźnik elastyczności dochodowej wydatków na odzież i obuwie jest m niej
szy od 1. Zachowania konsumpcyjne gospodarstw dom owych w odniesieniu do tej grupy dóbr są w bardzo podobne we wszystkich wyodrębnionych typach miast. Jedynie wyższy poziom dochodów gospodarstw dom owych w m iastach powyżej 500 tys. m ieszkańców powoduje, że pojaw iają się wtedy wydatki na odzież przewyższające 500 zł miesięcznie.
Wydatki na transport opisane zostały również krzyw ą Engla, otrzymano jednak słabsze dopasowanie niż w pozostałych typach wydatków (por. tab. 8 i rys. 15).
Wydatki miesięczne(w zł) Wydatki miesięczne(w zł) Wydatki miesięczne(w zł)
Krzywa wydatków na odzież i obuwie w miastach powyżej 500 tys. mieszkańców
y = 0,07x-30,25
Krzywa wydatków na odzież i obuwie w miastach o 200-500 tys. mieszkańców
y = 0,07x-21,27 w miastach o 20-100 tys. mieszkańców
y = 0,07x-10,71 w miastach o 100-200 tys. mieszkańców
y = 0,07x-17,64
2000 4000 6000 8000 10000 12000 Dochody miesięczne (w zł)
Krzywa wydatków na odzież l obuwie w miastach poniżej 20 tys. mieszkańców
y = 0,07x-11,40
mieszkańców 0,12 -76,66 0,69 0,83
Wydatki na transport pojawiają się przy dochodach wynoszących około 600 zł i rosną relatywnie szybko wraz ze wzrostem dochodów.
Rozrzut punktów em pirycznych charakteryzujących owe wydatki wskazuje na istnienie dwóch grup gospodarstw dom owych - jedna to gospodarstwa, w których wydatki na transport rosną w m iarę równom iernie ze wzrostem do
chodów, a druga to grupa gospodarstw domowych, w których analizowane w y
datki są relatywnie wysokie w porównaniu z dochodami, często naw et stosun
kowo niskimi. O brazują to zjawisko punkty empiryczne znajdujące się powyżej oszacowanej krzywej. Przy czym najwyraźniej występuje takie zróżnicowanie w dużych miastach.
Wydatki na kulturę i wypoczynek w polskich gospodarstwach dom owych w miastach zachow ują się jak wydatki na dobra luksusowe. Dobrze opisuje je krzywa Engla y = a x + b.
T abela 9. Oceny parametrów modeli wydatków na kulturę i wypoczynek
Typ miasta Parametr a Parametr b Współczynnik
wariancji W spółczynnik R2
Wydatki miesięczne(w zł) Wydatki miesięczne(w zł) Wydatki miesięczne(w zł)
E ro 400
Krzywa wydatków na transport w miastach o liczbie mieszkańców 200-500 tys.
y = 0,12x-76,68
Dochody miesięczne (w zł) Krzywa wydatków na transport
w miastach powyżej 500 tys. mieskańców y -0 .1 0 x-3 1 .0 6 w miastach o 100-200 tys. mieszkańców
y -0 .1 3 x-4 1 .1 9
Krzywa wydatków na transport w miastach poniżej 20 tys. mieszkańców
y = 0,09x-30,73
E
w 400 1200
Krzywa wydatków na transport w miastach o 20-100 tys. mieszkańców
y = 0,09x-40,56
2000 4000 6000 8000 10000 Dochody miesięczne (w zł)
12000
Rys. 15. Krzywe Engla wydatków na transport
Wydatki miesięczne(w zł) Wydatki miesięczne(w zł) Wydatki miesięcz
0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 Dochody miesięczne (w zł)
'« O) 600 E
2000 4000 6000 8000 10000 12000 Dochody miesięczne (w zł)
Krzywa wydatków na kulturę i wypoczynek w miastach o 100-200 tys. mieszkańców
y = 0 ,0 8 x - 17,08
Dochody miesięczne (w zł)
Krzywa wydatków na kulturę i wypoczynek w miastach o 20-100 tys. mieszkańców
y = 0 ,0 8 x-21 ,7 2
Dochody miesięczne (w zł)
Rys. 16. Krzywe Engla wydatków na kulturę i wypoczynek
1200
00 2000 4000 6000 8000 10000 12000 Dochody miesięczne (w zł)
13 - Demograficzne i społeczne...
N a podstawie zawartych w tabeli 9 szacunków param etrów modeli i przed
stawionych na rysunku 16 oszacowanych krzywych wydatków na kulturę i wy
poczynek m ożna stwierdzić, że we wszystkich typach m iast są to funkcje
niżej 100 tys. m ieszkańców nie przekraczają jednak poziom u 400 zł miesięcznie nawet przy dochodach gospodarstwa domowego powyżej 6000 zł.
Podsumowanie
Przedstawione wyniki badań dochodów i wydatków gospodarstw domowych w skazują na istotne zróżnicowanie dochodów gospodarstw w miastach o różnej wielkości. Najgorzej sytuacja przedstawia się w m iastach najmniejszych, w któ
rych najtrudniej o pracę i wynagrodzenia są relatywnie niskie.
N atom iast analiza poziom u i struktury wydatków gospodarstw domowych wskazuje, że wzorce konsumpcji w tych gospodarstwach są typowe dla gospo
darstw niezamożnych. Znaczna część dochodów przeznaczana jest bowiem na zaspokojenie potrzeb podstawowych - są to wydatki na żywność i mieszkanie.
W przypadku wszystkich rodzajów dóbr wydatki znacznej części badanych gos
podarstw dom owych kształtują się na poziom ie znacznie niższym od poziomu nasycenia. Jedynie w dużych miastach, w których częściej odnotować można zam ożne gospodarstwa domowe, pojaw iała się inna struktura wydatków.
Począw szy od poziom u dochodów powyżej 6000 zł wydatki na kulturę i w ypo
czynek oraz transport przew yższają wydatki na dobra podstawowe - żywność i m ieszkanie.
Literatura
Gospodarstwa domowe w krajach Europy Środkowej, 1998, red. R. Milic-Czerniak, Wyd. IFiS PAN, Warsza
wa.
H A N U SIK K., ŁA N G O W S K A U., 1997, Ekonometryczna analiza kształtowania się konsumpcji w Polsce, Wyd.
Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Zachowania podmiotów rynkowych a proces integracji Polski z Unią Europejską (aspekt metodyczny), 2000, Wyd. AE im. K. Adamieckiego, Katowice.
households in cities o f varied size. The assumption was accepted that households in bigger cities are wealthier and their living standards may offer a model which can be aimed at, including the increase in incomes, by households based in smaller cities and towns, which are worse-off. The assumptions were confirmed and it was proved that the consumption pattems are those typical o f not wealthy households. The major part o f the income is spent on satisfying basie necessities - purchase o f food and rent. Starting from a certain income level, the expenses on culture and reereation exceed those on basie goods.
'
■ieubrt .i/bru; & ikh>-u ; , tttfrrm :v • jit-.'. MłDÓfri : >ili.;:jr<6i!p
t t b g b i d b f i p e g t i n l l f o i h m h . s r i t MttiiMJjasdOikkjtł .Uniśiłi’onsbsmmś^' rtidłifijsH oi ~>ImI
to jsa-i icMir-n «0> jw % te m »»»»JlMnpr wM wnW ^fM ^w ■ 'W tm «*■ •
Joanna W ięcław
Uniwersytet Jagielloński
OCENA JAKOŚCI ŻYCIA W SUBURBIACH KRAKOWA