fold paralysis and tachycardia
Jurek Olszewski, Piotr Pietkiewicz, Hanna ZielińskaBliźniewska, Jerzy Foczpański, Joanna Urbaniak
Klinika Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej, II Katedry Otolaryngologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi;
kierownik Katedry i Kliniki: prof. dr hab. n. med. Jurek Olszewski
Streszczenie. Celem pracy było przedstawienie przypadku chorego z raną szarpaną szyi oraz wielomiejscowym uszkodzeniem ściany gardła, błony tarczowo-gnykowej, porażeniem fałdu głosowego i tachykardią.
Autorzy przedstawiają przypadek 21-letniego chorego przyjętego do Kliniki Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej w czasie ostrego dyżuru laryngologicznego z powodu rany szarpanej szyi po stronie lewej, jakiej doznał w wyniku urazu zadanego stłuczoną butelką, tzw. tulipanem.
Po wykonaniu badań diagnostycznych pacjent został zakwalifikowany do chirurgicznego zaopatrzenia rany szyi w znieczuleniu ogólnym dotchawiczym.
W drugiej dobie usunięto drenaż ssący, a w 7. szwy z rany szyi i z gardła, natomiast w 8. dobie usunięto sondę z żołądka.
W okresie przed- i pooperacyjnym u pacjenta obserwowano tachykardię w granicach 100–120/min przy ciśnieniu 120/80–160/80 mm Hg, które uległy normalizacji w dniu wypisu.
Przedstawiony przypadek świadczy o tym, że jeżeli doszło do urazu szyi, chory wymaga wnikliwej obserwacji i diagnostyki.
Każda zgłaszana dolegliwość może być sygnałem istniejącego już jego skutku lub narastającego powikłania.
Słowa kluczowe: porażenie fałdu głosowego, rana szarpana szyi, tachykardia, wielomiejscowe uszkodzenie ściany gardła Abstract. The aim of the paper was to describe the case of laceration and multiple injuries in the pharyngeal wall and thyrohyoid membrane as well as vocal fold paralysis and tachycardia.
The authors present the emergency case of a patient, aged 21 years, who was admitted to the Department due to laceration on the left side of his neck. The wound resulted from an injury from a broken bottle inflicted by an unknown person.
The suction drainage was removed at day 2, the sutures from the wound in the neck and pharynx at day 7, the tube from the stomach at day 8. The tachycardia of 100–120/min. and blood pressure of 120/80–160/80 mmHg were observed within the pre- and postoperative periods, and normalized before the patient was dismissed from the hospital.
Our case proves the necessity of a detailed observation and diagnostics in blunt or sharp neck injuries. Each of the reported problems can be a signal of an injury effect or its developing complication.
Key words: the laceration of the neck, multilocal injury of the pharyngeal wall, tachycardia, vocal fold paralysis Nadesłano: 25.01.2010. Przyjęto do druku: 11.03.2010
Nie zgłoszono sprzeczności interesów.
Lek. Wojsk., 2010; 88 (2): 125–129 Copyright by Wojskowy Instytut Medyczny
Adres do korespondencji: prof. dr hab. n. med. Jurek Olszewski Klinika Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej
II Katedry Otolaryngologii UM w Łodzi,
ul. Żeromskiego 113, 90-549 Łódź, tel./faks: +48 42 639 35 80, e-mail: jolszewski@poczta.onet.pl
PRACE KAZUISTYCZNE
z zachowaniem ciągłości skóry jedynie w górnym bie-gunie rany o szerokości 1,5 cm. (ryc. 1).
Jama ustna i gardło – niewielkie zaleganie śliny pod-barwionej krwią, w obrębie gardła dolnego linijna rana błony śluzowej w linii środkowej długości około 1,5 cm.
Krtań – wejście do krtani wolne, szpara głosowa zwę-żona, lewy fałd głosowy położony w ułożeniu pośrednim, nieruchomy, przekrwiony.
Badania dodatkowe
Morfologia (11.11.2009); Hb – 15,4 g/dl, HCT – 45,4%, RBC – 4,95 × 106/µl, PLT – 255 × 106/µl, APTT 26,3 s, PT 10,6 s.
Tomografia komputerowa (TK) szyi (11.11.2009) z uży-ciem 64‑warstwowego angio‑TK (ryc. 2) – w okolicy bocznej szyi po stronie lewej nieregularne, wielomiej-scowe przerwanie ciągłości skóry z obecnością krwia-ka w obrębie tkrwia-kanek miękkich i pęcherzyków powietrza w przestrzeniach międzypowięziowych szyi. Uszkodzo-ne są mięśnie podgnykowe po tej stronie, zwłaszcza mię-sień mostkowo ‑gnykowy. Krwiak oraz towarzyszący mu obrzęk powodują zniekształcenie światła części krtanio-wej gardła z uwypukleniem ściany lewobocznej i wyraź-nym spłyceniem dołka nagłośniowego i zachyłka grusz-kowatego po stronie lewej. Nie dostrzega się w ścianie gardła górnej części, przełyku, krtani oraz początkowym odcinku tchawicy ubytku w zarysie, co wskazywałoby na ranę drążącą do światła tych dróg oddechowych. Wspo-mniane pęcherzyki powietrza są zarówno w przestrze-ni przedkręgosłupowej, jak i przede wszystkim w prze-strzeni przygardłowej i trójkącie przednim szyi po stro-nie lewej. Żyła szyjna wewnętrzna, tętnica szyjna wspól-na oraz tętnica szyjwspól-na zewnętrzwspól-na po stronie urazu nie są uszkodzone – rana drążąca szyi biegnie po przedniej po-wierzchni mięśnia mostkowo‑obojczykowo‑sutkowatego, Wstęp
Urazy szyi, zarówno tępe, jak i ostre, zawsze muszą być traktowane z należytą powagą i wnikliwością w trak-cie ich diagnostyki i zaopatrywania [1]. Wynika to z fak-tu, iż każdy uraz to możliwość uszkodzenia ważnego ana-tomicznie elementu szyi (duże naczynia tętnicze i żyl-ne, krtań i tchawica, gruczoł tarczowy i gruczoły przy‑
tarczyczne, gardło i przełyk, nerwy czaszkowe, splot szyjny i splot ramienny a także pień współczulny) mo-gącego w konsekwencji doprowadzić do zgonu chorego [2‑4]. Objawy i dolegliwości związane z urazami szyi to:
wstrząs, masywne krwawienia, duszność, deficyty neu-rologiczne, chrypka i zaburzenia głosu, odma podskór-na, zaburzenia połykania, bolesne połykanie, krwioplucie.
Z kolei objawami zmuszającymi do podjęcia czynności ratowniczych są: duszność, krwotok, narastająca odma podskórna, zaburzenia neurologiczne [5]. Szybkie usu-nięcie tych objawów, zwiększa szansę chorego na prze-życie. Niestety szereg przypadków kończy się zgonem, przed przybyciem pomocy lekarskiej, o czym należy pa-miętać w dobie rozwoju szybkiego rozwoju komunikacji i coraz większej liczby wypadków komunikacyjnych [6].
Celem pracy było przedstawienie przypadku chore-go z raną szarpaną szyi oraz wielomiejscowym uszko-dzeniem ściany gardła, błony tarczowo‑gnykowej, po-rażeniem fałdu głosowego i tachykardią.
Opis przypadku
21‑letni chory przyjęty 11.11.2006 roku do Kliniki Oto-laryngologii i Onkologii Laryngologicznej Uniwersytec-kiego Szpitala Klinicznego im. WAM w Łodzi w czasie ostrego dyżuru laryngologicznego z powodu rany szar-panej szyi po stronie lewej, jakiej doznał w wyniku ude-rzenia zadanego stłuczoną butelką, tzw. tulipanem, przez nieznanego sprawcę. Po urazie przewrócił się, uderzając głową o podłoże. Przytomności nie stracił. Obfite krwa-wienie zostało wstępnie zaopatrzone przez lekarza po-gotowia ratunkowego poprzez założenie opatrunku uci-skowego na ranę.
W trakcie przyjęcia chory przytomny, w pełnym kon-takcie logiczno‑słownym. Zgłaszał ból w miejscu dozna-nego urazu oraz w okolicy potylicznej, odkrztuszanie śli-ny z domieszką krwi. Duszności nie występowały. Ciś‑
nienie tętnicze krwi przy przyjęciu 130/80 mm Hg, tęt-no 80/min.
Badanie otorynolaryngologiczne
W badaniu otorynolaryngologicznym przedmioto-wym w obrębie uszu, nosa, zatok przynosowych odchy-leń od stanu prawidłowego nie stwierdzono.
Stwierdzono ranę szyi po stronie lewej, około 1,5 cm od brzegu żuchwy, średnicy 5–6 cm, okrągłą
Rycina 1. Rana szyi po doznanym urazie Figure 1. The neck wound after the injury
PRACE KAZUISTYCZNE
Przypadek rany szarpanej szyi z wielomiejscowym uszkodzeniem ściany gardła, błony tarczowo-gnykowej... 127 przekrwiony. Widoczny duży obrzęk okolicy nalewki le-wej, przesłaniający okolicę międzynalewkową. Fałd gło-sowy prawy o prawidłowej ruchomości, nieco prze-krwiony. Zwarcie fonacyjne zmniejszone. Przesunięcie brzeżne po stronie lewej nieobecne. Poza tym obrzęko-wo zmieniona błona śluzowa nagłośni po stronie lewej, szczególnie jej górnego brzegu (ryc. 3).
Badanie wideostoboskopowe krtani (25.11.2009) – widoczna ograniczona ruchomość fałdu głosowego le-wego. Fałd głosowy w ustawieniu oddechowym. Prawy a dalej około 1 cm do przodu od wspomnianych naczyń.
Żyła szyjna zewnętrzna lewa też została „oszczędzona” – biegnie do tyłu rany. W obrębie śródpiersia nie stwier-dza się cech krwiaka (dr med. B. Błaszczyk).
Po wykonaniu badań diagnostycznych pacjent został zakwalifikowany do chirurgicznego zaopatrzenia rany szyi w znieczuleniu ogólnym dotchawiczym. Po zaintubo-waniu chorego do żołądka wprowadzono sondę. W trak-cie zabiegu stwierdzono: penetrację rany z przecięW trak-ciem mięśni podgnykowych lewostronnie w kierunku bocznej ściany gardła z jego otwarciem na wysokości kości gny-kowej, z otwarciem gardła na wysokości górnego brzegu chrząstki tarczowatej po stronie lewej oraz z przecięciem błony tarczowo‑gnykowej w linii pośrodkowej oraz uszko-dzenie dwóch niewielkich gałęzi żyły tarczowej górnej lewej. Po zaopatrzeniu krwawiących naczyń za pomocą podwiązek, zamknięto ww. rany gardła za pomocą szwu ciągłego, warstwowo – szycie warstwowe tkanek mięk-kich z drenażem wyprowadzonym przez skórę. Po założe-niu rozwieracza Devisa, od strony jamy ustnej za pomocą 3 szwów, zaopatrzono ranę tylnej ściany gardła dolnego w linii pośrodkowej. Pacjent zabieg zniósł dobrze.
Kontrolna morfologia w 1. dobie po zabiegu: Hb – 13,6 g/dl, HCT – 39,3%, RBC – 4,36 × 106/µl, PLT –
188 × 106/µl, OB 12 mm/h, APTT 27,8 s, PT 13,7 s.
W leczeniu pooperacyjnym włączono antybiotykote-rapię: amoksycylina + kwas klawulanowy 2 × 1,2 g i.v., 0,5% metronidazol 2 × 100 ml, odżywianie przez sondę – dieta płynna co 2 godziny. W 2. dobie usunięto drenaż ssący, a w 7. szwy z rany szyi (ryc. 3) i z gardła, natomiast w 8. dobie usunięto sondę z żołądka.
Badanie wideostoboskopowe krtani (13.11.2009) – fałd głosowy lewy nieruchomy, w ustawieniu pośrednim,
Rycina 3. Badanie wideostoboskopowe krtani – fałd głosowy lewy nie-ruchomy, w ustawieniu pośrednim, przekrwiony
Figure 3. The videostroboscopic examination of the larynx – the left vocal fold is motionless, congested in the medial position
Rycina 2. Tomografia komputerowa szyi w projekcji czołowej (A) i bocznej (B) (szczegółowy opis w tekście)
Figure 2. The computed tomography of the neck in frontal A and lateral B projection (a detailed description in the text)
A B
PRACE KAZUISTYCZNE
ze zgłaszanych dolegliwości, może być sygnałem istnie-jącego już jego skutku lub narastaistnie-jącego powikłania. I tak narastająca duszność czy pojawienie się stridoru może świadczyć o narastaniu krwiaka śródtkankowego, we-wnątrzkrtaniowego, czy też obrzęku tkanek gardła lub krtani. Zwiększanie się obwodu szyi może być wynikiem narastania krwiaka śródtkankowego czy też narastania odmy podskórnej i/lub śródtkankowej, co sugeruje uszko-dzenie ściany gardła dolnego, krtani lub tchawicy. Kolej-ny objaw, jakim jest chrypka połączona z krwio pluciem, sugeruje uszkodzenie krtani lub tchawicy. Ból połączony z odpluwaniem krwi, kaszel z odkrztuszaniem krwistej wydzieliny to objawy uszkodzenia gardła dolnego i prze-łyku. Nawet pozornie niewielkie zranienia szyi, ale pene-trujące w głąb jej tkanek, mogą być znacznie groźniejsze w skutkach niż rozległe urazy powierzchowne.
Pomocne w podjęciu decyzji o trybie postępowania jest wykonanie badań diagnostycznych, takich jak: ba-danie utrasonograficzne, arteriografia, baba-danie przełyku z użyciem środka kontrastowego, TK, badanie angio‑TK czy też rezonans magnetyczny. Daje to możliwość usta-lenia topografii urazu i pozwala operatorom na wstępne zaplanowanie sposobu jego zaopatrzenia, a w trakcie za-biegu pozwala uniknąć błędów w ich zaopatrywaniu.
Zakończenie zabiegu nie kończy procesu terapeu-tycznego. Pacjent w dalszym ciągu wymaga szczegóło‑
wej obserwacji tym razem pod kątem możliwości po-jawienia się powikłań, zarówno pourazowych, jak i po-operacyjnych. Należy pamiętać o możliwości porażenia krtani, pojawienia się duszności [8], krwiaka czy rop-nia/ropowicy szyi oraz możliwości wystąpienia zapale-nia śródpiersia.
Wierzbicka i wsp. [9] wskazują, że w badanym mate-riale własnym u 32,9% pacjentów z porażeniem fałdów głosowych nie udało się ustalić przyczyny.
W opisanym przypadku już przed zabiegiem stwier-dzono unieruchomienie fałdu głosowego lewego i tachy‑
kardię, które należy wiązać z uciskiem (krwiakiem oko-licy nalewkowej lewej) lub przecięciem nerwu krtanio-wego wstecznego w wyniku doznanego urazu. Czy na-stąpi powrót czynności lewego fałdu głosowego będzie wiadomo za kilka miesięcy po wdrożeniu zabiegów fizjoterapeutycznych.
Wnioski
1. Przedstawiony przypadek świadczy o tym, że jeże-li doszło do urazu tępego czy ostrego szyi, pacjent wy-maga wnikliwej obserwacji i diagnostyki.
2. Każda zgłaszana dolegliwość, może być sygna-łem istniejącego już jego skutku lub narastającego powikłania.
fałd głosowy ruchomy. Zwarcie fonacyjne zmniejszo-ne. Widoczny krwiak z towarzyszącym obrzękiem okoli-cy nalewkowatej po stronie lewej, znacznie mniejszy niż w poprzednich badaniach. Szpara głośni szeroka.
TK szyi (16.11.2009) – w porównaniu z poprzednim badaniem w dniu urazu stwierdza się zmniejszenie ilo-ści i objętoilo-ści pęcherzyków powietrza w przestrzeniach międzypowięziowych szyi. Obrzęk części krtaniowej gar-dła i początkowego odcinka przełyku powoduje dość znaczne zniekształcenie i przemieszczenie przedsionka krtani, co wpływa również na kształt fałdów głosowych.
Z przestrzeni przedkręgosłupowej powietrze całkowicie się wchłonęło (dr med. B. Błaszczyk).
W okresie przed‑ i pooperacyjnym u pacjenta ob-serwowano tachykardię w granicach 100–120/min przy ciśnieniu 120/80–160/80 mm Hg. Konsultowany inter-nistycznie i kardiologicznie. Otrzymywał propranolol 2 × 20 mg doustnie. Tętno i ciśnienie znormalizowało się i w dniu wypisu (25.11.2009) parametry te wynosiły:
76/min oraz 110/70 mm Hg.
Omówienie
Choć urazy w otolaryngologii stanowią duży procent przypadków zaopatrywanych w ramach ostrego dyżuru laryngologicznego – 17,46% [1], to głównie dotyczą one nosa, głowy, małżowiny usznej czy języka. Wynikać to może z faktu, że uraz krtani czy tchawicy prowadzi czę-sto do uduszenia się chorego, a uraz dużych naczyń szyj-nych do wykrwawienia jeszcze przed nadejściem pomo-cy lekarskiej.
Balcerzak i wsp. [6] podają, że z ogólnej liczby konsul-tacji w ramach ostrego dyżuru aż 59,9% przypadków sta-nowiły choroby i problemy zdrowotne, które nie wyma-gały pilnej interwencji, z czego 21,32% to zapalenia uszu, 10,77% – infekcje górnych dróg oddechowych, 8,98% – zalegająca woskowina.
Z kolei Bartnik i Bartnik‑Krystalska [1] opisują postę-powanie i wyniki leczenia 13 przypadków urazów krta-ni i tchawicy, które zaopatrywane były w trybie nagłym do 24 godzin od urazu. Mimo rozległości urazów oraz to-warzyszących obrażeń innych narządów uzyskano dobre wyniki leczenia i jedynie u 2 chorych wystąpiło poraże-nie fałdu głosowego.
Nasilenie zaburzeń głosowych występujące po ura-zach krtani zależy od rodzaju i rozległości tych zmian, jak również od wieku chorego, w jakim uraz wystąpił [7].
Postępowanie w przypadku urazów krtani w pierwszym rzędzie dąży do opanowania najniebezpieczniejszych na-stępstw zgodnie z zasadą ABC: opanowanie oddychania (A – airways), krwawienia (B – bleeding) oraz zaopatrze-nie urazu części szyjnej kręgosłupa (C – cervical spine).
Jeżeli doszło do urazu tępego czy ostrego szyi, pa-cjent wymaga wnikliwej obserwacji i diagnostyki. Każda
PRACE KAZUISTYCZNE
Przypadek rany szarpanej szyi z wielomiejscowym uszkodzeniem ściany gardła, błony tarczowo-gnykowej... 129
Piśmiennictwo
1. Bartnik W., Bartnik-Krystalska A.: Urazy krtani typu otwartego i zamkniętego.
Otolaryngol. Pol., 2003; 57 (4): 527–530
2. Aleksandrowicz R., Ciszek B.: Anatomia kliniczna głowy i szyi. PZWL, Warszawa 2007
3. Grochulska E., Hermanowski M., Usowski J.: Urazy w otolaryngologii. Twój magazyn medyczny, Warszawa 2005
4. Machała W.: Postępowanie anestezjologiczne w ranie postrzałowej szyi – opis przypadku. Anestezjologia Intensywna i Terapia, 2004; 36: 123–126 5. Janczewski G., Osuch-Wójcikiewicz E.: Ostry dyżur – Otorynolaryngologia.
α-medica Press, Bielsko-Biała 2003
6. Balcerzak J., Palac-Siczek M., Kornatowska K. i wsp.: Analiza przypad-ków zgłaszanych na ostry dyżur laryngologiczny w Klinice Otolaryngologii Akademii Medycznej w Warszawie. Otolaryngol. Pol., 2008; 62 (2):
134–137
7. Wiskirska-Woźnica B., Wojnowski W., Krasny J. i wsp.: Ocena głosu po ura-zach krtani. Otolaryngol. Pol., 2004; 58 (3): 479–484
8. Zagólski O., Stręk P.: Porażenia nerwów zaopatrujących ruchowo krtań.
Problemy laryngologiczne w codziennej praktyce, 2003; 34 (1): 2–5 9. Wierzbicka E., Zalesska-Kręcicka M., Kręcicki T. i wsp.: Analiza porażeń
fałdów głosowych w materiale Kliniki Otolaryngologicznej we Wrocławiu w latach 1993–2002. Otolaryngol. Pol., 2005; 59 (3): 385–389
PRACE KAZUISTYCZNE
Wstęp
Ból w prawym dole biodrowym, z jakim chory zgła-sza się do chirurga w trakcie ostrego dyżuru, sprawia niejednokrotnie, zwłaszcza u kobiet, duży problem dia-gnostyczny. Najczęstszą przyczyną jest ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, którego ryzyko wystąpienia szacuje się na 6–7% populacji ze szczytem zapadalno-ści w wieku 20–40 lat, a śmiertelność u chorych opero-wanych z tego powodu waha się w granicach 0,2–0,8%.
Spośród innych powodów dolegliwości bólowych w prawym dole biodrowym należy zwrócić uwagę na
schorzenia ginekologiczne (zmiany zapalne, torbiele, guzy przydatków prawych, ciąża pozamaciczna), urolo-giczne (kamicę nerkową prawostronną, zapalenie dróg moczowych), zapalenie uchyłka Meckela, zapalenie uchyłków jelita grubego, choroby zapalne jelit (choro-ba Leśniowskiego i Crohna, wrzodziejące zapalenie jeli-ta grubego), zmiany niedokrwienne jelit, schorzenia pę-cherzyka i dróg żółciowych, nowotwory jelita grubego, a także skręt kątnicy, do którego może dojść w przypad-ku zaburzeń rozwojowych w życiu płodowym. Pod ko-niec 3. miesiąca życia wewnątrzmacicznego pętle jeli-towe powracają do wewnątrzzarodkowej jamy ciała po