X ± SD
Grupa IV według NYHA n = 15
X ± SD
Badanie I Badanie II CATu/g Hb 46,33 MDAu/mol Hb 0,29
±0,08 0,44 SD – odchylenie standardowe
PRACE ORYGINALNE
Ocena procesów oksydacyjno-redukcyjnych u pacjentów z IV stopniem niewydolności krążenia według NYHA 119 p <0,05. Nie wykazano natomiast istotnej statystycz-nie różnicy między chorymi w grupie badanej I i II p >0,05.
Omówienie
Wiele przeprowadzonych badań u ludzi i u zwierząt wykazało, że niewydolność serca jest stanem, w któ-rym dochodzi do zaburzenia równowagi oksydacyjno‑
‑redukcyjnej, o czym świadczą zmiany aktywności enzy-mów antyoksydacyjnych i stężenia produktów peroksy-dacji lipidów we krwi. Działania wolnych rodników tleno-wych w warunkach zaburzenia kompensacji aktywności enzymów antyoksydacyjnych prowadzą do uszkodzenia struktur komórkowych i dysfunkcji mięśnia sercowego, czego następstwem może być zastoinowa niewydolność krążenia.
istotnych statystycznie różnic w aktywności GPX mię-dzy grupą I a II w grupie chorych p >0,05.
U pacjentów w IV grupie według NYHA aktywność CAT była mniejsza w porównaniu z grupą kontrolną. Śred-nia aktywność w grupie kontrolnej wynosiła 46,33 U/g Hb.
Średnia aktywność w grupie IV odpowiednio 26,5 U/g Hb i 24,6 U/g Hb. Aktywność pomiędzy grupami chorych a grupą kontrolną była znamienna statystycznie p <0,05.
Nie obserwowano istotnie statystycznych różnic pomię-dzy badaniem I i II u osób chorych p >0,05.
U chorych w IV grupie niewydolności krążenia we-dług NYHA występowała większa aktywność SOD w po-równaniu z grupą kontrolną. Średnia aktywność w gru-pie odniesienia 1861,52 U/g Hb. Średnia aktywność przy przyjęciu w grupie IV wynosiła 2441,91 U/g Hb w 14. do-bie natomiast 2854,29 U/g Hb.
Aktywność SOD w badaniu w grupie chorych róż-niła się statystycznie w porównaniu z grupą kontrolną
kontrola przed leczeniem po leczeniu 0
5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 µ/g Hb
kontrola przed leczeniem po leczeniu 0
10 20 30 40 50 60 70 80 µ/g Hb
Rycina 1. Wartości średnie CAT w badanych grupach Figure 1. Activity of CAT in the study groups
Rycina 2. Wartości średnie GPX w badanych grupach Figure 2. Activity of GPX in study groups
kontrola przed leczeniem po leczeniu 0
0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3 0,35 0,4 0,45
µ/g Hb
kontrola przed leczeniem po leczeniu 0
500 1000 1500 2000 2500 3000
µ/g Hb
Rycina 3. Wartości średnie MDA w badanych grupach Figure 3. Activity of MDA in the study groups
Rycina 4. Wartości średnie SOD w badanych grupach Figure 4. Activity of SOD in the study groups
PRACE ORYGINALNE
Stosowanie SOD oraz CAT ograniczyło wielkość do-świadczalnego zawału u zwierząt oraz zmniejszyło czę-stość arytmii reperfuzyjnej i poprawiało kurczliwość mięśnia sercowego [7,10,20]. Również pierwsze prace eksperymentalne dotyczące dodatkowego podawania rekombinowanej dysmutazy ludzkiej w leczeniu trom-bolitycznym zawału serca wypadły zachęcająco. Szcze-gólnie istotna była tu redukcja zaburzeń rytmu towarzy-szących reperfuzji [7,10,20].
Wśród leków stosowanych w niewydolności ser-ca istnieją preparaty o znakomitych właściwościach antyoksydacyjnych. Są to leki hamujące układ renina–
–angiotensyna–aldosteron, β‑blokery (zwłaszcza karwe-dilol i nebiwolol), statyny i trimetazydyna. Stosowane były one oczywiście w grupie chorych objętych bada-niem i na pewno miały one wpływ na otrzymane wyni-ki badań.
Analizując wyniki badań własnych, stwierdzono istot-ne zaburzenia w procesach oksydacyjno‑redukcyjnych u chorych z IV stopniem niewydolności krążenia we-dług NYHA w porównaniu z grupą kontrolną, manife-stujące się obniżeniem aktywności CAT w krwinkach czerwonych oraz ze wzrostem aktywności SOD i GPX.
Po 14‑dniowym okresie leczenia nie obserwowano istot-nych różnic w badaistot-nych enzymach, których aktywność pozostawała na poziomach zbliżonych do wartości wyj-ściowych. Być może taki stan spowodowany był zbyt krótkim okresem obserwacji.
Wykładnikiem zaburzeń w procesach oksydacyjno‑re-dukcyjnych jest stężenie MDA, którego wzrost świad-czy o zachwianiu równowagi redox na korzyść proce-sów utleniania. W obserwowanej grupie pacjentów z nie-wydolnością krążenia stwierdzono wzrost stężenia MDA w stosunku do grupy odniesienia. Po 14‑dniowym okre-sie leczenia obniżyło się ono, nie osiągając jednak war-tości grupy kontrolnej. Takie zachowanie się MDA jest zgodne z obserwacjami wykazanymi wcześniej przez in-nych autorów i świadczy o tendencji do zwiększonego utleniania lipidów u tych chorych [13,14,16‑19].
Podsumowując, wolne rodniki tlenowe i zburzenia równowagi oksydacyjno‑antyoksydacyjnej mają istot-ny udział w patogenezie niewydolności krążenia. Zawo-dzą tu mechanizmy obronne neutralizujące nadmierne ilości reaktywnych form tlenu, co powoduje przewlekły stres oksydacyjny.
Zwiększa się generacja wolnych rodników tlenowych, która może być pośrednio oceniana przez oznaczanie stężenia MDA i prowadzi w konsekwencji do rozwoju zmian miażdżycowych.
Zwiększona aktywność GPX i SOD wydaje się odpo-wiedzią na stres oksydacyjny natomiast spadek aktyw-ności CAT może świadczyć o jej nadmiernym wyczerpa-niu związanym z wcześniejszą zwiększoną aktywnością.
Generacja wolnych rodników jest następstwem:
n przeciążenia ciśnieniowego i objętościowego komór serca,
n wzrostu stężenia cytokin, n wzrostu stężenia katecholamin, n wzrostu stężenia angiotensyny.
Liczne badania udowodniły, że RFT uszkadzają mio-cyty i endotelium [5,6], uszkadzają sarkolemmę i zakłóca‑
ją transport Ca2+ i wymianę Na+, a także mogą zredu-kować liczbę receptorów β‑adrenergicznych w sercu. Są także odpowiedzialne za oporność receptorów na dzia-łanie endogennych i egzogennych katecholamin w nie-wydolnym sercu. Istnieją obserwacje o bezpośrednim inotropowoujemnym wpływie aniorodnika ponadtlen-kowego [7]. Wolne rodniki mogą odgrywać rolę w me-chanizmie nagłej śmierci sercowej w przebiegu migota-nia komór [8].
Wielu autorów stwierdziło wyższą aktywność SOD i GPX w homogenatach serc szczurów z przerostem mięś nia sercowego [9,10].
W pracy z 1998 Burduk i wsp. wykazał wzrost aktyw-ności SOD i GPX oraz spadek aktywaktyw-ności CAT w pierw-szych dobach zawału serca [11]. W badaniach Kowalskie-go i wsp. z 1997 roku wykazano zmniejszoną aktywność enzymów antyoksydacyjnych w chorobie niedokrwien-nej serca oraz zastoinowej niewydolności krążenia [12].
Także inni badacze, jak Yucel (1998), McMurray (1990) stwierdzali obniżone aktywności SOD w erytrocytach.
Z kolei Rudyk (1991), Sajfutdinov (1990) i Rozwodowska (1999) wykazali, że SOD w osoczu krwi u chorych z nie-wydolnością krążenia uległa podwyższeniu. Rozbieżne wyniki dotyczące aktywności tych enzymów mogą po-chodzić z oznaczania ich w różnych stadiach choroby, w różnych porach doby i przechowywaniu preparatów krwi u chorych z niewydolnością krążenia [8,13‑15].
Następstwem zaburzenia równowagi w procesach oksydacyjno‑redukcyjnych najczęściej jest wzmożona peroksydacja lipidów.
Wzrost peroksydacji lipidów w osoczu u chorych z niewydolnością serca opisali Chandra i wsp. (1994), Ru-dyk i wsp. (1991), McMurray i wsp., a także Kirshenbaum i Singal [13,16‑18]. Meerson i wsp. (1982) wywoływali do-świadczalnie zawał serca u zwierząt, uzyskując wzrost poziomu produktów peroksydacji lipidów [19]. Podwyż-szone stężenia MDA wpływają niekorzystnie na liczbę i funkcję receptorów β w mięśniu sercowym. W bada-niach in vitro i in vivo u szczurów stwierdzono, że pro-dukty peroksydacji lipidów zmniejszają gęstość tych re-ceptorów. Również w zastoinowej niewydolności krą-żenia wykazano istotne obniżenie gęstości receptorów β‑adrenergicznych.
W środowisku kardiologicznym istnieje duże zainte-resowanie przydatnością naturalnych antyoksydantów i leków antyoksydacyjnych w zapobieganiu chorobom układu sercowo‑naczyniowego i ich leczeniu.
PRACE ORYGINALNE
Ocena procesów oksydacyjno-redukcyjnych u pacjentów z IV stopniem niewydolności krążenia według NYHA 121
Wnioski
1. U pacjentów z IV stopniem niewydolności krążenia według NYHA stwierdza się istotne zaburzenia w proce-sach oksydacyjno‑redukcyjnych.
2. Następstwem tych zaburzeń są zmiany w aktyw-ności enzymów obrony antyoksydacyjnej oraz wzrost peroksy dacji lipidów u tych chorych.
Piśmiennictwo
1. Placer Z., Cushiman Z., Janson B.: Estimation of products of lipid peroxida-tion, malonyldialdehyde, in biochemical systems. Anal. Biochem., 1966; 1:
359–364
2. Misra H.P., Fridovich I.: The role of superoxide anion in the autooxidation of epinephrine and a simple assay for superoxide dismutase. J. Biol. Chem., 1972; 247: 3170–3175
3. Sedlak I., Lindsay R.K.: Estimation of total protein bound, and non protein sulhydryl groups in tissue with elmans reagent Anal. Biochem., 1968: 25:
192–205
4. Beers R.F., Sizer I.W.: A spectrophotometric method for measuring the breakdown of hydrogen peroxide by catalase. J. Biol. Chem., 1952; 195:
133–140
5. Burton K.P., McCord J.M., Ghai G.: Myocardial alternations due to free radical generation. Am. J. Physiol., 1984; 246: H776–H783
6. Ytrehus K., Mykeblust R., Olsen R., Mijos O.: Ultrastructural changes induced in the isolated perfused rat heart by enzymatically generated oxygen free radicals. J. Moll. Cell. Cardiol., 1987; 19: 379–389
7. Prasad K., Kalra J., Bhardawaj L.: Cardiac depressant effects of oxygen free radical. Angiology, 1993; 44: 257–270
8. Yucel D., Aydogdu S., Cehreli S. i wsp.: Increased oxidative stress in dilated cardiomyopatic heart failure. Clin. Chem., 1998; 44: 148–154
9. Gupta M., Singal P.K.: Higher antioxidative capacity during chronic stable heart hyperthrophy. Circ. Res., 1989; 64: 398–406
10. Jolly S.R., Kane W.J., Bailie M.B. i wsp.: Canine myocardial reperfusion injury:
its reduction by the combined administration of superoxide dismutase and catalase. Circ. Res., 1984; 54: 277–285
11. Burduk P.: Wpływ morfiny na wykładniki stresu oksydacyjnego w zawale serca i chorobie wieńcowej niestabilnej. Pozkal. 1998, Inowrocław 12, Kowalski J., Pawlicki L., Kopff M., Wąsowicz W.: Zaburzenia metabolizmu
tlenowego w zastoinowej niewydolności serca. Możliwości ochrony farma-kologicznej. Pol. Merkur. Lekarski, 1997; 3: 73–75
13. McMurray J.J., Petrie M.C., Murdoch D.R., Davie A.P.: Clinical epidemiology of heart failure: public and private health burden. Eur. Heart J. Suppl., 1998;
19: P9–P16
14. Rozwodowska M.M.: Ocena aktywności enzymów antyoksydacyjnych pozio-mu produktów peroksydacji lipidów u pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca. Bydgoszcz: AM 2000 r. Rozprawa doktorska
15. Sajftudinov R.I., Kots Ya.I., Tikhaze A.K., Lankin V.Z.: Changed activity of an-tioxidative enzymes in patients with chronic heart failure. Kardiologia, 1990;
30: 65–68
16. Chandra M., Chandra N.: The free radical system in ischemic heart disease.
Int. J. Cardiol., 1994; 43: 121–125
17. Kirshenbaum L.A., Singal P.K.: Antioxidant changes in heart hyperthrophy;
significiance during hypoxia-reoxygenation injury. Can. J. Physiol., 1995;
265: H484–H493
18. Rudyk B.I., Sabadyashin R.A., Blinova N.G.: Lipid peroxidation in patients with chronic heart failure. Ter. Arkh., 1991; 63: 66–69
19. Meerson F.Z., Kagan V.E., Kozlov Yu.P. i wsp.: The role of lipid peroxidation in pathogenesis of ischeamic damage and antioxidant protection of the heart.
Basic Res. Cardiol., 1982; 77: 465–485
20. Ambrosio G., Tritto I.: How important is oxidative stress in ischemia, reperfu-sion and heart failure? Dialog. Cardiovasc. Med., 1998; 3: 25–31
PRACE KAZUISTYCZNE
Wstęp
Rak brodawki Vatera należy do nowotworów dystal-nego odcinka dróg żółciowych. Procentowa częstość występowania jest zbliżona u obu płci. Nieco częściej nowotwór ten występuje u chorych z zespołami polipo-watości przewodu pokarmowego. Ponad 90% wszyst-kich zmian ma charakter raka gruczołowego rozwijające-go się na podłożu łarozwijające-godnych rozrostów brodawczakowa-tych [1]. Najczęstszym objawem jest bezbólowa żółtacz-ka mechaniczna, mająca początkowo u części chorych charakter przepuszczający (icterus intermittens), która
występuje u 90–98% chorych [1]. Rozpoznanie zazwy-czaj zostaje ustalone podczas ECPW i weryfikacji histo-logicznej guza.
Z kolei rak gruczołu krokowego jest w Polsce trze-cim co do częstości występowania nowotworem u męż-czyzn, u połowy chorych w momencie rozpoznania wy-stępują już zmiany poza narządem pierwotnym. Najczę-ściej (95%) stwierdza się gruczolakoraka, inne rodzaje nowotworów złośliwych (rak płaskonabłonkowy, przej-ściowokomórkowy, anaplastyczny, mięsak) występu-ją stosunkowo rzadko. Rak prostaty szerzy się miejsco-wo poprzez naciekanie torebki, a także drogą chłonną